Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Vraag om uitleg over de oproep van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) om de kerncentrales langer open te houden
Verslag
De heer Beenders heeft het woord.
Voorzitter, we hadden deze vraag om uitleg misschien kunnen koppelen aan het debat over de energievisie dat we in het begin van deze vergadering hebben gevoerd. Indien we een stabiel investeringsklimaat willen om de omslag naar hernieuwbare energie te realiseren, is het natuurlijk uitermate belangrijk dat er massaal in hernieuwbare energie wordt geïnvesteerd en dat het klimaat hiervoor duidelijk wordt bepaald. Volgens mij zal het energiepact heel wat antwoorden bieden op de vraag welke langetermijnkeuzes zullen worden gemaakt.
Tijdens de zomerperiode heeft het Verbond van Belgische Ondernemers (VBO) een standpunt bepaald. Het VBO vindt dat we de kerncentrales langer moeten openhouden en maakt zich zorgen om de bevoorradingszekerheid. Op zich is het geen probleem dat het VBO zijn visie poneert. Iedereen mag zijn mening en zijn advies geven.
Het is echter belangrijk dat er vanuit het beleid en de politiek met een eenduidige stem wordt gereageerd. Om de langetermijnvisie, namelijk de omschakeling in de richting van hernieuwbare energie, te realiseren, is het vooral belangrijk dat we dit ambitieus en met een stem onderschrijven. Het is me opgevallen dat er politiek snel is gereageerd, maar helaas is dat best dubbelzinnig gebeurd. Dat zijn nu net de signalen die we niet moeten geven indien we de omslag naar hernieuwbare energie willen realiseren.
Minister, u hebt zelf ook gereageerd op het persbericht van het VBO. Enerzijds hebt u verklaard dat er voor kernenergie geen plaats is in de energiemix van de toekomst en dat hernieuwbare energie de toekomst is. Anderzijds hebt u echter ook verklaard gecharmeerd te zijn door de keuze van de Zwitsers om enkele kerncentrales langer open te houden zolang ze veilig zijn. Kerncentrales waarvan de veiligheid moeilijk te garanderen valt, mogen van u dan weer gerust vroeger sluiten.
Op 22 juli 2017 hebt u er in Gazet van Antwerpen voor gepleit de centrales die mankementen vertonen, meteen te sluiten. U hebt verklaard dat we centrales Doel 3 en Tihange 2, waar scheurtjes zijn vastgesteld, nu niet meer nodig hebben voor onze energiebevoorrading. Eerder in de maand hebt u verklaard dat een kernramp altijd kan gebeuren. Menselijke fouten of natuurrampen vallen nooit uit te sluiten. Daarmee hebt u uw ongerustheid getoond over de zich opstapelende nucleaire afvalberg. Volgens mij kunt u niet anders dan die lijn door te trekken en te erkennen dat er met betrekking tot nucleaire energie geen gegarandeerde veiligheid bestaat.
Naar aanleiding van uw uitspraken over kernenergie zou ik u graag een paar vragen stellen. Wat is nu precies uw standpunt over de kernuitstap in 2025? Bent u voor of tegen, wetende dat het creëren van onzekerheid over de kernuitstap misschien een selffulfilling prophecy kan worden? Indien u voor de kernuitstap bent, voelt u zich dan gesteund door de minister-president en de andere leden van de Vlaamse Regering? De vragen die ik nog wilde stellen, zijn eigenlijk al beantwoord tijdens de discussie over het energiepact. Het gaat dan vooral om de timing van het energiepact. Ik denk bijgevolg dat enkel mijn eerste twee vragen momenteel nog relevant zijn.
De heer Danen heeft het woord.
Voorzitter, het VBO heeft de zomervakantie afgesloten met het oplaten van een ballonnetje over het langer openhouden van de kerncentrales. Het VBO is van mening dat een sluiting van de kerncentrales in 2025 niet kan lukken zonder problemen voor de bevoorradingszekerheid en de kostprijs. Sinds de oproep van het VBO hebben al verschillende specialisten gereageerd.
Professor Belmans, CEO van het onderzoeksinstituut EnergyVille en professor energietechniek aan de KU Leuven, liet optekenen dat de naleving van de geplande kernuitstap in 2025 een kwestie van willen is. Bovendien zou het langer openhouden van de kerncentrales nefast zijn voor de investeringen in hernieuwbare energie. Wie ben ik om een dergelijke autoriteit tegen te spreken?
De heer Bogaerts, de voormalige directeur van Belgoprocess, laat in het midden of er nieuwe kerncentrales moeten komen. Over één zaak is hij echter zeer duidelijk. Hij gaat niet akkoord met het langer openhouden van de nucleaire centrales in de huidige omstandigheden. Op 4 september 2017 heeft hij in De Standaard zelfs gesproken over Russische roulette.
Ondanks de steeds weerkerende berichten dat onze centrales veilig zijn, heeft de FOD Binnenlandse Zaken op 1 september 2017 bevestigd dat de veiligheidsperimeter rond kerncentrales van 20 kilometer tot 100 kilometer wordt uitgebreid. Vanaf 2018 zullen, met andere woorden, jodiumtabletten worden gegeven aan de mensen die in een straal van 100 kilometer rond een kerncentrale wonen. Dat is ongeveer gebiedsdekkend.
Minister, u hebt in De Standaard laten optekenen dat de toekomst aan de hernieuwbare energie is en dat we werk moeten maken van een toekomst zonder kerncentrales. U hebt hieraan toegevoegd dat de bevoorrading verzekerd moet zijn tijdens de omslag naar hernieuwbare energie. U hebt vermeld inspiratie te vinden bij de Zwitsers, die hebben besloten enkele centrales langer open te houden zolang ze veilig zijn.
Enerzijds verklaart u dat de toekomst aan hernieuwbare energie zonder kerncentrales is. Anderzijds vindt u inspiratie in Zwitserland, waar besloten is enkele kerncentrales langer open te houden. Volgens de Bond Beter Leefmilieu (BBL), Test-Aankoop en professor Belmans is het langer openhouden van de centrales nefast voor de investeringen in hernieuwbare energie. Hoe wilt u investeringen in hernieuwbare energie aantrekkelijk maken als enkele verouderde centrales open mogen blijven?
De Zwitsers houden enkele centrales langer open zolang ze veilig zijn. De discussies over de scheurtjes en de pleidooien van de heer Bogaerts indachtig, is de vraag wie zal bepalen wat een veilige centrale is. Blijft deze beslissing uitsluitend de bevoegdheid van de federale overheid en van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC)?
Indien plots zou blijken dat een centrale niet meer veilig is, zal er dan voldoende capaciteit zijn om de bevoorrading te verzekeren? Wat is, met andere woorden, het plan B indien een of meerdere nucleaire centrales plots niet meer inzetbaar zouden zijn?
Welke rol ziet u voor gascentrales, bijvoorbeeld T-Power, tijdens de transitie?
Het energiepact met de andere gewesten en de federale overheid staat op til. Zult u in dit verband akkoord gaan met een verlenging van de levensduur van enkele verouderde kerncentrales?
Minister Tommelein heeft het woord.
Voorzitter, het gaat hier uiteraard om een federale bevoegdheid. Meestal houd ik er niet van federale bevoegdheden hier te bespreken, tenzij ik de meerderheidspartijen oproep om gezamenlijk aan de kar te trekken om iets op het niveau van de federale overheid sneller te laten verlopen. Als het om het interfederaal energiepact gaat, is dit echter van belang. We moeten daar niet flauw over doen. Dit gaat over de bevoegdheidsgrenzen heen. Dit heeft een rechtstreekse impact op de energiemix en bijgevolg ook op de energietoekomst van Vlaanderen en België.
Iedereen kent mijn persoonlijk standpunt. Ik ben persoonlijk geen voorstander van kernenergie, integendeel. Ik heb dat reeds meermaals verklaard en ik kom daar niet op terug. Ik heb daar een persoonlijke mening over.
Ik zou niet liever hebben dan dat de nucleaire uitstap zoals die nu in de federale wetgeving staat, uitgevoerd wordt. Ik heb op diverse bijeenkomsten duidelijk geponeerd dat dit mijn persoonlijke visie is en dat ik de wet op dat vlak wil naleven. De wet stelt duidelijk 2025 als datum.
Nucleaire centrales die niet in alle veiligheid uitgebaat kunnen worden, moeten wat mij betreft onmiddellijk sluiten. Ik ben daar ook niet voor bevoegd, want dat is de bevoegdheid van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC).
Zoals gezegd, moeten we dit bekijken in het licht van onze energiemix en onze bevoorradingszekerheid. Ik heb al een paar keren gezegd dat ik gecharmeerd ben door het Zwitsers model als pragmatisch voorbeeld als er een probleem zou ontstaan naar bevoorradingszekerheid. U kent het Zwitsers model dat stelt dat de kerncentrales die niet voor 100 procent veilig zijn onmiddellijk moeten sluiten en dat de centrales waar er geen enkele indicatie is dat er een probleem is, langer kunnen openblijven. Er is in Zwitserland een referendum gehouden en dat hebben de Zwitsers beslist. Laat er geen twijfel over bestaan: wat mij betreft is de toekomst hernieuwbaar!
De energiemix van de toekomst zal trouwens de kern vormen van het interfederale Energiepact. We hebben dat daarnet al besproken. Ik heb ondertussen via mijn woordvoerder vernomen dat het persbericht is verstuurd op 26 april 2017, waarin heel duidelijk staat dat we tegen het einde van het jaar het Energiepact willen hebben. Daarin staat ook beschreven wat de verschillende stappen zijn. Dat is ondertussen reeds goed opgeschoten. Ik ben er mij van bewust dat in het interfederale Energiepact alles wat te maken heeft met de kerncentrales, aan bod zal moeten komen. We kunnen niet doen alsof deze discussie niet bestaat.
De stakeholdersbevraging in het kader van een Belgische energievisie en het interfederale Energiepact heeft plaatsgevonden van begin mei tot eind juni 2017. Het politiek goedkeuringsproces zal dit najaar plaatsvinden. We zullen ook nog een publieke consultatie doen op basis van een vragenlijst. Na verwerking van de input van de burgers worden vanaf midden november de teksten aangevuld met die input. Daarna gaan we de finale rechte lijn in om het interfederale Energiepact finaal goed te keuren tegen het einde van dit jaar.
Ik heb gezien dat een aantal stakeholders daar ook publiekelijk verklaringen over hebben afgelegd. Het VBO, dat een van de stakeholders is, zegt te willen dat ze langer openblijven, waarvan akte. Ik heb gezegd dat dit bespreekbaar is, zoals ik dit hier nu ook zeg. Ik geef wel een belangrijke aanbeveling aan de bedrijven. Ze vragen een langere openhouding in het licht van bevoorradingszekerheid, maar tegelijkertijd vraag ik dat ze de nodige inspanningen leveren om in alternatieven te voorzien en investeren in hernieuwbare energie. Dat hangt voor mij samen.
Een pleidooi om een goedkopere energiefactuur te krijgen, kerncentrales langer openhouden: voor mij is alles bespreekbaar, maar niet als er geen engagementen komen om ook te investeren in hernieuwbare energie. Het is natuurlijk wel heel gemakkelijk om te staan roepen dat de doelstellingen niet zullen worden gehaald in 2020 als een aantal stakeholders zeggen dat dit hun corebusiness niet is. Het is belangrijk dat we allemaal aan hetzelfde zeel trekken. Op dat vlak denk ik dat kernenergie een onderdeel zou moeten zijn van het document van het Energiepact.
De heer Beenders heeft het woord.
Minister, u hebt duidelijk gezegd dat dit uw persoonlijk standpunt is. Op zich is dat niet zo verkeerd, zelfs het standpunt niet. Wanneer u echter gaat onderhandelen over een Energiepact zal er op een bepaald moment wel een politiek draagvlak moeten worden gevonden over kernuitstap op termijn. Het was helemaal geen leuke discussie die werd gevoerd nadat het VBO zijn standpunt had gegeven. Ik blijf erbij dat het VBO zijn standpunt mag geven, maar de antwoorden die daarop vanuit de politiek kwamen, halen uw ‘sense of urgency’ voor het investeren in hernieuwbare energie onderuit.
Als er twijfel blijft bestaan over de kernuitstap, dan is dat een probleem voor u en voor deze Vlaamse Regering, maar ook voor het halen van de doelstellingen. Uw persoonlijk standpunt moet stilaan evolueren naar een standpunt van de Vlaamse Regering. Ik dring aan om die kernuitstap op de tafel te leggen en te bespreken zodat u met een mandaat van de Vlaamse Regering rond de tafel kunt gaan zitten met de andere energieministers om dat Energiepact te maken zodat er ten minste een gedragen visie is. Als het bij een persoonlijk standpunt blijft, dan zijn we daar niet veel mee. Ik apprecieer dat u dat hebt en het is nog het juiste ook, maar u zult dit wel moeten vertalen naar een standpunt van de Vlaamse Regering. Ik hoop dan ook dat het standpunt van de Vlaamse Regering ook uw persoonlijk standpunt zal zijn. Ik hoop verder dat we daar heel snel een antwoord op krijgen, want anders zal het Energiepact op termijn een maat voor niets worden.
De heer Danen heeft het woord.
Minister, de kernuitstap is beslist beleid. Ik vind het een vreemd signaal dat u aan het VBO zegt dat u wilt praten over beslist beleid. Ik wil u echt vragen om daarmee te stoppen en om vast te houden aan die uitstap, ook al bent u niet bevoegd. Ik vraag u om uw voluntaristisch pleidooi voor hernieuwbare energie blijvend in de markt te zetten als het enige echte valabele alternatief.
De heer Gryffroy heeft het woord.
Het federale regeerakkoord spreekt inderdaad over een kernuitstap op twee voorwaarden, namelijk monitoring en bevoorradingszekerheid. In het rapport van het VBO staan bepaalde voorwaarden, namelijk 2000 tot 3000 megawatt langer openhouden en 4000 megawatt sluiten. U kunt niet ontkennen dat in alle debatten waar de heren Danen, Beenders, Schiltz, Bothuyne, soms de heer Tobback, en ikzelf aanwezig waren, dat ik dat ook altijd heb gezegd. Ik heb niet plots mijn visie veranderd vanwege het VBO. Ik heb altijd de stelling aangehouden dat we er niet zullen komen in 2025.
Ik vind het eigenaardig dat als het VBO, een van de vele stakeholders, dergelijke uitspraken doet, waarna in de krant staat ‘bedrijven vragen tragere kernuitstap’, het kot te klein is. Als Greenpeace of de Bond Beter Leefmilieu een dergelijke visie opmaken en zeggen dat we onmiddellijk moeten overstappen op nog meer hernieuwbare energie, dan wordt er normaal op gereageerd. Ik heb in deze discussie het gevoel dat afhankelijk van de stakeholder er ofwel kritisch ofwel niet wordt gereageerd.
Ik heb de rapporten van het VBO nagelezen. Mij ontbreekt het aan cijfers. Eigenlijk is het gevaarlijk dat alle stakeholders straks een eigen visie zullen geven. Ik zou verwachten dat stakeholders met cijfers en feiten komen. Dat verwacht ik niet alleen van het VBO, maar ook van de SERV, de BBL en andere organisaties.
Voor mij is het meest cruciale wat het tekort zal zijn vanaf 2025 als we alle kerncentrales sluiten. Dat moet wetenschappelijk onderbouwd kunnen worden. Dat is de cruciale vraag. Dan is het aan de politiek om te zeggen wat de eventuele alternatieven zijn en welk tijdspad er wordt uitgezet. Het basisgegeven zijn de feiten en cijfers. Daar ontbreekt het nog aan. De visie van het VBO wordt naar mijn gevoel ook niet voor 100 procent onderbouwd. Dat is een probleem.
Nogmaals, we mogen niet werken met een selectieve verontwaardiging ten overstaan van bepaalde stakeholders.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Het is eigenlijk straf dat het louter uitvoeren en het volgen van wat de wet voorschrijft, een persoonlijk standpunt zou moeten zijn van onze minister van Energie. De wet is vrij duidelijk. Het regeerakkoord is vrij duidelijk. Er zijn inderdaad een paar voorwaarden aan verbonden, maar ik heb nog geen enkel rapport of geen enkele indicatie gezien dat de kernuitstap onmogelijk zou zijn. Die is perfect mogelijk, maar men moet het alleen willen.
Het gebrek aan politieke wil en het gebrek aan een duidelijk alternatief dat wordt uitgewerkt, is uw verantwoordelijkheid, minister. U bent verantwoordelijk, ook in de rolverdeling met uw federale en gewestelijke collega’s, om dat alternatief uit te werken en om in het kader van het Energiepact de productie van energie en bevoorradingszekerheid te garanderen. Vlaanderen, u dus, heeft daarin de lead genomen.
Twijfel zaaien over de kernuitstap, al dan niet volgens Zwitsers model. Dat model is het meest floue is dat men kan bedenken, de verdienste ervan is dat men daar het debat durft te voeren op een open manier en probeert een draagvlak te zoeken voor de keuzes die men maakt. Uiteindelijk moeten er keuzes worden gemaakt.
De wet is vrij duidelijk. Zolang de wet er is, stel ik voor dat we de wet als leidraad houden en in eerste instantie allemaal samenwerken aan een goed alternatief voor kernenergie. Alleen maar roepen om meer hernieuwbare energie volstaat uiteraard niet. Minister, u voert actie om meer hernieuwbare energie te verkrijgen. Ik hoop dat er ook actie komt voor het snel uitwerken van een volwaardig alternatief voor ons huidige, op kernenergie gebaseerde model. De investeringen moeten snel gebeuren om de wet te doen naleven.
De heer Schiltz heeft het woord.
Minister, dank u voor uw persoonlijke visie, die wonderwel naadloos aansluit bij de partijvisie en blijkbaar ook bij de visie van de partij van de heer Bothuyne. Ik denk dus dat er een breed draagvlak is om de wet, zoals hij is goedgekeurd, uit te voeren.
Collega’s, we weten allemaal dat dit debat op het scherp van de snee wordt gevoerd. Enerzijds roept iedereen om bevoorradingszekerheid. Iedereen kijkt naar de overheid om er te allen tijde over te waken dat er voldoende elektriciteit aanwezig is. Anderzijds zitten we met enorme klimaatuitdagingen en met de vergroening van onze energiesystemen. Gek genoeg zou het deze minister van Energie en bij uitbreiding de belastingbetaler handenvol geld kosten indien u, mijnheer Bothuyne, de minister verantwoordelijk zou stellen om het integrale arsenaal aan kernenergie te vervangen door hernieuwbare energie. We kunnen dat. We kunnen nog wat biomassacentrales bijbouwen, we kunnen opnieuw putten slaan in de begroting of in de portemonnee van de mensen. Het komt er met andere woorden op neer om de transitie weg van kernenergie naar een volledig hernieuwbaar energiesysteem zo te voeren dat zij maximaal wordt gestuurd door rendabele privé-investeringen waarbij de overheid het beleid dat we nu voeren bijspijkert waar nodig, drempels verlaagt, mensen over de drempel tilt, draagvlak creëert en duidelijkheid schept.
Minister, ik ben zeer tevreden dat u vandaag herhaalt dat u een tegenstander bent van kernenergie. Ik wil toch nog eens herhalen dat het er niet alleen over gaat of we nu ‘de groene’ willen uithangen of de energietransitie nu sneller of trager willen. Daar gaat het niet alleen over. Het gaat ook niet alleen over of we bezorgd zijn over kernafval of hoe we het risico op een kernramp inschatten. Het gaat ook over marktwerking.
En inderdaad, collega’s en mijnheer Gryffroy, als wij politici vandaag maar genoeg blijven zeggen: ‘Nja, die wet op de kernuitstap, kunnen we dat wel halen? Kloppen de cijfers wel? Gaat het wel lukken? Ik weet het niet! We moeten toch voorzichtig zijn!’ Natuurlijk moeten we voorzichtig zijn. Over tien jaar, als we aan de vooravond van de uitstap zitten en we hebben er alles aan gedaan en we hebben alle investeringen maximaal geboost en we hebben een back-upscenario met reservecapaciteit en het blijkt dat er nog één kleine reactor misschien nog twee jaar langer moet blijven draaien zodat het licht niet uitgaat, dan denk ik dat er geen enkele verantwoordelijke politicus zal zeggen: ‘Dat gaat niet. We storten nog liever het land in de dieperik om toch maar koste wat het kost aan die wet vast te houden.’ Natuurlijk niet. Maar er is een groot verschil tussen zeggen dat je het onmogelijke niet gaat doen en zeggen dat je nu al begint met het zaaien van onzekerheid over die wet en of we die datum wel zullen halen. Als we vandaag onzekerheid blijven zaaien over de kernuitstap, zal de kostprijs van hernieuwbare energie hoog en onbetaalbaar blijven. Ik zeg het dus aan al mijn collega’s: als het u werkelijk menens is met de omslag naar een hernieuwbaar energiesysteem en naar betaalbare en propere energie voor iedereen, stop dan met twijfel te zaaien. Want één ding is zeker: ons huidige kernenergiepark is niet compatibel met een duurzaam energiesysteem.
Minister Tommelein heeft het woord.
Ik dacht dat ik maar zo duidelijk kon zijn. Ik heb heel duidelijk gezegd wat mijn persoonlijk standpunt is. Ik heb ook duidelijk gezegd dat het geen bevoegdheid van Vlaanderen is, maar dat het aan bod zal komen in het Energiepact. Dat kan niet anders: in het kader van de bevoorradingszekerheid en van de energiemix.
Ik heb ook duidelijk gezegd dat er een wet bestaat die de kernuitstap voorziet tegen 2025 en dat ik die wet respecteer.
Ik denk dat ik maar zo duidelijk kon zijn. Ik hoef niet altijd mijn persoonlijke mening te vertalen in een regeringsvisie, mijnheer Beenders. Ik zal waarschijnlijk nog dikwijls in mijn carrière een regeringsvisie of een regeringsstandpunt hebben waarmee ik het niet altijd honderd procent eens zal zijn. Dat is nu eenmaal de politiek. Ik kan mij niet voorstellen dat u het altijd honderd procent eens bent met alle standpunten van uw partij of met deze die in het verleden door uw partij werden ingenomen in een regering.
Ik wil nog bij iets de puntjes op de i zetten. Ik ben de minister die ervoor moet zorgen dat de alternatieven er zijn. Mijnheer Bothuyne, er bestaat op dit moment een zeer mooi logo: ‘#IKBENWIJ’. Wij zijn verantwoordelijk. Wij moeten het allemaal samen doen. Niets is gemakkelijker dan te zeggen: ‘Mijnheer de minister, ge hebt plannen en zorg nu maar dat het wordt uitgevoerd.’ Ik heb plannen. Ik trek en ik sleur. Ik heb ondersteuningsmiddelen. Ik sta open voor nieuwe voorstellen. Maar ik denk dat het nu eens duidelijk moet zijn dat als er één persoon is die de doelstelling van hernieuwbare energie tegen 2020 wil halen, dat hij hier vooraan zit. Daar moet u dus geen twijfel over laten bestaan. Ik hoop dat iedereen even overtuigd zal zijn als ik. Als dat het geval zou zijn, ben ik er zelfs van overtuigd dat we die doelstellingen zullen overschrijden.
De heer Beenders heeft het woord.
Mocht mijn arm niet in het gips zitten, ik zou hebben geapplaudisseerd voor het eindbetoog van de heer Schiltz. Hij slaat de nagel op de kop. We zitten vandaag in de fase dat er geen twijfel mag ontstaan over het feit dat die kernuitstap wordt gerealiseerd. Dat was ook de reden van mijn vraag. Ik had geen probleem met de mening van het VBO. Ik had meer een probleem met de reacties erop. Als we het echt menen met de toekomstvisie inzake hernieuwbare energie, dan hoop ik dat de politieke communicatie van alle partijen dezelfde zal zijn. Ik heb na de tussenkomsten hier het gevoel dat we buiten één partij allemaal op dezelfde lijn zitten. Mijnheer Gryffroy, ik hoop dat u ook uw partij kunt overtuigen om het maximale eruit te halen om de sluiting van de kerncentrales te realiseren en om inderdaad – want dat is nu net het probleem in alle debatten en betogen die u houdt – de twijfel weg te halen. Het is net door die twijfel te zaaien dat de investeringen in hernieuwbare energie kunnen worden vertraagd. Dat is nu net niet datgene waaraan we vandaag aan het werken zijn. Alstublieft, mijnheer Gryffroy, verander van mening. Zet u in om die kerncentrales te sluiten zoals voorzien. En laat alstublieft die twijfel weg!
De heer Danen heeft het woord.
Als een stakeholder, weliswaar een belangrijke zoals het VBO, iets opwerpt dat dwars tegen het regeerakkoord of tegen beslist beleid ingaat, lijkt het me gevaarlijk om te stellen dat je daarover kunt praten. Want als je over iets wilt praten, geef je al aan dat je een eind in die richting wilt bewegen. Ik weet dat het van nuances, schakeringen en interpretaties afhangt, maar ik zou u toch willen vragen, minister, om, zoals u vandaag voluntaristisch hebt gepleit voor hernieuwbare energie, dat ook te doen als u met het VBO aan tafel zit.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.