Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
De heer Nachtergaele heeft het woord.
Minister-president, de aanleiding van mijn vraag is natuurlijk een stuk achterhaald door de actualiteit, maar de vragen die ik voor u heb, zijn volgens mij zeker nog relevant.
Enkele weken geleden vonden er in Iran zware schendingen van de mensenrechten plaats tijdens de burgerprotesten. Hebt u zicht op de actuele situatie in Iran? Hoe schat u die in, zeker na de raketaanval op generaal Soleimani?
Wat is de impact op de werking van onze Vlaamse vertegenwoordiger ter plaatse? Ik heb het dan over de vertegenwoordiger van Flanders Investment & Trade (FIT) in Teheran. Wat zijn de gevolgen voor onze bedrijven en onze handelsactiviteiten?
Welke mogelijkheden ziet u om de bezorgdheden inzake het respecteren van mensenrechten aan te kaarten? Welke initiatieven ziet u in dezen op EU-niveau en sluit u zich daarbij aan?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Nachtergaele, uw vraag is ingediend naar aanleiding van de burgerprotesten. Daar ga ik eerst op in en dan bespreek ik de recente evoluties.
De gevolgen van de disproportionele reactie van het Iraanse regime op de burgerprotesten zijn nog steeds voelbaar. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat er enorm veel doden en gewonden gevallen zijn en dat er op grote schaal arrestaties verricht zijn. Het gebruik van geweld tegen vreedzame betogers is onaanvaardbaar, maar het is belangrijk dat de Iraanse autoriteiten onderzoek voeren naar deze feiten en dat diegenen die zich schuldig hebben gemaakt aan disproportioneel geweld, daarvoor vervolgd worden. Bovendien moeten de betogers die gearresteerd werden enkel en alleen omdat ze vreedzaam op straat kwamen, onmiddellijk vrijgelaten worden.
Intussen is de situatie in Iran er niet beter op geworden; de Amerikaanse aanslag op de Iraanse topgeneraal heeft de verhoudingen weer op scherp gezet. Vlaanderen betreurt de situatie en de terugtrekking van Iran uit de nucleaire deal als gevolg van de aanslag, maar het is voorlopig afwachten hoe de situatie verder zal evolueren. Het spreekt voor zich dat mijn diensten de situatie op de voet zullen volgen.
Wat de situatie van de verschillende Vlaamse vertegenwoordigers ter plaatse betreft: het FIT-kantoor in Teheran was tijdens de burgerprotesten enkele dagen afgesloten van het internet en kon enkel telefonisch bereikt worden. Na enkele dagen was de situatie genormaliseerd en sindsdien verloopt de werking opnieuw als voorheen. De gebeurtenissen van vorige week hebben voorlopig geen impact op de werking van dat kantoor.
Wat de gevolgen voor de bedrijven betreft, is het zo dat bedrijven die zaken doen met of in Iran, al enige tijd werken in bijzonder moeilijke economische omstandigheden vanwege de sancties tegen Iran, die de Verenigde Staten opnieuw hebben ingevoerd. Net zoals de Iraanse bevolking ondervinden onze bedrijven nadelen van de slechte economische toestand in Iran. Wat zeker positief is, maar vooral van symbolisch belang, is de recente toetreding van België tot het Instrument in Support of Trade Exchanges (INSTEX), dat het betalingsverkeer met Iran moet vergemakkelijken. INSTEX moest in de eerste plaats gezien worden als een poging van de EU om Iran aan boord te houden van de nucleaire deal. Het is nu afwachten hoe de recente ontwikkelingen en de terugtrekking van Iran uit de nucleaire deal de werking van INSTEX en de reeds moeilijke omstandigheden voor bedrijven zullen impacteren. Ook dat blijven mijn diensten op de voet opvolgen.
Wat betreft de mensenrechten, is de EU inderdaad het best geplaatst om deze bezorgdheden aan te kaarten, denken wij. De hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, Josep Borrell, heeft op 8 december naar aanleiding van burgerprotesten een kordate verklaring aan het adres van Iran de wereld ingestuurd. Ik sluit me aan bij de verklaring van de hoge vertegenwoordiger die helemaal in lijn ligt met het standpunt van de Vlaamse Regering. Daarnaast onderhoudt de EU ook regelmatig bilaterale contacten met Iran waar deze en andere bezorgdheden aangekaart worden. Naar aanleiding van de recente gebeurtenissen heeft de heer Borrell de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken in Brussel uitgenodigd voor een gesprek. Het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk hebben Iran in een gezamenlijke verklaring opgeroepen om geen geweld te gebruiken als vergelding voor de dood van generaal Soleimani. Ze willen Iran ook overtuigen om de nucleaire deal toch te blijven respecteren. Ook dat ligt in lijn met het standpunt van de Vlaamse Regering.
De heer Nachtergaele heeft het woord.
Minister-president, het is goed om te horen dat Vlaanderen zich aansluit bij het Europees standpunt, dat zowel op het vlak van de mensenrechten een veroordeling is van wat er in Iran is gebeurd enkele weken terug maar dan ook wat betreft de oproep tot de-escalatie en het niet gebruiken van geweld door Iran.
Ik heb mogelijk een bijkomende vraag. Ik las zonet dat de Belgische soldaten in Irak wordt gevraagd binnen te blijven en dat verschillende landen maatregelen nemen op vlak van het terugtrekken van vertegenwoordigers en dergelijke meer. Hoe zal dit gebeuren ten aanzien van onze vertegenwoordiger in Teheran? We hebben er een vertegenwoordiger van FIT. Wanneer kan worden beslist tot een evacuatie? Wat zijn de criteria daarvoor? Hoe zal dit gemonitord worden?
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, naar aanleiding van de laatste feiten, na de indiening van de vragen uiteraard, dreigt Iran wereldwijd met aanslagen, en niet enkel tegen de VS. Zoals gezegd zijn de verhoudingen op scherp gesteld. Het is uiteraard afwachten wat de toekomst brengt. U zegt dat uw diensten dit verder zullen opvolgen, maar een escalatie is natuurlijk een reële bezorgdheid. In het verleden heb ik u daar ook al over aangesproken en dit is een concrete gelegenheid om daar opnieuw op aan te dringen. U hebt me ooit gezegd dat de ministers-presidenten van de verschillende deelstaten meer zouden moeten worden betrokken bij de Veiligheidsraad. Is dit een zaak die ervoor zorgt dat u vragende partij bent om samen te zitten? Ik volg u volledig in uw redenering om van de Veiligheidsraad een instrument te maken waarin alle deelstaten wel degelijk betrokken worden. Daarom maak ik van deze gelegenheid gebruik om enerzijds te vragen hoever het staat met uw bezorgdheid dienaangaande en of u naar aanleiding van deze feiten niet geneigd bent te denken dat de Veiligheidsraad samen met de ministers-presidenten hieromtrent eens moet samenzitten?
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Ik wil namens onze fractie benadrukken dat wat er eind november in Iran is gebeurd, namelijk die flagrante schending van de vrijheid van meningsuiting en mensenrechten, we absoluut als verwerpelijk beschouwen. In de regio zijn de spanningen door de actuele situatie heel hoog opgelopen. Er worden over en weer bedreigingen geuit. Vanuit Vlaanderen mogen we daar zeker niet gerust in zijn en moeten we in de richting van Europa een duidelijk signaal geven.
Ik had ook een bijkomende vraag rond INSTEX, maar u bent er al op ingegaan, namelijk op de voorwaarde dat Iran toch de nucleaire aspecten zou naleven. Gisteren heeft professor in de internationale politiek van de Universiteit Antwerpen David Criekemans in de pers laten optekenen dat de vrees heel terecht is dat Iran toch kernwapens zal maken. Ik wil daarom aan u vragen om dit heel nauw op te volgen. Ik dacht dat u bevestigend antwoordde om daar werk van te maken, maar ik ben daar absoluut niet gerust in.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Wat het al dan niet evacueren betreft, zijn we aangewezen op de FOD Buitenlandse Zaken, die de situatie opvolgt en reisadviezen en zo meer geeft. Dat volgen we dus op met de FOD Buitenlandse Zaken.
Mijnheer Deckmyn, wat de samenstelling van de Veiligheidsraad betreft: dat zal in overleg met de federale overheid zijn. De eindbeslissing daarvoor ligt bij de federale overheid. Ik heb de laatste berichten nog niet nagekeken, maar de laatste keer dat ik op mijn smartphone gekeken heb – en dat was niet om een spelletje te spelen, maar om naar de nieuwsberichten te kijken – was er nog altijd geen federale overheid waarmee we dergelijke gesprekken kunnen voeren. Sinds mijn laatste antwoord is de situatie op dat vlak dus spijtig genoeg niet geëvolueerd.
Mevrouw Talpe, ik onderschrijf wat u hebt gezegd.
De vraag om uitleg is afgehandeld.