Verslag vergadering Commissie voor Onderwijs
Vraag om uitleg over het kwaliteitskader voor hbo5-opleidingen
Verslag
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Minister, aan het einde van vorig schooljaar schorste u vier hbo5-opleidingen Verpleegkunde. Het betrof trajecten die gericht waren op Indiase verpleegkundigen die werden aangetrokken door een Indiase zakenman om aan de slag te gaan in woonzorgcentra in Vlaanderen. Nadat deze verpleegkundigen een opleiding gevolgd hadden in een privéschool in hun thuisland, volgden ze hier de nodige lessen Nederlands en een bijkomende – weliswaar verkorte – hbo5-opleiding om zo het vereiste diploma te halen.
Omdat er veel vragen rezen over de procedure en over de competenties van de betrokken studenten, is ondertussen een onderzoek aan de gang door de Vlaamse Sociale Inspectie en hebt u de opleidingen geschorst. Het is een thema dat in verschillende commissies al aan bod is gekomen, bijvoorbeeld in de commissies Welzijn en Werk.
Tijdens de plenaire vergadering van 23 juni 2021, in antwoord op een actuele vraag van de heer Daniëls, overliep u de voorwaarden waaraan voldaan moet worden vooraleer deze opleidingen opnieuw zouden mogen opstarten. Ondertussen keurde de Vlaamse Regering een kwaliteitskader goed voor hbo5-opleidingen Verpleegkunde. Daar was al heel lang nood aan, want er was een grote leemte. Er komt nu dus een structureel kwaliteitstoezicht door de onderwijsinspectie.
Minister, wat gebeurde er met de studenten van de vier geschorste hbo5-opleidingen Verpleegkunde? U stelde toen in uw antwoord dat er een traject zou worden afgesproken met die scholen. Werd voor hen een alternatief gezocht of is de opleiding voor hen helemaal afgebroken?
Wanneer kan de onderwijsinspectie starten met de doorlichting van de lopende hbo5-opleidingen Verpleegkunde?
Op welke manier worden de onderwijsinstellingen waar de hbo5-opleidingen die thans geschorst zijn, begeleid om de opleiding weer te kunnen aanbieden? Is er enig zicht op wanneer dit zou kunnen gebeuren?
De heer Daniëls heeft het woord.
Collega's, mijn vraag sluit aan bij vorige vragen die ik in deze commissie en in de commissie Welzijn al stelde. Na een aantal vaststellingen inzake verworven competenties in hbo5-opleidingen Verpleegkunde heeft de minister een kwaliteitskader voor de hbo5-opleidingen Verpleegkunde opgesteld.
Die opleiding – dat hebben we hier vastgesteld – viel vele jaren tussen de mazen van het net, omdat het gaat om voortgezet onderwijs maar georganiseerd wordt volgens de regels van het secundair onderwijs. Daar zijn zeer goede redenen voor. Ik ken dat van vroeger in mijn toenmalige school. Er wordt soms gesproken over zalmen. Dat was nu eens dé zalmopleiding bij uitstek, bedoeld voor leerlingen die niet naar het hoger onderwijs gingen maar via de vierde graad Verpleegkunde toch hun weg vonden en later soms toch nog verder studeerden in het hoger onderwijs voor een bachelor. Dat was echt waarop werd ingezet. Ik hoop dat we dat verder kunnen blijven ondersteunen. Door het feit dat deze opleiding tussen de mazen van het net viel, waren noch de inspectiediensten van het leerplichtonderwijs, noch de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) bevoegd. Er was dus eigenlijk niets of niemand die daar van dichtbij naar keek. Het gevolg was dan ook die opleidingen sinds 2019 niet meer werden doorgelicht.
Daar komt nu gelukkig verandering in. De NVAO en de Vlaamse onderwijsinspectie gaan namelijk samenwerken. Ik vind dat een goede zaak, want dat houdt niet alleen in dat we een zicht houden op het specifieke leerlingenprofiel dat aansluit bij het secundair onderwijs, maar ook dat we de standaarden die we verwachten in een hbo5-opleiding, die geënt is op hoger onderwijs, met de bril van het hoger onderwijs kunnen bekijken.
Dat kader kwam tot stand in samenwerking met alle stakeholders, namelijk de scholen met een hbo5-opleiding Verpleegkunde, de hogescholen, het kabinet, het Departement Onderwijs en Vorming, de pedagogische begeleidingsdiensten, de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA), de Vlaamse Regering en de Vlaamse Vereniging van Studenten. U hebt daar dus een stevige club samengebracht, minister. Dat antwoordde u alleszins op mijn schriftelijke vraag nr. 890 van 8 juli 2021.
Het beoordelingskader is conform de bepalingen uit onderwijsdecreet XXX van vorig jaar en is een mix van de acht kwaliteitskenmerken van het hoger onderwijs en het referentiekader onderwijskwaliteit. Hierdoor wordt de regelgeving van beide onderwijsniveaus gerespecteerd, zoals ik daarnet aanhaalde. Bijkomend – en dat is toch niet onbelangrijk in het kader van de vragen die we gesteld hebben – zal dat kwaliteitskader ervoor zorgen dat situaties zoals vorig schooljaar niet meer voorkomen, toen Indiase studenten naar hier gehaald werden, waarbij toch wat vragen rezen over de kwaliteit. We hebben nu dus wel degelijk een toetssteen om dergelijke zaken na te gaan.
Minister, wanneer zal de inspectie voor de eerste keer aan de slag gaan met dit kwaliteitskader? Op basis van welke criteria zullen die hbo5-opleidingen nu effectief beoordeeld worden? Welke elementen nemen we daarin mee? Gaat het om een optelsom van de NVAO en de inspectie?
Minister, u hebt geen overgangsperiode gepland voor de invoering. Zijn de twintig Vlaamse hbo5-opleidingen voldoende voorbereid op dat nieuwe kwaliteitskader? Wanneer zal dat nieuwe kwaliteitskader geëvalueerd worden?
Op welke manier kunnen kwaliteitsproblemen met de Indiase opleidingsprogramma’s – eigenlijk moet ik zeggen: opleidingsprogramma’s voor Indiase studenten – vermeden worden?
Minister Weyts heeft het woord.
Het zijn eigenlijk twee uiteenlopende vragen. Ik heb op grond van het rapport van de onderwijsinspectie en de verificatie met de betrokken scholen overleg gehad op mijn kabinet om duidelijke afspraken te maken. Een van deze afspraken is dat de instroom van Indiase verpleegkundigen voor een bepaalde tijd wordt stopgezet, tot een individueel stappenplan is uitgewerkt om aan de decretale kaders te voldoen.
Voor studenten die al in de opleiding zaten, heb ik de volgende afspraken gemaakt. Studenten die afstuderen, moeten voldoen aan alle voorwaarden: taalvereisten en opleidingsprogramma en evaluaties op beheersingsniveau 5 – net zoals elke andere Vlaamse student. In functie van de kwaliteit van deze opleiding kunnen we ons niets anders permitteren. Daarenboven gaat het hier wel om zorg. Ik denk dus dat we daar niet licht overheen kunnen gaan.
Indien het nodig is om aan die vereisten te beantwoorden, kan dit eventueel gepaard gaan met een verlenging van het traject of het hernemen van een module, waardoor ze hun opleiding met vrucht kunnen vervolmaken.
De Vlaamse Regering heeft op 10 september het beoordelingskader goedgekeurd voor de hbo5-opleidingen Verpleegkunde. Op basis van dat beoordelingskader zal tijdens dit schooljaar een hernieuwd structureel kwaliteitstoezicht op poten worden gezet. De twintig bestaande opleidingen zullen op een schooljaar beoordeeld worden. De onderwijsinspectie neemt die taak op, samen met externe deskundigen die door de NVAO voorgedragen worden. De eerste bezoeken zijn gepland vanaf midden november.
Zoals ik al zei, heb ik de scholen medio juni op mijn kabinet ‘gevorderd’ om deze problematiek te bespreken. Zoals gezegd, werden toen een aantal afspraken gemaakt, waaronder het indienen van een stappenplan. Zij kunnen zich daarvoor laten ondersteunen door hun pedagogische begeleidingsdienst, als ze dat wensen.
Mijnheer Daniëls, dan zal ik nu nader ingaan op uw vragen. Zoals gezegd, gaan we samen met de onderwijsinspectie aan de slag met dat beoordelingskader vanaf midden november. De beoordeling gebeurt op basis van de criteria die in het beoordelingskader zijn opgenomen.
Gezien de unieke situatie van de hbo5-opleiding Verpleegkunde in ons onderwijslandschap werd ervoor gekozen om een specifiek beoordelingskader hbo5-opleiding Verpleegkunde te hanteren. Dat is een soort sui-generiskader, dat conform de bepalingen uit onderwijsdecreet XXX, gebaseerd is op de acht kwaliteitskenmerken van het hoger onderwijs en het referentiekader onderwijskwaliteit Vlaanderen.
Het doel van die beoordeling is nagaan of de school een kwaliteitsvolle opleiding aanbiedt en daartoe ook een kwaliteitsvol onderwijsbeleid voert. Daarom moeten sterktes, aanbevelingen en werkpunten worden benoemd, wat moet resulteren in een advies aan de Vlaamse Regering over de erkenning. De kwaliteitsbeoordeling geeft een antwoord op een globale onderzoeksvraag, die uiteindelijk uiteenvalt in drie delen. In welke mate biedt de school een kwaliteitsvolle hbo5-opleiding Verpleegkunde aan? Draagt de kwaliteitsontwikkeling daartoe bij? Respecteert de school daarbij de regelgeving? Het eindoordeel beantwoordt dan de globale onderzoeksvraag en vormt ook de basis voor het advies over de erkenning.
Alle informatie met betrekking tot de criteria hebben we gebundeld op de website van de onderwijsinspectie: www.onderwijsinspectie.be. Er is geen overgangsperiode voorzien, maar het afgelopen schooljaar werd er wel een grondige informatieronde op poten gezet. De twintig opleidingen zijn op regelmatige basis geïnformeerd en werden via de zogenaamde ‘resonantiegroep’ – een reflectiegroep, een klankbordgroep – met daarin afgevaardigden van alle relevante stakeholders, betrokken in het ontwikkelproces van het beoordelingskader dat ik zonet geschetst heb.
Bij de start van het nieuwe schooljaar hebben we opnieuw zo’n informatiesessie opgezet. De scholen zijn dus goed op de hoogte van de werkwijze en de verwachtingen, waardoor een overgangsperiode ons inziens niet nodig is.
Voorafgaand aan deze beoordelingen vond er tijdens het afgelopen schooljaar al een terreinverkenning plaats in de verschillende scholen. Ook dat rapport kunt u raadplegen op de website van de onderwijsinspectie.
Het beoordelingskader wordt nu dus voor het eerst toegepast. Tijdens de hele periode kunnen de onderwijsinspectie, de externe deskundigen en de scholen feedback geven over het werken met dit beoordelingskader. We kunnen dus nog altijd wel bijsturingen aanbrengen, mocht dat nodig zijn. De onderwijsinspectie zal die evaluatie voorzien na de twintig beoordelingen.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Dank u wel, minister. We weten allemaal dat we de volgende periode ontzettend veel personeel nodig zullen hebben in de zorg. Die opleidingen hbo5 Verpleegkunde vormen daarin een heel belangrijke schakel. Er was natuurlijk een leemte – dat weten we allemaal – op het vlak van de inspecties. Het is dus goed dat er nu een kwaliteitskader is en dat die inspecties opnieuw zullen plaatsvinden.
Met betrekking tot de Indiase verpleegkundigen, minister, noteerde ik dat u afspraken hebt gemaakt met de betrokken scholen, dat er een tijdelijke opschorting is van de instroom maar ook dat er toch nog geprobeerd wordt om de studenten die vorig academiejaar bezig waren, hun traject te laten beëindigen. Ik vind dat wel van belang. Ten eerste hebben we iedereen nodig in de zorg. Ten tweede denk ik dat die studenten toch wel wat het slachtoffer zijn van het hele traject dat voordien gelopen werd. Ik wil u dus vragen om de scholen daar zeker bij te begeleiden, zodat we die studenten voor wie die opleiding een aantal maanden geleden werd opgeschort, toch ook echt kunnen toeleiden naar onze zorg, vanzelfsprekend met bewaking – want daar hebt u gelijk in – van de kwaliteitseisen. Dat is nogal logisch.
De heer Daniëls heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor het op poten zetten van dat kader. Ik denk dat het goed is en in het belang van de kwaliteit van de gezondheidszorg dat dat er is, dat scholen dat weten en dat ze ook weten waartoe ze zich kunnen richten. U weet, collega’s, dat mijn eerste vraag om uitleg ging over de hbo5 Verpleegkunde. Ik zal er ook vragen over blijven stellen en op die nagel blijven kloppen, wegens het eigenstandig profiel. Het werd ook opgenomen in het regeerakkoord dat dat eigenstandig profiel behouden blijft voor hbo5 in de leerzorgladder. Zoals collega Schryvers zegt, hebben we iedereen nodig in de zorg, in alle mogelijke hoedanigheden.
Er zijn twee zaken die ik nog onder de aandacht wil brengen. In Gent slaan verschillende onderwijsinstellingen – zowel secundair onderwijs maar ook al die hbo5-opleidingen – de handen in elkaar om voor een goede afstemming te zorgen, een goed eigen profiel, maar ook een goed verder studeren tussen secundair, hbo5 en hoger onderwijs. Ik wil oproepen om dat overal in Vlaanderen zoveel mogelijk te doen. Dat kan alleen maar positief zijn.
U weet dat het wetsvoorstel over teamverpleegkundigen van alles losmaakt op federaal niveau inzake de taken die ze al dan niet mogen uitvoeren. Werd u daar de laatste tijd nog bij betrokken, minister?
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Ik wil me hier graag bij aansluiten, omdat ik zelf al enkele vragen om uitleg gesteld heb over dit onderwerp en ook in contact sta met een van de scholen die het voorwerp uitmaken van deze vraag. Aansluitend bij de vraagstellers moeten we er ook wat mij betreft alles aan doen om die leerzorgladder zo goed mogelijk te installeren. Ik vind het heel goed dat elke school geëvalueerd en geïnspecteerd wordt en ook de kans krijgt om haar verhaal te doen, want hun zorg is vooral om kwaliteitsvolle opleidingen te organiseren. Heel wat besturen staan klaar met vragen naar opgeleide personeelsleden. Ze voelen dat de druk zeer groot is. Ik wil nogmaals benadrukken dat we er alles aan moeten blijven doen om het profiel van de hbo5’er waar te kunnen blijven maken.
De heer Laeremans heeft het woord.
Ik heb een klein aanvullend vraagje. Ik hoor hier dat de inspectie op één schooljaar al die scholen wil bezoeken. Het is niet gebruikelijk dat men in een keer alle doorlichtingen voor die richting doet. Het is waarschijnlijk wel een goede zaak om een goede stand van zaken op te maken. Is het de bedoeling om dat in de toekomst ook zo te blijven doen, bijvoorbeeld om de drie jaar? Of is dat een eenmalige operatie?
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Ik wil van deze gelegenheid gebruik maken om eerst en vooral te zeggen dat ik het een goede zaak vind dat dat kwaliteitskader nu ontwikkeld wordt. Daarnaast wil ik nogmaals benadrukken dat ook wij vinden dat hbo5 absoluut zijn plaats moet behouden binnen die zorgleerladder, dat dat een opleiding is waar inderdaad mensen kunnen instromen die zeker een meerwaarde hebben, ook op het terrein, in een sector waar inderdaad een ongelooflijke vraag is naar personeelsleden. Als ik het goed begrepen heb, is minister Weyts daarover in constructief overleg met minister Vandenbroucke, die mijn mening dienaangaande volledig deelt. Ik hoop dus inderdaad dat er snel meer resultaten op tafel komen.
Minister Weyts heeft het woord.
Het is inderdaad ongebruikelijk dat die twintig scholen in een schooljaar allemaal worden geaudit door de onderwijsinspectie. Ik denk dat we, gelet op de incidenten die zich hebben voorgedaan en de bekommernis omtrent perceptie, reputatie en kwaliteit van de opleidingen, daar snel in moeten schakelen. Ik denk dat de opleidingen er zelf alle baat bij hebben dat we ervoor zorgen dat ze objectief geanalyseerd worden en in kaart worden gebracht, zodat we weer met een sterk merk aan de slag kunnen.
We zitten natuurlijk met de Europese inbreukprocedure, een lang aanslepend conflict met de Europese Commissie omtrent de validering van onze hbo5-opleidingen. Die hebben inderdaad een specifiek karakter, en dat willen we ook zo houden. Daarom hebben mijn kabinet en ik een voortrekkersrol gespeeld in de dialoog met het federale niveau over de wet betreffende de uitoefening van gezondheidsberoepen (WUG), die aangepast moet worden. Dat is niet alleen een zaak van minister Vandenbroucke, maar ook van de Franse Gemeenschap, waar de inzichten gelukkig in de goede richting geëvolueerd zijn. Aanvankelijk zat men daar op een totaal ander spoor, dat volledig conflicteerde met onze inzichten, maar daar is men toch wel wat van aan het terugkomen.
De Europese Commissie heeft een nieuw instrument opgericht, namelijk de ‘package meeting’, waarbij we medio oktober verantwoording kunnen geven in het kader van die inbreukprocedure. Op dat vlak is het goed dat we nu net in de Vlaamse Regering de Vlaamse zorgladder hebben goedgekeurd. We kunnen dus uitleggen welke heel specifieke positie hbo5 inneemt in onze visie op de organisatie van de zorg en de opleidingen voor de zorg. Die hbo5-opleiding heeft een heel specifiek aanbod en komt tegemoet aan de vraag van zowel de gezondheidszorginstellingen als de studenten. Ik denk dat bijna de helft van de werknemers in de zorg dat pad heeft bewandeld om te komen tot hun tewerkstelling. Voor ons staat het buiten kijf dat we die hbo5-opleiding nodig hebben. Net daarom til ik zwaar aan de problematiek van die Indiase studenten, waar toch wel wat is misgelopen. We kunnen het ons niet permitteren om daar niet aan te verhelpen. Ik herhaal dat we daarvoor een stappenplan afgesproken hebben. Zolang dat stappenplan voor elk van die instellingen niet op punt staat, kunnen er geen migrantenstromen, geen instroom van kandidaat-studenten uit landen als India, doorgaan en moet hun opleiding dus worden opgeschort.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
De hbo5-opleidingen hebben een heel specifieke plek in de zorgopleidingen. Ik ben tevreden dat dat hier van alle kanten nogmaals wordt onderschreven. Via het kwaliteitskader dat er nu is, minister, denk ik dat we echt kunnen helpen, dat we ervoor kunnen zorgen dat die opleidingen goed opgeleide mensen laten afstuderen. Die hebben we heel erg nodig in de zorg. Dat is dus een zeer positieve stap vooruit.
De heer Daniëls heeft het woord.
De afkorting is eigenlijk GWUG, want het is de gecoördineerde wet op de uitoefening van de gezondheidsberoepen, vroeger KB nr. 78 van 10 mei 2015. Ik heb hier trouwens vandaag iets interessants geleerd. Als we soms met minister Vandenbroucke op een ander spoor zitten, dan moeten we eigenlijk naar mevrouw Goeman bellen. Mevrouw Goeman zei zonet dat de minister op haar spoor zit. Dus we weten nu eindelijk, als minister Vandenbroucke lastig doet, dat dat niet minister Vandenbroucke is maar dat het collega Goeman is die aan de minister zegt wat hij moet doen. Dat is interessant om te weten.
We zijn een team, ja.
Er zijn nog een paar puntjes die we dan kunnen doorgeven.
Alle gekheid op een stokje: ik denk, als Europa vindt dat die opleiding in Vlaanderen en bij uitbreiding in de gewesten in België niet meer in hbo5 kan zitten, dan zou ik heel graag van Europa horen hoe het dan wel de problematiek van het knelpuntberoep van verpleegkundige in Vlaanderen wil oplossen. Als alle hbo5’ers uit de ziekenhuizen verdwijnen, dan moet de helft van de ziekenhuizen dicht. Maar daarover hoor ik Europa niet. Dus, minister, u hebt alle steun vanuit dit parlement.
Het is een nagel waar ik al jaren op klop en een aantal collega’s ook: alstublieft, zorg voor die leerzorgladder. Die werd goedgekeurd. We hebben een kwaliteitskader. Een kwaliteitsvolle opleiding, een perfecte zelfopleiding: houden, die handel!
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.