Verslag vergadering Commissie voor Binnenlands Bestuur, Gelijke Kansen en Inburgering
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer De Loor heeft het woord.
Het Decreet over het Lokaal Bestuur (DLB) laat toe om over bepaalde in het decreet vermelde onderwerpen een volksraadpleging te organiseren. Een volksraadpleging kan worden georganiseerd op initiatief van de inwoners zelf wanneer het verzoek wordt gesteund door een bepaald aandeel van de inwoners van de gemeente. Er zijn een aantal gradaties ingebouwd afhankelijk van het bevolkingsaantal.
Overeenkomstig het DLB moet een dergelijk verzoek worden ingediend aan de hand van een formulier dat bestaat uit een verzoekschrift en een petitielijst. De Vlaamse Regering heeft het model van het petitieformulier vastgesteld. Het gaat echter om een analoog formulier, waarbij verondersteld wordt dat elke medeondertekenaar fysiek de lijst ondertekent. In de huidige omstandigheden, de coronacrisis en de getroffen maatregelen om de verdere verspreiding van het virus te voorkomen, is het verzamelen van de noodzakelijke handtekeningen dan ook niet vanzelfsprekend.
Minister, bestaat er een rechtsgeldige mogelijkheid om de vereiste handtekeningen via digitale weg te verzamelen om een verzoek tot volksraadpleging in te dienen? Zo ja, hoe moet dit gebeuren? Zo niet, zult u initiatief nemen om een digitale petitielijst mogelijk te maken? Zult u bijvoorbeeld een digitaal invulformulier ter beschikking stellen?
Is het onder de huidige regelgeving mogelijk om volledig digitaal, gaande van het verzamelen van de nodige handtekeningen tot het uitbrengen van de stemmen, een volksraadpleging te organiseren? Zo niet, plant u initiatieven om dit in de toekomst mogelijk te maken?
Werden er in het verleden al digitale petitielijsten ingediend? Zo ja, hoeveel? Werden deze lijsten ontvankelijk verklaard?
Minister Somers heeft het woord.
Mijnheer De Loor, ik vind het een heel interessante vraag waarmee ik u ook wil feliciteren, want eerlijk gezegd had noch ikzelf, noch mijn kabinet aan deze problematiek gedacht. Ik vind het heel knap parlementair werk om daaraan te denken.
Dat systeem bestaat inderdaad en is gebouwd op een schriftelijke procedure. De vraag is nu of dat ook digitaal kan. Een volksraadpleging op initiatief van de inwoners wordt geregeld in afdeling 2 van hoofdstuk 3 van het decreet over het lokaal bestuur. Naast het decreet is er ook nog het Besluit van de Vlaamse Regering van 18 mei 2018 betreffende de organisatie van een gemeentelijke volksraadpleging en een volksraadpleging in het district, en betreffende de samenstelling en de werking van de Vlaamse Adviescommissie voor Volksraadplegingen. Beide, het decreet en het besluit, vormen het juridisch kader met onder meer de procedurele uitwerking en de voorwaarden.
We zien op verschillende plaatsen inderdaad een probleem inzake de mogelijke digitale dimensie van een dergelijke volksraadpleging. Ik heb hier een aantal voorbeelden bij die ik niet allemaal zal voorlezen omdat ik onmiddellijk naar de kern van de zaak wil gaan.
Voor volksraadplegingen bestaat er een Vlaamse Adviescommissie voor Volksraadplegingen.
Deze commissie heeft als opdracht om op verzoek advies uit te brengen aan de Vlaamse Regering, aan initiatiefnemers of aan gemeenten over het houden van een gemeentelijke volksraadpleging. Wat ik voorstel, uit respect voor die commissie en gelet op het feit dat we hier toch wel met een tamelijk technisch en juridisch complexe situatie zitten, is dat ik uw vraag aan die adviescommissie voorleg – als u dat goed vindt. Die commissie lijkt me gezien haar taak en samenstelling de best geplaatste instantie om ons hierin bij te staan. Op basis van dat advies zou ik dan een antwoord willen formuleren en mij ook schikken naar de inzichten van deze commissie.
Tot nu toe zijn er geen digitale petitielijsten ingediend, maar er zijn een aantal problemen. Men spreekt over “een aangetekende brief of door afgifte tegen ontvangstbewijs”. De brief is analoog, maar kan het ook een digitale brief zijn? Artikel 311 spreekt over een petitielijst, maar is dat een fysiek ondertekende lijst of kan dat ook digitaal? Is dat wenselijk? Moet dat via een afzonderlijk pdf-formulier of niet? Het digitaal uitbrengen van de stem in de volksraadplegingen, kan dat of kan dat niet? Op dit moment is daar nog een discussie over. Dat zijn allemaal vragen die opduiken.
Samengevat, er zijn nog heel veel vragen waarop nog een antwoord moet komen – u hebt daar gelijk in –, waarmee we misschien een digitale sprong vooruit kunnen maken ten aanzien van volksraadplegingen. Ook dat is een interessante kwestie. Mijn voorstel zou zijn om het debat daarover te voeren op basis van een goed advies dat we bij de bevoegde commissie opvragen. Dat advies kan dan terugkomen naar hier en dan zien we zowel de technische en juridische als de politieke afwegingen.
Oprecht bedankt voor de vraag. We hadden er niet naar gekeken, het was ons ontgaan. U legt de vinger, niet op een wonde, maar op een heel concreet probleem in deze digitale wereld.
De heer De Loor heeft het woord.
Minister, na uw eerste zin vroeg ik mij af of ik me gevleid moest voelen door uw opmerking, want ik voelde wat addertjes onder het gras. Als ik zo’n opmerking zou maken, zouden mijn zonen zeggen: ‘Papa, is dat sarcastisch bedoeld?’ Maar kijk. (Opmerkingen van de voorzitter)
Minister, ik ga akkoord met uw voorstel. Ik vind het ook zeer boeiende materie. Dit zal waarschijnlijk niet het eerste, maar ook niet het laatste zijn wat naar de oppervlakte komt wat zaken betreft die het best gedigitaliseerd zouden worden. Nu is de volksraadpleging aan de orde, maar het was toch iets dat mij zeker bezighoudt.
Ik ga dus akkoord met uw voorstel, maar ik zou er tegelijkertijd ook – ik weet niet op welke basis die adviescommissie werkt – een timing aan willen koppelen, zodat we dit niet op de lange baan schuiven. Het zijn zaken waar we nu mee geconfronteerd kunnen worden, dus we plaatsen er het best een deadline op.
Nog iets om mee te nemen: als ik me niet vergis, moet wel degelijk aangetoond kunnen worden dat mensen gedomicilieerd zijn in de gemeente waar ze het verzoekschrift indienen. Als dat digitaal gepubliceerd moet worden, dan moet dat ook GDPR-gewijs worden meegenomen, zodat dat allemaal oké is. Dat is iets wat ik wil meegeven voor de adviescommissie. Maar laat ons er dus een timing op plakken, minister.
De heer Warnez heeft het woord.
Ik wil ook een bloemetje smijten naar collega De Loor, zonder dat er potten aanhangen. Ik vind het een prima idee, collega.
Aanvullend, minister: het is zeker goed dat de Vlaamse Adviescommissie Volksraadplegingen wordt betrokken, maar er zijn ook andere steden die gelijkaardige initiatieven hebben. Ik denk bijvoorbeeld aan Kortrijk, dat ook al een aantal zaken heeft gedaan rond digitale volksraadplegingen. Misschien is het goed om hen ook mee te betrekken.
De heer Ongena heeft het woord.
Ik wil elke zweem van sarcasme definitief de kop indrukken, collega De Loor. Ik dank u voor uw interessante vraag en u, minister, voor de open houding waarmee u dat eens goed wilt nakijken.
Ik wil de link leggen naar de vraag die u vorige week hebt gesteld, collega De Loor. Ik heb zelf ook al eens een vraag gesteld over het online stemmen. Dat is een ander debat, maar het ligt in de buurt. We weten allemaal dat er heel wat obstakels zijn voor dat online stemmen. Maar misschien zijn er meer mogelijkheden voor het online deelnemen aan volksraadplegingen. Minister, misschien moet u ook met die piste rekening houden. Dat gaat wat verder dan puur een advies vragen aan die commissie, die dan zal nagaan wat er binnen het huidige decreet mogelijk is. We moeten dan misschien het decreet aanpassen, zodat er digitale petitielijsten kunnen worden ingediend. Minister, ik zou u willen vragen daar wat ambitieuzer in te zijn en te onderzoeken in welke mate het online deelnemen aan volksraadplegingen op grote of kleinere schaal, via proefprojecten of wat dan ook, een idee zou kunnen zijn waarmee we hier rekening zouden kunnen houden.
Minister Somers heeft het woord.
Collega De Loor, ik geef toe dat ik u al wel eens durf te plagen. Jij mij trouwens ook. We verschillen grondig van mening, maar dit was, voor alle duidelijkheid, gemeend. Ik vond dit echt een heel interessante piste. Ik ben blij dat iedereen het ermee eens is dat die commissie wordt geraadpleegd. Ik zal vragen dat dat op korte termijn kan gebeuren. Het is absoluut niet mijn ambitie om dat op de lange baan te schuiven. Dat is een commissie van vijf mensen, geleid door een magistraat van de Raad van State. Twee leden zijn academicus en de twee andere leden zijn ambtenaren van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Dat is dus een commissie met heel veel knowhow en capaciteit. Ik ga hun die vraag stellen. Ik hoop dat zij daar snel een antwoord op geven.
Uiteraard zijn de privacyaspecten die u aanhaalt ook relevant. De laatste volksraadpleging op basis van het decreet dateert van 2017. Kortrijk en Mechelen hebben ook alternatieve volksraadplegingen georganiseerd, die niet binnen het decretale kader vallen, maar die op een andere manier polsen naar wat er leeft bij de bevolking. Ik zal proberen binnen de twee maanden een antwoord te krijgen.
Collega Ongena, wat u zegt is ook prikkelend. U zit blijkbaar in een believersfase ten aanzien van het digitaal stemmen. U voelt zich daardoor aangesproken en u vindt hier een weg om dat eens te doen. Wij zullen die commissie ook vragen hoe zij dat ziet en of dat juridisch in dezelfde lijn ligt als gemeenteraadsverkiezingen, en of er misschien wat meer mogelijk is.
Mijnheer De Loor, dan kunnen we misschien binnen een maand of twee over de volksraadpleging een grondige gedachtewisseling organiseren. Ik moet de agenda van de commissie niet bepalen, maar als dat een degelijk advies is, kan dat misschien de moeite waard zijn. Ik suggereer het maar. Dan hebben we een mooi debat over die volksraadpleging en de digitale dimensie daarvan.
Minister, u neemt mij als het ware de woorden uit de mond want toen u het daarnet erover had dat u dat zou voorstellen aan die commissie, wilde ik u vragen om zelf het initiatief te nemen om, wanneer dat advies binnen is, het ons kenbaar te maken. Dan kunnen we dat inderdaad agenderen, zodat de heer De Loor of anderen geen opvolgingsvragen moeten stellen. Dan weten we dat het initiatief bij u ligt om het ons over te maken. Ik denk dat dat goede afspraken zijn.
De heer De Loor heeft het woord.
Minister, ik heb die twee maanden genoteerd. U zult zelf proactief handelen, zoals de voorzitter het zei. En waarom wil ik het op die korte termijn houden? Minister, we hebben het hier sinds het begin van de coronacrisis al verschillende keren gehad over digitale gemeenteraden.
Ik vind het belangrijk dat we dat doen. U hebt ook altijd verzekerd dat er voldoende tools voorhanden zijn om op een rechtsgeldige manier te vergaderen. Gisteren in de gemeenteraad van Zottegem deed zich het voorval voor dat een van de schepenen zegt dat het niet mogelijk is om geheim te stemmen tijdens een digitale gemeenteraad. Ik dacht dat ik van mijn stoel viel. Dat wil ik hier meegeven. Wat betreft de korte termijn zegt u twee maanden, daar ga ik mee akkoord. Laten we er daarna dan onmiddellijk werk van maken.
De vraag om uitleg is afgehandeld.