Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Van Rooy heeft het woord.
Voorzitter, de komende zomer zal Elia nog een studie naar de stroombevoorrading van België tussen 2022 en 2032 uitvoeren. Het resultaat van die studie zou een nieuw licht kunnen werpen op de haalbaarheid van de kernuitstap, die door Elia al langer in vraag wordt gesteld. In de zomer van 2019 heeft Elia berekend dat België na de kernuitstap een tekort van maar liefst 3,9 gigawatt zou kunnen verwachten. De impact van een gebrekkige bevoorradingszekerheid valt zeker voor Vlaanderen niet te onderschatten.
Minister, wat verwacht u van de studie die Elia zal uitvoeren? Zal een stroomtekort na een kernuitstap volgens u in de lijn liggen met wat Elia in de zomer van 2019 heeft berekend? Bent u bereid uw bezorgdheid hierover nogmaals te uiten ten aanzien van de Federale Regering en van federaal minister Van der Straeten? Hebt u recent nog met de Federale Regering overlegd over de kernuitstap en de gevolgen voor de Vlaamse economie? Kan de Vlaamse Regering volgens u nog iets ondernemen om de kernuitstap een halt toe te roepen indien die kernuitstap Vlaanderen volgens de studie van Elia met een stroomtekort zou opzadelen?
Minister Demir heeft het woord.
Voorzitter, de voorbereiding van de studie waarnaar is verwezen, is lopende. De transmissienetbeheerder zou deze studie tegen eind juni 2021 opleveren. Eind vorig jaar heeft Elia hieromtrent een stakeholdersbevraging gehouden. Ik ga ervan uit dat Elia op basis van deze bevraging, van nieuwe inzichten en data en van besprekingen met de sector, tot een nieuwe prognose komt waarin duidelijk wordt wat, conform de wettelijke criteria voor de bevoorradingszekerheid, de behoefte aan bijkomende stroomcapaciteit is. Ik volg dit op de voet en hoop dat de studie tegen eind juni 2021 zal worden opgeleverd.
De beslissingen over kernenergie en over het garanderen van de bevoorradingszekerheid behoren natuurlijk tot de exclusieve bevoegdheid van de federale overheid. Het spreekt voor zich dat ik het van groot belang vind voor Vlaanderen dat de bevoorradingszekerheid wordt verzekerd, zodat we niet met een stroomtekort of met sterk stijgende prijzen te maken krijgen. Als er een stroomtekort is en we stroom moeten invoeren, zien de concurrenten ook dat ze kunnen doorvragen.
Ik heb die zaken al verschillende keren aan de Federale Regering overgemaakt. Ik heb de belangen van Vlaanderen geduid en ik zal dat ook blijven doen. Aangezien ik vind dat we op dit vlak geen risico’s moeten nemen, komt dit punt tijdens elk overleg ter sprake. In het federaal regeerakkoord staat dat bedrijven en burgers inzake de bevoorradingszekerheid een absolute garantie verdienen en dat de Federale Regering een continue monitoring van de productiecapaciteit zal opzetten. Tegen eind november 2021 zou een rapport over de bevoorradingszekerheid en de impact op de elektriciteitsprijzen worden voorgelegd. Indien uit dit rapport zou blijken dat er een probleem met de bevoorradingszekerheid is, stelt het federaal regeerakkoord duidelijk dat de Federale Regering gepaste maatregelen zal nemen, zoals een aanpassing van de wettelijke kalender voor een verlenging van de nucleaire capaciteit met 2 gigawatt.
Ik reken er dan ook op dat de federale overheid gepaste initiatieven zal nemen om haar engagementen na te komen wat betreft de bevoorradingszekerheid. Als ze toch overschakelen eind dit jaar – van de minister van Energie hoor ik dat dat al beslist is, maar voor mij is dat nog wat koffiedik kijken – en dus toch verder doen met de uitstap en er een stroomtekort is, dan moet er natuurlijk ook rekening gehouden worden met de elektriciteitsprijzen, zowel voor de gezinnen als voor de bedrijven en kmo’s, en ook voor de energie-intensieve bedrijven die we in Vlaanderen hebben.
Kan er nog iets gedaan worden aan die kernuitstap? U weet dat de wet van 31 januari twee keer gewijzigd is, in 2013 en 2015, om een levensduurverlenging van enkele kerncentrales toe te laten. Een wijziging van de wet vereist een gewone meerderheid in het federaal parlement. Als men daarvoor een meerderheid vindt in het federaal parlement, dan kan men dat bij manier van spreken morgen al doen. Maar dat initiatief ligt dus bij het federale parlement en bij een meerderheid aldaar.
Deze bezorgdheid staat in ieder geval altijd mee op de agenda.
De heer Van Rooy heeft het woord.
Minister, bedankt voor uw antwoord.
Als bijkomende vraag – en daarmee kom ik terug op de discussie van daarstraks naar aanleiding van mijn eerste vraag –: wat is eigenlijk uw visie, als minister van Energie, niet louter op het eventuele stroomtekort en op de eventuele prijsstijging die er zouden zijn als we – en dat is te gek voor woorden – energie zouden moeten invoeren, maar ook op kernenergie en de toekomst daarvan voor Vlaanderen? Ik neem toch aan dat u daar het voorbije anderhalf jaar al over hebt nagedacht. U bent hopelijk net zo Vlaams-nationalistisch als ikzelf en u bent wellicht gefrustreerd dat u als minister van Energie niet meer tools in handen hebt op Vlaams niveau. Maar als u die tools wel zou hebben – laat ons even hypothetisch uitgaan van een vrolijk, onafhankelijk en vrij Vlaanderen –, hoe zou u dan inzetten op kernenergie voor Vlaanderen in die energiemix, waarover u daarstraks terecht hebt gezegd dat ook de EU er met die fameuze Green Deal zelf op wijst dat er een energiemix nodig is inclusief kernenergie? Dat had ik toch graag van u vernomen. Hoe zou u kernenergie een plaats geven in dat ideale, onafhankelijke Vlaanderen?
De heer Danen heeft het woord.
Minister, ik heb uw antwoord goed beluisterd en ook de vraag gehoord. Zoals u allicht weet, hebben N-VA-kamerlid Bert Wollants en Tinne Van der Straeten, toen ze nog kamerlid was, samen een parlementaire beslissing genomen die ervoor zorgt dat de prijs van de gascentrales nooit in de energiefactuur kan terechtkomen. Dat hebben jullie samen gedaan. Nu komen zeggen dat die prijs niet mag stijgen, dat vinden wij dus ook wel. Ik ben blij dat uw partij samen met ons in het federaal parlement initiatieven genomen heeft op dat vlak.
De heer Schiltz heeft het woord.
Minister, stel dat u de instrumenten in handen had om binnen de Verenigde Naties wereldvrede te bekomen, wat zou u dan doen? Dat is het soort hypothetische vragen waarvan ik het een beetje op mijn heupen krijg, niet om de inhoud, voor alle duidelijkheid, want het is een boeiend debat – in het federaal parlement heb ik dat debat jarenlang op het scherp van de snede gevoerd met collega Wollants. Maar dat is hier niet aan de orde, collega’s; het is een federale zaak. Natuurlijk heeft dat impact op ons. We weten allemaal wat het federale regeerakkoord zegt, we weten allemaal welke stappen en mijlpalen daarin gezet worden, we hebben minister Van der Straeten daar allemaal heel correct over horen communiceren. Minister, ik ben heel blij dat u een goed contact hebt met haar en ook regelmatig contact houdt om ervoor te zorgen dat de Vlaamse en federale belangen in lijn blijven liggen en we niet in een soort vechtfederalisme belanden, want daar is het energiebeleid niet bij gebaat.
Mijnheer Van Rooy, als u vraagt: ‘Wat zou u doen om Vlaamse kerncentrales te gaan bouwen?’, dan hebt u blijkbaar de vorige discussies niet gehoord. Kerncentrales kosten tig keer meer dan hernieuwbare energie vandaag. Een nieuwe kerncentrale bouwen, dat is het failliet van onze begroting, voor jaren. Dat kunnen wij niet betalen. Die vragen energieprijzen van 100 à 127 euro per megawattuur in plaats van de marktprijs van 55 euro vandaag. U wilt toch niet op uw geweten hebben dat de elektriciteitsprijs plots verdrievoudigt? Wat de import betreft: er moet een correcte balans zijn tussen eigen productie en import. Op basis van op welk moment er geïmporteerd wordt, wordt die prijs bepaald. Wij voeren op dit moment ook al elektriciteit in, collega Van Rooy. Dat heet de ‘Europese eengemaakte markt’ en die zorgt ervoor dat de meest rendabele elektriciteit het best verkocht raakt. Ik houd nog altijd van het principe dat de marktwerking een goede leidraad is om ervoor te zorgen dat de prijs zo laag mogelijk is en de dienstverlening zo hoog mogelijk.
Dus, minister, ik zou u willen oproepen om zeker en vast de vinger aan de pols te houden. Voldoende energie tegen een betaalbare en concurrentiële prijs is uiteraard een van de aders van onze Vlaamse economie. Moet dat met kernenergie of iets anders zijn? Ik zou vooral de bevoegdheidsdomeinen niet nog meer door elkaar mengen dan ze nu al zijn. Dit is trouwens een interessant debat voor de werkgroep Institutionele Hervorming, die aangevat is in de schoot van ons Vlaams Parlement en onder andere over de homogeniteit van de bevoegdheden handelt. Dus, mijnheer Van Rooy, misschien moet u uw pleidooi voor ‘Vlaemsche’ kerncentrales op die werkgroep loslaten.
De heer Gryffroy heeft het woord.
Het is inderdaad zo dat het nucleaire een federale bevoegdheid is, ook al financiert Vlaanderen een deel, bijvoorbeeld via het MYRRHA-project (Multi-purpose hYbrid Research Reactor for High-tech Applications), via SCK CEN, via de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) enzovoort. Zeggen dat we niets doen, is dus niet helemaal juist. De focus ligt vooral op het circulaire en het medische, al doet men ook onderzoek naar de vierde generatie via het MYRRHA-project, dus dat is toch wel zichtbaar. Maar tot op heden is het geen Vlaamse bevoegdheid. En dan kun je wel de vraag stellen ‘Stel dat …?’ enzovoort.
Collega Danen, wat ons het meeste stoort is dat de bewuste federale minister van uw partij in november aankondigde dat de prijzen niet zouden stijgen en dat de factuur net moest dalen, omdat 20 procent zijn factuur niet kan betalen, maar dat ze heel recent dan weer een hele hoop aankondigingen deed over kabels leggen naar Denemarken en in de Baltische Zee, over het bijbouwen van windmolens en windmolenparken. En iedereen vraagt zich daarbij af wie dat gaat betalen. Dat is de bottomline van de discussie.
Minister Demir heeft het woord.
Collega Van Rooy, ik denk dat u het standpunt van mijn partij en van mijn federale collega’s rond kernenergie kent. Dat is ook een federale aangelegenheid. Wat voor mij telt als Vlaams minister, voor een stuk bevoegd voor Hernieuwbare Energie, is dat we dat betaalbaar houden. Daar probeer ik het geweer van schouder te veranderen, zodat we daar op beleidsvlak open en transparant over kunnen zijn.
Het enige wat ik vanuit Vlaanderen altijd meegeef over wat op federaal niveau gebeurt – en ik denk dat dat belangrijk is, ik kan het alleen maar blijven herhalen –, is dat men, één, geen risico’s moet nemen en men de bevoorradingszekerheid altijd als leidraad moet nemen en, twee, de prijs in de gaten moet houden, de impact van alles wat men doet.
Collega Danen, men kan spreken over het verleden, maar ik kan ook zeggen: ‘Ja, in het verleden hebben we die zonnepanelen in de energiefactuur gedraaid, dus ik ga dat allemaal blijven doen.’ Maar dat hoeft niet, je hoeft dat niet een-op-een door te rekenen. Dat is een eerste punt. En als je vlak voor het kerstreces zo’n beslissing neemt via een ministerieel besluit, dan vind ik dat je dat moet communiceren. Ik vind dat je daar open en transparant over moet communiceren. De burger heeft daar meer dan ooit recht op.
En het stoort mij gewoon dat dat 'in den duik' gebeurt. Men kondigt een energienorm aan. Dat is goed, we hebben dat op Vlaams niveau al gedaan. Maar zulke zaken liggen hypergevoelig, en terecht, want het gaat over de centen van de mensen. Het lijkt mij het beste dat men de mensen recht in de ogen kijkt en daar heel open over communiceert. Dat is vooral mijn punt: de Vlaamse Regering heeft zelf zo’n 15 à 16 euro – daarop komt het neer voor een modaal gezin – uit die factuur gehaald. We zullen dat blijven doen, maximaal. Alle collega’s in de regering willen dat ook. Als ik met voorstellen kom, zeggen ze altijd: ‘Niet in de energiefactuur.’ Dat vind ik heel terecht. Dat is hoe we in de toekomst moeten omgaan met bepaalde kosten, ook al zijn er daarover in het verleden misschien andere zaken beslist. Dat is allemaal heel begrijpelijk. Maar de tijden zijn gewoon veranderd, er is een ander klimaat. Als beleidsmakers moeten we daar heel voorzichtig mee zijn en daarover vooral niet 'in den duik', maar heel open en transparant communiceren.
Dat was vooral mijn punt, en ook een frustratie. Als wij hier van alles doen om bijvoorbeeld 16 euro uit die factuur te halen, en het komt langs de andere kant weer binnen, stel ik mij soms de vraag waar ik mee bezig ben. Zowel de federale als de Vlaamse overheid moeten daar rekening mee houden en daar vooral voldoende transparantie over geven aan de burger. Dat was mijn enige punt.
De heer Danen heeft het woord.
Minister, ik ben persoonlijk aangesproken. Ik zou graag even tussenkomen.
U mag heel kort iets zeggen, collega Danen.
Minister, ik zal heel kort zijn. Minister Van der Straeten heeft niets in den duik proberen te doen. Ik wil u vragen om samen te werken aan een goed energiebeleid voor Vlaanderen, voor België, en om geen oppositie te voeren tegen het andere niveau. Dat gebeurt ook niet vanuit het federale naar het Vlaamse niveau. Want zo zullen we er helemaal niet komen. Er zijn immers altijd zaken te vinden die je op een bepaalde manier kunt ‘verrijmen’ en die ervoor zorgen dat de mensen niet meer geloven in een energiebeleid. En daar wordt niemand beter van.
Mijnheer Danen, de verbinding is heel slecht.
De heer Van Rooy heeft het woord.
Ik hoop dat de verbinding bij mij wel goed is.
‘Ik dank u voor uw antwoord’, wilde ik reflexmatig zeggen, minister Demir. Maar u hebt aan het handje van de heer Schiltz natuurlijk niet op mijn vraag geantwoord. Het is duidelijk dat het een lastige vraag is. Maar het is ook een evidente vraag. Ik zit hier natuurlijk niet als marionet van de regering, maar als volksvertegenwoordiger, een zeer mooi ambt. En ik stel de vragen waar een groot deel van het volk, waar veel mensen, van wakker liggen. Al die techniciteiten in deze commissie zijn vaak nuttig, absoluut.
Maar dat een Vlaams-nationalistische minister niet antwoordt – of niet wil of kan antwoorden – op mijn vraag naar haar visie op de toekomst van kernenergie in een hopelijk onafhankelijk Vlaanderen, dat is natuurlijk een totaal zwaktebod. En dat ze dat doet door een Open Vld’er die zich hier uitslooft om de wind wat uit de zeilen van mijn vraag te nemen, is totaal onbegrijpelijk. Als ik het me goed herinner, noemt voorzitter Bart De Wever Open Vld een bende leugenaars. Maar de heer Schiltz blijft zich hier gedragen, niet als volksvertegenwoordiger, maar als een marionet van de regering.
Laten we niet vergeten dat hij met zijn partij deel uitmaakt van een Vivaldi-regering die zal zorgen voor meer CO2-uitstoot via gascentrales, die peperdure enorme kabels wil aanleggen naar Denemarken – in hemelsnaam – om daar dan zogenaamd hernieuwbare energie van te importeren. De heer Schiltz heeft daarnet gezegd dat de miserie van het verleden moet worden opgekuist. De energieprijs in dit land is nog altijd bij de hoogste in Europa.
Als je dan met zo’n arrogant, schaamteloos toontje in deze commissie spreekt, zegt dat natuurlijk heel veel. Ik zou blijven pleiten voor een gezonde energiemix, met een zeer groot aandeel van kernenergie. De toekomst zal uitwijzen wie wordt beloond voor zijn houding en zijn inhoud in deze commissie en bij uitbreiding in het Vlaams Parlement.
Voorzitter, een persoonlijk feit.
Heel kort.
Mijnheer Van Rooy, het is niet aan u om mij te kwalificeren als marionet, als volksvertegenwoordiger of als volksverlakkeraar. Dat laatste is misschien meer op u van toepassing. Ik verdedig het energiebeleid en een eigen energievisie. De rest van de subjectieven die u er telkenmale wilt bijgieten, zijn niet ter zake. U stelt een vraag over een federaal niveau en ik contesteer de relevantie van uw vraag op dít niveau. Dat is mijn goed recht als volksvertegenwoordiger.
Voor de rest laat ik de aberraties van uw betoog voor uzelf. Ik doe op een andere manier aan politiek, meestal met stijl, met doordachte argumenten en rationaliteit. Ik verdedig mijn visie, dat is alles.
U zegt het terecht: u doet dat meestal met stijl, maar dus niet altijd. En vandaag zeker niet. Want u bent zelfs te dom om goed te luisteren naar wat mijn vraag is. Ik stel geen vraag over het federale niveau, mijnheer Schiltz. Ik stel een vraag over de visie van de Vlaamse minister van Energie, die als Vlaams-nationaliste – denk ik toch, het staat toch in de statuten van haar partij, nietwaar – voor een Vlaamse onafhankelijke staat is en wat haar visie daarop is wat energievoorziening betreft. Dat is mijn enige vraag.
Dat u zich zo hysterisch moet uitsloven om die vraag van mij op een of andere manier weg te duwen en ervoor te zorgen dat minister Demir daar niet op antwoordt, is werkelijk potsierlijk. U moet dat zelf toch ook wel beseffen.
Collega Van Rooy, uw punt was daarnet eigenlijk al gemaakt wat dat betreft.
De vraag om uitleg is afgehandeld.