Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
Mevrouw Van den Brande heeft het woord.
Hartelijk dank. Minister, ook in mijn naam heel erg welkom in deze commissie. Ik hoor dat u veel felicitaties krijgt. Ik heb helaas geen cadeau bij. Ik hoop wel op een cadeau van u, niet voor mezelf, maar eventueel aan de VRT. Wie weet komt het toch zover.
Ik weet dat de sfeer hier heel gemoedelijk is, maar ik zit toch heel erg met een stevig ei. Ik zie in het Vlaamse regeerakkoord veel maatregelen die de gehele mediasector ten goede zullen komen, maar wat onze openbare omroep wacht, baart velen onder ons heel grote zorgen. De VRT moet opnieuw fors besparen, 12 miljoen euro deze legislatuur. In tijden van fake news, bubbels en algoritmes is er in onze Vlaamse Gemeenschap eigenlijk maar één zekerheid, en dat is dan ook net onze openbare omroep, ons huis van vertrouwen. Alleen al daarom kan ik niet begrijpen dat er in dit soort tijden überhaupt wordt bespaard op onze openbare omroep. Recent bleek daarenboven na interne berekening bij de VRT dat deze 12 miljoen euro zal resulteren in een wurgende 44 miljoen euro, wegens vergrijzingskosten en niet-indexering. Volgens Paul Lembrechts, CEO van de VRT, wordt dat een besparing die de ondergang van de VRT zal inluiden. Er zouden dan opnieuw 250 mensen het huis moeten verlaten, na reeds 10 jaar van besparing en reeds 600 mensen die eerder moesten vertrekken.
De vraag is: waarom? Want onze VRT scoort top in vergelijking met de omliggende landen: prijs-kwaliteit met stip bovenaan, onze VRT zou als beste koop uit de vergelijking komen in Test Aankoop. Vergelijk het met de Scandinavische landen. Daar is de kwaliteit ook top, maar wel voor twee keer zoveel geld: wij betalen alsnog 42 euro, daar wordt er 82 euro betaald. Daar is natuurlijk een heel goede reden voor. Het is hier al enkele keren aangehaald, de uitdagingen van al onze Europese omroepen als instrument van de democratie zijn deze dagen enorm groot, enorm moeilijk, maar wel uiterst belangrijk. Het is ook daarom dat de Scandinaven hun omroepen vrijheid en veel vertrouwen geven. Ook dat is bij ons wel heel erg anders. Hier heerst meer een sfeertje van een regering van wantrouwen tegenover ons huis van vertrouwen. Getuigen daarvan zijn dan weer de erg drastische inperkingen van de bewegingsvrijheid voor de VRT.
Paul Lembrechts gaf in de pers aan dat hij de besparingen van 44 miljoen euro als een absolute prioriteit ziet. Vandaar ook mijn eerste en meest dringende vraag, minister. Klopt de interne berekening van de VRT? Staat u ervoor open om samen met de VRT de besparing zoals ze nu in het regeerakkoord staat, te herbekijken en aan te passen als zou blijken dat de kerntaken van onze openbare omroep niet meer volgens de opgelegde standaarden uitgevoerd kunnen worden en deze besparing tot naakte ontslagen zal leiden?
Aangezien mijn vraag een samenstelling is van twee vragen – deze eerste vraag was eigenlijk gisteren als actuele vraag ingediend, maar geweigerd wegens de vraag in de commissie – heb ik een wat langere vraag en ga ik dus nog even verder.
Voorts wil ik dan bij u ook polsen naar de beweegredenen van een aantal beknottende maatregelen in het medialuik van het regeerakkoord. Over die beweegredenen gaan stevige geruchten, dat zal ook u zeker niet zijn ontgaan. Er wordt gefluisterd dat er te weinig rechtse stemmen in De Afspraak aan bod zouden komen. Ik hoop vooral dat het daar niet over gaat. Of de pen van het medialuik vastgehouden zou zijn door onze commerciële mediabonzen. Vandaar mijn tweede vraag. Zijn beperkingen als geen longreads op de VRT-nieuwswebsite, extra reclameplafonds, geen sportrechten of aantrekkelijke mediagezichten er gekomen op vraag van de commerciële mediabedrijven? Is de extra vraag voor meer interne en zelfs externe controle in verband met het pluralisme er wegens onvrede bij politici gekomen? U antwoordde hier zonet reeds neen, dus indien niet, wat zijn dan wel de beweegredenen?
Ten slotte staan er in het medialuik naar mijn bescheiden mening een aantal moeilijk te verzoenen opdrachten voor de VRT. Ik som er vier op. Daarover zou ik ook graag uw mening horen.
De VRT krijgt opnieuw besparingen te slikken en moet zich daarnaast meer dan ooit terughoudend opstellen op de reclamemarkten. Het reclameplafond wordt verder verlaagd. Dit zal natuurlijk extra verlies betekenen van eigen verworven middelen, en de taakstelling is er nochtans een heel stuk op uitgebreid. De werkdruk is nu al torenhoog. Hoe denkt u dat de VRT dit zal kunnen combineren?
De VRT mag op haar nieuwswebsite enkel nog focussen op het audiovisuele. Geschreven tekst dient enkel ter ondersteuning. Hoe ziet u het verdwijnen van online gratis betrouwbare duiding en nieuws in combinatie met andere opdrachten voor de VRT van inclusie, zoals het meer dan voorheen moeten aantrekken van onze jongeren die a priori online en gratis lezen, de opdracht voor extra mediawijsheid en de oorlog tegen fake news?
De VRT mag niet meer bieden op internationale sportevenementen zoals de wedstrijden van de Rode Duivels en geen populaire schermgezichten aantrekken. Dit maakt de zender automatisch ook een heel stuk minder aantrekkelijk voor vele kijkers. Hoe linkt u dit met de opdracht voor een grotere uitstraling en meer slagkracht?
De VRT moet de hoogste standaarden van neutraliteit behalen in alle programma’s. Daarbij moet een interne en externe controle en rapportering worden ontwikkeld. Hoe ziet u deze absolute neutraliteit in combinatie met de opdracht van het versterken van de Vlaamse identiteit, de taak van de media om het beleid te fileren en de onafhankelijkheid van journalisten?
Minister Dalle heeft het woord.
Mevrouw Van den Brande, uw vragen zijn heel belangrijk, maar gaan heel erg breed. U stelt vragen over alle heikele punten die onder de aandacht zijn gekomen in het regeerakkoord over de VRT. Het is bijna de volledige bespreking van het regeerakkoord. Dat is jammer genoeg niet aan bod gekomen in de plenaire vergadering. Het had daar een plaats kunnen hebben.
U zult mij hopelijk vergeven dat ik hier niet de discussie over het gehele regeerakkoord wil overdoen. In de komende maanden en jaren, wanneer het hierover gaat, moeten we de discussie aangaan. Ik zal een begin van antwoord proberen te geven op uw vele vragen, maar zal dat nog niet in detail kunnen doen. Dat zal niet de eerste keer zijn, we zullen nog wel vaak kunnen discussiëren over de VRT. Het regeerakkoord bevat daar zeker belangrijke passages over. De essentie is dat we met de VRT verder evolueren naar een moderne, slanke en slagkrachtige organisatie die garant staat voor kwaliteit. Verschillende elementen in het regeerakkoord gaan daarover.
Dit hangt sterk samen met de begrotingsopmaak 2020, maar vooral ook met de beheersovereenkomst die we verwacht worden volgend jaar af te sluiten, liefst tegen de zomer, om vanaf januari 2021 met een nieuwe beheersovereenkomst aan de slag te kunnen. Die beheersovereenkomst zal uiteraard een vertaling moeten zijn van de elementen die in het regeerakkoord worden vooropgesteld.
Ik zal beginnen met uw budgettaire vragen omdat dat vorige vrijdag in de media is gekomen. Vorige vrijdag was voor mij een bijzondere eerste ministerraad, want ik werd onmiddellijk aangesproken door journalisten met de vraag hoe ik reageer op de communicatie van de directie aan de medewerkers. Die communicatie is ook heel snel publiek geworden.
Hoe zit het met die meer dan 40 miljoen euro besparingen? Men spreekt soms over 43 miljoen, soms over 44 miljoen euro. U peilt naar mijn appreciatie van die cijfers en u vraagt me of die berekening van de VRT klopt. Ik kan daar moeilijk een uitspraak over doen, ik heb er akte van genomen. Ik heb daar details over gekregen, maar dit is een berekening die is gebeurd door de VRT.
Ik kan alleen zeggen wat de regering heeft vooropgesteld. Minister Diependaele en minister-president Jambon hebben daarover in de bijzondere commissie Begroting meer details gegeven. We plannen een specifiek traject van besparing voor de VRT dat afwijkt van de 6 procent generieke besparing. We gaan geen 6 procent besparen in 2020 zoals algemeen vooropgesteld voor dotaties en toelagen. We zullen een specifiek traject hebben waarbij we in de volgende begroting voor 2020 – en dat kan de volgende weken hier aan bod komen – 2,4 miljoen euro zullen besparen. Dit is door de regering beslist en komt in de begrotingsopmaak aan bod. Er is een groeitraject in de besparing naar 12 miljoen euro in 2024.
Verder voorzien we ook in een niet-indexering van een deel van de dotatie dat gelinkt is aan niet-personeelskosten maar aan beheerskosten en werkingsmiddelen. Dat is wat ik kan bevestigen en wat de Vlaamse Regering heeft vooropgesteld. In het kader van de beheersovereenkomst en de begrotingsopmaak zullen we de komende jaren natuurlijk goed monitoren en nagaan hoe we dat het best kunnen implementeren. Dat er besparingen zullen komen, is inderdaad duidelijk.
Ik heb nadere duiding gekregen over de interne berekeningen. Ze houden effectief rekening met de 12 miljoen euro in 2024. Ze houden ook rekening met de niet-indexering, maar boven op die elementen worden nog een aantal andere elementen toegevoegd die, om heel duidelijk te zijn, niet het gevolg zijn van beslissingen van deze regering maar die wel deel uitmaken van de financiële uitdagingen waar de VRT voor staat. Dat zijn twee verschillende dingen: het ene zijn nieuwe budgettaire maatregelen die de regering voorstelt, het andere is een analyse door de VRT van de financiële uitdagingen voor de komende jaren. Er wordt bijvoorbeeld verwezen naar de niet-indexering sinds 2016, waarvoor geen compensatie is voorzien. Dit is natuurlijk een beslissing van de vorige regering met een budgettaire impact vandaag. Het is geen nieuw element. Idem voor de financiering van de vergrijzingskost. Het is duidelijk dat er door de vergrijzing van het personeel extra kosten zijn. Dit is een realiteit. Dit kost geld, maar het feit dat het geld kost, is natuurlijk geen beslissing van deze regering. Idem voor de bijdrage aan het pensioen van statutairen. In het totaal komt men bij de VRT aan een bedrag van 43 tot 44 miljoen euro, naargelang van de documenten. Dit zijn de zaken van de VRT.
U had nog een aantal andere vragen, bijvoorbeeld de vraag naar de 250 jobs die door de vakbondsdelegatie naar voren werd geschoven. Ik kan dit vandaag zeker niet bevestigen. We zullen goed moeten onderzoeken hoe we dat aanpakken. Ons perspectief is in elk geval geen perspectief van naakte ontslagen. Er zijn een aantal mensen die spontaan afvloeien door pensionering of op een andere manier. Er kan een politiek zijn van gedeeltelijke niet-vervanging, maar er kunnen ook op andere manieren efficiëntiewinsten worden gerealiseerd. Uiteraard is daarbij werkbaar werk – bij de federale overheid heette dat ‘wendbaar en werkbaar werk’ – een groot aandachtspunt. Het moet duurzaam zijn. Als ik één iets zou willen realiseren de komende jaren, is dat er een duurzaam perspectief op de openbare omroep komt, zowel voor doelstellingen als voor finaliteit, zowel voor kerntaken als voor het personeel. Uiteraard moet het voor iedereen werkbaar zijn. De talenten moeten volop de kans krijgen om zich te ontwikkelen en te zorgen voor een kwaliteitsvol aanbod.
U had ook diverse vragen over het regeerakkoord. Een van de vragen ging over het reclameplafond, wat natuurlijk een belangrijke inkomst van de openbare omroep is. Het is zo dat, zeker in de radio-advertentiemarkt, de VRT een belangrijke speler is, wat belangrijke inkomsten met zich meebrengt. Door de realiteit dat de openbare omroep zowel publiek als privaat wordt gefinancierd via de reclame-inkomsten, is het logisch dat we vanuit de overheid daar ook duidelijke afspraken over willen maken, met een duidelijk plafond, een aangepast plafond, zegt het regeerakkoord. Een element zijn de financiële stromen die de Var binnenhaalt en hoe die terugvloeien. Daar zullen we goed op moeten toezien. Dat de VRT zich enigszins terughoudend opstelt op de advertentiemarkt, is logisch, gelet op de publieke financiering. Uiteraard moet ook dit element zorgen voor voldoende inkomsten voor de VRT en voor een sterke private markt. Dat zijn elementen die zullen meespelen in onze onderhandeling over de beheersovereenkomst. Het is ook een discussie die we hier zullen kunnen voeren met de visietekst rond de beheersovereenkomst en later over de opvolging van de beheersovereenkomst.
Hetzelfde geldt voor de focus op het audiovisuele. Dat is eigenlijk al langer een aandachtspunt, het is ook belangrijk in de lopende beheersovereenkomst. De focus ligt steeds op het audiovisuele. Ook de internetsite moet daarop de focus leggen. Dat is niet nieuw. Ik heb daarover wat navraag gedaan. Collega Vandaele heeft daar bijvoorbeeld reeds een belangrijke vraag over gesteld, vraag om uitleg 2316. (Opmerkingen. Gelach)
U ziet dat ik goed geadviseerd ben. U herinnert zich dat nog, collega Vandaele. Het ging over een vrij lang artikel op de VRT-website waar toen ook bevestigd is dat gekeken moet worden naar een gepast kader waarbij tekst audiovisueel wordt ondersteund en niet omgekeerd. Dat evenwicht tussen tekst en het audiovisuele zullen we goed moeten bekijken. Wat betreft het onlineaanbod kom ik even terug op het jeugdelement. Collega Segers had absoluut gelijk dat jeugd een belangrijk aandachtspunt is, maar het draagt maar een klein deel van het mediabeleid, ook rond kwaliteitsvolle journalistiek en mediawijsheid. Maar voor de jeugd is natuurlijk het onlineaanbod extreem belangrijk. Vandaar dat dit een zeer belangrijke discussie zal zijn in het kader van de beheersovereenkomst.
Collega Van den Brande, u had vragen over het bieden op sportevents en schermgezichten. Een belangrijke kerntaak van de VRT is natuurlijk om ontspanning, amusement, cultuur en ook sport op een goede manier te brengen. Een kwaliteitsvol sportaanbod, zowel van grote als kleine events, is daarbij belangrijk. Wat we in het regeerakkoord vooral hebben willen zeggen, is dat we niet kunnen staan achter een nodeloos prijsopdrijvend opbod. Een opbod is natuurlijk iets anders dan een redelijk bod doen. Ook wat schermgezichten betreft, is dat het geval. Bij de VRT ligt de focus natuurlijk bij het opleiden en vormen van eigen talenten en die tot schermgezichten laten doorgroeien. Dus opbieden voor externe schermgezichten is zeker geen kerntaak. Maar ook hier: opbieden is nog iets totaal anders dan een redelijk aanbod doen.
Een belangrijke vraag is die over neutraliteit. Daar is al veel discussie over geweest. Collega Pelckmans, ik word misschien ook een beetje filosofisch zoals u daarnet. Neutraliteit is iets dat in veel domeinen aan bod komt. Denk aan de levensbeschouwelijke tekenen en de neutraliteit van de overheid, de Vlaamse overheid, de lokale besturen, de scholen en dergelijke meer. In het kader van de openbare omroep is het een term die soms wat vragen doet rijzen. Het is niet altijd duidelijk. We zullen vooral moeten definiëren wat dit concreet inhoudt. Opnieuw, de beheersovereenkomst is daar de gedroomde opportuniteit voor. Wat betekent dat concreet?
Er zijn een aantal termen die belangrijk zijn. Ik wil dit debat zeker niet uitputten, we zullen daar nog lang op kunnen doorgaan. Ik denk aan de onafhankelijkheid van de openbare omroep. Dat is trouwens een vereiste die ook geldt voor de andere media. Ik denk ook aan de onpartijdigheid, geen voorkeur voor deze of gene partij of opinie. Ik denk ook aan diversiteit aan opinies en experten die aan bod komen en aan pluralisme op dat vlak. Wat neutraliteit in elk geval niet mag betekenen, is een soort van kleurloze smakeloze toestand waarbij men niet op een kritische manier zaken benadert. Kritische journalistiek is natuurlijk onlosmakelijk verbonden met de kernopdracht van de openbare omroep. Dat geldt trouwens voor alle journalistiek. Men moet steeds alert-kritisch omgaan met degenen die men ondervraagt.
Tot daar een aantal eerste antwoorden, maar het is een heel breed debat. Ik heb getracht al een aantal elementen naar voren te schuiven, maar ik twijfel er niet aan dat we er nog verder op kunnen doorgaan.
Mevrouw Van den Brande heeft het woord.
Minister, hartelijk dank voor de antwoorden. Het waren inderdaad veel vragen en veel antwoorden.
Ik wil heel even terugkomen op de cijfers. Het klopt natuurlijk dat er een heel aantal maatregelen zijn die van de vorige regering kwamen. Laten we echter eerlijk zijn: toen die besparing bij de VRT van 12 miljoen euro voor de volgende legislatuur op de agenda kwam, dan wist deze regering dat toch. Ze wist dus uiteindelijk toch wel dat dat zou escaleren naar 44 miljoen euro, en toch komt die besparing van 12 miljoen euro nog naar boven. Dat blijf ik toch onbegrijpelijk vinden.
Los daarvan is er die 6 procent. Zoals u zegt: in tegenstelling tot de andere diensten hebben ze die niet. De VRT heeft het eens uitgerekend: het zal niet 6 procent zijn, het zal niet 3, 4 of 5 procent zijn, het zal 5,7 procent zijn, een verschil van 0,3 procent. Daar loopt men dan mee te koop en zegt men: ‘Ah, het is geen 6 procent.’ Dat zijn interne VRT-berekeningen, maar als dat niet zou kloppen, dan hoor ik dat nadien graag.
Wat de commerciële concerns betreft, hebt u een aantal antwoorden gegeven: dat zou het niet zijn. Ik heb niet echt gehoord wat vaak wél de beweegredenen zijn geweest, buiten besparingen, van een aantal dingen die in het regeerakkoord staan, maar goed, daar zullen we dan in een ander debat opnieuw op terugkomen.
Wat de reclameplafonds betreft: het is inderdaad zo dat er wel eens over dat reclameplafond was gegaan, maar wat is daarmee het probleem op zich? Uiteindelijk stromen alle extra inkomsten immers niet terug naar de VRT, maar naar het Mediafonds, en eenieder – ook onafhankelijke productiehuizen – kan dan weer uit dat fonds putten om productie te maken. Uiteindelijk is er dus toch automatisch een herverdeling als de VRT zelfs extra werk zou leveren met die reclame.
Minister, ik heb begrepen dat men de longreads en dergelijke op de VRT-nieuwswebsite gaat verbieden. Men doet maar, maar dan vraag ik me af of u ook het gevecht zult aangaan met de kranten en de kranten zult vragen om geen audiovisuele fragmenten meer te gebruiken. Het is gewoon het hedendaagse media-aanbod. Waarom zou men de VRT nu gaan beperken in dingen die ergens anders ook kunnen? Waarom zou men ter zake beperken tout court, en daarin snijden, zeker bij de VRT, ons baken van vertrouwen? U hebt uiteindelijk niet geantwoord op mijn vraag hoe we met dit soort beperkingen dat gevecht zullen aangaan met fake news en jongeren bij ons zullen houden via de VRT. Dat zou ik op zich toch nog wel graag horen.
De heer D’Haese heeft het woord.
Voorzitter, ik wil me heel graag aansluiten bij de pertinente vragen van collega Van den Brande. Ik heb een aantal VRT-citaten mee over de plannen van de Vlaamse Regering. Die mensen daar zeggen: “Dit is niet bezuinigen, dit is een concentratiekampdieet.” “Dit is geen afslanking van de VRT maar een afslachting.” Dat zijn de stemmen uit de VRT zelf. En dan is er nog de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ), die zich daarbij heeft aangesloten. Zij zeggen: “Het financiële afbouwscenario dat is uitgewerkt, is voor ons onaanvaardbaar.”
Minister, de besparingen startten niet met u. De VRT is al aan het besparen sinds 2007. Onze openbare dienst doet het vandaag met zeshonderd medewerkers minder dan toen, en u komt hier zeggen dat u verder gaat besparen om de kwaliteit te kunnen garanderen. U komt hier zeggen dat u een duurzaam perspectief wilt bieden voor een overheidsdienst, voor een openbare omroep die op zijn tandvlees zit. De VRT is nu al een van de meest efficiënte openbare omroepen van Europa. Dat heeft mijn collega al aangehaald. 42 euro per jaar betalen wij voor de VRT. 42 euro, dat is geen 2 euro per maand. Durft u hier te zeggen dat dat te veel is, voor de kwalitatieve journalistiek van de VRT, voor het sportaanbod, voor het cultuuraanbod van de VRT, en dat daar nog verder op moet worden bespaard? Dat is mijn eerste vraag.
U wilt verder besparen. De impact van de besparingen en de andere maatregelen betekent 44 miljoen euro minder tegen 2024, op een budget van 270 miljoen euro. Dat is dus een enorme inspanning die u opnieuw vraagt van een omroep die al op zijn tandvlees zit. U noemt dat een gunstmaatregel, ik noem dat een kip die al gepluimd is, ook nog eens op dieet zetten en zeggen dat ze blij mag zijn dat ze überhaupt nog eten krijgt. Ik vind dat redelijk hallucinant. Als we het regeerakkoord lezen, is de reden waarom u dat doet redelijk duidelijk. U bent inderdaad geadviseerd door de grote mediaconcerns. De VRT moet zich terugtrekken om alle ruimte te geven aan de privé. Ik vraag mij dan gewoon af wie de echte minister van Media hier is. Bent u dat, mijnheer Dalle, of is dat Christian Van Thillo? Ik stel mij echt wel die vraag, als ik zie welke maatregelen jullie nemen voor de VRT.
Dat was de eerste aanval die ik ging doen. De tweede aanval gaat over het doel van de VRT. U zegt: ‘We moeten neutraliteit nog gaan definiëren, het mag niet kleurloos zijn.’ Minister Dalle, onze kritiek is niet dat het kleurloos zal worden, onze kritiek is dat het zwart-geel zal worden. Dat is onze kritiek. Dat is wat uit dit regeerakkoord blijkt, dat de VRT samen met het onderwijs en cultuur ingezet gaat worden in een cultuuroorlog. Minister-president Jambon heeft deze week nog gezegd dat de Vlaming volgens hem nog niet klaar is voor onafhankelijkheid. De VRT is een van de instituten die moet helpen om de Vlamingen klaar te maken voor onafhankelijkheid, om van de Vlamingen separatisten te maken.
Ik heb dus twee heel duidelijke vragen. Bent u bereid om die besparingen, die onze openbare dienst kapot gaan maken, terug te trekken? Ik meen die vraag heel serieus: bent u bereid om die besparingen terug te trekken, om die niet uit te voeren? En kan u hier garanderen dat onze openbare omroep neutraal zal blijven en niet mee zal spelen in het spel van uw coalitiepartner om de onafhankelijkheid van Vlaanderen op te dringen aan haar inwoners?
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Ik wou aan mevrouw Van den Brande, een nieuwe collega met wie ik hoop goed samen te werken, een kleine raad geven – ik zit hier al net iets langer. U hebt uw vraag natuurlijk gebaseerd op wat u leest in de pers, op de kritiek van de directie en de vakbonden van de VRT. Ik zou iedereen toch aanraden om zich ook wat in te lezen. We hebben in de vorige legislatuur een resolutie goedgekeurd waarin we aan toenmalig minister Gatz onze ‘guidelines’ gegeven hebben voor de onderhandelingen over de nieuwe beheersovereenkomst met de VRT. U vindt daar nu ook heel wat van terug, onder andere in die beheersovereenkomst en ook in dit regeerakkoord. Dit regeerakkoord bevat niet eens zoveel nieuws. Heel wat van die zaken, zoals het verhaal van die longreads, stonden daar al in.
Natuurlijk gaat er nu heel veel aandacht naartoe. Misschien wel een verschil is dat het in vorige regeerakkoorden minder uitgebreid was. Dit is nu zo uitgebreid omdat de VRT ook de laatste jaren, ondanks de vrij strikte bepalingen van de beheersovereenkomst, toch wel vaak de grenzen opzocht, wat een aantal mensen al eens op de zenuwen kan werken. Ten tweede hebben we een regeerakkoord geschreven waarin we de zaken ook hebben willen uitpraten en een aantal zaken ook van in het begin duidelijk wilden stellen.
Op de begroting en de besparingen kunnen we bij de begrotingsbespreking nog verder ingaan. Het was natuurlijk een stukje te verwachten dat besparingen die ooit zijn opgelegd, blijven doorwerken. Het was toch naïef van de VRT om te denken dat men dat nu opeens allemaal zou terugschroeven. Maar ik nodig iedereen toch uit om na de bespreking van de begroting, die we dit jaar nog gaan hebben – de beleidsnota’s zullen voor begin volgend jaar zijn –, vrij snel werk te maken van hoorzittingen met het hele veld, zowel private spelers en de VRT als iedereen die met het audiovisuele te maken heeft in Vlaanderen, om daar tijd voor vrij te maken, en om dan opnieuw een resolutie te maken, zodat de minister op basis daarvan kan gaan onderhandelen met de VRT.
Ik wil nog één ding kwijt. Zeggen dat het regeerakkoord geschreven is door grote private mediaconcerns is niet correct. Ik was erbij; dat is niet correct. We hebben ons natuurlijk gebaseerd op de partijprogramma’s van de drie partijen, maar ook op wat er al in de beheersovereenkomst stond. 90 procent van wat u in het regeerakkoord leest, stond al in de beheersovereenkomst. Ik wil dat eens heel duidelijk zeggen. Ik snap dat mensen binnen de VRT ongerust zijn en dat ze dat in de media willen uiten, maar alles hier klakkeloos gaan overnemen, daar doe ik niet aan mee.
De heer Slootmans heeft het woord.
Minister, ook van onze fractie oprechte felicitaties. Gezien uw eloquentie hebt u misschien nog een toekomst als schermgezicht waarop misschien niet moet worden geboden door de VRT.
Het regeerakkoord maakt inderdaad melding – voor wat de VRT betreft – van respect voor pluralisme en de verplichting om de hoogste standaarden van neutraliteit in alle programma's te behalen. Als stok achter de deur wordt gemeld dat een gedegen kwaliteitscontrole en rapportering zal moeten worden ontwikkeld.
In diezelfde optiek wordt ook melding gemaakt van de hervorming van de Vlaamse Regulator voor de Media (VRM), om zijn gewicht te versterken. Wat wordt er bedoeld met die termen ‘gewicht’ en ‘versterken’? Het is meer dan ooit nodig om VRM, die de openbare omroep conform het Mediadecreet controleert, meer gewicht te geven. In het verleden heeft onze partij meermaals klacht ingediend bij VRM en heeft ze die ook gewonnen, maar de VRT heeft die klachten op de meest arrogante wijze geklasseerd, om vervolgens over te gaan tot de orde van de dag.
In datzelfde kader lazen wij in de media, maar niet in het regeerakkoord, wat VRM betreft, dat de piste wordt onderzocht om die controle over te laten aan Audit Vlaanderen of aan het Rekenhof. Minister, ik wil graag weten wat de standaarden inzake neutraliteit nu zullen zijn. Zal daarbij nog sprake zijn van een minimale proportionele verdeling van politieke partijen of van ideologieën bij programma's van de VRT en de nieuwsdienst?
Ik hoor van mevrouw Van den Brande dat rechts beter vertegenwoordigd moet worden in De Afspraak. Wel, we hebben in het verleden de proportionele verdeling al eens gemaakt. Uw partij kwam zeven keer meer aan bod dan de onze, terwijl wij een groter electoraal gewicht vertegenwoordigen. Wat proportionaliteit betreft, is er toch nog een hele weg te gaan.
Kloppen de berichten van de externe controle met betrekking tot het Rekenhof en Audit Vlaanderen? VRM zal worden hervormd, zo lezen wij. Hoe zal die hervorming er precies uitzien? Welke wettelijke instrumenten zullen er worden gemaakt om daadkrachtiger op te treden tegen overtredingen van het Mediadecreet? Vandaag kan VRM een waarschuwing geven of een boete opleggen tot 125.000 euro. Daar haalt de VRT eens haar schouders bij op. Die 125.000 euro zijn toch op conto van de belastingbetaler. Minister, graag duidelijkheid hierover.
Mevrouw D’Hose heeft het woord.
Mijn woorden over de goede sfeer die we hier altijd hebben gehad in de commissie waren nog niet koud, maar dat was blijkbaar in de periode dat de PVDA hier nog geen zitje had. Ik wil toch even ingaan op de sloganeske uithaal van collega D'Haese over de besparingen. Het is toch eigenaardig. Net als aan de andere sectoren wordt ook aan de VRT gevraagd om een inspanning te doen. Wat wilt u, collega D'Haese? Wilt u dat we de VRT helemaal niet laten besparen? Men weet toch dat de begroting altijd in evenwicht moet zijn. Mijnheer D'Haese, waarop moeten we dan meer besparen? Gaan we dat doen op Welzijn, op Armoede of misschien op Onderwijs? Dat wil ik graag weten.
De voorgestelde besparing moet geenszins worden gezien als een manier om de VRT te straffen. Soms wordt er gedacht dat deze stoute rechtse regering dat wil doen, maar wij bekijken dat veeleer in ideologisch opzicht: wat is de kerntaak van een openbare omroep en welke middelen wil de overheid daaraan besteden? Voor ons is het duidelijk: de VRT moet een journalistiek baken zijn dat andere nieuwsredacties meetrekt naar een hoger niveau door ook voor zichzelf de lat hoog te leggen. Daarom vinden wij het maar normaal dat de VRT zich terughoudend opstelt op het vlak van geschreven tekst en op haar onlineplatformen.
De geschreven tekst is bij vele concurrenten terug te vinden. Laat de VRT dan ook alstublieft de focus leggen op waarvoor ze historisch gezien verantwoordelijk is: de audiovisuele berichtgeving.
Iets anders waar men het pesten van de VRT in ziet, is het beperken van de concurrentie van de VRT ten aanzien van de commerciële concurrenten. Maar daardoor worden de relaties opnieuw eerlijker gemaakt. In dat opzicht moeten we ook het respecteren van de reclameplafonds zien. Eerlijk gezegd, in het verleden is de VRT af en toe toch wel een hardleerse student geweest. Het stond toen ook al in de beheersovereenkomst.
Minister, u hebt al verwezen naar de passage over schermgezichten en sportrechten. Ook hier moeten we opletten dat de VRT in het opbod er niet voor zorgt dat de prijs nodeloos de hoogte wordt ingejaagd. Vanuit een goede overheid gezien, is het beter dat de VRT zich met het budget voor sportrechten focust op sporten waarvoor de commerciële interesse minder groot is. De VRT doet dat al zeer goed. Ik vind persoonlijk de focus op vrouwencompetities heel belangrijk. De VRT doet dat al met vrouwenwielrennen en dat verdient een pluim.
Wij blijven dus op de lijn van het regeerakkoord. De VRT moet toonaangevend zijn in haar kernopdrachten: informatie, educatie en cultuur. Ze moet dat doen op een kwaliteitsvolle en vooral ook op een efficiënte manier. Heel belangrijk is dat de VRT marktversterkend werkt; dat moet toch wel worden benadrukt en is in dit debat van cruciaal belang. De VRT moet investeren in de audiovisuele sector, zelfs met een besparingsplan. Het kan niet de bedoeling zijn dat de besparingen extern worden doorgevoerd door gewoonweg minder producties te bestellen bij de onafhankelijke productiesector. De vorige minister zag dat ook zo en heeft een aparte passage voorzien in de beheersovereenkomst. Het is misschien iets om in de gaten te houden.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Toen ik de begroting zag, had ik echt een déjà vu. Ongeveer de eerste maatregel die minister Gatz in 2014 heeft genomen, was een forse besparing bij de VRT, veel forser dan in andere sectoren. Collega D’Hose heeft terecht gezegd dat de VRT al sinds 2007 aan het besparen is. Vandaag is het budget 271 miljoen euro; in 2007 was dat 281 miljoen euro, maar met die 281 miljoen euro kon je 12 jaar geleden veel meer doen. Ik vind het dus onbegrijpelijk dat de Vlaamse Regering enerzijds stelt dat de VRT een belangrijk instrument is voor het uitdragen van de Vlaamse identiteit, maar dat ze anderzijds de VRT wel wil herleiden tot een irrelevante zender. Herleiden tot de kernopdrachten is een verkapte manier om te zeggen dat de VRT klein moet zijn, dat de vleugels moeten worden gekortwiekt. De VRT mag niet meer op sportwedstrijden bieden, ontspanning is geen kerntaak meer: dat is het kortwieken van de VRT en dat herleidt over vijf jaar de VRT tot een kleine, irrelevante zender. Dat is een contradictie die ik niet begrijp. Sinds de jaren 30 was het Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep (NIR) het instrument bij uitstek voor de emancipatie van de Vlaming, en dat moet vandaag zo blijven. De discussie over de longreads is een belachelijke discussie. Ten eerste is synergie in het medialandschap een realiteit. Op hln.be toont VTM live persconferenties. Ook de commerciële actoren doen dat dus. Die synergie is dus een realiteit. Collega's, vergeet niet dat bijvoorbeeld de longreads van de VRT de enige zijn die niet achter een betaalmuur zitten. Als we het hebben over een democratische opdracht van de VRT, dan is dat het kanaal waardoor de Vlaming optimaal wordt geïnformeerd, zodat de democratie haar optimale rol kan spelen.
We zullen het nog hebben over de verlaging van de plafonds. Dat is opnieuw een vraag van de commerciële spelers. Het is onbegrijpelijk, want de adverteerders zijn geen vragende partij. Adverteerders willen alle Vlamingen kunnen bereiken.
Minister, ik zou op elk punt diep kunnen ingaan, maar de voorzitter zal me die tijd niet geven. Eigenlijk zou ik graag eens een gedachtewisseling met u willen houden om grondig over onze visie op de VRT te kunnen praten. We zouden dit kunnen doen naar aanleiding van het jaarverslag. Er zijn ook de hoorzittingen naar aanleiding van een nieuwe beheersovereenkomst. Ik zou op korte termijn graag een zeer grondige gedachtewisseling met u houden.
De heer Vandaele heeft het woord.
Een aantal collega's gaan voorbij aan een uitermate belangrijk element en dat is dat de openbare omroep met belastinggeld werkt op een speelveld waar ook privéspelers opereren. Dat is natuurlijk de kern van het verhaal: gelijk welke overheid – dat geldt ook op gemeentelijk niveau – mag niet met publieke middelen concurreren op een veld waar ook privéspelers zijn, mag dus niet marktverstorend zijn maar moet in het geval van de VRT – collega D’Hose heeft het al gezegd – juist dat audiovisuele landschap versterken.
Besparingen zijn ongehoord, dat hoor ik hier van alle kanten. Wie vorige week goed geluisterd heeft, weet dat de Vlaamse Regering zal starten met een tekort van ongeveer 650 miljoen euro. Dat willen we niet. Er moet dus ergens gekeken worden naar middelen. Dan zou het even ongehoord zijn als je overal bespaart maar hier dan niet. Leg dat maar eens uit. Het feit dat hier minder wordt bespaard dan bij de anderen, vind ik al een hele toer.
Wat collega Van den Brande zei, werd eigenlijk al door mevrouw Brouwers geduid. Waar u zo verbaasd bij wordt, collega, zijn dingen die al jaren in de beheersovereenkomst staan en in deze commissie al uit den treure zijn bediscussieerd: die longreads, die neutraliteit, dat we voor sportevenementen niet buitensporig moeten gaan bieden, dat is hier allemaal al aan bod geweest. Dat is niet nieuw, het staat ook in de beheersovereenkomst. Ik zie eigenlijk geen enkele reden om daar nu zo verbaasd over te zijn.
Minister Dalle heeft het woord.
Collega's, dank u wel voor al de vragen. Ik vrees dat ik er niet in zal slagen om alles in detail te beantwoorden. Er waren verschillende vragen over het budget. Ik denk dat ik duidelijk ben geweest over de 43 miljoen euro: dat dit de berekening is van de VRT die inschatbaar was maar niet uitsluitend de beslissingen zijn van deze regering. Wat het percentage betreft, dus het verschil met de 6 procent in het algemeen: dat heeft betrekking op twee zaken. Ten eerste gaat het volgens onze berekeningen niet over 6 procent, ook niet over de iets meer dan 5 procent die u noemt, maar over 4,5 procent. Maar dat is een cijferdiscussie. Ten tweede is het zo dat de 6 procent besparingen in het algemeen het volgend begrotingsjaar, 2020, wordt doorgevoerd. Maar volgend jaar besparen we 2,4 miljoen euro, wat een fractie is van 6 procent, en pas in 2024 komen we tot 12 miljoen euro. Dat maakt het ook mogelijk om een geleidelijk traject te hebben, rekening houdend met spontane pensionering, afvloeiing en dergelijke meer.
Dat het een grote inspanning is? Collega D’Haese schuwde de grote woorden niet, maar hij heeft een punt waar hij zegt dat er al grote inspanningen zijn gebeurd. Dat zullen we niet ontkennen. Sinds 2007 is er effectief een grotere efficiëntie-oefening gebeurd met structureel een zeshonderdtal medewerkers minder, met ook een deel budgettaire besparingen. Anderzijds is het een illusie – collega D’Hose en collega Vandaele hebben daarnaar verwezen – te denken dat we in deze context zomaar kunnen voortgroeien. We moeten effectief keuzes maken. Deze regering heeft die keuzes ook gemaakt en beslist om te investeren in een aantal domeinen, ook domeinen die zeer belangrijk zijn voor het sociaal beleid. Het gaat om zeer grote bedragen. Ik denk aan 550 miljoen euro voor het welzijnsbeleid. Het is een zeer aanzienlijke investering. Ik denk aan 250 miljoen euro in het onderwijsbeleid. Ik denk aan belangrijke investeringen rond innovatie. Ik denk ook aan de koopkracht van de laagste inkomens via een jobkorting. Dat zijn stuk voor stuk elementen die investeringen zijn, die geld kosten. Dan moet je natuurlijk op zoek gaan naar plaatsen waar je een stukje besparingen kunt doen. De VRT zal inderdaad een stukje van die last moeten dragen met een aangepast traject. We zullen in het kader van de beheerovereenkomst erop toezien dat dat niet leidt tot een kleine, irrelevante zender, collega Segers, maar een sterke, slagkrachtige zender die effectief marktversterkend is. Dat voor het budgettaire.
Er zijn heel wat vragen wist over de longreads, hoe dat spoort, hoe we de nadruk moeten liggen op het audiovisuele. Er werd ook de link gelegd met de jeugd, met jongeren die vooral online kijken, die minder klassiek televisiekijken en naar de radio luisteren. Ik ken veel jonge mensen. Bij hen is er zeker geen voorkeur voor lange teksten online. Uiteraard is een goed online aanbod belangrijk, dat effectief de link legt met het audiovisuele. Ik denk dat dat helemaal in de lijn ligt van wat jonge mensen vandaag willen: geen ellenlange teksten, maar wel onlineberichten die vooral de link leggen met video- en audiocontent. Ik denk dat dat ook op dat vlak een goede zaak is.
Er zijn een aantal vragen geweest van collega Slootmans en collega D’Haese over het zwart-gele element van dit regeerakkoord, over neutraliteit. Ik kan bevestigen dat voor deze regering neutraliteit, onafhankelijkheid en onpartijdigheid een belangrijk aandachtspunt is, net als in de vorige beheersovereenkomst. Over wat dat betekent voor de VRM zullen we hier de komende maanden zeker nog verder kunnen discussiëren. Daar is ook al een vraag over geweest, dus we zullen op dat vlak zeker redelijke aanpassingen kunnen doen. In elk geval is het element van de Vlaamse identiteit voor deze coalitie erg belangrijk. Als er één organisatie is in Vlaanderen die bijdraagt aan de ontwikkeling van de Vlaamse identiteit en dat in de toekomst misschien nog sterker kan doen, dan is dat de VRT. Ik denk dat we het daarover met alle fracties eens kunnen zijn. We zullen in het kader van de beheersovereenkomst goed moeten nakijken hoe we daar vorm aan geven.
Tot slot nog een woord over de bredere gedachtewisseling die collega Segers terecht vraagt. Ik denk dat we dat moeten doen, maar collega Brouwers heeft ook gewezen op het proces van de beheersovereenkomst, de hoorzittingen die jullie ongetwijfeld ook willen houden. Ik denk dat dat de ideale gelegenheid is om in detail die gedachtewisseling te houden.
Mevrouw Van den Brande heeft het woord.
Veel dank voor alles wat er hier is gezegd. Ik dank ook van harte de collega’s die zich hebben aangesloten bij veel van de dingen die ik zei. Ze sluiten zich erbij aan dat de maatregelen op deze manier ook tot het ridiculiseren van onze zender leiden. Het zal dan wel zo zijn dat dat proces al lang aan de gang is, zoals hier wordt aangegeven, maar dat wil nog niet zeggen dat we ons daar zomaar bij moeten neerleggen.
Mevrouw Brouwers, ik wilde toch ook nog even laten weten dat ik me niet enkel heb geïnformeerd bij gedegen, onafhankelijke journalisten, maar zelfs bij mijn ex-collega’s van de commerciële zender, en natuurlijk ook bij de VRT.
Ik wil me ook zeer graag aansluiten bij het voorstel van mevrouw Segers om hier een wat meer gedegen debat over te voeren.
Ik wil nog één ding zeggen. Ik kom zelf uit de mediasector. Ik draag de mediasector een heel warm hart toe. Ik hoor hier opnieuw terugkomen, vooral ook bij u, collega Vandaele, dat de strijd tussen de commerciële en de openbare omroep een oude strijd is. Ik vind dit een contraproductieve strijd die we eigenlijk al lang niet meer zouden moeten voeren. We zouden een nieuwe strijd moeten voeren, voor een nieuwe pax media, waarbij we voor kwaliteit gaan en fake news tegengaan, waarbij de commerciële en openbare omroepen samenwerken om de impact van grote internationale spelers, die onze markt aan het innemen zijn, tegen te gaan. Dát is de strijd die we moeten voeren, niet de oude strijd van de commerciële tegen de openbare omroep.
Minister, ik wil u bedanken voor al uw antwoorden. De CEO van de VRT zei dat hij niet de CEO wou zijn die de VRT ten grave zal dragen. Ik hoop dat u niet de minister zult zijn die dit zomaar zal laten gebeuren. Integendeel, ik hoop dat u de minister zult zijn die de VRT zal redden uit deze ellende.
De vraag om uitleg is afgehandeld.