Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Verslag
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Minister-president, elk jaar in oktober organiseert de Raad van Europa in samenwerking met de Europese Commissie de European Heritage Days Assembly. Tijdens dit drie dagen durende congres kwamen heel wat nationale en regionale coördinatoren van Open Monumentendag samen in Straatsburg om nieuwe ideeën en trends te bespreken. Ook Herita was daar vertegenwoordigd.
Het congres werd geopend door mevrouw Aydemir, directeur van Muze in Kroatië, die het onder meer had over het creëren van duurzame en laagdrempelige erfgoedgemeenschappen. Volgens Aydemir zijn zij de link tussen het publiek en het erfgoed, die moeten zorgen voor een grotere betrokkenheid en een draagvlak voor erfgoed en erfgoedzorg.
Het aspect van erfgoedparticipatie werd ook tijdens de tweede dag uitdrukkelijk naar voren geschoven tijdens een debat over internationale samenwerking rond minderhedenparticipatie. Het initiatief hiertoe werd genomen door Schotland en Engeland.
Ten slotte werden nog tal van voorstellen gedaan voor grensoverschrijdende samenwerking rond erfgoed. Ik heb ook begrepen dat het Europees thema voor Open Monumentendag van 2019 al vastligt. Dat wordt Arts & Entertainment.
Minister-president, op welke manier is Vlaanderen betrokken bij de jaarlijks weerkerende European Heritage Days Assembly? Is uw kabinet of het Agentschap Onroerend Erfgoed daar ook vertegenwoordigd? Welke acties of maatregelen neemt u in het onroerend erfgoedbeleid om minderheden meer te betrekken bij ons Vlaams onroerend erfgoed? Heeft Vlaanderen deelgenomen aan het debat over internationale samenwerking rond minderhedenparticipatie? Welke standpunten of uitgangspunten werden daar vertolkt? Zal Vlaanderen op een of andere manier deelnemen aan een internationaal erfgoedproject rond minderhedenparticipatie?
Welke voorstellen voor grensoverschrijdende samenwerking rond erfgoedzorg, zoals besproken tijdens dat congres, kunnen een meerwaarde betekenen voor Vlaanderen? Hebben wij zelf voorstellen gedaan? Arts & Entertainment wordt het Europees thema voor Open Monumentendag 2019. Betekent dit dat vanaf volgend jaar het evenement opnieuw rond één thema draait? Zal het thema voortaan Europees worden gecoördineerd? Wat is uw standpunt?
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Collega Van Werde, Herita vertegenwoordigt Vlaanderen tijdens deze samenkomst. Het is een samenkomst waar geen harde beslissingen worden genomen, het is een zachte sector. Het is vooral een moment van uitwisseling, inspiratie, overleg en contacten leggen, informatie en kennis delen, ideeën spuien, aftoetsen enzovoort. Dat is geen beslissingsmoment.
In het onderzoek naar het sociale draagvlak voor onroerend erfgoed maakt het Agentschap Onroerend Erfgoed gebruik van focusgroepen. Het doel daarvan is om groepen die anders minder worden gehoord, erbij te betrekken. Persoonlijk heb ik het lastig met het woord ‘minderheden’. Ik heb niet graag dat we spreken over minderheden.
We gaan in Vlaanderen voor gedeeld burgerschap. Ik ben de eerste geweest om in Onroerend Erfgoed een initiatief te nemen om mensen van allochtone origine te betrekken bij erfgoed. Ik heb dat gedaan in de mijnstreek met de vzw Het Vervolg. Maar ik beschouw die mensen niet als een minderheid, zeker niet in het kader van het minderhedenverdrag. Het zijn burgers, eventueel van vreemde origine. Je kunt ze eventueel nieuwkomers noemen, maar ik pleit ervoor om in onze gedeelde samenleving het woord ‘minderheden’ niet te gebruiken. We zijn allemaal een minderheid. Ik hoor ook stilaan tot een minderheid: man van 67 jaar, hetero enzovoort. Zo kun je zeggen dat we allemaal wel ergens bij een minderheid horen. Ik stel voor dat we het ook in die context niet hebben over minderheden, maar over inclusie, en vooral over gedeeld burgerschap met gelijke rechten en gelijke plichten. Uiteraard is het de bedoeling om zoveel mogelijk mensen te betrekken.
In het kader van het gelijkekansenbeleid ontwikkelt Cultuur, Jeugd en Media (CJM) samen met Onroerend Erfgoed en Toerisme een toegankelijkheidslabel. Dat zit nog in de onderzoeksfase en dat is voor de culturele sector. De bedoeling is om te komen tot een label met een volwaardige culturele erfgoedbeleving voor iedereen.
In het kader van het Europees Erfgoedjaar 2018 zijn er ook projectsubsidies toegekend aan projecten die werken aan een inclusieve erfgoedbeleving, zoals >>Past>>Forward en Gegroet Marius, gegroet Stella. De eerste dag van de Assembly werd afgesloten met een vergadering over internationale samenwerking met betrekking tot minderhedenparticipatie. Dat is een initiatief van Schotland en Engeland, die zo hun plannen voor een nieuw project in het kader van Creative Europe willen pitchen en een oproep willen lanceren voor partners. Dat project gaat over het betrekken en activeren van minderheden – nog eens dat woord – bij erfgoedzorg. Herita onderzoekt momenteel of het zal deelnemen aan dat Schots-Engelse project.
De contacten met Nederland zijn versterkt tijdens de European Heritage Days Assembly. Er wordt nagegaan of er een grensoverschrijdende samenwerking over ledenactiviteiten mogelijk is, inclusief een gezamenlijke sponsoring. Ook de banden met Brussel en Wallonië zijn aangehaald. Er is overeengekomen om te bekijken waar er synergiën mogelijk zijn in de plannen voor 2019.
De Deutsche Stiftung Denkmalschutz heeft interesse in het openmonumentenkaart inschrijvingssysteem en de band met de UiT-databank. De vertegenwoordiger vroeg om meer uitleg en een demonstratie. Ondertussen is Publiq op de hoogte van de interesse in Duitsland en zal het contact opnemen voor verdere opvolging.
Vanuit de Baltische staten is er een vraag gekomen of er in Vlaanderen interesse is voor een project over middeleeuwse Hanzesteden. Bij ons gaat dat uiteraard over Brugge. Dat zou een mooi project kunnen zijn. Dat was wel nog maar een princiepsvraag. Er was geen enkel concreet plan bij. Het was, zoals dat gebeurt op zulke dagen, een inspiratie die opdook en die altijd nieuwe ideeën kan opleveren.
Het Europees thema voor Heritage Days wordt optioneel aangeboden sinds 2016. In Vlaanderen werkte Open Monumentendag tot 2015 met een centraal thema. Sindsdien kiest Herita ervoor om het Europese thema te vertalen in de Vlaamse context door het uit te werken als extra inspiratie voor organisatoren die toch graag een houvast hebben en een thema aangereikt krijgen. Dat was zo vanaf 2016 en dat zal zo zijn in 2019. Het Europees thema is dus geen vervanging van het vroegere centrale thema. Europa legt uiteraard niets op en kan dat ook niet in het kader van de subsidiariteit. Herita biedt het thema aan als een optie, een mogelijkheid voor organisatoren die op zoek zijn naar inspiratie.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Minister-president, ik zal het woord ‘minderheden’ niet meer in de mond nemen. Akkoord dat we Vlamingen en burgers bij het erfgoed moeten betrekken. Participatie en inclusie zijn heel belangrijk. Op die manier leren nieuwkomers ook onze cultuur kennen.
Ik heb nog enkele vragen. 2018 was het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed. In de loop van 2018 zijn er heel wat initiatieven genomen om ons erfgoed in de kijker te plaatsen. Er zijn ook middelen voor de erfgoedsector tegenover geplaatst in de vorm van projectsubsidies, zowel vanuit Onroerend Erfgoed als vanuit Cultuur. Hebt u de indruk dat dat voor Vlaanderen en voor ons Vlaams erfgoed heeft geleid tot een grotere bekendheid, een grotere erfgoedparticipatie en een groter draagvlak? Zal het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed dezelfde impact hebben als het monumentenjaar van 1975?
Excuus, mevrouw Van Werde, ik heb uw tweede vraag niet begrepen.
Hebt u de indruk dat het voor Vlaanderen en voor ons Vlaams erfgoed heeft geleid tot een grotere participatie, een groter draagvlak voor ons erfgoed? En zal het Europees jaar een even grote impact hebben als het monumentenjaar 1975?
De heer Caron heeft het woord.
Het woord ‘minderheden’ heeft natuurlijk in uw hoofd een andere… U legt een bepaalde link, u hanteert een definitie die door UNESCO is gekleurd.
Neen, er is een Minderhedenverdrag, maar ik hanteer het woord wel degelijk in het kader van minderheden in de samenleving. Er is maar één minderheid in België in het kader van het minderhedenverdrag en dat zijn de Duitstaligen.
Ik heb het over minderheden in de betekenis waarin het hier wordt gebruikt. Moeten we mensen van Somalische en andere origine allemaal als minderheden beschouwen? Ik zie steeds meer mensen die zeggen: neen, ik ben Vlaming, ik ben een volwaardig burger.
Ik had daar bijgeschreven: een fijne benadering van burgerschap en inclusie. Dat hoorde ik u zeggen. Het is een benadering die ik kan delen. Niettemin wil ik iets zeggen en ik zal mijn taalgebruik aanpassen. Het erfgoed van de nieuwe Vlamingen – mag ik dat zo zeggen, want dat is toch een inclusieve benadering? …
U hebt daarnet al verwezen naar steenkool, naar mijnen en hoe er met dat erfgoed intercultureel wordt omgegaan. Dat is een aandachtspunt dat zeker ook in de culturele sector bij het roerend erfgoed zeer belangrijk is, want het is ook een deel van onze Vlaamse cultuur aan het worden of geworden, zoals u wil. In die zin kan het een heel belangrijk element zijn om die bevolkingsgroepen van nieuwe Vlamingen, hoe divers ze ook zijn, te tonen dat het nieuwe Vlamingen zijn. Verstaat u wat ik bedoel? Dat we die interactie maken en dat ze die plaats op een volwaardige manier krijgen.
Collega Caron, wat dat laatste betreft, geen probleem. We hebben een grote – hopelijk toch – gedeelde publieke cultuur. Mensen hebben elk hun eigen privécultuur. Als die zich integreren in de samenleving behouden ze natuurlijk hun wortels en hun cultuur en hun uitingen van cultuur, muziek, dans enzovoort. Dat maakt deel uit van onze samenleving.
In onroerend erfgoed is dat moeilijker. Ik heb destijds dat project opgezet met de mijnen omdat je daar wel mensen had die betrokken waren bij het mijnerfgoed. Nu vind je niet zoveel onroerend erfgoed… (Opmerkingen van de heer Bart Caron)
In onroerend erfgoed is het iets anders. Wat u aanbrengt over cultuur is niet mijn bevoegdheid, maar ik kan u daarin volgen. Hier hebben we het over onroerend erfgoed en het is niet gemakkelijk om daarbij een betrokkenheid te hebben, maar ook dat gaat vooruit.
Collega Van Werde, ik kan moeilijk antwoorden op uw vraag. Een groot deel van die projecten loopt nog, en ze zijn lokaal, met intergemeentelijke onroerenderfgoeddiensten enzovoort. Ik wil wel eens informeren of we daarover gegevens zouden kunnen krijgen, of dat leidt tot een grotere participatie, of die projecten succesvol waren. Alleen vrees ik dat dit niet meteen in harde cijfers meetbaar zal zijn. Als we daar zinvolle informatie over kunnen krijgen, dan kunnen we die bezorgen. Alleen kan ik nu ter plekke geen antwoord geven op uw – overigens zoals steeds zeer interessante – vragen.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Minister-president, mijn laatste vraag was of u denkt dat het een even grote impact zal hebben als het monumentenjaar in 1975.
De vraag om uitleg is afgehandeld.