Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie
Vraag om uitleg over het actieplan telewerk
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
De lockdown ten gevolge van corona heeft een enorme impact gehad op onze manier van werken tijdens deze periode. Onze vergadering van vandaag is daar een perfecte illustratie van. We zijn allemaal een stuk meer gaan telewerken, al dan niet verplicht. In december 2020 werkte 30 procent van de werknemers thuis. Wanneer we dit vergelijken met de cijfers van de FOD Mobiliteit in 2018, met andere woorden pre-corona, deed slechts 17 procent van de werkenden aan telewerk. Door de manier waarop telewerk plots verplicht werd, hadden sommige bedrijven hier weinig ervaring mee en nog geen doordacht telewerkbeleid uitgewerkt en/of ingevoerd.
Telewerk is dan ook een speerpunt in het VESOC-akkoord (Vlaams Economisch Sociaal Overlegcomité) ‘Alle hens aan dek’ om mensen duurzaam aan het werk te houden. In dit akkoord wordt aangekondigd dat er subsidies komen voor ondernemingen die werknemers willen gaan opleiden en versterken in digitale vaardigheden. Het is alvast positief dat u naast informeren en sensibiliseren ook specifieke ondersteuning biedt aan bedrijven om rond telewerk stappen vooruit te zetten. De volgende stap in dit verhaal is het actieplan rond telewerk dat u hebt aangekondigd, waarin u de concrete acties met betrekking tot dit speerpunt uitwerkt.
De Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) heeft over dit actieplan een advies geformuleerd waarbij nog enkele punten worden aangehaald. Zo vinden de sociale partners dat er in het actieplan te veel wordt gefocust op het individu en minder of te weinig op het sociaal overleg binnen de bedrijven als het gaat over telewerk. Daarnaast vragen ze nog meer te sensibiliseren op vlak van digitale inclusie, ergonomische werkplekken en afspraken tussen werkgevers en werknemers omtrent de digitale bereikbaarheid. De grenzen tussen werk en privé lijken inderdaad in deze tijden nog wat meer te vervagen.
We hebben een aantal instrumenten. We hebben de werkbaarheidscheques voor de bedrijven en de loopbaancheques voor de telewerknemers. Hoe kunnen deze het best worden ingezet? Tot slot vragen de sociale partners ook dat de Vlaamse telewerkmonitor publiek wordt gemaakt.
Minister, kunt u de krachtlijnen van uw actieplan weergeven?
Kunt u zich vinden in het advies van de SERV? Hoe zult u hiermee omgaan?
Wordt er werk gemaakt van bijkomend sensibiliseren op vlak van digitale inclusie, ergonomische werkplekken en afspraken rond digitale bereikbaarheid?
Welke rol ziet u voor loopbaanbegeleiding en werkbaarheidscheques met betrekking tot telewerk?
Bent u het idee genegen om de Vlaamse telewerkmonitor publiek te maken?
Hoe wordt hiermee omgegaan bij de Vlaamse overheid? Wordt ook daar een telewerkbeleid uitgerold?
De heer Ronse heeft het woord.
Ik zal de voorgeschiedenis niet herhalen. De heer Bothuyne heeft dat op een voortreffelijke manier geschetst. Het thema is actueel. Ik geef nog iets mee dat niet in de vraag staat omdat de actualiteit de vraag heeft ingehaald. Het Overlegcomité besliste dat men één keer per week naar het werk mag gaan. Er is immers een keerzijde aan telewerken, de mensen beginnen de werkvloer te missen. Daartegenover staan forse administratieve verplichtingen waar we mee moeten opletten. Het is goed om de vruchten van telewerken te borgen.
Op welke manier zal het actieplan bijdragen om telewerken beter te organiseren?
Hoe worden de werkbaarheidscheques gepromoot? Hoe kan het toepassingsgebied ervan worden verruimd?
Wat zijn de krachtlijnen van het samenwerkingsprotocol tussen de verschillende inspectiediensten? Op welke manier wordt samengewerkt en worden de data uitgewisseld? Op welke manier zal men proactief sensibiliserend werken? Ik heb het al eens gezegd, we moeten daar heel pragmatisch mee omgaan en ervan uitgaan dat niemand van slechte wil is. De situatie tijdens de coronapandemie is al moeilijk genoeg.
Minister Crevits heeft het woord.
U weet dat ik zeer geïnteresseerd ben in telewerken. Om werknemers en ondernemingen door de, hopelijk laatste loodjes, van deze periode van verplicht voltijds telewerken te loodsen en vervolgens telewerk op een duurzame manier op de werkvloer van morgen te behouden, lanceren we het Actieplan Telewerk, dat principieel werd goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 12 februari 2021. Het lijkt gemakkelijk om te zeggen: we laten iedereen thuiswerken, maar er zijn heel wat mogelijkheden in Vlaanderen om bedrijven te informeren, sensibiliseren en ondersteunen om telewerk op een goede manier te implementeren.
Het actieplan bevat verschillende acties voor de ondernemingen. Ze kunnen bijvoorbeeld een beroep doen op de werkbaarheidscheques en de DRIVE-oproep van het Europees Sociaal Fonds (ESF). Daarnaast bevat de website www.werkbaarwerk.be heel wat informatie en tips. Om telewerk duurzaam te kunnen verankeren in de onderneming is het van groot belang dat de medewerkers over de nodige vaardigheden beschikken om goed te telewerken. In het kader van 'Alle hens aan dek' en het Actieplan Telewerk lanceerde ik recent de ESF-oproep Telewerk zodat bedrijven kunnen investeren in de noodzakelijke vaardigheden van hun werknemers.
Wat de werkbaarheidscheques betreft, organiseerde het Departement Werk en Sociale Economie (DWSE) recent nog twee webinars om de werkbaarheidscheque voor te stellen en verder te promoten. Deze waren een groot succes en werden in het totaal door 411 deelnemers gevolgd. De opname van de webinar is online beschikbaar. Wie wil kan dat nog bekijken.
In samenwerking met de SERV werkt het DWSE aan een gezamenlijke communicatieactie over de werkbaarheidscheques. Hiervoor stellen ze een communicatiepakket met een gezamenlijk beeld en slogan ter beschikking dat door de sociale partners van de SERV en ons departement in de loop van de maand april gebruikt zal worden. Er komt dus nog een echte communicatieboost.
Het Actieplan Telewerk voorziet een samenwerkingsprotocol dat tot doel heeft om de samenwerking tussen de sociale inspectiediensten te versterken. De krachtlijnen van het protocol bevinden zich op vier assen: uitwisseling van informatie tussen de inspectiediensten; wederzijdse ondersteuning bij het uitvoeren van inspecties; gezamenlijke informatiemomenten en de organisatie van een vast aanspreekpunt.
Het Actieplan Telewerk is voor advies voorgelegd aan de SERV. De sociale partners en de SERV onderschrijven de doelstelling om telewerk op een duurzame en werkbare manier te implementeren. Ik heb de feedback van de sociale partners verwerkt in het Actieplan Telewerk. Ik stem dit nog verder af met mijn collega’s in de Vlaamse Regering.
U vraagt specifiek naar een aantal aanbevelingen waar ik dieper op inga. Ten eerste is sensibilisering – aangehaald door de SERV – zeer belangrijk. Bij de uitvoering van de acties komen diverse aspecten van duurzaam en werkbaar telewerk aan bod. Thema’s zoals ergonomie zijn ook aandachtspunten die de SERV in zijn advies voorschrijft. We nemen deze mee in de periodieke tips naar werknemers.
Ik heb ook heel specifiek aandacht voor digitale inclusie. Je kunt moeilijk telewerken als je niet digitaal aangesloten bent. Er komt een grootschalige oproep Digibanken waar ik u al over geïnformeerd heb.
Het verplicht telewerk betekende een grote wijziging in de dagelijkse werkrealiteit. Het kan soms iemands job zodanig wijzigen dat deze niet meer aansluit bij de persoonlijke ambities. Samen met de loopbaanbegeleider kan een werknemer nagaan hoe telewerk impact heeft op de werkbeleving, en hoe loopbaanvragen die mogelijk hierdoor ontstaan, te beantwoorden. Ik wil dat werknemers die vragen hebben op dat vlak, beter de weg vinden naar de loopbaancentra.
Collega Ongena heeft mijn cijfers rond het gebruik van loopbaanbegeleiding laten publiceren. Het is heel vreemd, er zijn nooit meer starters geweest dan vorig jaar, dus mensen die zelfstandig geworden zijn. Je in zo’n periode laten begeleiden rond je loopbaan, dat doen mensen dan niet. Dat wijst erop dat er angst is en dat men vasthoudt aan de oude werkplek. Daar moeten we zeer alert voor zijn. We zitten op een kantelpunt op de arbeidsmarkt. Het is meer dan ooit van belang dat mensen zich laten begeleiden in hun loopbaan.
Ik ben absoluut voorstander voor het publiek maken van de Vlaamse telewerkmonitor. Hiervoor heb ik echter het akkoord nodig van de sociale partners en dit was in het verleden niet het geval. Ik ben blij dat er met dit SERV-advies op dat vlak een stap vooruit is gezet. Op basis van het advies nam ik alvast contact op met de betrokken organisaties om de openbaarheid van de telewerkmonitor te realiseren.
De Vlaamse overheid heeft al een lange ervaring met telewerken. Zo werd reeds in 2006 een omzendbrief gepubliceerd om structureel telewerken te verankeren. Minister Somers werkt aan een nieuwe omzendbrief ‘hybride werken’ om de getrokken lessen mee te nemen en de visie op telewerken te actualiseren.
Ik ben aan de ene kant erg blij dat federaal collega Dermagne aan de noodkreet die ik al drie keer, ook publiek, geslaakt heb, voor een terugkeermoment naar de werkvloer, tegemoet wil komen. Het wordt onderschat wat de impact is van voltijds telewerken voor de mensen.
Het is mijn oprechte overtuiging dat als we nog een aantal maanden telewerken willen volhouden, het elementair zal zijn dat er ruimte wordt geschapen voor een terugkeermoment naar bedrijven.
Ik heb gisteravond op mijn kabinet een heel lang gesprek gehad met de sociale partners. Er was eensgezindheid om daar toch op te blijven hameren. Minder enthousiasme was er over de app, moet ik eerlijkheidshalve toegeven, omdat men dat in de operationaliteit niet zo goed ziet zitten. Het is vanzelfsprekend dat er goede werkafspraken moeten zijn rond wie wanneer komt. Als er bijvoorbeeld op een middag wordt gekookt in het bedrijf, dan heb je kans dat iedereen die middag komt. Dus moet je goede afspraken maken wanneer mensen kunnen terugkeren. Het is vanzelfsprekend dat daar een bewijs van moet zijn, maar er zijn wel wat zorgen over. Ik heb het mandaat gekregen om dit op te nemen met federaal minister Dermagne.
Ik ken ook de kritiek van de virologen over de noodzaak van telewerken. Ik verzet me absoluut niet tegen het feit dat telewerk een noodzakelijke voorwaarde is om goed door de komende maanden te geraken, maar dit neemt mijn zorg niet weg rond fulltime telewerken en de noodzaak die ik aanvoel in de bedrijven om toch een terugkeermoment te voorzien, zowel in de kleine als in de grote bedrijven.
Dit was niet helemaal de vraag, maar het sluit wel aan bij de actualiteit van deze week.
Minister, heel veel mensen hebben nood om elkaar te zien, om niet meer voltijds telewerk te doen, maar ook eens terug te keren naar het bedrijf, andere mensen te ontmoeten, enzovoort. We moeten wat vertrouwen geven aan werknemers en werkgevers om dat op een goede manier te organiseren. Ik deel dus uw standpunt hierover.
We moeten er echt voor zorgen dat telewerk een blijver wordt in onze economie, in de manier waarop we werken in Vlaanderen. Het is een onderdeel van een oplossing voor heel veel zaken zoals de combinatie van arbeid en gezin, zoals het terugbrengen van de mobiliteitsproblematiek, van de files, enzovoort. Als er iets nuttig is geweest in deze coronacrisis, dan hoort telewerk daar zeker bij. Die ervaringen moeten we kunnen meenemen en doortrekken naar de toekomst.
Als we met instrumenten zoals werkbaarheidscheques bedrijven ertoe kunnen brengen zich daarop te organiseren, de juiste manier te vinden om werknemers te ondersteunen, zowel inhoudelijk, technologisch, digitaal als ergonomisch, dan zijn dat belangrijke stappen voor de toekomst.
De heer Ronse heeft het woord.
We mogen dit echt niet onderschatten. Heel veel mensen hebben hun werkvloer, de plek waar ze werken, de collega's al maanden fysiek niet meer gezien. Dat begint mentaal serieus door te wegen. Fysiek contact op de werkvloer is in veel gevallen toch nodig om creatief te zijn, om te brainstormen, om moeilijke zaken te bespreken. Telewerk ontlast en ontzorgt heel veel. Ik hoop dat we van het telewerken ook na corona nog de vruchten zullen kunnen plukken, maar we mogen het belang van fysiek contact toch niet onderschatten. Minister, in die zin dank ik u en de Vlaamse Regering om wat rede te brengen in de aanpak van de pandemie en voor een terugkeerdag te hebben gezorgd.
Minister, probeer alsjeblieft ook wat rede te krijgen in alle administratieve formaliteiten die minister Dermagne nu dreigt te koppelen aan die terugkeerdag. Men moet zich soms eens durven te verplaatsen in het hoofd van een ondernemer die vandaag vooral probeert te overleven, die alles doet om in overeenstemming te zijn met de coronamaatregelen. Laat ons voor die terugkeerdag alsjeblieft vooral vertrouwen geven en geen batterij aan formaliteiten – het zijn bijna Stasipraktijken – op te leggen.
Minister, ik vraag u om hierin tussen te komen en ervoor te zorgen dat dat op een heel eenvoudige manier kan.
Mevrouw Gennez heeft het woord.
Als ik het goed heb, werkt op dit moment 46 procent van de Vlaamse werknemers een of meerdere dagen per week van thuis uit. Dat is een substantiële stijging door corona. Ik vind dat een goede zaak. Ik hoop dat die vorm van hybride werk in de toekomst echt het nieuwe normaal kan worden met de combinatie van de voordelen van beide systemen: thuiswerk, telewerk, arbeid en gezin, iets meer flexibiliteit op maat van de werknemer, maar ook het bannen van tijdrovende verplaatsingen. Het is goed om dat te combineren met brainstorming op de werkvloer, sociaal contact met collega's, duidelijke afspraken over het aantal dagen per week dat er wordt samengewerkt. Ik hoop dat hybride werk het nieuwe normaal wordt.
In verband met de vraag van collega Bothuyne wil ik bijtreden wat de sociale partners hebben aangegeven, namelijk dat het belangrijk is nog extra te sensibiliseren inzake digitale inclusie. Als hybride werk het nieuwe normaal wordt, dan is het natuurlijk van ontzettend groot belang dat iedereen mee kan.
Het is ook vanzelfsprekend om aandacht te besteden aan de ergonomische werkplek en aan afspraken tussen werkgever en werknemer over permanente digitale bereikbaarheid. Als we overstappen naar hybride werk moet dat op de lange termijn werkbaar en duurzaam zijn. Aan loopbaanbegeleiding of een goede bureaustoel heb je natuurlijk niets als je 24 op 7 bereikbaar moet zijn.
Goede afspraken maken goede vrienden. We moeten out of the box durven denken om naar hybride werken te evolueren. Dat kan met proefprojecten en trial and error, zoals corona er noodgedwongen een was. Laten we hopen dat ook in minder dramatische omstandigheden proefprojecten hun nut bewijzen om zo tot de nieuwe vorm van gecombineerd tele- en werkvloerwerken te komen.
Minister Crevits heeft het woord.
Uit het gesprek met de sociale partners gisteren heb ik geleerd dat er niet zo veel draagvlak is voor een app. Men is wel bereid om te werken met de bestaande registratiesystemen die er zijn in een onderneming, bijvoorbeeld een Excel sheet. Men is niet afkerig, men begrijpt absoluut dat men een bewijs moet hebben voor de manier waarop het wordt georganiseerd, maar men wil niet te veel extra moeilijkheden. Administratieve eenvoud is op dat vlak zeer belangrijk.
Ik heb aan de sociale partners gevraagd of dat standpunt eensgezind is. We zullen dat overbrengen aan federaal minister Dermagne.
Cao 149 voorziet in afspraken over de bereikbaarheid van de telewerker. Er is ook een Europees initiatief lopende rond het recht op deconnectie. Voor mij is dat een van de grootste valkuilen van telewerk. Vandaar ook het belang van ons actieplan. Het vraagt discipline, ook van mensen thuis.
Collega Gennez zegt dat ze hybride werken fantastisch vindt. Op zich is dat waar. Uit bevragingen blijkt ook dat een à twee dagen telewerk goed is voor mensen. Maar het vraagt ook wel discipline om een onderscheid te maken tussen werken en niet werken, bijvoorbeeld voor mensen die klein behuisd zijn en geen bureau hebben, en die dan werken aan de tafel waaraan ze ook eten. Dat kan wel aanleiding geven tot moeilijke situaties. Daar hebben we dus veel aandacht voor. Het is absoluut mijn ambitie, collega's, om telewerken ook in de toekomst structureel verankerd te krijgen in de bedrijven.
Bedankt, minister. Ik denk dat dit onderwerp hoe dan ook nog vervolgd wordt. Ik ben blij dat er eensgezindheid is over zowel de voordelen van telewerken als over het feit dat we het niet moeten bezwaren met bijkomende administratie of apps of andere zaken die extra workload met zich meebrengen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.