Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Op 20 april verscheen er een artikeltje in De Tijd met als titel: ‘Sociale partners bikkelen om zitjes bij De Lijn’. Dat wekte natuurlijk mijn belangstelling en ik ben dat een beetje gaan uitpluizen.
Het verwonderde mij nogal omdat de regering eind 2014 nog maar pas een nieuwe raad van bestuur voor De Lijn had aangeduid. Maar ja, ondertussen bestaat het decreet Deugdelijk Bestuur dat wij hier hebben goedgekeurd en dat geldt voor de hele Vlaamse publieke sector. Het dateert van 22 november 2013 en bevat nieuwe regels van deugdelijk bestuur voor Vlaamse agentschappen en andere overheidsentiteiten, al dan niet onder vennootschapsvorm.
De nieuwe regels betreffen onder andere de samenstelling van de raad van bestuur. Het decreet schrijft voor dat minstens een derde van het aantal stemgerechtigde leden van de raad van bestuur uit onafhankelijke bestuurders moet bestaan. Het gaat dan over deskundigen, die, na een open oproep tot kandidaatstelling en vergelijkende selectie, uit lijsten van twee kandidaten per mandaat worden aangesteld, op voordracht van de raad van bestuur. Naargelang de geviseerde overheidsentiteit, gebeurt de aanstelling door de Vlaamse Regering of door de algemene vergadering. De onafhankelijke bestuurders kunnen slechts worden ontslagen in geval van ernstige redenen en enkel op ‘voordracht’ van de raad van bestuur. Dat is waar het allemaal zo’n beetje over gaat.
Het decreet voorziet in een overgangsbepaling wat de nieuwe samenstelling van de raden van bestuur betreft. De samenstelling moet worden aangepast bij de eerstvolgende hernieuwing van de mandaten en uiterlijk op 1 juli 2018. Hier begint het al een beetje. De eerstvolgende hernieuwing van de mandaten is er eigenlijk al geweest, het decreet Deugdelijk Bestuur is van 2013 en de nieuwe raad van bestuur is in 2014 aangesteld. Blijkbaar heeft de regering de procedure toen nog niet willen volgen, er was immers nog tijd tot 1 juli 2018. Maar dat is niet helemaal juist. Ik heb intussen een verslag van de evaluatie van dat decreet van april 2017 gevonden. Dat is een parlementair document dat wellicht in een andere commissie wordt besproken, maar bon, het is toch ook van toepassing op De Lijn.
Daar vinden we een hele redenering. De Vlaamse Regering heeft op 26 juni 2015 ook nog een tijdelijke uitzondering toegestaan op die verplichting tot aanstelling van één derde onafhankelijke bestuurders voor alle entiteiten die ressorteren onder dat decreet en waarvan de samenstelling van de raad van bestuur nog niet in overeenstemming is.
Die uitzondering werd toegestaan tot 31 juli 2017 en dat komt heel kortbij, voor alle entiteiten waar er een algemene vergadering is. De Lijn heeft een algemene vergadering, deze maand nog normaal gezien, dat is altijd in mei. Het is een beetje onduidelijk, is het nu 2018 of 2017? Goed, er zal toch moeten voldaan worden, op een of andere manier, aan dat decreet Deugdelijk Bestuur.
Het decreet voorzag nochtans in de mogelijkheid voor de Vlaamse Regering, op gemotiveerd verzoek van de entiteit, om gegronde redenen een uitzondering toe te staan. Ze hebben er wel veel toegestaan, want in datzelfde verslag zien we al die uitzonderingen, het zijn er negentien. Bij De Lijn is dat nu jammer genoeg niet gebeurd, blijkbaar, want anders hadden we dat artikeltje in De Tijd niet gehad.
Ondertussen heeft De Lijn gedaan wat ze moet doen. Midden februari 2017 maakte De Lijn bekend dat ze op zoek was naar vier onafhankelijke leden voor de raad van bestuur. Kandidaten konden tot 15 maart hun cv en motiveringsbrief indienen. Meer dan honderd kandidaten hebben zich aangeboden. Dat is geweldig veel.
Gelukkig moet De Lijn dat niet allemaal alleen bekijken. GUBERNA en Schelstraete Delacourt Associates kregen van De Lijn de opdracht om in alle onafhankelijkheid dit proces te begeleiden. Zij zullen een shortlist van acht kandidaturen voorstellen aan de Vlaamse Regering. Uiteindelijk zal de Vlaamse Regering de vier bestuurders uit deze lijst benoemen.
Maar we zitten nog met een ander probleem, dat ik nog niet heb aangekaart, en dat is het Oprichtingsdecreet van De Lijn. Daar staat in artikel 15 heel duidelijk dat de raad van bestuur van De Lijn uit elf leden bestaat: vijf aangeduid door de regering, en – misschien dacht u dat dan de vier onafhankelijke zouden volgen, maar nee – twee door de steden en gemeenten en vier door de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV), en dat zijn twee mensen van de vakbond en twee van de werkgeversorganisaties. Om de raad van bestuur uit te breiden met vier moet er dus een aanpassing van dit decreet komen, voor juli 2018 of 31 juli 2017, dat is mij onduidelijk.
Deze aanpassing is echter nog niet gerealiseerd. Daarom kunnen de vier onafhankelijke bestuurders in de huidige stand van de wetgeving – naar mijn mening – enkel in de plaats komen van reeds zetelende bestuurders, maar dan allicht die vijf aangeduid door de regering. Of hoe gaat het opgelost worden?
De wijziging van de samenstelling van de raad van bestuur zou ergens in mei op de raad van bestuur moeten komen. Ik weet niet of dat gebeurd is.
Hoe zult u de samenstelling van de raad van bestuur van De Lijn conformeren met het decreet Deugdelijk Bestuur? Hoe gaat u dat aanpakken? Zult u nog met een ontwerp van aangepast decreet Personenvervoer naar het parlement komen om die vier onafhankelijke bestuurders bijvoorbeeld toe te voegen? Dat had ook gekund, dat je van elf naar vijftien zou gaan. Maar klopt het dan nog wel? Is het dan wel een derde? Neen, dat had je er vijf moeten hebben.
Is er een overgangsregeling denkbaar om, gezien ook de transitie binnen De Lijn naar basisbereikbaarheid, de huidige samenstelling van de raad van bestuur per uitzondering toch nog te behouden en die uitzondering alsnog te vragen, om op die manier toch wat rust in de structuur te brengen? Op een belangrijk moment, waar we naar een compleet nieuw systeem van openbaar vervoer gaan in Vlaanderen, kunnen we ons dit soort discussies allicht besparen, dacht ik.
Hoe ver staat het nu met heel die selectieprocedure die men bij De Lijn heeft opgestart voor die vier onafhankelijke bestuurders? Is die shortlist van acht kandidaten al bekend? Hoe ver staat de Vlaamse Regering met een eventuele selectie? Wat is de verdere timing en planning? En hoeveel heeft die selectieprocedure gekost aan De Lijn? Als er honderd kandidaten waren, kan ik mij voorstellen dat de kostprijs ook navenant is opgelopen.
Kortom, waarom werd er eigenlijk geen uitzondering gevraagd om dat oprichtingsdecreet van De Lijn te conformeren aan het decreet Deugdelijk Bestuur? Aangezien het niet werd gevraagd, kan het nog gevraagd worden? Of hoe gaat u het anders aanpakken?
Minister Weyts heeft het woord.
Artikel 4 van het decreet Deugdelijk Bestuur zegt: minimaal een derde van het aantal stemgerechtigde leden van de raad van bestuur is een onafhankelijke bestuurder. De Vlaamse Regering kan op gemotiveerd verzoek, om gegronde redenen, een uitzondering toestaan op de bepaling van het eerste lid.
Artikel 5 zegt: de raad van bestuur stelt de vereisten vast waaraan kandidaten voor het mandaat van onafhankelijk bestuurder moeten voldoen op het vlak van bekwaamheden, kennis en ervaring. De raad van bestuur doet een open oproep tot kandidaatstelling voor een mandaat van onafhankelijk bestuurder. De oproep bevat een weergave van de vereisten waaraan kandidaten moeten voldoen en regelt de wijze van kandidaatstelling, waarbij minstens een curriculum vitae wordt voorgelegd. De raad van bestuur vergelijkt de respectieve verdiensten van de kandidaten. De onafhankelijke bestuurders worden uit lijsten van twee kandidaten per te begeven mandaat door de Vlaamse Regering aangesteld, op voordracht van de raad van bestuur. Indien de entiteiten, vermeld in artikel 2, paragraaf 1, 4°, 6°, 8° en 9°, onder wettelijke bepalingen vallen die de algemene vergadering bevoegd maken voor de aanstelling van de bestuurders, worden de onafhankelijke bestuurders aangesteld door de algemene vergadering, op voordracht van de raad van bestuur.
De Lijn valt als extern verzelfstandigd agentschap niet onder de bepaling van die laatste paragraaf. Dat betekent dus dat de aanstelling van de onafhankelijke bestuurders de bevoegdheid is van de Vlaamse Regering.
De Lijn heeft in eerste instantie gevraagd of de huidige bestuurders die zetelen op voordracht van de SERV, als onafhankelijke bestuurders beschouwd kunnen worden. Het antwoord daarop vanuit de diensten van collega Homans was negatief. En dus heeft De Lijn tot op heden geen onafhankelijke bestuurders.
Artikel 32 van het decreet voorziet in overgangsmaatregelen. De algemene regel is dat de samenstelling van de raad van bestuur wordt aangepast aan de regeling van de onafhankelijke bestuurders bij de eerstvolgende hernieuwing van de mandaten en uiterlijk op 1 juli 2018. Dat is van toepassing voor de instellingen waar nog geen hernieuwing van de mandaten plaatsvond. Indien er wel al een hernieuwing van de mandaten plaatsvond en er nog geen onafhankelijke bestuurders werden aangesteld, is dat niet in overeenstemming met het decreet. Voor die instellingen heeft de Vlaamse Regering op 26 juni 2015 een tijdelijke uitzondering toegekend. Een uitzondering wordt toegestaan tot 31 juli 2017 voor alle entiteiten waar er een algemene vergadering is en tot 31 december 2016 voor alle andere entiteiten. Aangezien De Lijn een algemene vergadering heeft, loopt de uitzondering tot 31 juli van dit jaar. We hebben niet de ambitie om naast die overgangsperiode nog bijkomende uitzonderingen toe te staan en mikken dus op die datum.
Het oprichtingsdecreet van De Lijn zal hoe dan ook aangepast moeten worden. Artikel 15 van dat decreet voorziet immers in de samenstelling van de raad, en hier dienen de vier onafhankelijken te worden ingeschoven. Dat is dus niet het decreet Personenvervoer waar u naar verwees, collega Brouwers.
Dat stond in mijn schriftelijke vraag, maar dat is fout. Ik heb mondeling over het oprichtingsdecreet gesproken.
Die vier onafhankelijken moeten dus in dat decreet ingeschoven te worden. Ik zal die aanpassing nog deze maand voorleggen aan de ministerraad, en vervolgens aan het parlement. Ik ga er dan ook niet te ver op vooruitlopen, maar logische uitgangspunten zijn voor mij: geen uitbreiding van het aantal bestuurders, een voldoende snelle inwerkingtreding van het decreet, teneinde de opgenomen data in het decreet Deugdelijk Bestuur te kunnen aanhouden, en een correcte aanwezigheid en verhouding van de reële aandeelhouders van het bedrijf binnen de raad van bestuur. Dat is geen eenvoudige oefening.
Wat betreft de procedure om de vier onafhankelijken aan te stellen: de shortlist van acht kandidaten, waarbij GUBERNA inderdaad is aangeduid als onafhankelijke begeleider, is momenteel in behandeling door het remuneratie- en benoemingscomité van de raad van bestuur. De beslissing over de voordracht wordt normaal geagendeerd op de raad van bestuur van 31 mei. Het is dus niet GUBERNA dat zelf rechtstreeks de voordracht aan de Vlaamse Regering doet, het is nog altijd de raad van bestuur die de voordracht aan de Vlaamse Regering doet. Die zal dan beslissen om uit die lijst van acht kandidaten vier nieuwe leden van de raad van bestuur aan te stellen.
Anticiperend op de samenstelling van de huidige raad van bestuur heb ik nog wat bijkomende informatie, voor zover dat nodig zou zijn. Artikel 15 van het decreet stelt dat de raad van bestuur elf leden telt, waaronder de voorzitter en de ondervoorzitter, dat twee bestuurders namens de gemeenten worden benoemd in overleg met de representatieve organisatie van de gemeenten van het Vlaamse Gewest, dat twee bestuurders worden benoemd op voordracht van de representatieve werknemersorganisaties die in de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) zijn vertegenwoordigd en dat twee bestuurders worden benoemd op voordracht van de representatieve werkgeversorganisaties die in de SERV zijn vertegenwoordigd.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. U hebt hier echter wel al de stelling ingenomen dat u sowieso niet naar een uitbreiding wilt gaan. Dat zal het u niet gemakkelijk maken, zeker niet omdat u vindt dat de aandeelhouders nog een meerderheid moeten hebben. We zien al welke richting het zal uitgaan. Ik hoef daar geen tekening bij te maken.
Aangezien de Vlaamse Regering nog een beslissing moet nemen, zal ik daar nu geen verdere uitspraken over doen. Ik zou de optie van een uitbreiding echter niet helemaal uitsluiten. Op die manier kunnen bepaalde vertegenwoordigers van de maatschappij nog een zitje krijgen, al gaat het dan misschien niet om de zitjes die er nu zijn. Nu gaat het telkens om twee vertegenwoordigers. Volgens mij moet toch een compromis worden gezocht. Dit is geen gemakkelijke oefening.
Volgens mij heeft de Vlaamse Regering dit een beetje zelf veroorzaakt. Indien in 2014 meteen rekening was gehouden met het nieuwe decreet betreffende deugdelijk bestuur in de Vlaamse publieke sector, zou het nu misschien niet nodig zijn die moeilijke oefening te maken. In elk geval wacht ik met verdere commentaren tot ik weet wat u eind deze maand aan de Vlaamse Regering zal voorleggen. Ik kijk uit naar het resultaat.
Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Mevrouw Brouwers, na uw laatste woorden moet ik toch ook even het woord nemen. Voor ons is het decreet betreffende het deugdelijk bestuur in de Vlaamse publieke sector enorm belangrijk. Dit omvat het aantrekken van onafhankelijke bestuurders. Ik hoop dat dit voor ons allen het geval is. Ik had begrepen dat dit decreet op een brede steun kon rekenen. Blijkbaar is al een moment gemist en een uitstel toegestaan. Ik ga ervan uit dat dit uitstel eenmalig was en dat nu spoedig werk zal worden gemaakt van het conformeren aan het decreet.
Minister, uw antwoord, waaruit ik drie kernboodschappen onthoud, heeft me gerustgesteld. We zijn voor een snelle inwerkingtreding. De aanwezigheid van het aandeelhouderschap moet correct zijn. Dat lijkt me echt een evidentie. Ik heb u niet voor een uitbreiding horen pleiten. Voor onze fractie is dit belangrijk. Dit staat nog los van de vraag waarom we De Lijn anders dan de andere zouden behandelen. Dat kan de bedoeling niet zijn. Dat lijkt me zeer moeilijk en alleszins niet onze optie. De Lijn is een organisatie die hieraan is onderworpen. Ik zie niet in waarom we plots een uitzondering inzake timing of samenstelling zouden maken. We zijn al zeker geen voorstander van de uitbreiding van raden van bestuur. Ik veronderstel dat iedereen de huidige gevoeligheid begrijpt. Bovendien moet het werkbaar blijven. Dit is niet het moment om naar een uitbreiding van raden bestuur te gaan.
Ik vat het even samen. Uw drie uitgangspunten zijn in mijn ogen de juiste uitgangspunten. Ik wens u dan ook veel succes met uw tocht naar de Vlaamse Regering hiermee.
De vraag om uitleg is afgehandeld.