Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Perdaens heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, Factcheckers maakte recent een filmpje over composteerbare verpakkingen en hoe die niet altijd correct werden verwerkt en vaak werden verbrand. Dat is niet nieuw. Het deed mij denken aan een filmpje van Universiteit Vlaanderen, dat ze maakte in mei 2020, over of bioplastic al dan niet goed is voor het milieu.
Kort samengevat komt het hierop neer: er zijn elf soorten plastic in Vlaanderen die worden uitgesorteerd. Biodegradeerbare horen daar niet bij. De plastics met het label ‘OK Home Compost’ – we zien die allemaal regelmatig in onze postbakjes verschijnen, op de verpakkingen van de bladen die ons worden toegestuurd – kunnen op de composthoop, de plastics met het label ‘OK compost’ mogen bij het gft. Maar het grootste probleem – ik denk dat heel wat mensen dit zullen herkennen – is dat ze meestal bij het pmd – want je denkt: het is toch plastic? – of bij het restafval terechtkomen. Als ze verkeerdelijk bij het pmd terechtkomen, worden deze plastics verbrand omdat ze behandeld worden als residu. Daarnaast zijn er biobased plastics, gemaakt uit een biologische grondstof, die voor meer CO2-uitstoot zorgen, maar die wel kunnen worden gerecycleerd. Er is dus een heel gamma aan bioplastics. Zeg niet zomaar bioplastics.
De algemene conclusie was dat het belangrijkste is om de gebruikte plastics niet meer als afval te zien, maar als grondstof. Het is belangrijk dat ze nadien ook correct worden verwerkt en gerecycleerd. We zijn in Vlaanderen – we hebben het hier al vaak over gehad – de top in Europa qua afvalverwerking, maar dit gegeven blijft iets dat moeilijk is, gewoon omdat mensen niet weten wat ze op welke manier moeten sorteren en verwerken. Ik vind dat heel begrijpelijk.
Minister, hebt u zicht op de omvang van het aantal verkeerd gesorteerde biodegradeerbare en biobased plastics?
Indien u een extra communicatie plant, welke extra communicatie plant u dan om duidelijk weer te geven welke composteerbare verpakkingen op welke manier het best kunnen worden verwerkt?
2021 staat in het teken van de omslag naar de p+md-zak. We hebben dat in het begin van dit jaar kunnen meemaken. Wat kan hierbij gedaan worden om deze opportuniteit, deze lancering aan te grijpen om extra in te zetten op hoe deze bioplastics gesorteerd moeten worden? Ik dank u alvast voor uw antwoord, minister.
Minister Demir heeft het woord.
De sorteerboodschap voor het gft zegt dat er geen verpakkingen in mogen. En kunststoffen mogen niet selectief worden ingezameld als bioafval. Plastic verpakkingen die gecertificeerd zijn als composteerbaar of biodegradeerbaar, en een ‘OK compost’-label dragen mogen dus niet bij het gft.
De enige uitzondering zijn de gft-zakjes die in sommige regio’s gebruikt worden voor de selectieve inzameling van het keukenafval. De gemeente of intercommunale stelt deze zakjes in overleg met de gft-verwerker ter beschikking.
Niet alle bioplastics zijn composteerbaar en dragen zo’n label. Sommige bioplastics zijn in feite identiek aan gewone plastics, maar zijn dan gemaakt van biogebaseerde grondstoffen. Doordat deze biogebaseerde kunststoffen identiek zijn aan bijvoorbeeld pet, kunnen deze probleemloos mee met het p+md.
De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) heeft momenteel geen informatie over het aandeel biodegradeerbare en biogebaseerde plastics in gft-afval. Er is in 2021 een sorteeranalyse van gft-afval gepland. Daarbij wordt het aandeel plastics in kaart gebracht. Een onderscheid maken tussen biodegradeerbare of biogebaseerde plastics en andere plastics is niet voorzien. Dit omdat de sorteerboodschap sowieso verbiedt om eender welke plastics via het gft-afval in te zamelen.
De Vlaamse Compostorganisatie (Vlaco) en de OVAM hebben hun communicatie omtrent de composteerbare kunststofverpakkingen nog beter op elkaar afgestemd en informatieve filmpjes verspreid via hun socialemediakanalen. Zowel de OVAM als Vlaco pleiten ervoor dat er meer aandacht zou zijn voor de volledige waardeketen van producten vooraleer ze op de markt worden gebracht. Een wegwerpproduct composteerbaar maken, is niet per se duurzamer. Het blijft nog steeds een wegwerpproduct. Bovendien heeft het composteren van kunststoffen weinig of geen meerwaarde: het breekt voor 90 procent af tot CO2 en water en draagt niet of nauwelijks bij tot de kwaliteit of hoeveelheid compost. Veel van het kostbare materiaal gaat dus gewoon verloren. Het is dan ook veel logischer en ecologischer om herbruikbare producten en recycleerbare verpakkingen te gebruiken. Die filosofie wordt overigens ook gevolgd door Europa.
Maar in tussentijd is de boodschap van Vlaco en de OVAM duidelijk: composteerbare bekertjes, bordjes, bestek, enzovoort moeten bij het restafval, en daarom zijn herbruikbare alternatieven te verkiezen.
Het is niet de bedoeling om composteerbare verpakkingen toe te laten tot de pmd-zak, ook niet in de p+md-zak. Deze composteerbare verpakkingen zijn niet recycleerbaar en horen daarom niet in de p+md-zak. De sorteerboodschap blijft hier restafval.
Ik zal vragen aan Fost Plus om die sorteerboodschap bij de verdere uitrol nog meer in de verf te zetten.
Mevrouw Perdaens heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. De laatste vraag was inderdaad niet zozeer of die plastics dan wel bij p+md mochten, maar wel of die communicatie kon worden ingezet.
U gaf aan dat composteerbare verpakkingen gezien blijven worden als restafval. Dat verschil is, zoals ik zei, vaak niet echt duidelijk voor gebruikers. Bij het sorteren van het p+md zullen die composteerbare verpakkingen worden uitgesorteerd en finaal worden verbrand. Heb ik dat juist begrepen?
En als ze blijvend als restafval worden gecategoriseerd, neem ik aan dat fabrikanten die gebruikmaken van deze verpakkingen en die ‘OK Compost’-labels en dergelijke hanteren, een even hoge Fost Plus-bijdrage betalen als die van andere plastics, aangezien ze beide worden verbrand? Of is hierin toch nog een onderscheid te maken? Ik dank u alvast.
Ik wil graag collega Perdaens ondersteunen, omdat ook ik merk dat heel wat fracties plastic toch nog verkeerd worden gesorteerd. U hebt er ook naar verwezen. Ik wens mee te ondersteunen dat het belangrijk is om te verduidelijken welke fracties vooralsnog in de pmd-zak mogen eindigen en welke niet. Er bestaat toch nog wat onduidelijkheid bij de burgers. Fost Plus, maar ook de intercommunales, kunnen nog een tandje bij steken om de burgers nog wat meer bewust te maken rond de nieuwe materialen en hen te leren om afvalproducten in de juiste zak te steken. Er is daar nog wat sensibilisering nodig. Mag ik daarvoor uw bijkomende aandacht vragen?
Minister Demir heeft het woord.
Collega Perdaens, u hebt het goed begrepen: verpakkingen die momenteel nog niet recycleerbaar zijn, zullen worden uitgesorteerd en verbrand. Ook de composteerbare verpakkingen zullen zoveel mogelijk worden uitgesorteerd. De Fost Plus-bijdrage is inderdaad even hoog, dat hebt u goed begrepen.
Als ik de collega-parlementsleden hoor, denk ik dat er inderdaad nog wat aandacht moet gaan naar het sensibiliseren, via Fost Plus, maar ook via de intercommunales.
Mevrouw Perdaens heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoorden.
U geeft terecht aan dat we niet van de burgers mogen verwachten dat zij het onderscheid kunnen maken tussen composteerbare en niet-composteerbare kunststofverpakkingen. We kunnen niet allemaal compleet mee zijn met de problematiek, ieder heeft zijn specialiteiten. En het is moeilijk. Het komt natuurlijk ook omdat het tegennatuurlijk is dat je iets wat letterlijk de stempel draagt composteerbaar te zijn, niet bij je compost mag gooien en dat het eigenlijk restafval is. Dat maakt het niet gemakkelijker. Daarmee dringt zich de vraag op wat de meerwaarde is van een wegwerpproduct composteerbaar te maken.
Het is in die zin belangrijk om voor ogen te houden dat er domeinen zijn waar dergelijke biodegradeerbare kunststoffen wél een functie of meerwaarde hebben, bijvoorbeeld in theezakjes of koffiepads. Zal er, in het kader van het Vlaamse uitvoeringsplan voor kunststoffen, de komende jaren verder onderzoek worden gevoerd naar het potentieel van composteerbare of vergistbare kunststoffen en andere innovatieve verpakkingen? Ik denk dat er daar nog erg veel winsten te boeken zijn. Ik kijk alvast uit naar de bevindingen van die onderzoeken en de verdere discussies die we daarover kunnen voeren.
De vraag om uitleg is afgehandeld.