Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Vandecasteele heeft het woord.
Beste minister, de woonzorgcentra kreunen al heel lang onder personeelstekorten.
Uit de werkbaarheidsmonitor van eind 2019 – dat was dus voor de coronacrisis begon – bleek al dat de werkdruk, de emotionele belasting en de psychische vermoeidheid enorm gestegen waren ten opzichte van enkele jaren terug. Eind 2019 gaven vier op de tien van de werknemers aan dat de situatie, al dan niet acuut, problematisch was.
Er is opnieuw een barometer geweest in mei, van De ZorgSamen, en die heeft die tendens ook bevestigd. Meer dan de helft van het personeel geeft aan dat ze onder druk staan, dat ze vermoeid zijn, dat ze hyperalert zijn, en vier op de tien rapporteren een slaaptekort. Ik wil toch even stilstaan bij die cijfers. Vier op de tien van de mensen hebben een slaaptekort, meer dan de helft zegt dat ze onder druk staan, dat ze vermoeid en hyperalert zijn. Dat moet ons heel erg ongerust maken en ons nopen tot snelle, dringende maatregelen.
Tijdens de crisis is duidelijk geworden dat er een heel grote impact is van die structurele onderfinanciering van de zorgsector. Maar ook tijdens de hittegolf in augustus was er een serieuze oversterfte in de woonzorgcentra. Je zou eigenlijk denken dat na een serieuze oversterfte tijdens de coronacrisis de oversterfte minder zou zijn in een volgende hittegolf, maar ook daar zagen we een serieuze oversterfte in de woonzorgcentra van meer dan vijfhonderd mensen.
Ik wil daar toch ook eventjes bij stilstaan. Mensen sterven niet gewoon omdat het warm is, mensen sterven omdat het niet mogelijk was om er voldoende op toe te zien dat ze enerzijds voldoende water kregen en voldoende verzorging kregen, en anderzijds omdat er onvoldoende mogelijkheid was tot toezicht. De voornaamste redenen waarom mensen sterven van hitte zijn bijvoorbeeld urineweginfecties die verergeren, ook doorligwonden die verergeren. Er is op dat ogenblik veel meer personeel nodig om de zorg te voorzien voor de bewoners, maar die is er op dat moment niet. Daarnaast hebben we natuurlijk de vereenzaming die het in die periode enorm moeilijk gemaakt heeft. Dat ligt voor de duidelijkheid niet aan het personeel, dat ligt aan die personeelstekorten.
Het personeel van de woonzorgcentra zegt eigenlijk allemaal hetzelfde: ‘Wij draaien al overuren, maar we zijn simpelweg gewoon met te weinig voor al de zorg, en we kunnen de bewoners niet de zorg geven die ze nodig hebben. Wij kunnen niet toveren.’ Ik heb een heel diep respect voor de mensen die in de woonzorgcentra werken, vaak met heel veel doorzettingsvermogen, met heel veel kracht. Maar die mensen geven nu ook aan dat ze eigenlijk geen verlof durven op te nemen, want er is te weinig personeel. Er is nu geen marge. Ze willen de bewoners nu niet in de steek laten.
Verschillende woonzorgcentra hebben de afgelopen weken en maanden gerekend op de steun van studenten en van vakantiewerkers, van interims, maar die studenten en vakantiewerkers vallen eind september weg. Dat maakt dat er opnieuw een personeelstekort zal ontstaan of dat er meer druk komt op het personeel dat er is.
Bovendien staan we opnieuw voor een mogelijke toename van het coronavirus. We moeten er absoluut alles aan doen om te vermijden dat er opnieuw een crisis komt in de woonzorgcentra, maar ook dat personeel is natuurlijk deel van onze samenleving en is vatbaar voor het virus, waardoor er een mogelijkheid is dat er meer personeel gaat uitvallen, naast infecties in woonzorgcentra die ook zorgen voor meer werkdruk.
Begin juli maakte u 20 miljoen euro vrij om extra personeel te kunnen voorzien voor bewoners met zware zorgnoden, om zo de werkdruk te verlagen. Er zouden dan uitgerekend zo’n 340 werknemers extra in dienst genomen kunnen worden.
Ik heb dus een aantal vragen over die personeelstekorten.
Hoeveel werknemers zijn er nu concreet in dienst genomen met die bijkomende middelen van 20 miljoen euro dit jaar?
Hoeveel openstaande vacatures zijn er momenteel al voor zorgpersoneel in woonzorgcentra, voor enerzijds verpleegkundigen, ook voor zorgkundigen? Maar zijn er ook openstaande vacatures voor animatiepersoneel, voor ergotherapie in de woonzorgcentra?
Naar welke bezettingsgraad streeft u te evolueren tijdens uw ambtstermijn? Hebt u daar een doel voor ogen?
Er zou ingezet worden op de omscholing van werkzoekenden tot zorgkundigen en verpleegkundigen. We zouden daar snel mee aan de slag gaan. Dat is in een vorige commissievergadering ook al aan bod gekomen. Ik geloof dat collega Schryvers toen ook een vraag gesteld had. Hoeveel werkzoekenden zijn er concreet aan de slag gegaan voor die omscholingen? Als ze meer personeel willen inzetten in de woonzorgcentra, moeten ze er ook zijn. Als ik het juist heb, zal een omscholing van een zorgkundige ongeveer een jaar duren. Het zou dus goed zijn mochten er nu, bijvoorbeeld in september, meer mensen dan normaal begonnen zijn aan omscholingen.
Welke maatregelen zult u nemen om het personeelstekort dit jaar op te vangen, in afwachting van het sociaal akkoord dat vanaf 2021 in uitvoering zal gaan? Er zijn verschillende signalen geweest dat heel wat zorgpersoneel overweegt uit de sector te stappen. Heeft die trend zich doorgetrokken? Hebt u daar cijfers over? Hoeveel zorgwerknemers zijn de afgelopen maanden uit de sector gestapt?
Minister Beke heeft het woord.
Collega, het gaat niet over 2 miljoen, maar over 20,5 miljoen waar u aan refereert. Hierdoor werd aan 2721 woongelegenheden een bijkomende erkenning toegekend. Daarmee worden extra zorgmedewerkers aangeworven voor de zwaarst zorgbehoevenden. Tegenover deze extra bijkomende erkenningen staan zo’n 340 extra personeelsleden.
De bijkomende erkenningen kunnen worden ingezet vanaf 1 oktober 2020. Het agentschap heeft momenteel nog geen zicht op de tewerkstellingsuitbreiding vanaf 1 oktober of later. Voorzieningen delen jaarlijks voor 30 september hun personeelsgegevens mee aan het agentschap voor een referentieperiode die liep van 1 juli in het voorgaande jaar tot 30 juni van het jaar in kwestie.
Er waren de afgelopen 12 maanden 17.934 openstaande vacatures voor verpleegkundigen en verzorgenden of zorgkundigen in Vlaanderen. Dit zijn 15 procent minder vacatures dan het jaar voordien. Er zijn wel wat regionale verschillen: terwijl in de provincie Antwerpen het aantal vacatures met 21 procent stijgt, daalt het aantal openstaande vacatures voor deze beroepsgroepen in alle andere provincies.
Op 8 september 2020 – dat is natuurlijk een momentopname – waren er volgens de zoeksite van de VDAB 224 vacatures voor zorgkundigen en 385 vacatures voor verpleegkundigen in de woonzorgcentra in Vlaanderen.
Indien u met bezettingsgraad verwijst naar het invullen van de openstaande vacatures, dan kan ik daarop antwoorden dat ik alles in het werk zal stellen om de vacatures maximaal in te vullen. Hiervoor zijn we afhankelijk van verschillende initiatieven, evoluties en uiteraard de instroom. Inzake dat laatste streven we ernaar om een zorgjob zo aantrekkelijk mogelijk te maken.
In het proefproject dat werd opgezet samen met Randstad, in het kader van het Actieplan 4.0 'Werk maken van werk' in zorg en welzijn, zijn twintig kandidaten aan de opleiding verpleegkunde bezig. Zij hebben, afhankelijk van hun instapdatum, het eerste jaar of het eerste trimester afgelegd. Alle kandidaten waren geslaagd voor de afgelegde examens. Deze groep bestaat uit zijinstromers die de overstap maken vanuit een andere sector.
Het aantal werkzoekenden die ingeschreven zijn met een contract via de VDAB voor de opleidingen verpleegkunde en zorgkunde is volgens een mondelinge rapportering van een medewerker van de VDAB gestegen, maar de exacte aantallen zijn nog niet gekend.
In project 600 – omscholing voor medewerkers die actief zijn in paritair comité 330 via het Intersectoraal Fonds voor de Gezondheidsdiensten – is het aantal kandidaten verdubbeld tot vierhonderd. Dat is een cijfer voor heel België. Ook de inschrijvingen voor de kandidaten uit de openbare diensten zijn gestegen, maar de precieze cijfers hebben we daar nog niet van.
Momenteel wordt ook gewerkt aan een project binnen het Intersectoraal Fonds voor de Gezondheidsdiensten om zijinstromers uit andere sectoren een traject aan te bieden waarbij de zijinstromer onmiddellijk een contract krijgt bij een werkgever en dus een loon ontvangt tijdens de omscholing tot zorgkundige of verpleegkundige, hoger beroepsonderwijs (hbo) 5 of bachelor. De planning is dat dit project start in februari 2021.
2020 staat geboekstaafd als het jaar dat bepaald werd door COVID-19. Met de maatregelen die de Vlaamse Regering nam op 24 april 2020 werd voorzien in de mogelijkheid tot het inschakelen van zelfstandig thuisverpleegkundigen, thuisverpleegkundigen in dienstverband bij een dienst voor thuisverpleging, ziekenhuisverpleegkundigen en interimverpleegkundigen. Met het besluit van 17 juli 2020 hebben we de mogelijkheden gecreëerd om de personeelsinzet op peil te houden en extra personeel in te zetten.
Dat hebben we verder uitgebreid door prestaties in verschillende personeelskwalificaties als gevolg van nieuwe aanwervingen, tijdelijke contractuitbreidingen, tewerkstellingen via een interimonderneming en door studentenarbeid te verlengen tot 30 september 2020. Dit komt in aanmerking voor een specifieke vergoeding, boven op de normale personeelsinzet. Ook medewerkers vanuit de gezinszorg kunnen in 2020 ingezet worden in woonzorgcentra met een personeelstekort.
In verband met uw laatste vraag is er nog geen informatie beschikbaar. Het instrument dat de uitstroom van werknemers in beeld brengt, is Dimona, dat onder de bevoegdheid valt van de federale overheid en inzonderheid van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Alle werkgevers moeten inderdaad onmiddellijk het begin en het einde van tewerkstelling digitaal via het Dimonasysteem aanmelden. Ik heb mijn administratie de opdracht gegeven om bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid te informeren of die rijksdienst mij statistieken over de uitstroom van werknemers in de woonzorgcentra kan aanleveren vanaf 1 januari 2019.
Mevrouw Vandecasteele heeft het woord.
Als ik 2 miljoen euro zei, dan heb ik me inderdaad vergist. Het moest uiteraard 20 miljoen euro zijn. Anders kun je daar geen 340 mensen mee tewerkstellen.
Minister, als u de uitgroeicijfers gaat monitoren, dan lijkt me dat een goed idee, want het gaat erom meer mensen op te leiden. Maar er zijn ook signalen dat veel mensen de sector verlaten. We moeten zien dat genoeg mensen in de sector blijven. Dan is het natuurlijk heel belangrijk dat er voor de arbeidsvoorwaarden die momenteel in het sociaal overleg worden bediscussieerd, serieuze stappen voorwaarts worden gezet. Ik ben zeer benieuwd hoeveel de Vlaamse overheid wil uittrekken om die situatie te verbeteren zodat de mensen effectief blijven werken en dat er meer mensen worden aangetrokken in de woonzorgcentra.
Minister, naast de cijfers die u mij geeft, vraag ik me af of u een probleem ziet in de personeelsbezetting van de woonzorgcentra voor de komende maanden. Die mensen lopen op hun tandvlees. Er is vandaag versterking nodig. U zegt dat er vanaf 1 oktober extra zorgkundigen en verpleegkundigen worden aangeworven, maar tegelijk zegt u dat er in september al een paar honderd vacatures openstonden. Als dat betekent dat er meer vacatures zullen openstaan zodat er mensen kunnen worden aangeworven, dan staan we niet verder want dan is er geen concrete versterking van de woonzorgcentra.
Bent u ook bereid om animatiepersoneel, ergotherapeuten en zorgondersteuners in de woonzorgcentra sneller aan te werven, waardoor er vandaag al snel een versterking kan zijn van de woonzorgcentra, naast de opdracht om meer zorgkundigen en verpleegkundigen aan te stellen? Er is dringend nood aan meer handen aan het bed, en dat al heel snel.
Minister Beke heeft het woord.
Collega, ik heb verwezen naar drie maatregelen die we hebben genomen in april. We hebben daar in het parlement ook over gesproken. We hebben dat op 17 juni gedaan om toe te laten dat de mensen ook verlof zouden kunnen nemen. Op die manier was daar voldoende buffercapaciteit en personeel zodat degenen die vakantieachterstal hadden door corona eens even konden ademhalen. Dat loopt tot eind september en vanaf 1 oktober kantelen we ook die anderen in.
Dat zal uiteraard niet de laatste stap zijn. Ook dat heb ik in het parlement al gezegd. We zullen daar dus verder aan werken, zowel in kwantiteit als in kwaliteit voor wat het personeel in de woonzorgcentra betreft.
Mevrouw Vandecasteele heeft het woord.
Minister, kunt u antwoorden op de vraag of u bereid bent om ook meer animatiepersoneel, ergotherapeuten en zorgondersteuners aan te werven in de komende periode? Het probleem van de sector is dat ze wel meer vacatures kunnen hebben, maar ze moeten ook mensen kunnen aanwerven. Het probleem is dat er te weinig verpleegkundigen zijn, maar ook zorgkundigen in bepaalde regio's om mensen te kunnen helpen. Je kunt dan wel zeggen dat je meer vacatures gaat openstellen, maar je moet ze ook kunnen aanwerven.
Kunt u zeggen of u naast de zorg- en verpleegkundigen, ook meer gaat inzetten op meer zorgondersteuning, ergotherapie, animatiepersoneel in de woonzorgcentra? Daar hebt u niet op geantwoord.
Mevrouw Vandecasteele, u weet dat de minister niet meer kan of mag reageren. Op een fysieke vergadering zou ik dat nog toestaan, maar in deze videoconferentie moeten we ergens een lijn trekken.
Ja, goed, ik maak me zorgen dat de ernst van de situatie toch niet helemaal doordringt.
Dan stel ik voor dat u een nieuwe vraag om uitleg indient.
De vraag om uitleg is afgehandeld.