Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Vraag om uitleg over de nieuwe literaire prijs 'de Boon'
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Janssens heeft het woord.
Minister-president, over ongeveer een jaar, op 17 maart 2022, zal Vlaanderen opnieuw twee belangrijke literaire prijzen uitdelen vernoemd naar een belangrijke Vlaamse auteur, Louis Paul Boon, ‘de Boon’ dus. Dat is goed nieuws voor de boekensector, voor de auteurs en ook voor de lezers, omdat een promotie van boeken die prijzen winnen, altijd mooi meegenomen is. Het zullen meteen ook gelijkwaardige en dus uiteindelijk twee prijzen zijn: een voor fictie en literaire non-fictie en een voor kinder- en jeugdliteratuur.
Aan deze prijzen is een prijzengeld gekoppeld van 50.000 euro per categorie. Daarmee staan we meteen op gelijke hoogte met andere gelijkaardige belangrijke literatuurprijzen in het Nederlandstalige boekenlandschap, met name de Libris Literatuur Prijs en de Boekenbon Literatuurprijs. Dat is allemaal goed nieuws, maar ik heb toch een bedenking en een vraag.
Bij de bekendmaking van deze nieuwe prijs werd ook bekendgemaakt dat bijvoorbeeld Martine Tanghe juryvoorzitter zou worden voor kinder- en jeugdliteratuur. Uiteraard is mevrouw Tanghe een gewaardeerd nieuwsanker, maar niet meteen een autoriteit in literatuur. Je kunt zeggen dat dat niet noodzakelijk is en dat het belangrijk is om zo'n gezicht te kunnen koppelen aan een jury, omdat dat ook meteen weer bekendheid en promotie aan die belangrijke prijs geeft.
Bij de bekendmaking ervan zei mevrouw Tanghe – ik citeer: “We hebben een boon voor een boek waarin iedereen ertoe doet, iedereen meetelt, iedereen erbij hoort.”
Dat ademde meteen al weer een woke sfeertje uit, van politieke correctheid die volgens mij niet thuishoort bij de uitreiking van zo’n belangrijke literaire prijs.
Minister-president, ik wil u bedanken en feliciteren voor het in het leven roepen van deze prestigieuze prijs, die zeker zijn verdienste heeft. Ik wil die ook niet meteen betrekken in een politieke sfeer of in een politiek spel. Ik zou wel willen dat u bij de uitreiking van zo’n prijs in de gaten houdt dat de focus blijft liggen op de literaire kwaliteit, de literaire creativiteit, en zeker niet op de politieke correctheid. U zult misschien zeggen dat dit een persoonlijke uitspraak is, waarover u geen waardeoordeel hebt. Ik zou toch graag van u vernemen of u dat in de gaten wenst te houden.
Daarnaast is er ook de relatie tot andere prijzen die op een of andere manier verbonden zijn met boek.be. We hebben het hierover eerder al gehad in deze commissie, naar aanleiding van vragen over het faillissement van Boek.be. De vaststelling blijft: als die literaire prijzen die verbonden zijn aan Boek.be samen met die organisatie ten onder gaan, dan verschraalt het literaire prijzenlandschap wel aanzienlijk, ondanks de komst van die twee Boontjes. Minister-president, ik wil graag weten op welke wijze u denkt te kunnen anticiperen op deze mogelijke verarming van het literaire prijzenlandschap in Vlaanderen, indien de prijzen die gelinkt zijn aan Boek.be zouden verdwijnen?
De heer Meremans heeft het woord.
Inderdaad: belofte maakt schuld. Dit werd aangekondigd. Zoals de heer Janssens zegt, zal over een jaar de ‘Boon’ uitgereikt worden, genoemd naar Louis Paul Boon. Er is wel een minpuntje: deze geweldige auteur komt uit Aalst en jammer genoeg niet uit Dendermonde. Men kan in het leven niet alles hebben, zeg ik maar.
Alle gekheid op een stokje, het is een geweldige auteur. Ik weet dat er in deze commissie enorm veel liefhebbers zijn van de canon. Wel, Louis Paul Boon staat ook in de Nederlandse canon voor literatuur. Hij staat wel een klein beetje lager dan Hugo Claus. De hoogste ranking blijft natuurlijk voorbehouden voor Willem Elsschot. Als we Willem die Madocke maecte beschouwen als een inwoner van het graafschap Vlaanderen, dan blijft Vlaanderen heel hoog genoteerd. Ook in de Vlaamse canon voor literatuur scoort hij dus nog steeds heel goed.
Zoals mijn collega zei, wordt de jury voorgezeten door mevrouw Tanghe en auteur Brigitte Raskin. Mevrouw Tanghe zal de kinder- en jeugdliteratuur behandelen, mevrouw Raskin de fictie en literaire non-fictie. Dat is inderdaad een mooie prijs, van 100.000 euro, 50.000 euro per categorie. De jeugdboekenprijs wordt dus op hetzelfde niveau gezet als de literatuur voor volwassenen. Ik vind dat heel goed. Vlaanderen scoort namelijk altijd wel heel goed op het vlak van jeugdliteratuur. We zagen in Frankfurt trouwens ook dat we goed bezig zijn op het vlak van kinderboeken.
Naast de Libris Literatuur Prijs en de Boekenbon Literatuurprijs zal de Boon dus behoren tot de grote drie. Ik heb hierover een aantal vragen, minister-president.
Zal deze literatuurprijs gekoppeld worden aan andere literaire evenementen? Is er al een idee over de vorm die dit zal aannemen?
De winnaars krijgen elk 50.000 euro. Boeken die de shortlist hebben gehaald, krijgen elk 2500 euro. Waar komen deze middelen vandaan en worden ze recurrent voorzien? Zo ja, tot wanneer?
In het reglement van deze prijs valt te lezen dat de beslissingen over het algemene kader van de literaire prijzen worden genomen door het bestuur. Dat bestuur beslist daarnaast jaarlijks over wie de juryvoorzitter wordt, die jaarlijks voor elke prijs wisselt. Hoe is dit bestuur samengesteld? Wie bepaalt die samenstelling?
Bij de samenstelling van de jury wordt gestreefd naar een genderevenwicht en de toepassing van het charter voor inclusie van het BoekenOverleg. Daarnaast moet minstens een jurylid buiten Vlaanderen worden gekozen. Hiervoor wordt dan gekeken naar Nederland, Suriname of een andere regio of land dat verband houdt met het Nederlands taalgebied. Hoe worden juryleden hiervoor geselecteerd?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Bij de keuze van datum van de uitreiking op 17 maart 2022 is er rekening gehouden met de timing en het tijdstip van andere literaire prijzen zoals de Libris Literatuur Prijs – die is in mei-juni – en de Boekenbon Literatuurprijs in november. Bovendien is maart ook de jeugd- en kinderboekenmaand.
Voor de organisatie van de uitreiking kunnen gemeenten of daarmee samenwerkende culturele instellingen hun kandidatuur indienen bij de vzw Vlaamse Literatuurprijs die na een objectief en vergelijkend onderzoek in mei 2021 een keuze maakt. Ook daarbij zal het kader waarin de prijsuitreiking wordt georganiseerd een element zijn in de keuze.
De winnaars van de Boon krijgen 50.000 euro. Auteurs van boeken die de shortlist hebben gehaald, krijgen elk 2500 euro.
Gezien het belang en de meerwaarde van een algemene Vlaamse literatuurprijs met internationale uitstraling, ook in het kader van het leesbevorderingsbeleid, dat prominent deel uitmaakt van het regeerakkoord, wil ik dit initiatief duurzaam ondersteunen, zodat de Boon een begrip kan worden in de Lage Landen.
Zoals de Vlaamse Codex Overheidsfinanciën het voorziet, zal er bij de begrotingsopmaak 2022 een begrotings- en beleidstoelichting worden ingediend waarin duidelijk zal worden hoe deze prijs gefinancierd wordt.
In het reglement van deze prijs valt te lezen dat de beslissingen over het algemene kader van de literaire prijzen worden genomen door het bestuur. Dit bestuur beslist daarnaast jaarlijks over wie de juryvoorzitter wordt die voor elke prijs jaarlijks wisselt.
De Boon wordt georganiseerd door de onafhankelijke vzw Vlaamse Literatuurprijs, die ontstond onder impuls van het BoekenOverleg dat vanaf 2018 vragende partij was voor de herintroductie van een algemene literaire prijs. Deze vraag stond in het memorandum aan de nieuwe Vlaamse Regering en werd hernomen in het meerjarenplan van Literatuur Vlaanderen en het relanceplan dat het BoekenOverleg in juli 2020 voorstelde.
Het bestuur van deze vzw is een afspiegeling van de voornaamste actoren van de boekensector en garandeert de betrokkenheid van de hele sector. Zoals ook op de website www.deboon.be is te lezen, bestaat de vzw uit vertegenwoordigers van Vlaamse Auteursvereniging (VAV), Groep Algemene Uitgevers (GAU), Boekhandels Vlaanderen, Iedereen Leest, Overleg Literaire Organisaties, het BoekenOverleg en Literatuur Vlaanderen.
De vakjury’s werden samengesteld door deze vzw op basis van de weerspiegeling van de Vlaamse Gemeenschap – leeftijd, gender, diversiteit – en op basis van de literaire deskundigheid waarmee ze vanuit hun expertise een boek kunnen beoordelen als auteur, journalist, recensent, academicus, boekhandelaar, bibliotheekmedewerker enzovoort.
Zij werken in volle onafhankelijkheid en volgens de strikte regels van een transparant juryreglement – zie website – dat de lijnen voor deze werking bepaalt en vergelijkbaar is met de reglementen van andere binnen- en buitenlandse literaire prijzen. Vanzelfsprekend onderschrijf ik de woorden van Martine Tanghe. Een belangrijke motivatie voor het opstarten van de Boon is immers de verbindende, stimulerende en verrijkende impact die literatuur en lezen aan iedereen biedt.
Mijnheer Janssens, wat zoekt u toch achter de slogan ‘Iedereen hoort erbij’? Ik zou wel eens de tegenproef willen maken. Dat wil dus zeggen dat niet iedereen erbij hoeft te horen? Ik zou wel eens willen weten aan wat of wie u dan denkt. Ik begrijp uw reactie niet, maar bon, dat zal wel aan mij liggen.
De meeste literaire prijzen in Vlaanderen zijn niet verbonden met Boek.be, maar wel met literaire of culturele organisaties. Zo werd afgelopen weekend duidelijk dat de Prijs der Nederlandse Letteren 2021 naar Astrid Roemer gaat. Dit is uiteraard geen Vlaamse prijs, maar wel één waar ook Vlaanderen actief aan bijdraagt. De organisatie ligt beurtelings in handen van Literatuur Vlaanderen en het Nederlands Letterenfonds.
Eveneens dit weekend werd duidelijk dat Alfred Schaffer de Herman de Coninckprijs voor poëzie 2021 in de wacht sleept. Dit is een organisatie van Behoud de Begeerte met steun van Literatuur Vlaanderen en stad Antwerpen.
De Bronzen Uil voor de beste Nederlandstalige debuutroman van het jaar, is in handen van het Willemsfonds, met steun van Literatuur Vlaanderen.
Wie de beste boekenjuf en boekenmeester wordt in 2021, weten we in juni. Hier zorgt CANON Cultuurcel voor de organisatie.
Kortom, de problemen bij Boek.be leiden niet tot een verschraling van het prijzenlandschap. En nu vult de aanwezigheid van de Boon ook nog de leemte van een algemene prijs in.
De heer Janssens heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, voor uw antwoord, dat over het algemeen vrij helder en duidelijk is. En het is natuurlijk niet omdat ik mij vragen stel bij die uitspraak van mevrouw Tanghe, dat ik liever zou hebben gehad dat ze het omgekeerde zou beweerd hebben. Ik wou alleen maar dat dergelijke belangrijke prestigieuze promotionele literaire prijzen niet terechtkomen in een sfeertje van de opgedrongen diversiteit die we al te vaak in het Vlaamse cultuurlandschap zien en ervaren. Dat was het enige wat ik daarmee bedoelde, en dus hoop ik ook dat men inderdaad bij de jurysamenstelling in de komende jaren – want die is uiteraard variabel – enkel kijkt naar de literaire deskundigheid. Die moet primordiaal zijn. Bij de uitreiking van een dergelijke prijs moet men natuurlijk kunnen rekenen op een jury die literair deskundig is. Hopelijk gaat u die lijn ook bewaken.
Ik heb nog één bijkomende vraag. Er is een samenwerking, de prijzen worden uitgereikt in samenwerking met de VRT en De Standaard. Is dat enkel promotioneel? Dragen zij ook bij aan het prijzengeld dat hieraan verbonden is, of is er met de krant en met de publieke omroep enkel een promotionele samenwerking afgesproken?
De heer Meremans heeft het woord.
Ik heb niet echt verdere vragen. Ik ben gewoon blij. En inderdaad, Astrid Roemer, ik kon niet meteen op de naam komen, Prijs der Nederlandse Letteren, dat klopt. Met de prachtige tweede naam Heligonda, meen ik. In elk geval, ik ben zeker en vast blij. Ook bedankt voor uw antwoorden. Ik hoop dan ook dat ook die Boon inderdaad voldoende weerklank krijgt, dat het ook internationaal zal opgepikt worden dat die bepaalde auteur die prijs gewonnen heeft, en dat het dus ook een toegang kan bieden tot andere taalgebieden, via vertalingen en dergelijke.
Maar laat ons eerst beginnen met de prijs uit te reiken, en een goede auteur te zoeken – waarschijnlijk meer dan één, voor de jeugd en voor volwassenen – met een goede jury, zodat we ook daarna verder kunnen. Ik denk alleszins wel dat het een schot in de roos is.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ja, ik kan bevestigen dat de VRT en de mediapartners gewoon promotie doen. Het prijzengeld, dat heb ik net al gezegd, komt uit de Vlaamse begroting.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.