Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie rouleert tussen de lidstaten en wisselt om de zes maanden. Zo is sinds 1 juli en tot het einde van het jaar Slovenië voorzitter. Slovenië nam het voorzitterschap over van Portugal. Het programma van het voorzitterschap telt vier hoofdthema’s: ten eerste het herstel, de veerkracht en de strategische autonomie van de EU, ten tweede een reflectie over de toekomst van Europa, ten derde de Europese manier van leven, de rechtsstaat en de Europese waarden, en ten vierde het vergroten van veiligheid en stabiliteit in het Europees nabuurschap.
Het voorzitterschap van Slovenië leidde al tot nogal wat ophef in sommige kringen. De Sloveense premier Janez Janša werd door sommige media gebombardeerd tot een ‘Trumpiaanse mini-Orbán’. Je houdt het niet voor mogelijk. Janša is nog maar een jaar premier van Slovenië, maar heeft zich nu al de woede van heel wat personen op de hals gehaald, voornamelijk in politiek linksgeoriënteerde kringen. De kritiek op Janša wordt voornamelijk gevoed door de steun die de Sloveense regeringsleider aan zijn Hongaarse ambtgenoot Viktor Orbán gaf voor heel wat verschillende zaken waarvoor Orbán hard werd aangepakt.
Volgens sommigen is ook de mediavrijheid in Slovenië door Janša in gevaar. Kritiek hierop in het Europees Parlement werd door de premier zelf terecht gepareerd door te reageren met “de laatste journalist die in de gevangenis belandde voor wat hij schreef, staat hier voor u.” Dit is een verwijzing naar zijn vroegere carrière als journalist in het communistische Joegoslavië.
Minister-president, hoe evalueert u de vooruitgang die werd gemaakt tijdens het Portugese voorzitterschap? Zijn er bepaalde zaken die nog niet afgerond werden? Zo ja, welke en in welke mate heeft dit een impact op Vlaanderen?
Welke dossiers verwacht u dat onder het Sloveense voorzitterschap zullen worden afgerond? Wat is het belang van deze dossiers voor Vlaanderen?
Verwacht u dat Slovenië bepaalde dossiers prioritair zal willen behandelen? In de kranten zijn daar al een paar aanzetten toe gegeven. Zijn die terecht?
Zal het voorzitterschap van Slovenië een impact hebben op het verloop van de zogenaamde conferentie over de toekomst van Europa? Zo ja, op welke manier en waarop baseert u zich? Gaat u akkoord met de kritiek die wordt geuit op de huidige Sloveense regering en haar leider?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Het Portugese voorzitterschap ging van start midden in de tweede golf van de coronapandemie en op het moment dat het Verenigd Koninkrijk officieel uit de EU stapte. Deze context maakte het niet eenvoudig voor het Portugese voorzitterschap, ook gelet op de beperkte mogelijkheden tot fysieke vergaderingen. De agenda bleef beheerst door covid en de shift van focus op beperkende maatregelen richting vaccinatie in de EU-lidstaten.
In deze moeilijke context slaagde Portugal er toch in de onderhandelingen over een aantal moeilijke dossiers tot een goed einde te brengen. Zo werd er een akkoord gevonden over het gemeenschappelijk landbouwbeleid, uiteraard van groot belang voor onze Vlaamse landbouwers.
Ook de tijdige afhandeling van de onderhandelingen over de aanpassingsreserve aan de Brexit was belangrijk voor Vlaanderen. Dankzij het bereikte akkoord zal de eerste schijf middelen waar Vlaanderen recht op heeft, reeds in de herfst van dit jaar uitbetaald worden. Andere verdiensten zijn onder andere het akkoord over het Europese coronavaccinatiecertificaat, waardoor het toerisme in Europa deze zomer opnieuw op gang kan komen en de richtlijn rond belastingtransparantie.
Uiteraard zijn er ook een aantal dossiers die Portugal niet tot een goed einde heeft kunnen brengen tijdens zijn voorzitterschap. Een voorbeeld hiervan is dat er geen Raadsconclusies konden worden aangenomen over de ‘Trade Policy Review’. Een aantal dossiers werden ook uitgesteld, al kan dat niet enkel aan het voorzitterschap worden toegeschreven. Het heeft ook te maken met de capaciteit die binnen de Europese Commissie aan dossiers kan worden besteed, alsook met de algemene context.
De focus van het Sloveense voorzitterschap zal voornamelijk liggen op het opstarten van enkele belangrijke en delicate onderhandelingen, onder andere het ‘Fit for 55’-pakket met maatregelen om de EU-klimaatambities te behalen en het vervolg van het migratiepakket. Daarnaast zijn er nog heel wat lopende processen die het Sloveense voorzitterschap goed zal moeten beheren.
Het is moeilijk om te voorspellen welke dossiers concreet afgerond zullen worden. Het Sloveense voorzitterschap heeft wel de ambitie om onder andere de drie voorstellen in het kader van de gezondheidsunie te finaliseren, de onderhandelingen over de Aarhus-verordening over rechtspraak inzake milieuaangelegenheden en het achtste leefmilieuprogramma af te ronden, alsook een algemene benadering te verkrijgen inzake een aantal cyberdossiers. Er worden echter geen doorbraken op grote hangende dossiers verwacht.
Het Sloveense voorzitterschap schuift vier prioriteiten naar voor die verschillende inhoudelijke dossiers omvatten. De eerste prioriteit is veerkracht, herstel en strategische autonomie. Hieronder zullen heel wat dossiers vervat zitten, onder andere inzake gezondheid, cyber en het economisch herstel, gelinkt aan de groene en digitale transitie. Specifieke aandacht zal hierbij gaan naar de goedkeuring en implementatie van de nationale plannen voor herstel en veerkracht, niet onbelangrijk voor Vlaanderen.
Er zal ook ingezet worden op de initiatieven rond de gezondheidsunie om de EU veerkrachtiger en crisisbestendiger te maken in de toekomst. Ook cyberveiligheid is een prioriteit voor het Sloveense voorzitterschap. De publicatie door de Commissie van de voorstellen onder het ‘Fit for 55’-pakket en de nieuwe eigen middelen midden juli zullen ook de nodige aandacht krijgen in het programma van het Sloveense voorzitterschap.
Een tweede prioriteit is de conferentie over de toekomst van de EU. Het verloop van de toekomstconferentie valt grotendeels samen met het Sloveense voorzitterschap. Sloveens premier Janša gaf reeds aan dat dit een prioritair dossier is en dat Slovenië het goede verloop van dit dossier wil verzekeren en vooruitgang wil boeken zodat het gefinaliseerd kan worden onder Frans voorzitterschap in 2022. Deze conferentie zal plaatsvinden in de vorm van plenaire vergaderingen, burgerpanels en nationale raadplegingen in de lidstaten.
Ook het ‘Bled Strategic Forum on the Future of Europe’, dat begin september plaatsvindt, zal een belangrijke rol spelen. Hier zullen huidige en voormalige politieke figuren uit de Europese instellingen en lidstaten samengebracht worden in een reeks van panels. Bedoeling is om tot een diepgaande discussie over de toekomst van de EU te komen. Het Sloveense voorzitterschap wil ook nationale en lokale entiteiten nauw betrekken in dit proces. Er is een duidelijk engagement bij het Sloveense voorzitterschap om vooruitgang te boeken in dit dossier.
Een derde prioriteit zal liggen bij het versterken van de Unie op basis van de rechtstaat en het bevorderen van de Europese manier van leven. Het Sloveense voorzitterschap zal de jaarlijkse rechtstaatdialoog in de Raad organiseren, naar aanleiding van het jaarlijkse rapport dat hierover verschijnt op 20 juli. Slovenië zal ook verder werken rond het beheer van migratie.
Een laatste prioriteit is het externe beleid van de EU. Hierin zal nadruk gelegd worden op de trans-Atlantische relaties en de Westelijke Balkan. Het Sloveense voorzitterschap wil onder andere vooruitgang boeken op het vlak van uitbreidingsbeleid en organiseert in oktober een EU-Balkantop. Het is af te wachten welke handelsdossiers Slovenië tot een goed einde kan brengen. Dat is meteen ook mijn antwoord op uw vierde vraag.
Het klopt inderdaad dat de Sloveense premier Janša reeds op verschillende momenten voor de nodige controverse heeft gezorgd. De invloed hiervan op de taak die Slovenië heeft als voorzitter van de Raad van de EU zal echter eerder beperkt zijn naar mijn inschatting. Een lidstaat die het voorzitterschap heeft, kan uiteraard eigen accenten leggen in de aanpak, maar dient dit te doen binnen het apparaat van EU-instanties en binnen de voorziene kaders. Europese dossiers zijn lopende of staan reeds gepland, waardoor de agenda grotendeels vastligt. Het voorzitterschap dient zich hieraan ook aan te passen. De impact op het EU-beleid gedurende het Sloveense voorzitterschap lijkt dus eerder beperkt.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, ik dank u voor uw antwoord. De context van het Portugese voorzitterschap was inderdaad niet eenvoudig. Het had te maken met de covidcrisis en de Brexit. Dat zijn trouwens twee zaken die nog niet voorbij zijn. De gevolgen van de Brexit en covid zullen ook nog dit jaar onder het voorzitterschap van Slovenië verder onder controle moeten worden gehouden. Ook daar is er voor Slovenië werk aan de winkel. Tijdens het voorzitterschap van Portugal waren er ook enkele lichtpunten. U hebt daarnaar verwezen. Onder andere was er het akkoord over het Europees landbouwbeleid, wat een goede zaak is.
U hebt verschillende zaken opgesomd die het Sloveense voorzitterschap wil verwezenlijken. Het is logisch dat Slovenië eigen items heeft die het wil beklemtonen. Plannen voor herstel en veerkracht zijn inderdaad ook voor Vlaanderen erg belangrijk. Het is zeker positief dat het Sloveense voorzitterschap hiermee rekening zal houden.
Ik ben ook benieuwd hoe Slovenië het dossier over de toekomst van Europa zal begeleiden. Het is natuurlijk geen geheim dat er in Europa een verschil in visie is over de toekomst van Europa. Dat verschil in visie is heel erg verschillend tussen Oost- en West-Europa. Daarom is het ook belangrijk om te kijken hoe dit verder zal evolueren. Slovenië heeft zeker een hefboom in handen om aan agendasetting te doen en de – wat mij betreft soms terechte – kritiek vanuit Oost-Europa naar voren te brengen. Ik kijk hoopvol uit naar het voorzitterschap van Slovenië.
Ik ben ook benieuwd naar de besluiten van de EU-Balkantop waarnaar u verwees.
Ik ben tevreden dat u als minister-president niet echt té overtrokken kritiek geeft op het Sloveense voorzitterschap. We moeten dit op een gezonde manier bekijken. Elk land dat het voorzitterschap waarneemt, ook Slovenië, kan het voordeel van de twijfel genieten. We hebben gezien dat het voor Portugal een moeilijk voorzitterschap was als gevolg van de Europese omstandigheden en het zal ook voor Slovenië niet eenvoudig worden. Vooraleer iedereen zich vooral in het westen van Europa focust op overtrokken kritiek, moeten we binnen het Europese gegeven constructief proberen om een goede toekomst voor alle landen te verzekeren.
De heer Aerts heeft het woord.
Ik wil toch nog even reageren op het wegzetten van elke vorm van kritiek op Slovenië, niet per se op het voorzitterschap, maar op de huidige premier. U zei dat mediavrijheid daar in vraag wordt gesteld en voegde eraan toe: “je houdt het niet voor mogelijk”. Een jaar geleden nog maar schreef Janša een essay ‘Oorlog tegen de media’ en hij haalt op sociale media fel uit naar journalisten. Het nationaal persagentschap wordt tot op de rand van het faillissement gedreven want de geldkraan wordt dichtgedraaid. De hoofdredacteur wordt beschuldigd van moord. Ondertussen zouden er opnieuw middelen worden voorzien, maar wel onder voorwaarden. Het is zover gekomen dat het persagentschap crowdfunding is opgestart. Dat is toch niet niets. Kritische media zijn toch echt wel de essentie van een democratie, en vandaag wordt die gewoon bedreigd. Het lijkt mij toch dat je als gezicht van een land het best behoedzaam omspringt met het telkens zo zwaar uithalen. Om nu te zeggen dat er niets aan de hand is en dat het wat linkse kritiek is, lijkt mij bij de haren getrokken. Ik denk dat het tegendeel waar is.
Is daarmee al iets gezegd over het Europese voorzitterschap? Neen, daar is nog niets mee gezegd, maar het is ook niet hoopgevend dat naast het aanpakken van de media er ook van alles omtrent rechtspraak in vraag wordt gesteld. Rechters worden niet meer onafhankelijk genoemd. Voordrachten van openbare aanklagers die fraude met Europese middelen in Slovenië moeten onderzoeken, worden ingetrokken op initiatief van Janša. De minister van Justitie vond het zo belangrijk dat hij er nadien zelfs ontslag voor nam. We kunnen dit toch niet zomaar wegzetten. We moeten er alert voor blijven dat er wel iets aan het gebeuren is in Slovenië.
Ik heb vanuit een andere invalshoek dezelfde bekommernis: zal dit de conferentie over de toekomst van Europa niet in een te groot nadeel plaatsen? Ik hoor dat de minister-president hoopvol is en dat het beperkt zal blijven tot het voorzitterschap, maar ik ben toch ook wel wat verontrust door de mogelijkheden van agendasetting.
Specifiek omtrent de Balkan heb ik nog een vraag. Ik heb begrepen dat naast het intensifiëren van de handel het ook ging over het in het vooruitzicht stellen van toetreding van verschillende Balkanlanden. Wat is het standpunt van Vlaanderen daarover?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Aerts, de Vlaamse Regering is niet zozeer voorstander van een verdere uitbreiding van de EU op dit ogenblik omdat de interne cohesie nu eerder voorrang moet krijgen op meer lidstaten binnenbrengen. We zijn eerder voor verdieping van de relaties onder de huidige EU-lidstaten dan voor verdere uitbreiding.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, ik wil u nogmaals bedanken voor uw antwoord, dat niet te overtrokken was en dat Slovenië en de premier voorlopig het voordeel van de twijfel geeft.
De vraag om uitleg is afgehandeld.