Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
Mevrouw Van Volcem heeft het woord.
Rijden onder invloed is een van de belangrijkste oorzaken van verkeersongevallen. Niet enkel alcohol is een boosdoener, ook medicatie en drugs kunnen het rijgedrag zwaar negatief beïnvloeden. De Wegverkeerswet maakt een duidelijk onderscheid tussen alcoholintoxicatie, dronkenschap, enerzijds en een soortgelijke staat, met name ten gevolge van het gebruik van drugs of van geneesmiddelen of de aanwezigheid van drugs in het lichaam, anderzijds.
Het gebruik van lachgas is de laatste jaren enorm toegenomen. Ik verwijs ook naar de recente persberichten deze week en naar mijn professionele carrière als advocaat. We zien dat lachgas meer en meer een groot probleem wordt, ook bij ongevallen en de situaties die hiertoe leiden.
Het inhaleren van lachgas levert een kortstondig roeseffect op, maar kan het rijgedrag langdurig beïnvloeden. Het gebruik van lachgas komt niet naar boven bij speeksel- of bloedanalyses en is bijgevolg zeer moeilijk op te sporen door de politiediensten. Zelfs al vindt de politie een lachgastoestel in de auto, dan nog is het altijd moeilijk om te bepalen voor wat dat nu gebruikt is. Er worden daar door de bestuurders ook soms wel wat laconieke antwoorden op gegeven, over het maken van grote slagroomtaarten of andere zaken.
De Nederlandse staatssecretaris Blokhuis spreekt over een zorgwekkende toename van het aantal verkeersongevallen. Ik denk, eerlijk gezegd, dat de criminaliteit, die verbonden is aan drugsverkoop, meer verschuift van klassieke drugsvormen naar lachgas. Omdat het zo moeilijk te detecteren is, denk ik dat het toch zeer belangrijk is dat u, als u verkeersveiligheid heel hoog in het vaandel draagt en zo weinig mogelijk ongevallen op de weg wilt, de jongeren erop attent moet maken dat er zeer veel gevaren verbonden zijn aan lachgas, onder andere in het verkeer.
Kunnen we in Vlaanderen spreken van een zorgwekkende evolutie van het aantal verkeersongevallen als gevolg van het gebruik van lachgas of zijn die gewoon niet officieel te detecteren?
Welke initiatieven worden er genomen om bestuurders te wijzen op de gevaren van drugs en medicijnen in het verkeer?
Worden er ook specifieke campagnes gevoerd naar jongeren toe over de effecten van het gebruik van lachgas in het verkeer, die veel langer blijven duren dan het roeseffect? U hebt ook nog jonge kinderen. Ik denk niet dat zij vaak kranten lezen, het nieuws zien of de krantjes in de bus lezen. De ouders doorbladeren dat eens. Jongeren hebben hun eigen communicatieve wereld, minister. Kunt u dan niet via filmpjes of via Snapchat, Instagram en Facebook deze jongeren bereiken en sensibiliseren over dit gevaarlijk lachgas? Lachgas klinkt natuurlijk wel leuk; het is ook zo dat je meteen aan het lachen gaat, als je een gasje neemt. Eigenlijk doet de naam op zich iets positiefs vermoeden; je begint meteen te lachen. Dan denkt iedereen dat je van een negatieve mood in een positieve mood komt. Ik denk dat elke politicus dat ook wel een keer kan gebruiken, wat meer lachgas, maar ik denk ook aan de gevaren die ermee gepaard gaan. Het gaat niet alleen over lachen, maar vooral over het roeseffect. Het is iets serieus en we moeten dat effectief aanpakken en de gevaren ervan bekend maken.
Hoe zult u dit aanpakken? Welke maatregelen zult u nemen?
Zult u hierover in overleg treden met uw federale collega’s van Mobiliteit en Binnenlandse Zaken?
Minister Peeters heeft het woord.
Mevrouw Van Volcem, dank u voor uw vragen. Op uw vraag of er een zorgwekkende evolutie is van het aantal verkeersongevallen ingevolge het gebruik van lachgas, moet ik een negatief antwoord geven. Op dit ogenblik beschikken we niet over gegevens die erop wijzen dat het aantal verkeersongevallen als gevolg van het gebruik van lachgas sterk zal toenemen. De verkeersongevallengegevens waarover wij beschikken, beschrijven de omstandigheden van het ongeval niet in die mate van detail dat er een link zou kunnen worden gelegd met het gebruik van lachgas. Dat vraagt diepgaander onderzoek, zoals in Nederland inderdaad al gebeurt. Dat zou kunnen gebeuren aan de hand van de screening van de processen-verbaal. Maar u weet dat dat niet tot onze bevoegdheid behoort.
Wij zijn uiteraard wel op de hoogte van de twee zware verkeersongevallen die in juni en juli 2019 gebeurden en waarbij er mogelijk een verband was met het gebruik van lachgas aangezien er patronen in de wagen werden teruggevonden. Tegelijkertijd weten we uit de cijfers van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) dat 0,7 procent van de uitgaande Vlaamse jeugd het lachgas weleens meerdere keren per maand zou gebruiken. Als die cijfers kloppen, is dat inderdaad alarmerend, maar dat zegt natuurlijk nog niets over de link met de mogelijke verkeersongevallen.
Welke initiatieven kunnen we nemen rond drugs en medicijnen in het verkeer? Preventie en sensibilisering zijn daar natuurlijk van groot belang. Dat doen we bij alle mogelijke roesmiddelen, dus niet alleen bij de vluchtige snuifmiddelen zoals lachgas, maar ook met drugs en alcohol. U weet dat we momenteel nog in de BOB-campagne zitten. Op 10 januari hebben we daar nog een grootschalige actie rond ondernomen met alle mogelijke partners. Er wordt dus volop ingezet op alcohol maar ook andere drugs of verslavende middelen en roesmiddelen.
Afgelopen zomer organiseerde de Vlaamse overheid dan ook de sensibiliseringscampagne ‘Don’t do drugs and drive’. De campagne richtte zich tot de groep van hoofdzakelijk jonge bestuurders die tijdens het uitgaan in de verleiding kunnen komen om drugs en rijden te combineren. Deze campagne verliep grotendeels via de kanalen van festivalorganisatoren, clubs en dj’s.
Bij de grotere festivals en evenementen gaat het meestal om een internationaal publiek. Daarom koos de Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV) bewust voor een Engelstalige slogan en een icoontje dat festivals, clubs en dj’s aan hun eigen logo konden toevoegen om nog een groter bereik te kunnen hebben. Onder andere Rock Werchter, Sunrise Festival, WECANDANCE en de bekende clubs Versuz en Kompass Klub ondersteunden de actie, alsook een aantal bekende dj’s. De campagne kreeg ook steun van de Federatie van Muziekfestivals in Vlaanderen (FMiV) en VAD.
Specifiek wat betreft medicijnen voerde de Vlaamse overheid in december 2018 een gerichte campagne over medische rijgeschiktheid en de bestaande reglementering hieromtrent. Deze campagne verliep via affiches en flyers naar huisartsen en apothekers. De campagne lanceerde ook een korte online zelftest op www.magiknogrijden.be. In de vragenlijst is er specifieke aandacht voor bepaalde medische aandoeningen en het gebruik van medicijnen om na te gaan of er reden tot bezorgdheid is. Na het invullen van de vragen op de website krijgt de respondent bij een slechte of minder goede score het advies om de resultaten te bespreken met de huisarts.
Daarnaast komt ook binnen het terugkommoment van de vernieuwde rijopleiding voor de bestuurders van categorie B het thema ‘rijden onder invloed’ telkens opnieuw aan bod omdat het een van de risico's in het verkeer is. Dit staat heel concreet mee in het programma van het groepsgesprek en de praktijkoefeningen. Aangezien tijdens het groepsgesprek gepuurd wordt uit wat de groep aanbrengt, is het mogelijk dat lachgas ook daar in de toekomst meer aan bod zal komen, omdat het deel kan uitmaken van de leefwereld van de deelnemers.
Worden er ook specifieke campagnes gevoerd voor jongeren over de effecten van lachgas in het verkeer? Er is nog geen campagne gevoerd specifiek gericht op lachgas. Dat staat op dit ogenblik ook nog niet op de planning. We moeten altijd een goed evenwicht bewaren tussen sensibiliseren en informeren over de gevaren, zonder dat we er te veel de aandacht op vestigen. Sommige jongeren zouden wel eens kunnen denken, dat kende ik nog niet, maar ik wil het ook wel eens gebruiken. We moeten altijd een dun evenwicht bewaken. Daarom is er op dit ogenblik nog geen campagne opgezet rond lachgas, om een averechts effect te vermijden.
Uiteraard zullen we de evoluties inzake de geschetste problematiek blijven opvolgen. En indien nodig of indien straks zou blijken dat het een alsmaar groeiend fenomeen is en als dat kan worden gedetecteerd met objectieve cijfers en gegevens, kunnen we alsnog overwegen om daarrond een specifieke campagne op te zetten.
Wat betreft de maatregelen die we zouden willen nemen, kunnen we het beste kiezen voor een totaalaanpak inzake het gebruik van roesmiddelen in het verkeer. Welk roesmiddel op een bepaald moment populair is, durft immers al eens te veranderen in de loop van de tijd. U weet wellicht dat lachgas al ruim twintig jaar bestaat, maar het is pas de laatste tijd opnieuw in opmars. Het is van belang dat de effecten van het gebruik van diverse roesmiddelen op het besturen van een voertuig gekend zijn. Daarbij focussen we ons vooreerst op de effecten van de grotere groep van roesmiddelen, waar lachgas deel van uitmaakt.
Preventie en sensibilisering zijn uiteraard zeer belangrijk, maar ook de repressieve aanpak is van belang. In uw vraag verwees u onder meer naar artikel 35 van de Wegverkeerswet, op grond waarvan men wel degelijk kan overgaan tot verbaliseren, wanneer men kan vaststellen dat mensen die lachgas hebben gebruikt, zich in een soortgelijke staat bevinden als bij dronkenschap of als na het gebruik van drugs of geneesmiddelen. Dan kan worden overgegaan tot de intrekking van het rijbewijs.
Er is dus een totaalaanpak nodig: informeren en sensibiliseren, maar we kiezen voor de totale aandacht voor het stuur. We moeten zeker duidelijk maken dat drugs en rijden net zoals alcohol en rijden totaal niet samen kunnen. Dan is er ook de repressieve aanpak. In het kader van de BOB-campagne hebben we al duidelijk gehoord dat dat zeker ook mee wordt opgenomen door de lokale en federale politiediensten.
Mevrouw Van Volcem heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw uitgebreide antwoord, maar ik ben toch een beetje ontgoocheld, omdat ik bij jongeren heel goed aanvoel dat er, net omdat het niet goed kan vastgesteld worden en er geen pv’s zijn, toch wel een wildgroei is, meer dan je zou vermoeden. Ik hoop dan ook dat we niet moeten wachten op nieuwe ongevallen om nieuwe campagnes en sensibilisering te krijgen. Als je het materiaal ziet liggen, kan er maar één link zijn. Vandaag wordt er veel lachgas verhandeld, waar er vroeger veel weed en andere vormen van drugs waren. Maar er is ook de georganiseerde misdaad. Die weet dat er niet veel kan worden gedetecteerd. Daardoor kan die drug vrij in omloop komen en is hij veel wijder verspreid dan de cijfers laten vermoeden. Als parlementslid is het hier mijn taak om u, als minister van Verkeer, te vragen de jongeren tussen 15 en 25 jaar te sensibiliseren via scholen en campagnes.
Ik denk niet dat er vandaag nog een jongere is die lachgas niet kent. Dat is enorm bekend onder jongeren. Ik denk niet dat de kennis van de schade voor de volksgezondheid bekend is. Iemand die veel gebruikt, kan hierdoor volledig worden verlamd en mensen kunnen in een roes een groot ongeval veroorzaken, waardoor ze zichzelf en anderen schade berokkenen. We moeten de gevaren met betrekking tot dit positieve woord bij jongeren meer en meer aan het licht brengen. Er zijn campagnes, maar ik blijf pleiten voor een totaalaanpak. Het blijkt niet uit de cijfers, maar als ik bij de mensen rondga en mijn buikgevoel volg, zegt alles dat hier iets aan moet gebeuren.
De heer Lantmeeters heeft het woord.
Minister, ik ben blij dat iemand van uw eigen partij redelijk ontgoocheld is door uw antwoord. Ik kan dan zonder schroom stellen dat ik ook ontgoocheld ben.
Mevrouw Van Volcem, u hebt het goed geschetst. Het probleem met lachgas wordt op dit ogenblik zwaar onderschat. U hebt wat voorbeelden gegeven en ik kan uw stelling alleen maar bijtreden. Er is meer. Naar aanleiding van de zware ongevallen heeft het onlangs nog in de kranten gestaan. Dokter Vereecken, een spoedarts in Antwerpen, heeft een goede omschrijving gegeven: “We hebben het gebruik en het effect van lachgas zwaar onderschat.” Hij heeft hier spijt van. “Op de spoeddienst van Stuyvenberg kwam in 2016 een patiënt langs met symptomen die de artsen niet konden plaatsen. Na verder onderzoek in de medische literatuur bleek dat lachgas aan de basis lag. Veelvuldig gebruik tast het DNA aan en leidt tot geheugenverlies, concentratiestoornissen en dementie. Men kan het maar tot op zekere mate vergelijken met de gevolgen van decennialang zwaar alcoholgebruik. Lachgas doet in een jaar wat alcohol over tientallen jaren kan doen met een lichaam.”
Minister, we kunnen lachgas niet zomaar vergelijken met de ongevallen met alcohol of medicijnen. Het is veel zwaarder en gevaarlijker. Er zijn de ongevallen waar u naar hebt verwezen. Op Instagram blijken jongeren met plezier op de foto te staan terwijl ze al rijdend lachgas gebruiken. U wilt hier in de sensibilisering en de preventie niet te veel aandacht aan besteden, want dat zou de aandacht van de jongeren te zeer trekken. Ik denk dat we te laat zijn. Het gebruik is op dit ogenblik wijdverbreid.
Ik weet dat uw bevoegdheden beperkt zijn en dat er heel wat federale bevoegdheden zijn, maar ik zou wat verder willen gaan. Ik wil u vragen te zorgen voor een aanvinkpunt op processen-verbaal in het geval lachgas is aangetroffen. U kunt dat niet, maar we moeten in overleg treden. U moet dat niet alleen doen, ook wij moeten met onze collega’s aan de overkant spreken. We moeten de aandacht hierop toespitsen, zodat meer cijfers worden bekendgemaakt. U hebt zelf geen cijfers, maar ik weet dat redelijk wat jongeren, misschien zelfs een alarmerend aantal, dit op dit ogenblik gebruikt. We moeten hier snel werk van maken. Ik wil u ook vragen om de preventie onmiddellijk te starten. Dat moet zeer uitgebreid gebeuren. Misschien zijn de mensen gevoelig voor de nadelige gevolgen op de gezondheid.
Dan moeten we eventueel ook nagaan waar we die jongeren het best kunnen raken. Ik weet dat het uw bevoegdheid niet is, maar we raken ze niet zozeer door het rijbewijs af te nemen. Ik ken verschillende jongeren die vinden dat een auto even goed zonder als met een rijbewijs rijdt. We moeten, samen met de collega’s aan de overkant, eens nadenken over het strafbaar stellen van de oneigenlijke verkoop van lachgas en eventueel over het verbeurd verklaren van voertuigen waarin dat lachgas bij verkeersovertredingen wordt aangetroffen. Daar kunnen we de jeugd mee raken. We moeten veel harder optreden tegen dit gebruik van lachgas.
De heer Verheyden heeft het woord.
Collega Van Volcem en collega Lantmeeters hebben terecht verwezen naar het feit dat we veel te laks zijn op het vlak van het gebruik van lachgas. In Nederland is er inderdaad een zorgwekkend evolutie in het aantal verkeersongevallen vast te stellen door het gebruik van lachgas. Minister, ik zie eerlijk gezegd niet in waarom dat niet het geval zou zijn in Vlaanderen. Ik sluit me ook op dat punt aan bij beide collega’s.
Uit een onderzoek in Nederland blijkt dat er tijdens de eerste 7 maanden van 2019 maar liefst 960 verkeersincidenten zijn geweest waar lachgas in het spel was. Maar ik denk dat het verder gaat dan dat. Zo wordt er ook heel wat overlast in het algemeen veroorzaakt door gebruikers van lachgas. Onlangs kondigde de Nederlandse regering aan dat lachgas als roesmiddel verboden wordt.
Ook bij ons is het gebruik van lachgas als roesmiddel of partydrug, vooral bij jongeren, in trek. Waarom? De prijs ervan is lager dan die van andere drugs. De jongste maanden vielen er reeds verscheidene incidenten en ongevallen te melden die in verband konden worden gebracht met het gebruik van lachgas. In verschillende steden en gemeenten, ook hier in Vlaanderen, is men reeds overgegaan tot lokale maatregelen om de verkoop van dat product aan banden te leggen. Onder andere in Antwerpen zijn er GAS-boetes (gemeentelijke administratieve sancties) voorzien voor gebruikers.
Een klacht die we frequent horen, is dat onze federale wetgever in gebreke blijft. Specialisten zijn het er inderdaad over eens dat lachgas niet enkel schadelijk is voor de gezondheid op korte termijn, omdat het een zuurstoftekort in de hersenen veroorzaakt, op lange termijn is het verantwoordelijk voor neurologische stoornissen en zelfs verlammingsverschijnselen. Het is dus niet meer dan evident dat het ook gevaarlijk is in het verkeer. Onder meer door het ontbreken van een verbod, hebben gebruikers ook zo’n beetje het gevoel dat het niet schadelijk is en dat lachgas bovendien niet als een drug wordt beschouwd.
Verwijzend naar de collega’s aan de overkant, kan ik zeggen dat onze Vlaams Belang-collega’s in de Kamer van Volksvertegenwoordigers ondertussen een wetsvoorstel in de pijplijn zitten hebben om de verkoop van lachgas aan minderjarigen te verbieden en om het toenemende misbruik van het gas als partydrug aan banden te leggen. Wij beperken ons niet tot een verbod op de verkoop aan minderjarigen. Daarom is in het voorstel ook verwerkt dat de particuliere verkoop in de toekomst enkel nog via een apotheek zal kunnen gebeuren. Op die manier wordt er al een zekere psychologische drempel ingebouwd bij potentiële kopers en kan de apotheker zelf zijn rol in de eerstelijnspreventie opnemen. Horecagebruikers en tandartsen blijven natuurlijk terechtkunnen bij de voor hen bestemde kanalen.
Collega’s, ik hoop dat u uw collega’s aan de overkant kunt aanzetten om dat wetsvoorstel te steunen, zodat we het gebruik van lachgas daadwerkelijk kunnen inperken.
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel, collega’s, voor uw bijkomende vragen, bekommernissen en/of suggesties. Ik hoor dat jullie ontgoocheld zijn door mijn antwoord. Maar ik hoor ook wel terugkeren dat ik daar niet bevoegd voor ben. Als het gaat over het gezondheidsaspect, mijnheer Lantmeeters, kan ik inderdaad geen algemene gezondheidscampagne opzetten. Hier was specifiek de vraag: wat met het gebruik van lachgas en de correlatie met het verkeer? Dan beschouwen wij lachgas ook als een drug. Drugs en alcohol, daaromtrent voeren we al heel wat campagnes. Drugs en alcohol in combinatie met rijden, dat kan uiteraard niet. Daar voeren we opnieuw heel wat campagnes over. Ik ga niet alles herhalen wat ik al gezegd heb, maar al die sensibiliseringscampagnes die we voeren, onder andere op festivals, moeten zoveel mogelijk jongeren en zeker de bestuurders er bewust van maken dat dit totaal niet kan, welke drug men ook gebruikt.
Het Vlaamse expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) zegt duidelijk dat we op dit ogenblik niet echt kunnen spreken van een hype. Sommigen wijzen wel op Instagramfilmpjes en dergelijke of ‘horen’ dat jongeren dat veel gebruiken. Opnieuw, het raakt mijn bevoegdheid, op het moment dat jongeren lachgas gebruiken en gelijktijdig achter het stuur kruipen. Opnieuw, mijn bevoegdheid is beperkt tot het mobiliteitsaspect. Dat neemt niet weg dat we natuurlijk waakzaam moeten zijn voor alle mogelijk problemen die zich voordoen in de maatschappij. Maar opnieuw, qua correlatie met de verkeersongevallen zijn er op dit ogenblik geen cijfers voorhanden. Daarvoor zou een heel grondig onderzoek uitgevoerd moeten over enerzijds datgene wat de verbalisanten vaststellen en anderzijds de link met verkeersongevallen en dergelijke.
Dan moet de handhaving en de pakkans enorm verhogen, maar opnieuw, ook dat is federale materie. Als we kijken naar Nederland, waar er inderdaad wat grondiger onderzoek is gebeurd naar verkeersongevallen en lachgas, dan zien we dat ook zij zeggen dat het detecteren van het gebruik van lachgas heel moeilijk is, net omdat het een zeer kortstondige roes veroorzaakt. Op het moment dat men wordt tegengehouden, is het lachgas al uitgewerkt. Als men dan geen capsules of ballonnetjes aantreft, is het heel moeilijk om te zeggen dat de persoon achter het stuur lachgas heeft gebruikt. Het blijft dus een heel moeilijk gegeven.
Waarom voeren wij op dit ogenblik nog geen campagnes voor lachgas, maar wel voor drugs en alcohol? Wij doen dat, omdat we geen averechts effect willen creëren. We willen mensen niet ngo meer wijzen op wat lachgas mogelijk kan teweegbrengen. Het gezondheidsaspect is zeer belangrijk. Het is ook een zeer gevaarlijk en zeer milieuonvriendelijk gas, dat weten we allemaal. Als jongeren dat misschien nog niet weten, moeten we hen daar nog meer op wijzen in scholen en onderzoekscentra.
Opnieuw, mijn bevoegdheid beperkt zich tot veiligheid in het verkeer en dan nemen wij drugs en alcohol in hun totaliteit. Ik denk dat iedereen die sensibiliseringscampagne kan onderschrijven. Als in de toekomst zou blijken dat het fenomeen uitbreidt en dat het volgens VAD wel een echte hype blijkt te worden, dan moeten we natuurlijk bijsturen. We zullen dan moeten nagaan of er andere maatregelen moeten worden genomen.
Mevrouw Van Volcem heeft het woord.
Minister, zoals in vele zaken beperkt een bevoegdheid zich meestal niet tot een minister en is ze ook vaak horizontaal en bevoegdheidsoverschrijdend. Misschien kunt u het eens aankaarten bij de minister van Jeugd en van Welzijn, zodat zij samen met u onze jeugd kunnen wijzen op de gevaren en het gebruik van lachgas af te raden. Welzijn kan wijzen op de gevaren voor de gezondheid en de beschadiging van de hersenen die meestal onomkeerbaar is. Bovendien is er de invloed op het verkeer.
Er zijn dus nog wel wat mogelijkheden, maar het gesproken woord telt en het voortschrijdend inzicht kan er altijd komen. Ik dank u voor uw antwoord en ik zal het verder opvolgen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.