Verslag vergadering Commissie voor Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering en Stedenbeleid
Verslag
De heer Kennes heeft het woord.
Het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 2011 bepaalt dat het college van burgemeester en schepenen de kiezers in stemafdelingen indeelt. Het college wijst voor elke stemafdeling een afzonderlijk stemlokaal aan. In één gebouw, zoals een school, een sporthal of een ontmoetingscentrum, kunnen verschillende stemlokalen naast elkaar worden ingericht.
De organisatie van de verkiezingen, het belangrijkste gegeven in een goed werkende democratie, veronderstelt dat het onze bedoeling moet zijn om zoveel mogelijk mensen aan die verkiezingen te laten deelnemen. De regelgeving voorziet daartoe reeds in mogelijkheden, zoals het stemmen bij volmacht voor mensen die niet zo mobiel zijn of die om een of andere reden zich niet naar het stemlokaal kunnen begeven. In dat geval kunnen ze dat aan iemand anders toevertrouwen. Idealiter is het natuurlijk zo dat de mensen nog altijd zelf hun stem kunnen uitbrengen. Ik neem aan dat ook heel wat mensen, als ze zouden kunnen, dat ook liever zelf zouden doen.
Om aan deze verzuchtingen tegemoet te komen, werd in het verleden in bepaalde gemeenten al beslist om stemlokalen in te richten in woonzorgcentra en rusthuizen. Praktisch is dat natuurlijk niet altijd mogelijk omdat men niet over de goede infrastructuur of ruimtes beschikt die daarvoor vrijgemaakt kunnen worden. De inrichting van een stemlokaal met de opbouw van de stemhokjes neemt namelijk enige tijd in beslag. Meestal begint men daar twee dagen van tevoren aan, op donderdag en vrijdag, om dan zondag klaar te zijn. Als de stemhokjes in de weg staan, kan dat bijvoorbeeld in een rusthuis niet gebeuren.
Een oplossing die bestaat in andere landen, is om te werken met mobiele stemlokalen. Die zouden dan op de parking van een rusthuis kunnen worden geplaatst zodat de mensen die daar wonen en misschien ook andere mensen die in de omgeving wonen, in de mogelijkheid verkeren om zelf hun stem uit te brengen. Vooral bij de lokale verkiezingen lijkt mij dit erg belangrijk omdat mensen zich heel sterk betrokken voelen bij wat er gebeurt in hun omgeving.
Ik zei reeds dat het elders gebruikelijk is. In Nederland bijvoorbeeld is dat goed ingeburgerd. Nederland is een land dat qua ontwikkeling op ons niveau staat. Maar het is onduidelijk in welke mate de geldende regelgeving het gebruik van mobiele stembureaus in Vlaanderen al dan niet mogelijk maakt. Ik merk uit wat mensen me daarover laten weten dat er onduidelijkheid over bestaat. Sommigen zeggen dat het niet kan, maar ze kunnen ook niet goed zeggen waarom het niet zou kunnen. Anderen zeggen dat het wel kan, maar kunnen ook niet heel goed aangeven waarom het wel kan. Ik heb er vragen over gekregen.
Minister, hebt u zelf al vragen gekregen van lokale besturen of organisaties omtrent de mogelijkheid tot het inrichten van mobiele stembureaus? Hebt u het mogelijk gebruik van mobiele stembureaus al laten onderzoeken op de mogelijke voor- en nadelen en de wettelijkheid ervan? Zo ja, wat zijn dan de bevindingen van dat onderzoek? In welke mate staat de huidige regelgeving het gebruik van mobiele stembureaus al dan niet in de weg? Indien de regelgeving het gebruik van mobiele stembureaus niet toelaat, in welke mate overweegt u dan initiatieven te nemen om dit mogelijk te maken om mensen zoveel mogelijk zelf te laten participeren aan de verkiezingsverrichtingen? Indien daar nog geen initiatieven voor werden genomen, is het dan niet zinvol om daarover na te denken? We zijn nu op een aantal maanden van de verkiezingen. Als dat voor de zomer kan worden geregeld, lijkt me dit nog mogelijk. In welke andere specifieke maatregelen en acties voorziet u om de participatiemogelijkheden van mensen die in woonzorgcentra of rusthuizen verblijven bij de verkiezingen te verhogen? In welke mate worden de woonzorgcentra en rusthuizen bij die acties betrokken? Deze laatste vraag is belangrijk omdat men mij zegt, om het allemaal niet te moeilijk te maken, dat men in woonzorgcentra soms aan de dokter vraagt om vlug een briefje te schrijven om mensen vrij te stellen. Dat is misschien geen vaste regel maar dat gebeurt wel eens, omdat men dan de familie niet lastig moet vallen en men zich niet over die volmachten en dergelijke moet ontfermen. Misschien krijgen mensen wel eens al te snel een briefje van de dokter om niet te gaan stemmen. Zouden we het niet kunnen omkeren en in het kader van het oplossen van het probleem, eerder de stembureaus bij de mensen brengen dan wel de mensen die moeilijk te been zijn, uit te sluiten van de verkiezingen?
Minister Homans heeft het woord.
Collega Kennes, uw eerste twee vragen kan ik heel kort beantwoorden. Ik heb nog geen enkele concrete vraag gekregen van een lokaal bestuur. Er is ook nog geen specifiek onderzoek hierover ingesteld.
In welke mate de huidige regelgeving het gebruik van mobiele stembureaus al dan niet in de weg staat, is afhankelijk van de concrete invulling van het begrip ‘mobiel’. Indien er mobiele bureaus geïnstalleerd worden op een vaste plaats gedurende de tijd dat de kiezers op de verkiezingsdag hun stem kunnen uitbrengen, kan dat perfect volgens de huidige kiesregelgeving. Als bijvoorbeeld een bus wordt ingericht als stembureau en die blijft daar gedurende de hele periode staan, dan kan dat perfect. Dat is geen enkel probleem. Maar indien het begrip ‘mobiel’ wordt ingevuld zoals in Nederland, dan kan er wel een probleem zijn.
In deze discussie is het heel belangrijk dat er een verschil is tussen Nederland, waar er stemrecht is, en België, waar er stemplicht is. Wat is het probleem als we de term ‘mobiel’ interpreteren zoals in Nederland? Een dergelijk stembureau doet op de dag van de verkiezingen namelijk verschillende locaties aan. De bus blijft niet staan aan bijvoorbeeld een woonzorgcentrum, maar gaat eerst naar een woonzorgcentrum en een uur later gaat ze ergens anders naartoe, enzovoort. Ze rijdt de hele tijd rond. Zo gaat dat in Nederland. Dat betekent dat het stembureau op die verschillende locaties telkens slechts een beperkte tijd open is en maar een beperkt aantal kiezers zijn stem kan uitbrengen.
Het is een beetje een vreemde vergelijking misschien, maar het is zoals een ijskar in de zomer. Je weet dat die om acht uur langskomt en dat je dan naar buiten moet gaan, want om negen uur is ze al lang gepasseerd.
Misschien is dat een idiote vergelijking, maar in Nederland rijden die mobiele stembureaus wel voortdurend rond. Zij blijven een zeer beperkte periode op een locatie staan.
U weet dat onze kiesregelgeving bepaalt dat de kiezers hun stem kunnen uitbrengen van 8 tot 13 uur en, waar digitaal gestemd wordt, tot 15 uur. Kiezers die hun stem moeten uitbrengen in een dergelijk mobiel stembureau, in het Nederlandse systeem dus, zouden veel minder tijd hebben om hun stem uit te brengen. Gelet op het feit dat wij stemplicht hebben, lijkt dat mij niet echt democratisch. Ik denk ook niet dat een inperking van de tijdsspanne in goede aarde zou vallen bij onze burgers. Ik ben dan ook geen vragende partij om de kiesregelgeving in die zin aan te passen.
Een mobiel digitaal stembureau lijkt mij absoluut niet evident. Dat is helemaal niet te doen.
In welke andere specifieke maatregelen en acties voorzie ik om de participatiemogelijkheden van bepaalde mensen te bevorderen? Ik ben het absoluut met u eens dat we zoveel mogelijk mensen moeten laten participeren aan de lokale verkiezingen, natuurlijk ook mensen die minder mobiel zijn. Het is zeer goed dat ook die mensen nog altijd worden betrokken bij onze democratie. Zij moeten hun stem kunnen uitbrengen. De tijd dat de dokter nogal snel een attestje voorschreef, was misschien niet de goede tijd. De indeling van de kiezers in stemafdelingen en het aanwijzen van de stemlokalen aan die stemafdelingen, zijn taken die het college van burgemeester en schepenen volledig autonoom uitvoert. Mijnheer Kennes, u bent zelf ook burgemeester, van Kasterlee als ik mij niet vergis. U weet uit uw ruime ervaring ook hoe dat in zijn werk gaat. In de onderrichtingen die ik aan de gemeentebesturen geef voor de voorbereiding van de verkiezingen, zal ik absoluut wel hun aandacht vestigen op de noodzaak om de stemlokalen voldoende toegankelijk te maken voor minder mobiele mensen. Dat kan gaan om mensen die een zekere leeftijd hebben bereikt, maar ook om mensen met een beperking. Ik zeg niet dat het ene altijd samengaat met het andere, maar u begrijpt wel wat ik wil zeggen. U weet, als we het dan toch over mensen met een beperking hebben, dat we ook een audiomodule aan het ontwikkelen zijn, om zoveel mogelijk burgers, al dan niet met een beperking of al dan niet op leeftijd, te laten participeren aan de verkiezingen.
We zullen ook instructies geven aan de lokale besturen, die natuurlijk autonoom moeten beslissen, om in duidelijke bewegwijzering te voorzien, om een speciaal stemhokje in te richten voor kiezers met een beperking enzovoort. Ik wijs de lokale besturen ook op de mogelijkheid om een stemlokaal in te richten op plaatsen waar zich veel minder mobiele kiezers bevinden, zoals een woon- en zorgcentrum of een rusthuis, zodat deze mensen maximaal de kans krijgen om hun stem zelf uit te brengen in plaats van met een volmacht te moeten werken of in plaats van een attest van de dokter te krijgen en niet te gaan stemmen.
Ik ben absoluut van oordeel dat de gemeentelijke overheden, de lokale besturen, in dezen het best gepositioneerd zijn om de locaties van de stemlokalen te bepalen, rekening houdend met de plaatselijke situatie en omstandigheden.
Voorzitter, ik rond af met een herhaling van wat ik in het begin zei: als het mobiel stemlokaal daar van 8 tot 13 of 15 uur blijft staan, kan dat perfect volgens onze kiesregelgeving. Maar als het een mobiel stemlokaal is dat écht mobiel is en rondrijdt, lijkt mij dat in strijd met onze kiesregelgeving. Dat beperkt de inwoners van onze Vlaamse steden en gemeenten, die al verplicht zijn om te stemmen, ook nog eens in de tijdsspanne dat ze kunnen stemmen. Ik denk dat er weinig mensen vragende partij zijn om dat in die zin aan te passen.
De heer Kennes heeft het woord.
Voorzitter, ik heb geen aanvullende vragen of opmerkingen. Dit is een zeer helder en duidelijk antwoord.
De vraag om uitleg is afgehandeld.