Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Verslag
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, naar jaarlijkse traditie heeft de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) de waterstatistieken gepubliceerd. Dit verplichte rapport geeft de cijfers weer van de acht drinkwatermaatschappijen voor 2017. Die cijfers gaan over afbetalingsplannen, afsluitingen, enzovoort.
Een van de opvallendste conclusies uit het rapport is dat het aantal effectieve drinkwaterafsluitingen van huishoudelijke klanten met 25 procent daalde ten opzichte van 2016. Sinds 2011 stagneerde het aantal afsluitingen, maar ook in 2016 was er al een sterke daling van 33 procent ten opzichte van het vorige jaar. We zien dus opnieuw dat het aantal afsluitingen daalt.
Ondanks de positieve evolutie op het vlak van het aantal afsluitingen, blijkt uit de statistieken echter ook dat betalingsproblemen van de waterfactuur geregeld voorkomen. Zo is er een stijging van 7,2 procent in de aanvragen voor een betalingsuitstel en is er een stijging van 10,7 procent in de aanvragen voor een afbetalingsplan. Op langere termijn kunnen we vaststellen dat sinds 2012 het aantal aangevraagde afbetalingsplannen zelfs verdubbeld is.
Over deze statistieken wilde ik u graag een aantal vragen stellen, minister.
Voor het tweede jaar op rij is er een sterke daling in het aantal drinkwaterafsluitingen. Dit is natuurlijk positief. Hoe verklaart u deze positieve trend?
Wat is volgens u de oorzaak van het stijgende aantal aanvragen voor een afbetalingsplan en hoe kunnen we dit in de toekomst tegengaan?
36,9 procent van de toegestane afbetalingsplannen wordt niet correct nageleefd. Wat is hier de oorzaak van en hoe kan dit volgens u worden aangepakt? Kunnen we hierin concrete stappen nemen? Voor energieleveranciers bestaat er zoiets als ‘een goede praktijk voor betaalplannen’, een soort van code voor betaalplannen. Moet er in de toekomst ook zo’n code komen voor de drinkwaterleveranciers?
De VMM zou als regulator een evaluatie opmaken van de nieuwe tariefstructuur van de waterfactuur. Wat is de stand van zaken in de evaluatie van de vernieuwde waterfactuur?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Ik wil in de eerste plaats benadrukken hoe belangrijk ik het vind dat we deze statistieken hebben, zeker omdat we zo het effect van het algemeen waterverkoopreglement kunnen zien. U weet dat we dit hebben ingevoerd en dat vroeger elke drinkwatermaatschappij haar eigen reglement en aanpak had. Wij hebben daar komaf mee gemaakt en een algemeen waterverkoopreglement opgemaakt. We hebben ook verplicht om jaarlijks al die gegevens te verzamelen en te publiceren zodat we daaruit lessen kunnen trekken en ermee aan de slag kunnen gaan.
Omdat het niet expliciet is onderzocht waarom het aantal afsluitingen is gedaald, is het moeilijk hiervoor een eenduidige verklaring te geven. Maar er is wel een duidelijke daling en dat is positief.
Het rapport van de VMM geeft wel duidelijk aan dat de sterke daling in grote mate te danken is aan het dalend aantal afsluitingen in het leveringsgebied van water-link. Water-link heeft in 2015 nog 1912 leveringsadressen afgesloten. In 2016 waren dat er 946 en in 2017 nog slechts 305.
Daarnaast zetten wij ook in op initiatieven om afsluiting te voorkomen, zoals de waterscan, het LAC-portaal (lokale adviescommissie), de aanpassingen aan het algemeen waterverkoopreglement en de opmaak van een aanvullend afsprakenkader met de drinkwatermaatschappijen – dat alles met het oog op een verdere daling van het aantal afsluitingen.
Het afbetalingsplan is een belangrijk instrument in afsluitingspreventie. Het laat mensen met betalingsmoeilijkheden toe om hun opgebouwde schulden op een haalbare manier geleidelijk af te bouwen. Ook voor deze cijfers geldt dat de oorzaak ervan niet altijd uit de rapportering kan worden afgeleid. Misschien kennen de abonnees deze mogelijkheid beter dan vroeger of geven de drinkwatermaatschappijen er duidelijkere informatie over. Afbetalingsplannen zorgen ervoor dat mensen met betalingsmoeilijkheden ook beter worden opgevolgd. Natuurlijk willen wij zo weinig mogelijk betalingsmoeilijkheden, maar als ze er zijn, is het belangrijk dat ze goed en billijk worden opgevolgd. Het bedrag dat maandelijks moet worden afbetaald, moet net als de duur van het afbetalingsplan goed worden afgestemd op de draagkracht van de betrokkenen, zodat het afbetalingsplan correct kan worden nageleefd en dus ook effectief is.
Afspraken over de afbetalingstermijnen en de hoogte van het maandelijks bedrag zijn belangrijk. Mijn administratie maakt hier op mijn vraag trouwens werk van. De modaliteiten waaraan een afbetalingsplan moet voldoen, zullen ook in een afsprakenkader worden vastgelegd. Hierbij zou de hoogte van de totale schuld worden gekoppeld aan een minimale looptijd van de afbetalingsperiode en aan een maximale hoogte van het maandelijks te betalen bedrag. Het Netwerk tegen Armoede zit mee aan tafel bij de besprekingen. Hierbij wordt van de sector het engagement gevraagd om derde partijen, bijvoorbeeld instellingen voor schuldbemiddeling zoals het OCMW, maximaal te betrekken bij de opmaak van het afbetalingsplan en om soepeler dan nu om te springen met het niet voldoen van de afbetalingsschijven.
De Vlaamse Milieumaatschappij informeert mij regelmatig over de stand van zaken in de evaluatie van de nieuwe tariefstructuur. Zo werd me recent nog meegedeeld dat de uitvoering ervan grotendeels op schema zit en dat de volledige resultaten begin 2019 worden verwacht.
De evaluatie werd opgesplitst in meerdere deelonderzoeken. Dit liet toe om al te starten in 2017, dus nog voor de eerste reële gegevens over de nieuwe tariefstructuur er waren. Zo werd in 2017 een marktbevraging uitgevoerd en werden modellen over kostentoerekening, betaalbaarheid en berekening van prijselasticiteit voorbereid. Meerdere deelonderzoeken zijn intussen afgerond. Over het deelonderzoek waarin de waterfactuur gekoppeld wordt aan inkomensinformatie van een steekproef van gezinnen, zijn nog geen resultaten ter beschikking. De globale evaluatie, met bundeling en weging van de deelresultaten en met een consultatie van belanghebbenden, loopt op dit moment, collega Taeldeman.
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor uw antwoord. Ik heb begrepen dat er dus werk gemaakt wordt van een afsprakenkader omtrent die afbetalingsplannen. Mijn gekoppelde vraag daaraan is: is het dan de bedoeling dat dat ook mee opgenomen en verankerd wordt in het waterverkoopreglement? Of staat dat los van het waterverkoopreglement en is dat eigenlijk een afsprakenkader waarvan u verwacht dat de acht drinkwatermaatschappijen zich eraan zullen houden?
Minister, in uw opdracht werd er ook een optimalisatie uitgevoerd van het algemeen waterverkoopreglement. In het voorjaar werd hier ook unaniem, over de partijgrenzen heen, een resolutie goedgekeurd die te maken had met de drinkwaterfactuur. Er zou dertig dagen de tijd worden gegeven om de waterfactuur te betalen. Er zou een kosteloze eerste herinnering gestuurd worden door de drinkwatermaatschappijen. Er zou ook gewerkt worden met een digitale facturatie. Ik wilde gewoon eens polsen of die drie onderdelen geïmplementeerd zijn en al uitgevoerd of uitgerold worden. Want ik meen me te herinneren dat daaraan gekoppeld ook een federaal initiatief noodzakelijk was omtrent die betalingstermijnen en de herinnering bij niet tijdig betalen. Ik wilde toch nog eens polsen naar de stand van zaken omtrent die resolutie die we hier in het Vlaams Parlement unaniem hebben goedgekeurd in de plenaire vergadering.
De heer Danen heeft het woord.
Er beweegt heel wat op het water. Op zich is dat goed. Maar de statistieken die bekendgemaakt werden, hadden voor mij heel weinig goed nieuws in petto. Want als we de cijfers bekijken, waren er heel wat parameters die op rood stonden. En dat was de vorige keer ook al het geval. Nu, ik moet zeggen: het is voor het eerst dat de volle vertaling van de nieuwe tarieven hierin wordt gereflecteerd. Toch stelt dat me niet helemaal gerust. Er zijn dus meer herinneringsbrieven gestuurd en ook meer aangetekende ingebrekestellingen. Er waren 11 procent meer afbetalingsplannen. U hebt ernaar verwezen, minister. Er waren ook 7 procent meer vragen tot betalingsuitstel.
De VMM zegt daarop: ‘Wij stellen vast dat de nieuwe tarieven geen grote impact hebben op dit soort statistieken of op die parameters.’ Ik vind dat een heel vreemde interpretatie van die parameters. Alle parameters staan op rood, en dan zeggen dat de nieuwe tariefstructuur weinig of geen impact heeft? Is dat ook uw lezing van die parameters? Dat is mijn eerste vraag.
Mijn tweede vraag is gekoppeld aan wat u zei over de afsluitingen in het gebied van water-link. U zei dat er daar substantieel minder afsluitingen waren. Op zich is dat natuurlijk een goede zaak. Weet u of de andere zeven Vlaamse watermaatschappijen ook die weg opgaan en streven naar minder afsluitingen? Want ik denk dat dat toch na te streven moet zijn, behalve in het geval van absolute fraude of in het geval van onveiligheid. Anders is het afsluiten van water, in een rijke deelstaat als Vlaanderen, toch niet gepast.
De heer Nevens heeft het woord.
Het is inderdaad dubbel. Langs één zijde zijn er minder afsluitingen van de waterleiding. Dat kunnen we alleen maar toejuichen. Langs de andere kant is er een stijging met een derde van de afbetalingsplannen. Dat laat ons vermoeden dat er meer is dan alleen de problematiek van de rekening van het water bij die mensen die vandaag hun factuur niet kunnen betalen, ondanks de opvolging via de LAC, waarin zowel de waterleveranciers als de consument als de gemeente en het OCMW zetelen. De problematiek van afbetalingsplannen gaat natuurlijk verder dan alleen de factuur van het water, want meestal gaat het om mensen die schulden hebben op andere vlakken. Daarom is het belangrijk dat we ook in het kader van armoedebestrijding een globaal plan hebben – en minister Homans is daarmee bezig of heeft daar al een aantal initiatieven genomen – om te zorgen dat dat inderdaad verholpen kan worden. Want dit gaat niet alleen over de waterfactuur. We zijn ook pleitbezorger om ook die energiefactuur te bekijken en de facturen in globo te bekijken. Er zijn goede initiatieven en ondersteuningen.
Wij pleiten ook voor het invoeren van de digitale watermeter, waarmee er toch altijd voor gezorgd kan worden dat er een beperkte hoeveelheid water is vooraleer er definitief afgesloten zou worden. Langs de andere kant is er toch een stok achter de deur nodig in het geval van mensen die bewust proberen te frauderen met die waterfactuur. Dus, wij blijven het opvolgen en zijn ook bezorgd om de problematiek rond het niet kunnen betalen van de waterfactuur.
Mevrouw De Vroe heeft het woord.
Het gebeurt niet vaak, maar vandaag ben ik het volledig eens met wat u hier nu gezegd hebt. Ik ga dat dus zeker niet herhalen. Mijnheer Nevens, ik moet heel eerlijk zeggen dat ik volledig akkoord ga met wat u hier over de waterfactuur gezegd hebt.
Mevrouw de minister, ik wilde eigenlijk gewoon het volgende vragen. De heer Nevens heeft verwezen naar de belangrijkheid van de werking van de LAC, en mijn vraag hierbij is: hebt u er weet van dat er in elf gemeenten nog geen LAC aanwezig is? Wat gaat u hieraan doen, samen met uw collega’s? Want ik denk dat dat toch ook wel heel belangrijk is in deze discussie.
Mevrouw Taeldeman, zo’n afsprakenkader komt naast het algemeen waterverkoopreglement. We hebben al zo’n afsprakenkader gemaakt voor de waterscans. Het is de bedoeling dat dit gewoon een aanvulling is; het zijn afspraken tussen de Vlaamse Milieumaatschappij, de regulator en dus de drinkwatermaatschappijen, over hoe dat wordt aangepakt, hoe de hoogte wordt afgestemd, en over de periodiciteit van de afbetaling. De resolutie zijn wij uiteraard volop aan het omzetten. We zijn daar volop mee bezig om dat ook in die zin aan te passen.
Mijnheer Danen, wat de lezing van het rapport betreft: ik ben het eens met de Vlaamse Milieumaatschappij, in die zin dat als we vanuit de overheid een aantal regels opleggen over hoe de drinkwatermaatschappijen aanmaningen en aangetekende brieven moeten versturen, over hoe zij mensen moeten verwittigen, je dat dan natuurlijk ziet in de statistieken. Dat wil daarom niet zeggen dat het zoveel slechter gaat, maar het wil wel zeggen dat men allemaal diezelfde manier toepast, waardoor je dat inderdaad terugziet in de cijfers. Ik denk dat dat een heel andere interpretatie is dan zeggen dat het plots heel slecht gaat, omdat er nu veel meer brieven gestuurd worden. Gelukkig worden er nu brieven gestuurd. Vroeger stuurde men soms geen brieven, maar werd de kraan gewoon dichtgedraaid. Wij hebben net voorkomen dat dat zo gebeurt, en we hebben opgelegd dat die aanmaningen er zijn. Ik lees dat dus op dezelfde manier.
Hoe komt het dat het bij water-link nu plots zoveel minder is? Ze zijn een beetje aan het experimenteren met een aantal alternatieven. Ik ben er ook zeker van dat andere drinkwatermaatschappijen zullen volgen. We hebben in het verzameldecreet – dat hopelijk ook snel richting parlement gaat, en dat al een tweede keer door de regering is goedgekeurd – ook al regels opgenomen om bijvoorbeeld debietbeperking toe te passen. We hebben daarin voorzien, het zit er in. Dat is waar water-link ook mee aan het experimenteren is. Wij zorgen er nu voor dat het kader er is, en dat het ook kan worden toegepast. Dat zal volgens mij ook aanleiding geven tot nog minder afsluitingen, en dat is natuurlijk een zeer goede zaak.
Ik ben het trouwens ook eens met wat hier gezegd is over het algemene armoedebeleid. Je kunt dat ook niet apart zien: mensen met afbetalingsproblemen en schulden, dat is iets wat algemeen aangepakt moet worden.
Wat de LAC’s betreft: ik heb al een paar keer gezegd dat dat tot de bevoegdheid van minister Vandeurzen behoort. Het is uiteraard geen goede zaak dat niet elk OCMW over een LAC-werking beschikt. Maar ook in het armoedeplan komt dit vaak aan bod. Daar kijkt de regering hoe ze dat moet aanpakken. Het heeft volgens mij ook vaak iets te maken met de grootschaligheid van de gemeente. Ik denk dat we daar in de toekomst – door het feit dat gemeenten ook meer intergemeentelijk samenwerken – ook wel iets kunnen aan doen, om daar op die manier een oplossing aan te bieden.
Maar ik denk dat we in deze legislatuur hele grote stappen hebben gezet op het vlak van water. Maar we zien wel het resultaat van het algemeen waterverkoopreglement. Ik ben er eigenlijk wel blij om dat we die stap hebben gezet, en dat we ook de resultaten zien in de cijfers zoals die vandaag op tafel liggen.
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Minister, dank u voor de bijkomende antwoorden. We kijken uit naar het afsprakenkader met de drinkwatermaatschappijen, en we kijken natuurlijk ook uit naar de globale evaluatie van de nieuwe tariefstructuur van de waterfactuur die we begin 2019 mogen verwachten.
De vraag om uitleg is afgehandeld.