Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
Mevrouw Segers heeft het woord.
Door de coronacrisis – wat anders? – kan de jaarlijkse Boekenbeurs in Antwerpen niet doorgaan in fysieke vorm. Organisator Boek.be werkte een alternatieve Boekenbeurs uit. Dat was een bijzonder goed en sterk idee. Hiervoor werkt Boek.be samen met de VRT.
Tussen 1 en 11 november zal freelancer Tom De Cock tijdens een Boekenmarathon driehonderd schrijvers interviewen in een leeg Bouwcentrum, te volgen via de livestream van VRT nu, maar ook via aangepaste programmatie van de radio- en televisiezenders van de VRT. Daarnaast komen er ook nog een aantal vliegende reporters, een website en nog andere initiatieven. Voor het geheel van alle initiatieven werkte Boek.be verschillende betalende formules uit voor de uitgevers, gaande van ‘Goud’, 2000 euro, tot ‘Diamant’, 8000 euro voor onder andere twintig auteursinterviews.
Sinds de aankondiging van deze alternatieve Boekenbeurs rijzen onder auteurs en opiniemakers vragen over de aard van de samenwerking met de VRT, hoewel het op zich een zeer, zeer lovenswaardig initiatief is. Met name de vraag wordt gesteld naar de manier waarop de VRT redactionele aandacht zal besteden aan welke auteurs. Zo kroop ook Tom Lanoye in zijn pen in Humo.
Het is vooral een paragraaf uit de ‘conceptnota Boekenbeurs 2020’ die Boek.be naar de uitgevers stuurde die vragen oproept. Ik vind die passage op z’n minst ongelukkig geformuleerd: “De VRT brengt bovendien tijdens deze periode ook tal van boekenprogramma’s op al haar netten (radio en TV) en wil graag in samenspraak met de uitgevers kijken in hoeverre auteurs beschikbaar zijn voor deze bijkomende programmatie.”
Minister, hoe evalueert u het initiatief van de alternatieve Boekenbeurs en de samenwerking tussen Boek.be en VRT?
Wat is de precieze aard van de overeenkomst tussen Boek.be en de VRT? Waartoe engageert de VRT zich precies en welke financiële transacties tussen VRT en Boek.be staan hiertegenover?
Hebt u zicht op welke verschillende radio- en televisieprogramma’s van de VRT aandacht zullen besteden aan de alternatieve Boekenbeurs?
Op welke manier wordt er tussen de VRT-redacties en Boek.be en/of de uitgevers afgestemd over de selectie van de auteurs die aan bod zullen komen in de VRT-programma’s? Zo oppert Tom Lanoye in zijn eigen, onnavolgbare stijl dat de auteurs wier uitgever reeds betaalde voor een interview tijdens de marathon misschien helemaal niet meer aan bod zouden komen op de VRT met redactionele aandacht. Klopt deze veronderstelling?
Minister Dalle heeft het woord.
Dank u, collega Segers, voor de vraag. Ik ben eigenlijk verheugd om te zien dat er zo’n mooi alternatief is uitgewerkt voor de klassieke Boekenbeurs. Dat op zo’n korte termijn doen, coronaproof, is een hele uitdaging. Het is een heel goede zaak dat dat is kunnen gebeuren.
Boek.be staat in voor de inhoudelijke programmering en financiering van de Boekenmarathon, en draagt ook de eindverantwoordelijkheid voor het evenement. Boek.be vond in de VRT een partner, die als openbare omroep mee taal- en cultuurbeleving en leesbevordering wil stimuleren. Concreet zal de VRT de technische productie, de captatie en de uitzending van de Boekenmarathon voor haar rekening nemen op haar online streamingplatform VRT NU. De VRT was daartoe bereid vanuit haar jarenlange partnership met de Boekenbeurs en vanuit haar publieke opdracht. De VRT wil op die manier ook bijdragen aan de leesbevordering.
De prestaties van de VRT worden tegen kostprijs gefactureerd aan Boek.be.
De vliegende reporters die worden uitgestuurd door Boek.be doen dit buiten hun VRT-opdracht en worden door Boek.be aangestuurd en ook betaald.
In alle communicatie zal steeds duidelijk worden aangegeven dat het gaat om een initiatief van Boek.be, in samenwerking met de VRT.
Wat de derde vraag betreft, kan ik meedelen dat Radio 1 tijdens de Boekenmarathon in de voormiddag, tussen 9 uur en 12 uur, uitzendt. Het programma ‘Het Boekenfeest’ zal vanop de set van de Boekenmarathon worden uitgezonden.
Daarnaast schenkt de VRT gedurende heel die periode ook in andere programma’s ruim aandacht aan auteurs en boeken. Die aandacht staat los van de Boekenmarathon. De verschillende zenders van de VRT, zowel radio- als televisiezenders, zullen op een redactioneel volledig onafhankelijke wijze aandacht schenken aan het boek en aan het lezen. De auteurs en de uitgevers moeten de VRT hier niet betalen, dat moet heel duidelijk zijn. Tussen 1 en 11 november 2020 zal het boekennieuws in de VRT-programma’s en vanop de Boekenmarathon worden verzameld op de website www.langzullenwelezen.be, het boekennieuwsplatform van de VRT. De abonnees van de nieuwsbrief van www.langzullenwelezen.be zullen gedurende die periode dagelijks een update ontvangen.
Wat de laatste vraag en de uitspraak van Tom Lanoye betreft, wil ik benadrukken dat deze veronderstelling niet klopt. Boek.be en de uitgevers hebben geen invloed op de auteurs die op de VRT-zenders aan bod komen. De VRT bepaalt op volledig onafhankelijke wijze zelf wie in een uitzending aan bod komt. Zoals gewoonlijk nemen de programmamakers rechtstreeks contact op met de auteur of met de uitgeverij.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Minister, ik dank u voor de bijkomende toelichting. Ik denk dat dit zeer verhelderend is. De VRT factureert aan Boek.be aan de kostprijs voor captaties. Ik ga ervan uit dat de vliegende reporters allemaal personeelsleden van de VRT zijn die dan door Boek.be extra worden betaald.
Met betrekking tot de andere programma’s en de lijst die op www.iedereenleest.be verschijnt, zal de redactionele onafhankelijkheid uiteraard gelden, maar het is net om die reden dat het zinnetje in de conceptnota op zijn minst ongelukkig is gekozen. Ik begrijp het nog altijd niet goed. Er staat dat “in samenspraak met de uitgevers” wordt bekeken in hoeverre auteurs beschikbaar zijn voor die bijkomende programmatie. Hebt u er zicht op wat hiermee precies wordt bedoeld? Wordt er toch overlegd? Volgens u staat de Boekenmarathon met 300 schrijvers los van die bijkomende aandacht, maar toch wordt er overlegd. Zullen zij die betalen nog meer aandacht krijgen of is het net het omgekeerde? Mij is dat nog altijd niet duidelijk.
De heer Janssens heeft het woord.
Mevrouw Segers, hoewel ik het initiatief een warm hart toedraag, is een gestreamde Boekenbeurs niet echt een alternatief voor de 120.000 mensen die normaliter tijdens de herfstvakantie naar Antwerp Expo trekken. Desalniettemin sluit ik me aan bij een aantal vragen die u hebt gesteld, want dit initiatief doet een aantal uitgeverijen toch de wenkbrauwen fronsen.
Vooral de kleinere en in deze coronatijden financieel nog minder draagkrachtige uitgeverijen stellen zich vragen bij de modus operandi van Boek.be en de openbare omroep. Omdat ze moeten betalen om auteurs tijdens de Boekenmarathon als gast te laten verschijnen, vrezen ze dat dit dreigt te worden gemonopoliseerd door de grote spelers. Op die manier dreigt de alternatieve Boekenbeurs natuurlijk een geval van sponsored content te worden. Het wordt dan een evenement met door adverteerders en sponsors betaalde en bijgevolg aangestuurde boekeninformatie. We kunnen de vraag stellen of de VRT, als openbare omroep, aan een dergelijk commercieel opbod moet meewerken, maar ook of de literatuur en, bij uitbreiding, de brede boekensector hier beter van worden.
Minister, ik zou willen weten welke contracten Boek.be en de VRT eigenlijk hebben afgesloten. U weet dat Boek.be in een lastig financieel parket zit. In welke mate zijn er garanties dat Boek.be die betalingen zal kunnen nakomen? Op welke wijze zal de VRT verhinderen dat dit evenement door de grote spelers wordt gemonopoliseerd? Op welke wijze zal de VRT ervoor zorgen dat er in de programmatie ook ruimte is voor kleinere uitgeverijen, kleinere spelers en iets minder bekende auteurs?
De heer Meremans heeft het woord.
Boek.be en de Boekenbeurs zijn privéorganisaties. Dat zijn geen publieke organisaties. Zij kunnen met andere woorden een overeenkomst sluiten met de VRT. Als een uitgeverij op de Boekenbeurs een stand heeft, betaalt ze daarvoor. Zo simpel is dat.
We hebben nu een andere vorm van Boekenbeurs. Het is geen fysieke stand. Het is een verdienmodel. Ze verlenen diensten, en daar wordt dan ook voor betaald. Dat is niet anders met een digitale Boekenbeurs in vergelijking met een gewone Boekenbeurs.
Ik begrijp de bezorgdheden die leven, maar je moet het onderscheid maken tussen een overeenkomst tussen Boek.be en de VRT in het kader van de uitzending van de Boekenmarathon, en – daar gaan we toch van uit – de redactionele onafhankelijkheid van de andere VRT-programma’s. We gaan er toch met z’n allen van uit dat dat onderscheid wordt gemaakt. We hebben er dan ook vertrouwen in dat de redacties van de VRT zich laten leiden door hun eigen professionele oordeel.
Ik wil toch wel onderstrepen dat dit initiatief er gekomen is net om de boekensector te ondersteunen. Ik hoop dat dit in de toekomst opnieuw fysiek kan. Maar we moeten er toch rekening mee houden dat in de toekomst de Boekenbeurs misschien een ander model, een andere invulling, een ander concept zal krijgen. Dat er inderdaad wel wat kinderziektes mee gepaard zullen gaan, lijkt mij ook duidelijk. Maar dit initiatief houdt ook uitgeverijen overeind. Je hebt nu eenmaal uitgeverijen nodig om boeken uit te geven. Anders wordt het zeer moeilijk.
Zoals de heer Janssens en mevrouw Segers het ook zeggen, gaan we ervan uit dat inderdaad in die aparte programma’s het oordeel geldt van de redactie.
Minister Dalle heeft het woord.
Collega’s, dank u voor de bijkomende bedenkingen en vragen.
Het is inderdaad een initiatief van Boek.be, een private organisatie, om die Boekenbeurs zo te organiseren. Ook in normale tijden wordt er betaald om aanwezig te zijn. Dat is deze keer niet anders. Ik deel natuurlijk de zorg dat dat toegankelijk moet zijn voor grote en kleine uitgevers. Maar als je de tarievenstructuur bekijkt die, voor de duidelijkheid, niet door ons of door de VRT is vastgesteld maar door Boek.be, dan zie je dat er een mogelijkheid is. Het duurste tarief is 8000 euro, met een getrouwheidskorting van 10 procent 7200 euro; het goedkoopste tarief is 2000 euro, met een getrouwheidskorting 1800 euro. Ik besef dat dit geen gemakkelijke tijden zijn, voor niemand, en zeker niet voor kleine uitgevers. Maar dat zijn bedragen die toch toegankelijk zouden moeten zijn en die zeker niet exorbitant zijn in vergelijking met wat normaal betaald moet worden op een gewone fysieke Boekenbeurs.
Collega Segers, u vroeg naar die formulering die gebruikt werd. Ik heb dat natuurlijk zelf niet geschreven. Maar zoals ik dat lees, gaat het over het bekijken op praktisch vlak van de beschikbaarheid van auteurs. Hoe kunnen we dat praktisch organiseren? In elk geval heeft de VRT ons verzekerd dat dit op het vlak van de redactie, van de keuze van bepaalde uitgevers, volkomen autonoom gebeurt door de verschillende redacties die daarbij betrokken kunnen worden: radio, televisie, duiding, cultuur en dergelijke meer. Op dat vlak beslist de VRT dat zelf. Er is natuurlijk wel praktische afstemming, maar geen inhoudelijke invloed vanuit Boek.be.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor het antwoord, en collega’s, voor de bijkomende vragen.
Ik wil uiteraard nog eens beklemtonen dat ik dit een zeer lovenswaardig en positief initiatief vind van Boek.be. Het is een manier om de leefbaarheid van de boekensector voor de uitgeverijen en uiteraard ook de auteurs te blijven garanderen, en om ons leesplezier en leestips aan te brengen. Uiteraard is het normaal dat er een businessmodel in zit. Je kunt inderdaad die formules beschouwen als het standgeld dat ze anders moeten betalen. Tot daar geen probleem.
Ik begrijp uit uw antwoord dat de samenspraak van de VRT met de auteurs enkel gaat over praktische zaken. In die zin ga ik ervan uit dat de VRT te allen tijde die redactionele aandacht garandeert. Ik denk dat met dit antwoord Tom Lanoye gerustgesteld moet zijn, dat die Boekenbeurs en de redactionele aandacht volledig een zaak zijn van de VRT alleen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.