Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Vraag om uitleg over de overspanning van het elektriciteitsnet door zonnepanelen die te veel stroom opwekken
Vraag om uitleg over het probleem van uitvallende omvormers bij zonnepanelen door een verzadigd energienet
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Aerts heeft het woord.
Verschillende eigenaars van zonnepanelen in Lovenjoel, een deelgemeente van Bierbeek, merkten recent op dat de omvormer van hun pv-installaties zichzelf automatisch uitschakelde. De week nadien was het ook prijs in een aantal Limburgse gemeenten.
De Vlaamse ombudsman kaartte het bij de presentatie van zijn jaarverslag 2020 ook al aan. Het gaat om een nieuwe hinderpaal die we het beste kunnen wegnemen. De vraag is natuurlijk hoe groot het probleem is. De Vlaamse ombudsman heeft het gevoel dat hij slechts een fractie van het probleem in kaart kan brengen, onder meer omdat eigenaars niet altijd weten dat hun omvormer uitgeschakeld is. Bij een digitale meter ziet men dat wel onmiddellijk.
Fluvius geeft aan dat een heel aantal van de problemen kan worden hersteld door de omvormer in huis aan te pakken. In dat geval is de klacht onontvankelijk, maar als het probleem niet binnenshuis kan worden opgelost, dan moet Fluvius het aanpakken.
Die mensen lijden eigenlijk een dubbel verlies want hun omvormer schakelt uit waardoor zij elektriciteit moeten afnemen op een moment dat er veel productie is. Dat afschakelen van die omvormer zorgt daarnaast voor bijkomende slijtage wat op lange termijn nefast is voor hun investering.
Minister, hoe groot schat u het probleem van de uitvallende zonnepanelen door een overbelasting van het elektriciteitsnet in? Moeten we dat in kaart brengen? In welke regio’s valt dit probleem voornamelijk voor?
In het Vlaams Bemiddelingsboek lezen we dat een werkgroep wordt opgestart die investeringsrichtlijnen zal uitwerken. Kreeg deze werkgroep richtlijnen van u of uw administratie mee? Heeft deze werkgroep al bevindingen geformuleerd of zijn er al investeringsrichtlijnen uitgewerkt?
De Vlaamse ombudsman stelt voor om eigenaren van zonnepanelen in Vlaanderen te vergoeden wanneer de omvormer bij momenten uitschakelt. Hoe staat u daar als minister tegenover?
De heer Van Rooy heeft het woord.
Met de zomer in aantocht wordt er weer melding gemaakt van een ondertussen bekend probleem, namelijk het uitvallen van zonnepanelen door een verouderd elektriciteitsnetwerk. Op zonnige dagen piekt namelijk de productie van zonnepanelen en wordt er minder stroom rechtstreeks gebruikt. Dat leidt tot overspanning en omvormers van zonnepanelen die automatisch op veiligheidsmodus overschakelen en de productie stoppen. Het probleem doet zich bij sommige zonnepaneeleigenaars tot wel tientallen keren per dag voor. Ook leidt de problematiek soms tot schade aan elektrische apparaten. Getuigenissen over kookplaten en televisies die stuk gaan door een te hoge spanning, zijn helaas niet uitzonderlijk. Fluvius zou vorig jaar 1547 gelijkaardige klachten ontvangen hebben. Voor 2021 zit de teller voorlopig al aan 988.
De Vlaamse ombudsman en de ombudsman voor energie dringen er bij Fluvius en de Vlaamse overheid dan ook op aan om het elektriciteitsnetwerk structureel aan te passen. Fluvius zelf stelt voor de grootte van het probleem momenteel in kaart te brengen. Er wordt ondertussen ook rekening gehouden met mogelijke schadeclaims door Vlaamse zonnepaneeleigenaars. De Vlaamse ombudsdienst deed daarom eerder al de suggestie om een forfaitair compensatiemechanisme te ontwikkelen.
Minister, welke stappen werden reeds ondernomen om dit probleem te verhelpen? Hoe staat u tegenover de suggestie van de Vlaamse ombudsdienst om een forfaitair compensatiemechanisme te ontwikkelen voor gedupeerde zonnepaneeleigenaars? Welke kosten zou u vergoed willen zien op basis van een dergelijk compensatiemechanisme? Gaat dat over schade aan elektrische apparaten, gederfde inkomsten of extra uitgaven door uitvallende panelen? Hoeveel zou een dergelijk compensatiemechanisme kunnen kosten, zich baserend op bijvoorbeeld het aantal klachten van vorig jaar? Met welke middelen zal dat desgevallend bekostigd worden?
Fluvius stelt dat de grootte van het probleem momenteel in kaart moet worden gebracht. Staat u daarover in contact met Fluvius? Werd er al overleg gepleegd? Wat zou het in kaart brengen van het probleem juist inhouden? Wanneer kunnen we de resultaten verwachten? Zult u op basis van de bevindingen van Fluvius en in samenspraak met de betrokken actoren een structureel investeringsplan opstellen om verouderde stroomnetten in Vlaanderen aan te passen? Indien ja, wanneer mogen we dat verwachten en wie zal de kosten daarvan dragen?
De heer De Meester heeft het woord.
Eerst en vooral: het is bijzonder bizar om collega Van Rooy hier voor elektrificatie te horen pleiten. Maar dat geheel terzijde, want ik wil me tot de minister wenden.
Ik heb daar niet voor gepleit.
Heel duidelijk wel.
Minister, het is al een hele tijd bijzonder zonnig weer, ideaal terrasjesweer. U kunt niet geloven, collega’s, hoe ik na dat coronaklotejaar uitgekeken heb naar die terrasjes. Het goede nieuws is dat door dat zonnige weer de zonnepanelen in ons land ook heel veel stroom hebben geproduceerd. Er is jammer genoeg ook slecht nieuws, zoals door mijn collega’s al is gezegd. Niet elke zonnepaneleneigenaar heeft van dat mooie weer kunnen genieten, want bij verschillende eigenaars op verschillende plaatsen in ons land is de omvormer automatisch uitgevallen. Dat is een fenomeen dat zich voordoet wanneer er geen plaats meer is voor die zelf opgewekte stroom van zonnepanelen op het lokale energienet. Dat is niet alleen vervelend voor de eigenaars. Het is ook nog eens financieel nadelig, want wie zijn stroom niet op het distributienet kwijt kan, krijgt daar dus ook geen vergoeding voor. En die vergoeding, collega's, is nochtans cruciaal om je installatiekosten terug te verdienen.
Je hebt nu dus verschillende gezinnen die hun zuurverdiende spaargeld in die installaties hebben gestoken. Die doen hun best om hun steentje bij te dragen aan de energietransitie. Maar die komen voor de zoveelste keer bedrogen uit, met een installatie die op dat moment niets opbrengt. Het probleem van de uitvallende omvormers door netwerkcongestie is al jaren gekend bij Fluvius. Toch hebben zij nu pas beslist om een werkgroep op te richten die zich specifiek bezighoudt met de klachten rond spanningskwaliteit.
De Vlaamse ombudsman heeft er ook voor gewaarschuwd: sommige zonnepaneeleigenaars dreigen nog jaren te lage rendementen te krijgen voor hun installatie. Zelf heeft de ombudsman gepleit voor een vergoeding, maar, minister, ik wil u de vraag nog eens rechtstreeks stellen: bent u bereid om een oplossing voor die mensen te zoeken en te vinden in de vorm van een compensatie voor de schade die ze geleden hebben, dus een vergoeding voor de mensen die hun stroom niet op het net hebben kunnen zetten en dat ook in de toekomst soms nog niet zullen kunnen doen? Hoe zult u ervoor zorgen dat die problemen zich in de toekomst niet meer zullen voordoen?
Minister Demir heeft het woord.
Over heel Vlaanderen zijn er 1574 klachten vorig jaar en dit jaar zijn er tot nu toe 1366 klachten. Als we dat in verhouding zetten tot het aantal geïnstalleerde PV-installaties (fotovoltaïsche installaties) in Vlaanderen, dat zijn ongeveer 600.000 PV-installaties, … Waarschijnlijk zijn er soms mensen die geen klacht indienen. In ieder geval leidt de uitval ten gevolge van overspanning van het net terecht tot heel wat frustraties bij de individuele PV-eigenaars.
De spectaculaire toename van het aantal PV-installaties vorig jaar speelt daar natuurlijk een belangrijke rol in. Dat toont aan dat we aan de slag moeten gaan. Ik heb met het kabinet een maandelijks overleg met Fluvius. Ik heb het aantal toenemende klachten en de manier waarop Fluvius daarmee omgaat, ook op de agenda gezet. Er is afgesproken dat er een multifunctioneel team wordt opgericht dat tegen eind juni een plan van aanpak zal uitwerken. Aan de hand daarvan kunnen we dan aan de slag gaan.
In gebieden met een relatief lage bevolkingsdichtheid staan minder distributiecabines en zijn de kabels van de distributiecabine tot bij de huizen langer. Daardoor zijn die netten meer onderhevig aan spanningsschommelingen. De meeste spanningsproblemen doen zich voor in de provincie Limburg, maar ook in andere regio’s kunnen er lokaal problemen optreden.
Fluvius houdt in haar investeringsbudgetten al jaren rekening met de integratie van meer decentrale productie in haar netten. Tegen eind juni zal Fluvius een plan van aanpak opstellen voor die lokale problematiek.
De werkgroep die in het Bemiddelingsboek is aangekondigd om onder andere investeringsrichtlijnen uit te werken om spanningsklachten te vermijden, is opgestart. De eerste bevindingen zijn de volgende. De huidige richtlijnen met betrekking tot het aanleggen van nieuwe netten of het saneren van bestaande netten houden al enkele jaren rekening met elektrificatie en decentrale productie. De huidige investeringsrichtlijnen worden continu opgevolgd en bijgestuurd indien nodig. De investeringsbudgetten houden regio per regio rekening met de noden. Fluvius is vandaag voor klanten zonder digitale meter aangewezen op meldingen onder de vorm van een spanningsklacht. De geïdentificeerde zones met spanningsklachten worden geanalyseerd op basis van de bestaande beleidslijnen. Indien nodig, wordt er geïnvesteerd om de netten te versterken.
Mijn administratie werkt op mijn vraag nauw samen met de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) en Fluvius bij de opmaak van een studie die in kaart zal brengen hoe toekomstbestendig ons distributienet is. De studie zal eind 2022 worden opgeleverd.
Vandaag worden de investeringsnoden en de aanpak daarvan opgevolgd door een investeringsplan dat de distributienetbeheerders jaarlijks moeten indienen bij de VREG. De distributienetbeheerders hebben in 2020 een investeringsplan met een horizon van drie jaar ingediend bij de VREG.
Deze investeringsplannen hebben tot doel na te gaan of de distributienetbeheerders voldoende capaciteit hebben om op de korte termijn te voldoen aan hun wettelijke verplichtingen. Ik ben het volkomen eens met u dat een horizon van drie jaar niet volstaat om de nodige investeringen te beoordelen voor de uitdagingen die ons allen te wachten staan in het kader van de energietransitie. Daarom is in het EMD-decreet (decreet tot wijziging van het Energiedecreet), dat intussen in het Staatsblad is gepubliceerd, bepaald dat de volgende investeringsplannen die de distributienetbeheerder moet indienen, naast concrete investeringen voor de komende drie jaren ook een langetermijnvisie moeten bevatten, rekening houdend met die energietransitie, en een aanpak voor de nodige investeringen de komende tien jaren.
Ik hoor dat er gepleit wordt voor een nieuw compensatiemechanisme. Het is natuurlijk bijzonder moeilijk om een correcte vergoeding te bepalen: elke situatie kent specifieke oorzaken en gevolgen. Het is dus niet evident om de hoogte van een vergoeding te bepalen. Ik denk daarom dat het beter is om de distributienetbeheerder de juiste prikkels te geven, zoals goede investeringsplannen en de controle daarop. Er moet gecontroleerd worden of er efficiënt geïnvesteerd wordt en indien nodig moet er gesanctioneerd worden. Ik denk dat het beter is om een stok achter de deur te hebben.
Ik verwijs hierbij ook naar het kader van het recente EMD-decreet en in het bijzonder naar de notie ‘flexibiliteit’ waar bijvoorbeeld de netbeheerder een netversterking kan uitstellen in ruil voor een financiële vergoeding. Deze mogelijkheid zal ook besproken worden in het kader van het flexibiliteitsplan dat ik in het voorjaar van 2022 zal voorleggen aan de Vlaamse Regering. Op korte termijn verwacht ik dus eind juni een plan van aanpak.
De heer Aerts heeft het woord.
Ik ben blij dat er op korte termijn een plan van aanpak wordt uitgewerkt. Ik ben er alvast benieuwd naar. Nu al zijn er iets meer dan duizend klachten. Ik vraag me af of we, bij het in kaart brengen van dat probleem, niet het best proactief te werk gaan. Wij weten – of Fluvius weet – waar er zonnepanelen zijn en waar er zich problemen voordoen. Misschien is het interessant om eens in de buurt te rade te gaan om te weten of andere zonnepaneeleigenaars ook klacht indienen.
Ik heb nog een tweede vraag. Het is me niet helemaal duidelijk, ik denk dat het niet per se hoeft om overal het elektriciteitsnet te versterken, zeker waar het gaat om landelijke gebieden. Zijn er geen andere, creatieve oplossingen mogelijk, bijvoorbeeld een wijkbatterij, om op piekmomenten die problemen op te vangen? Dat zal dan misschien de gemeenschap minder kosten dan het aanleggen van een heel net voor een afgelegen gebied. Worden ook die andere oplossingen opgenomen in dat plan?
Dan kom ik tot mijn derde vraag. Er zijn een aantal gezinnen die al jaren te kampen hebben met dit probleem. Voor hen is dit natuurlijk wel heel pijnlijk. Ik begrijp dat er niet onmiddellijk opgetreden kan worden, dat niet na een klacht vandaag morgen de hele straat opengebroken kan worden om dat probleem op te lossen. Ik denk dat we toch ook zicht moeten krijgen op die situaties waar het probleem langere tijd duurt en moeten bekijken hoe we aan die mensen tegemoet kunnen komen en een oplossing kunnen bieden die sneller is dan het maar blijven uitstellen. U zegt dat ze geen compensatie krijgen maar dat we een oplossing moeten bieden. Maar als die oplossing jaar na jaar uitgesteld wordt, dan stijgt ook jaar na jaar de frustratie en lost dat eigenlijk voor die mensen zelf niets op. Er wordt gezegd dat het gaat om ongeveer duizend mensen. Ik vraag me af hoe groot het probleem echt is. Ik hoop dat het meevalt; maar duizend klachten duiden erop dat er waarschijnlijk meer aan de hand is.
De heer Van Rooy heeft het woord.
We zien hier het ene zonnepaneelfiasco na het andere. Dat is het gevolg van de elektrificatiewoede, die natuurlijk gewoon veel te snel gaat. Als je mensen ervan wilt overtuigen om zonnepanelen te leggen, als je mensen zelfs subsidieert om zonnepanelen te leggen – en we hebben gezien tot welk fiasco dat heeft geleid – zorg er dan ten minste eerst voor, zou een goede huisvader denken, dat je elektriciteitsnet dat aankan. Hetzelfde zullen we binnenkort zien met dat fameuze capaciteitstarief, dat ook het gevolg is van een verouderd en veel te smal elektriciteitsnetwerk, en met die elektrificatiewoede, die natuurlijk een gevolg is van die klimaatreligie, waarbij alles snel snel snel moet gaan omdat anders de aarde vergaat, nietwaar?
En dus hobbelen we van het ene fiasco in het andere en zijn zonnepaneeleigenaars alweer de dupe, lijden zij alweer schade als gevolg van een overheid die van geen hout pijlen meer weet te maken en die niet als een goede huisvader handelt door eerst te stappen vooraleer te proberen lopen. Dan hoor ik hier nog dat die gedupeerde zonnepaneeleigenaars ook geen compensatie krijgen als ze schade hebben aan elektrische apparaten, als ze gederfde inkomsten hebben of andere uitgaven doordat hun zonnepanelen uitvallen. Dat wordt dan niet eens gecompenseerd.
Tot slot heb ik eigenlijk geen antwoord gekregen op de vraag wanneer het probleem definitief wordt opgelost. Er wordt wat aangemodderd, zoals we hier gewend zijn. Ik betreur dat ten zeerste.
De heer De Meester heeft het woord.
Dank u wel voor uw antwoord, minister. Ik heb enkele punten van repliek. Het eerste gaat over de oorzaak van het uitvallen van die omvormers, met name in Limburg. U zegt: dat is een landelijk gebied met weinig distributiecabines, langere kabels en dergelijke. Maar dat is niet het probleem. Er is geen technisch probleem. Limburg is de provincie met het hoogste aantal zonnepanelen per inwoner. Die evolutie is al jaren bezig en valt wat te vergelijken met wat er gebeurt in het midden van West-Vlaanderen. Die evolutie werd duidelijk niet voorzien en werd niet proactief aangepakt door de netbeheerders, waardoor er daar nu structureel te zwakke netten zijn. We hadden dat van kilometers ver kunnen zien aankomen. Minister, bent u het eens met die analyse, dat daar eigenlijk het probleem zit en dat we al jaren achter de feiten aan lopen?
Als ik het goed begrepen heb, zegt u dat we geen vergoeding geven omdat die moeilijk te berekenen valt. In de plaats daarvan gaan we de netbeheerders de juiste prikkels geven om tot betere investeringsplannen te komen. Maar daar hebben die mensen natuurlijk niets aan, minister. Ik zou niet weten waarom dat moeilijk te berekenen is. Dat is exact te berekenen: je hebt het vermogen van die installatie, je hebt een opbrengst van X kilowattuur bij weersomstandigheid Y, en je hebt de terugleververgoeding. Met die parameters kun je toch perfect berekenen welke schade iemand lijdt als die omvormer uitvalt? Ik had graag wat meer uitleg daarover, minister. Waarom is die schade volgens u onmogelijk te berekenen?
Ten derde denk ik dat we het er in deze commissie allemaal over eens zijn – hoewel, eigenlijk niet allemaal, maar ik ben er in elk geval van overtuigd – dat er stevig geïnvesteerd moet worden in dat distributienet, ook in Limburg, ook in landelijke gebieden. Deze Vlaamse Regering heeft de ambitie om het aantal zonnepanelen in ons gewest te verhogen, maar dit probleem zal voortdurend terugkeren als we niet ingrijpen. Tegelijkertijd zullen mensen zich afgeschrikt voelen om te investeren in zonnepanelen, als ze beseffen dat ze misschien geen vergoeding zullen krijgen door een quasi-permanente staat van netwerkcongestie. Dus ja, er moet structureel worden geïnvesteerd in het netwerk.
Minister Demir heeft het woord.
Collega’s, ik ben het met jullie eens. Dit probleem is wel acuut, zeker voor die gezinnen die daarmee te maken hebben. Dat hiervoor een oplossing moet komen, spreekt voor zich. We weten allemaal al sinds 2012 dat die energietransitie eraan komt. Tijdens het maandelijks overleg met Fluvius zet ik dit ook op de agenda. Ik verwacht, los van de investeringsplannen en de investeringsbudgetten en zo verder, waarvoor de nodige aandacht moet zijn, tegen eind juni een plan van aanpak. Ik zal daarbij ook de verschillende tussenkomsten die hier werden gemaakt, meenemen. Inderdaad, collega Aerts, een wijkbatterij zou snel een oplossing kunnen bieden. Dus we gaan daarmee aan de slag.
Ik ben het er ook mee eens dat men veel proactiever en veel sneller moet reageren op klachten.
Alle netten aanpassen, heeft natuurlijk geen zin, zoals een collega al zei. Dat kost ook een fortuin. Maar de klachten zijn heel terecht. De oorzaak ligt echter niet altijd bij het net, merken we. Soms ligt het aan de installatie. Daarom wacht ik op een verdere analyse om dan zeer gericht aan de slag te gaan. Ik wil vooral ook zicht hebben op de langdurige problemen en op hoe Fluvius hiervoor een oplossing zal bieden. Ik zal in een volgend overleg ook alle opmerkingen en bedenkingen meenemen. Collega De Meester, ik weet dat u liever een soort van compensatie zou willen. Maar sta me toe dat we eerst de oorzaak van het probleem oplossen. Ik denk dat dat veel beter is.
De heer Aerts heeft het woord.
Ik ben blij dat er werk gemaakt wordt van het in kaart brengen en van een plan van aanpak. Ik zal dat dan nadien verder bekijken en hierop repliceren. Maar ik hoop dat er een oplossing komt, zeker voor de mensen die al langer geconfronteerd worden met dit probleem.
De heer Van Rooy heeft het woord.
Dit antwoord volstaat voor mij.
De heer De Meester heeft het woord.
Er is toch een constante in het beleid, namelijk dat de eigenaars van zonnepanelen die schade lijden door de schuld van de overheid, in de kou gelaten worden. Die schade wordt niet vergoed, want dat is ‘te moeilijk’, dat is ‘te ingewikkeld’. Dat was zo bij het zonnepanelendebacle met de terugdraaiende teller en dat is nu eigenlijk weer zo bij het uitvallen van die omvormers bij warm weer – of eigenlijk bij helder, zonnig weer. De temperatuur op zich speelt niet zo’n grote rol. Dat is nu opnieuw het geval. Dus ja, minister, ik wil graag een compensatiemechanisme. Ik wil dat niet voor mij persoonlijk – ik heb zelf geen zonnepanelen – maar wel voor al die mensen die wel zonnepanelen hebben en die getroffen worden door dit beleid en door het gebrek aan investeringen. Dus, ja, absoluut, ik herhaal mijn zeer dringende vraag: ik wil een compensatie voor die mensen die gedupeerd zijn.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.