Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister, in uw antwoord op mijn gelijkaardige vraag op 29 juni 2017 en ook tijdens de vergadering van de Mediacommissie van 28 september 2017 kondigde u aan dat u mij in de loop van de maand oktober – die is nog niet voorbij, ik besef dat wel – bijkomende duidelijkheid zou kunnen geven over de stand van zaken van de digitalisering van het radiolandschap, een essentieel aspect van het nieuwe radiobeleid dat wij samen hebben uitgetekend. Daar draaide het toch allemaal een beetje om in de diverse conceptnota’s, enzovoort.
Minister, welke stappen heeft de consultancypartner Jacky B ondernomen sinds begin juli met betrekking tot het technische scenario, onder andere over de DAB+-dekking en -capaciteit en de ontkoppelingsmogelijkheden, en met betrekking tot het strategisch plan, onder andere het overleg met de stakeholders? Wat is de concrete stand van zaken van de werkscenario’s en de gespreksrondes met de verschillende stakeholders?
Is het eerste tussentijds rapport van de consultancypartner al beschikbaar en wat zijn de vaststellingen?
Welke acties plant u, samen met de consultancypartner, op korte en op middellange termijn?
Dan is er een vraag die wegvalt. Er stond: “Inmiddels zenden de Medialaanzenders Qmusic en JoeFM uit via DAB+.” Ik ging u vragen wanneer de VRT dat ook zou doen, maar we worden deze week overrompeld door radiospotjes, waardoor iedereen plots beseft dat er zoiets bestaat als DAB+. Ik vind dat eigenlijk wel goed. De VRT-radiozenders maken de bevolking er attent op dat zij vanaf deze week te beluisteren zijn via DAB+. Ik hoorde er ook een programma over. Daarin werden de mensen gerustgesteld: ‘Je moet nog geen nieuwe radio kopen, maar als je een nieuwe koopt, zorg er dan voor dat er DAB+ op zit.’ Dat is op zich wel een goede actie, maar die vraag valt dus weg.
Norkring heeft een aanzienlijke inspanning gedaan om haar distributietarieven voor DAB+ concurrentiëler te maken. Toch blijven deze tarieven wellicht te hoog voor zenders die nu zonder FM-licentie vallen. Na de aanduiding van de netwerkradio’s vallen er vanaf 1 januari 2018 toch een tiental ketenradio’s weg. Om TOPradio niet te noemen, dat hier gisteren nog een actie heeft ondernomen. Die radio’s zouden eventueel op DAB+ kunnen voortwerken, maar de tarieven van Norkring zullen allicht te hoog zijn voor een ketenradio die zonder FM-licentie wellicht niet veel reclame-inkomsten zal kunnen verzamelen. Minister, zou u bereid zijn om in een overgangsfase in een of andere ondersteuning te voorzien zodat het DAB+-radioproduct voldoende attractief is of blijft of wordt voor de consument? Als er nu een aantal afvallen, wordt dat eigenlijk minder attractief, terwijl het nu net de bedoeling is om het attractiever te maken. Goed dat de VRT-zenders erbij zijn, maar als er ondertussen een aantal andere wegvallen, zoals TOPradio, Radio Maria en wat is het allemaal, dan heb je natuurlijk minder diversiteit. Als zij erbij zouden kunnen blijven, zou DAB+ vanzelf wel wat attractiever kunnen worden en zullen er misschien mensen zijn die vanzelf stilaan overschakelen op andere radiotoestellen.
Minister Gatz heeft het woord.
Mevrouw Bierhorst en de heer Schiphorst, de twee consultants die onder de koepelnaam Jacky B voor ons onder meer het roll-outplan naar DAB+ voorbereiden, hebben deze zomer wel degelijk nauwe en intense contacten gehad en onderhouden met de verschillende spelers. U weet dat ondertussen Joe en Qmusic beschikbaar zijn via DAB+ en dat de VRT op 17 oktober overschakelde van DAB naar DAB+.
Ik heb aan het bedrijf Jacky B gevraagd voor deze commissie een toelichting voor te bereiden over de stand van zaken. Dit kan, wat mij betreft, op korte termijn plaatsvinden. Het is beter dat zij dat doen dan dat ik dat doe. Ik wil hen gerust assisteren, daar gaat het niet om, maar zij zijn de contacten in de diepte aan het voorbereiden. Dit werd met hen afgesproken op 9 oktober 2017. Ook de andere spelers zaten toen rond de tafel: de landelijke omroepen en Norkring.
De uitrol en de planning om tot een snelle groei te komen – wat dat dan ook moge betekenen, want we moeten elkaar daar geen Liesbeth noemen – dat zal enerzijds snel en anderzijds gestaag zijn. Immers, als ik te traag ga, zal ik kritiek krijgen dat ik niet rap genoeg ga, en als ik te snel ga, dan zijn alle radiotoestellen plots veel te duur. Het is dus een heel moeilijk evenwicht om daar het juiste ritme in te vinden, maar we gaan dat vinden.
Het snel bereiken van digitaal radioluisteren is niet alleen een taak van de omroepen, zelfs al zullen die daarin een doorslaggevende rol hebben, maar zal ook moeten gebeuren in samenwerking met de auto-industrie en de retailsector, met name de radioverkopers. We hebben daar trouwens een test gedaan, een ‘mystery guest’-bezoek. Dat kan beter. Veel verkopers kennen het verschil niet tussen FM, DAB en DAB+. Er zijn toestellen waarop niet eens staat dat DAB+ daarmee te ontvangen is. Let op, er zijn een aantal winkels waar het wel allemaal zeer correct gebeurde, maar ik begrijp niet goed dat bedrijven die worden gedreven door een commerciële geest bepaalde van hun producten zo matig in de markt zetten.
We zullen met hen aan tafel zitten om duidelijk te maken dat de overheid wel degelijk de keuze heeft gemaakt, ook in Europees verband, om te ontwikkelen naar DAB+.
De betrokken radio-omroepen zijn in ieder geval bereid de voortrekkersrol die we hun hebben toebedeeld, op te nemen om tot initiatieven te komen die de uitrol van DAB+ kunnen bespoedigen, en dit onder begeleiding van het bedrijf Jacky B. Dit zal in hoofdzaak een sectorgedreven initiatief blijven.
De sector zal zelf met de kernspelers een overleg inplannen op korte termijn om een ‘memorandum of understanding’ te ondertekenen, met andere woorden een engagement, een gemeenschappelijke aanpak met gemeenschappelijke krachtlijnen en een timing om daartoe te komen. Daarna is het de bedoeling om dit document te concretiseren in een projectplan met een doorkijk op korte, middellange en langere termijn. Dan gaat het over communicatie, campagne, betrekken van de winkels, fabrikanten, de rol van de overheid en de samenwerking met Wallonië.
Intussen is de VRT mee in bad gesprongen. Twaalf VRT-radiostromen kunnen nu worden beluisterd via DAB+: Radio 1, de regionale zenders van Radio 2, Klara, Klara Continuo, Studio Brussel, MNM, MNM Hits en VRT NWS.
U hebt in uw vraag terecht aangegeven dat onder druk van de marktevolutie de distributietarieven tot marktconforme niveaus zijn gedaald maar dat ze misschien voor iedereen nog niet volledig haalbaar zijn. Ik moet er wel op wijzen dat het hier over een commercieel bedrijf gaat, Norkring, dat de erkenning heeft gekregen voor het gebruik van DAB+-frequenties in 2009 voor een periode van 15 jaar. Tussenkomen in de tarieven die een commercieel bedrijf met andere commerciële spelers onderhandelt, is voor mij niet mogelijk. Ik zal wel onderzoeken of de overheid bepaalde steun kan verlenen aan campagnes. We trekken alvast middelen uit voor 2018, daarna zal het nog meer moeten kunnen worden, om de ondersteuning van DAB+-transitie mogelijk te maken. Hoe en wat de rol van de overheid zal zijn, zal het voorwerp zijn van een gesprek met de actoren van de rondetafel en met Jacky B. Dat zal de komende weken duidelijk worden.
Uiteraard mag ik, wanneer ik ook maar zou overwegen om financiële steun of tegemoetkomingen aan bepaalde organisaties te verlenen, geen inbreuken plegen tegen de Europese staatssteunregels waar de commissie nauw toezicht op houdt. Het is dus niet zo evident om bepaalde radio’s die de FM-frequentie nu niet hebben gehaald, rechtstreeks financieel te ondersteunen. Ten eerste is dat niet onmiddellijk de manier waarop we het mediabeleid in Vlaanderen de laatste jaren hebben uitgebouwd. Ten tweede is het waarschijnlijk zelfs niet mogelijk.
Ik ben ervan overtuigd, maar dan zal nu maand na maand duidelijk moeten worden, dat de overschakeling van een zeer grote machine als de openbare omroep naar DAB+, een grotere rol in die transitie kan spelen dan een radio, met alle respect, die wellicht een aantal duizenden mensen bereikt. Dat staat in schril contrast met de miljoenen mensen die de openbare omroep bereikt. Het was een zegen dat eindelijk eens een grote zender als Radio 2 – ik heb niets tegen of voor Radio 2, wat mij interesseert is de kwaliteit en de diversiteit in het radiolandschap – zelf informatie gaf over DAB+ en mij de kans gaf om dat een stuk te kaderen. Het moest zeker niet over mijn persoon gaan, ik denk dat anderen dat in de toekomst beter zullen kunnen doen. Maar dat maakt dus echt het verschil, want tot nu toe, en ondanks het feit dat wij hier interessante discussies voeren over de overschakeling naar DAB+, is het niet meteen iets dat op de voorpagina’s van de kranten of de social media komt. We zullen nu stap voor stap met de grote spelers moeten kunnen vooruitgaan. Ik besef dat de tijd dringt, en ik ben er niet in geslaagd om het voor de zomer nog aan u mee te delen. Het bedrijf Jacky B wil nu duidelijk zeggen hoe zij de aanpak van acties, de opeenvolging van die acties en de timing ziet voor de komende twee jaar. En dan zullen er nog verder zaken moeten gebeuren. Op die manier kunnen we dit helder beginnen communiceren en niet in stukken en brokken.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister, het is jammer dat u op de laatste vraag niet echt kunt of wilt ingaan, zelfs niet met een of andere projectsubsidie voor een innovatief iets. Alle zenders van de VRT zitten er nu wel op, en dat is heel breed, maar is dat voldoende attractief om DAB+ verder uit te rollen? Ik vrees dat het toch wat meer zal moeten zijn dan enkel de grote nationale radio’s. Om die reden wil ik ook nog eens terugkomen op een vraag die vandaag niet is gesteld, namelijk hoe we verder zullen gaan met de lokale radio’s. Ik weet dat u dat in het verleden in het midden liet en eerder zei dat dit heel moeilijk zou worden, maar wij horen toch dat het wel mogelijk zou zijn om lokale radio’s ook op DAB+ te zetten. Moeten we daar niet verder mee werken? Wanneer we DAB+ echt in de markt willen zetten en voldoende attractief willen maken, dan is het heel goed dat al die nationale zenders daarop zitten, maar het zal toch meer moeten zijn dan dat. We moeten misschien op termijn toch eens nadenken over een projectsubsidie voor iemand die daarin wil investeren en niet meer op de FM zit. We moeten verder ook ten gronde technisch bekijken wat er mogelijk is voor die lokale radio’s en dat niet blauwblauw laten, om het in uw kleur te zeggen.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Vorig jaar heeft een studente, Iris Wyckmans, haar masterproef gemaakt over de Noorse case omtrent de implementatie van DAB+ daar. Dat was eigenlijk wel een heel goede thesis die leerde dat er drie belangrijke voorwaarden zijn om de switch succesvol te laten verlopen.
Een eerste voorwaarde is de hardware. U zegt dat u niet te snel mag gaan omdat de toestellen nog te duur zijn. Je kunt al een toestelletje kopen voor 40 of 50 euro. Daar ligt het probleem niet. Vooral het gesprek met Febiac om ervoor te zorgen dat in de nieuwe wagens standaard en DAB+-toestel wordt ingebouwd, zal een belangrijke horde zijn. Nu is het nog altijd een optie die heel kostelijk is. Ik denk dat het toch over 300 euro gaat. En dan nog, dan zijn alleen maar de nieuwe wagens uitgerust. Dat zal dus nog wel even duren. De timing is wel degelijk belangrijk. Daarin volg ik u absoluut.
Een tweede belangrijke voorwaarde is de software. Dat was in de jaren 30 ook zo bij de uitvinding van de radio zelf en bij de uitvinding van de plaat. Je verkoopt geen toestellen als mensen geen reden hebben om het toestel te kopen. Er moet dus voldoende aanbod zijn van goede zenders en goede radioprogramma’s. Ik ondersteun op dat vlak mevrouw Brouwers. Voor degenen die al uit de boot zijn gevallen voor de netwerkradio’s en voor binnenkort ook de indieners die voor een lokale radio zullen appliqueren maar uit de boot zullen vallen, is alleen nog DAB+ de redding. Ik ondersteun mevrouw Brouwers in haar vraag of u er niet op de een of andere manier voor kunt zorgen om daar ondersteuning aan te bieden zodat spelers heel snel de switch kunnen maken en het publiek hen vindt.
Een derde voorwaarde betreft promotie. De campagne die deze week op de VRT loopt, is een goede start. Misschien moeten er ook nog televisiespotjes komen om te tonen wat DAB+ is, want heel veel mensen kennen dat gewoon niet.
Minister, hoeveel zenders kunnen er concreet op DAB+?
De heer Vandaele heeft het woord.
Minister, het is goed dat u een concreet uitzicht geeft op het plan. We kijken er al een tijdje naar uit. We zijn in elk geval grote voorstander van digitalisering van het radiolandschap. We denken ook dat daar een aantal nieuwe kansen liggen, zeker op het vlak van een divers aanbod en misschien ook leefbaarheid. Het is goed dat u nu aankondigt dat we daar heel snel een plan voor krijgen.
Ik steun de bekommernis om DAB+ voor aanbieders toegankelijk te maken. Als een half-liberaal – u mag dat interpreteren zoals u zelf wilt – is het eigenlijk jammer dat u het medialandschap moet reguleren en niet helemaal vrij kunt laten. Dat zou voor de consument interessanter zijn en dan zuivert die markt zichzelf ook uit. Op het internet is alles vrij. Het is jammer dat dit niet kan op de FM- en DAB+-band. Maar goed, het is zoals het is en dus moeten we het regelen.
Ik wil twee dingen zeggen die over de markt zelf gaan en niet over de overheid. Er zijn een aantal radiostations die willen uitzenden, die een bereik hebben dat significant is maar die hun erkenning verliezen. Ze willen toch radio maken voor doelpublieken. Misschien moet Norkring ook eens nadenken of ze daar zelf geen belang bij hebben. Hoe interessanter het aanbod, hoe sneller consumenten inderdaad geneigd zullen zijn om stappen te zetten. Dat is een soort wisselwerking. Herinner u de invoering van de digitale televisie. Daar is ook lang de discussie over de kip of het ei gevoerd, maar plotseling ging het als een sneltrein vooruit. Het ligt dus niet alleen aan de overheid, maar ook Norkring kan een inspanning doen. Men moet daar eens over nadenken en ik hoop dat iemand van het bedrijf meeluistert.
Mijn tweede opmerking gaat over DAB. Minister, het is maar een detail en ik denk dat de mail ook bij u gekomen is, maar tot eergisteren waren er een aantal mensen die DAB luisterden op hun radio. Ze hebben een DAB-radio, maar die is sinds eergisteren waardeloos geworden omdat DAB+ iets anders is dan DAB. In Nederland is die switch ook gemaakt een tijdje geleden. Vanuit de sector zelf, vanuit de elektrohandels en radiofabrikanten, heeft men een inruilactie gedaan. Men heeft een korting aan mensen gegeven die hun DAB-radio inwisselden voor een DAB+-radio. Dat ging niet over significant grote bedragen, want zoals gezegd kun je al een goede DAB-radio kopen voor 50 of 60 euro. Het gaat om de symboliek van 10 of 15 euro en op die manier stimuleer je ook mensen extra om DAB+ te beluisteren zonder terug te vallen op de FM.
Minister, het is maar een suggestie die u misschien kunt doen aan de marktspelers. Ik ken de federaties niet zo goed, in alle eerlijkheid, maar ze zullen zeker bestaan. Dergelijke actie is in het belang van de fabrikanten, de verkopers, de aanbieders en de luisteraars. Ik verdedig hier dus eerder een consumentenstandpunt dan een mediastandpunt, maar u zou als autoriteit de suggestie kunnen doen. Ik denk ook niet dat het over miljoenen radio’s gaat, maar over enkele tienduizenden, maar het zijn wel mensen die ‘ontrieft’ zijn. Op die manier zouden we vanuit het beleid een geste kunnen doen samen met de markt.
Het is een zeer pertinente vraag hoeveel radiozenders er eigenlijk op DAB+ kunnen als we al onze ‘muxen’, de DAB-platformen, ontwikkelen. Dat maakt ook deel uit van de technische voorbereiding die door het bedrijf Jacky B gebeurt.
We weten dat met de ontplooiing van de DAB+-evolutie het platform van de VRT zo goed als vol is. We horen ook geluiden dat het platform van Norkring ongeveer een maximum zou hebben bereikt. We zijn dat verder aan het onderzoeken. We zullen daar in de beleidsbrief uiteraard op terugkomen, maar het spreekt voor zich dat de twee andere mogelijke platformen 5A en 5D en ook mogelijk het DVB-T-platform in de strijd zullen moeten worden gegooid.
We moeten goed voor ons zelf uitmaken hoe we die gunnen, want dat is juridisch niet zonder belang. Men klaagt nu over de monopoliepositie – ik mag dat toch zo kwalificeren – van een bepaalde partner. Wanneer we bepaalde gunningen doen – het is niet direct de bedoeling van de overheid om die zelf allemaal uit te baten – moeten ook andere spelers de nodige kansen kunnen krijgen. We moeten voor onszelf en voor de sector heel duidelijk kunnen uitmaken wat het aantal beschikbare frequenties juist is.
Ik herinner u eraan dat bij de overschakeling naar DAB+ er een Europese aanbeveling is. Er is geen druk omdat het geen richtlijn is, maar het is een programma dat vanuit Europa wordt aangestuurd en wijst op een betere luisterkwaliteit en minder storingen. In Vlaanderen doen we dit voornamelijk om voldoende ruimte te maken op de gecombineerde FM- en DAB+-band. Concreet bedoel ik: wanneer we al onze DAB+-platformen in de strijd gooien en er voldoende ruimte is voor iedereen – wat ik met een gezond wantrouwen betwijfel – dan kunnen we zeker in tweede orde – dan zijn we echt wel al een hele tijd verder – ook de lokale radio’s laten doorstromen naar DAB+.
Het is echter misschien – en dan druk ik me voorzichtig en onder voorbehoud uit – wel een werkbare formule om nationale zenders op DAB+ te zetten en lokale zenders op FM. Daar is niks mis mee. De voorwaarde is natuurlijk wel dat men toestellen heeft die de beide kunnen ontvangen, zoals vroeger AM en FM. Dan is dat mogelijk. Ik wil dus niemand dwingen om op FM te blijven, laat dat duidelijk zijn, maar tegelijkertijd wil ik wel een eerlijk speelveld afbakenen de komende maanden, dus zeggen ‘dit zal waarschijnlijk kunnen en daarom gaan we deze en deze beslissingen nemen’. Dat staat dus nu allemaal de komende maanden te gebeuren. Buiten de gedachtewisseling die u met het bedrijf Jacky B kunt hebben – ik zeg altijd ‘het bedrijf’, want anders lijkt het net een persoon –, en de beleidsbrief, die we nog uitvoering zullen bespreken, zullen we daar zeker nog op kunnen terugkomen.
Ik ben niet ongevoelig voor de suggesties die de heer Caron hier heeft gedaan over inruilacties of het feit dat, als de markt slim is, er ook een aantal goedkope adapters op de markt zullen worden gebracht. Dat zijn zeker acties die we moeten bespreken in het kader van de rondetafel met de diverse spelers. Tot nu toe is immers toch duidelijk gebleken dat de markt niet heeft geloofd dat de overheid de overschakeling naar DAB+ zou stimuleren. Men heeft er zich niets van aangetrokken. Dat mag, want de markt is de markt, die mag doen wat ze wil. Tegelijkertijd zou men dan echter bepaalde commerciële voordelen laten liggen, die ook, in het geval van uw inruilactie, in het belang van de consument kunnen zijn. Dan zou ik niet weten waarom men dat in de toekomst niet zou doen. We gaan die zaken dus zeker meenemen. We kunnen absoluut leren van de successen en soms ook tegenslagen van de Nederlandse vrienden, die ongeveer een jaar à anderhalf jaar op ons vooruitlopen. Dat is dus een comfortabele positie voor ons in zekere zin. We gaan dat zeker meenemen.
Mijnheer Caron, u hebt gezegd dat het internet vrij is. Dat wordt tot nader order zeker niet gereguleerd, tenzij ooit een wereldregering dat zou doen. Dat zullen wij dan in elk geval niet meer meemaken. Ik wil echter toch nog eens benadrukken dat het internet vrij is, maar niet gratis is. Wij surfen op het internet via abonnementskosten bij onze distributeurs. Die zijn relatief betaalbaar, maar die zijn ook niet goedkoop. Voilà, ik hoor het hier in de zaal zeggen: goedkoop zijn die niet. Dat terwijl DAB+-radio toch een democratisch broadcastingmodel is, waarvoor ik als democraat toch ook wel een lans wil breken.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Dank u wel voor uw bijkomende antwoord. Voldoende aanbod en een gevarieerd aanbod op die DAB+, dat is essentieel. Ik herinner me dat ik ben overgeschakeld naar digitale televisie toen mijn provider zei dat CNN er niet meer op zou komen. Dat is de trigger geweest, denk ik, voor nog wel een aantal mensen, en dat kan in dezen ook gelden. Ik pleit dus toch voor een gestage, snelle groei, om dat voort te zetten. We zullen het dan ook warm houden in deze commissie, om iedereen verder daartoe aan te zetten. Ik kijk dus ook echt wel uit naar een mogelijke vergadering hier met de mensen van het consultancybureau.
Minister, ik wil nog een oproep doen. U hebt gezegd dat u binnenkort nog een overleg zult hebben, maar als ik het goed heb begrepen, zal dat enkel met die nationale zenders zijn. Misschien kunnen zij die nu al op DAB+ zitten, die er binnenkort misschien gaan afvallen en misschien nog een aantal andere betrokkenen toch bij dit overleg worden betrokken. Het lijkt me toch nodig om dat wat open te trekken, net om dat aanbod groter te maken op relatief korte termijn.
Dat is een punctuele vraag waarop ik zeker wil antwoorden. Men is nu begonnen met de voortrekkers en zal gaandeweg de rondetafel uitbreiden, wellicht ook met de netwerkradio’s. Men zal dan bekijken of daar nog andere spelers bij moeten worden betrokken. Men zal zeker dan ook de rondetafel uitbreiden naar de autosector, waarmee er al bilaterale contacten zijn geweest. Men wil in kringen werken, omdat eerst de inhoud moet worden aangeboden –u hebt dat heel juist gezegd, mevrouw Brouwers–, dus de programma’s, en dan moet de dekking groter worden, en dan kan men beginnen uit te rollen. Sommigen zijn misschien sceptisch over dat stappenplan: waarom moet dat allemaal consecutief en kan dat niet allemaal tegelijk? Daar is een bepaalde reden voor.
We willen dus zeker ook meer spelers uit het radiolandschap. Ik zal met het bedrijf bekijken tot hoever het daarin kan en wil gaan. Men zal dat zeker moeten doen. Het is dus niet de bedoeling om het beperkt te houden, want hoe meer bondgenoten ter zake mee aan de kar trekken, hoe beter, natuurlijk.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Ik wil toch nog eventjes aandringen. U zegt eerst met de voortrekkers te zullen spreken. Iedereen die daar nu al op zit, is dan een voortrekker. U weet dus wat ik bedoel.
De vraag om uitleg is afgehandeld.