Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Verslag
Mevrouw Turan heeft het woord.
Minister-president, het Trade in Services Agreement (TiSA) is een van de akkoorden waarover ook wordt onderhandeld en dat een beetje onder de radar is gebleven. In het kader van de Doha Ontwikkelingsronde werd na het General Agreement on Trade in Services (GATS) over verdere liberalisering van de handel in diensten gesproken, maar voortgang maken bleek binnen de World Trade Organization (WTO) onhaalbaar. Bij een aantal WTO-leden bestond toch de wens de afspraken uit het GATS te verbreden en verdiepen. Daarom hebben 23 WTO-leden sinds 2012 daarover onderhandeld en wensen ze een plurilateraal akkoord over de handel in diensten, namelijk het TiSA, te bereiken. De Europese Unie is een van deze 23 onderhandelingspartners.
De onderhandelingen over dit akkoord zijn lang onder de publieke radar gebleven. Het CETA en het TTIP zijn inmiddels wel in het publieke debat binnengedrongen. De verkiezing van de handelsceptische Donald Trump als volgende president van de Verenigde Staten zet het TiSA mogelijk op de helling. Een van de conclusies van het CETA- en TTIP-debat is dat een breed publiek debat nodig is over de onderhandelingen van handelsakkoorden zodat het eindresultaat evenwichtig is en geen sociale onrust veroorzaakt en een breder draagvlak heeft.
Het is echter onduidelijk hoe de onderhandelingen verder zullen verlopen. De aanvankelijke deadline was december, maar intussen is duidelijk dat die niet gehaald zal worden.
Minister-president, kunt u een stand van zaken geven na de laatste onderhandelingsronde van 2 tot 10 november? Hoe schat u de kans van slagen in van dit akkoord en wanneer verwacht u eventueel de succesvolle afronding? Hoe schat u de impact van de verkiezing van Donald Trump in op het onderhandelingsproces? Hoe hebt u het publieke debat inzake het TiSA georganiseerd en wat zijn de verdere plannen op dit vlak? Het debat over het CETA en het TTIP hebben ons duidelijk gemaakt dat de handelsakkoorden leven bij het grote publiek, en er moet op een andere manier over worden onderhandeld. Welke inspanningen levert u om een grotere betrokkenheid te creëren? Welke conclusies hebt u getrokken uit het Belgische CETA-debat voor het TiSA? Hebt u zicht op de economische impact van het TiSA in België? Het is belangrijk om de impactanalyses op tijd te maken. Zal de toegenomen concurrentie in de dienstensector als gevolg van het TiSA een positieve of een negatieve impact hebben op de omvang, de kwaliteit en de duurzaamheid van werkgelegenheid?
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Mevrouw Turan, zoals u zelf aangeeft, hebben de Amerikaanse verkiezingen hun effect op de plurilaterale handelsagenda niet gemist. De onderhandelingen over handel in diensten, het TiSA, zijn opgeschort sinds de laatste onderhandelingsronde van november jongstleden wegens een aanhoudend gebrek aan engagement van de VS in afwachting van een nieuwe administratie. De administratie die nu nog aan de macht is, heeft gezegd dat het geen zin heeft om verder te onderhandelen, en dat is logisch. In plaats daarvan greep er een vergadering plaats op het niveau van de hoofdonderhandelaars die voornamelijk tot doel heeft een stand van zaken of inventaris op te maken en te consolideren. De bedoeling is dat in de lente van volgend jaar de draad opnieuw wordt opgenomen.
De vraag over de kans van slagen is moeilijk te beantwoorden. Het zou voor de Vlaamse economie een goede zaak zijn dat we slagen in deze onderhandelingen. Ik ga er nog steeds van uit dat de onderhandelingen succesvol kunnen worden beëindigd. Het is wachten tot de lente. De nieuwe Amerikaanse president lijkt de voorkeur te geven aan bilaterale akkoorden, eerder dan aan multilaterale akkoorden.
Hij moet ook nog een handelsvertegenwoordiger aanstellen. Dit moet worden goedgekeurd door het Congres. Op het ogenblik is het dus koffiedik kijken wat de houding van de VS zal zijn en wat de impact zal zijn op de voortzetting van de onderhandelingen. Het zal zeker tot de lente duren voor we daar enig zicht op krijgen.
Een publiek debat is georganiseerd voorafgaand aan elke onderhandeling zoals bij elke andere voorgenomen opstart van onderhandelingen. Het Departement internationaal Vlaanderen bevraagt FIT, bevraagt het brede maatschappelijke middenveld. Het heeft ook de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten en de Vereniging van Vlaamse Provincies betrokken bij de bevraging. Wij geven maandelijks een stand van zaken die u in de mededelingen aan de Vlaamse Regering krijgt.
Wat de conclusies betreft, kan ik u zeggen dat de handel in diensten aan belang wint. Het rapport van het steunpunt geeft aan dat de dienstensector in de meeste EU-lidstaten meer dan 50 procent van het bruto binnenlands product (bbp) vertegenwoordigt. Ik citeer: “Het aandeel van diensten in de internationale handel bedraagt echter maar 20 procent. De cijfers suggereren dat voor veel landen aanzienlijke handelsbelemmeringen blijven bestaan waardoor de internationale dienstenhandel zijn potentieel mogelijk niet volledig benut.”
We moeten de onderwijs-, welzijns-, gezondheidszorg- en toekomstige diensten beschermen tegen ongebreidelde liberalisering. We wensen geen liberalisering van de audiovisuele diensten omdat culturele diensten in het algemeen een dubbele natuur kennen, namelijk een economische, maar ook een maatschappelijke dimensie. Het mandaat aan de Europese Commissie trekt op dat vlak duidelijke rode lijnen. De Europese Commissie is gebonden door het mandaat dat ze heeft gekregen.
Ik geef een aantal punten uit dat mandaat. De vrijhandel mag geenszins de culturele verscheidenheid, die in Europa gedragen wordt door alle lidstaten, in het gedrang brengen; specifieke bepalingen dienen te worden opgenomen met betrekking tot duurzame ontwikkeling; het regelgevingsrecht van de lidstaten moet gevrijwaard blijven; publieke diensten en diensten van algemeen belang mogen niet in het gedrang worden gebracht; audiovisuele diensten zijn uitgesloten van de onderhandelingen; de bestaande bescherming en hoge veiligheids-, milieu-, en arbeidsstandaarden kunnen niet negatief worden beïnvloed.
Het mandaat is gepubliceerd. U vindt dit mandaat online. Er is op dat vlak transparantie vanwege de Europese Commissie. Ik neem me voor om voor deze en andere onderhandelingen te vragen om leeskamers in te richten op het niveau van de Europese Unie, maar ook op het niveau toegankelijk voor de lidstaten. Bij ons is dat ook georganiseerd voor het TTIP. Dit kan alleen maar de transparantie ten goede komen. Deze les trek ik niet uit het CETA maar wel uit het TTIP. Ik denk dat dit een goede zaak is voor alle mogelijke onderhandelingen, uiteraard met de nodige geheimhoudingsclausules. Want zijn mandaten en onderhandelingspositie per ronde publiek maken, betekent dat men niet meer kan onderhandelen als alle andere partners weten wat het ultieme bod en uitgangspunt is. Dan is men op voorhand verloren in de onderhandelingen.
Vlaanderen wil specifieke aandacht voor de liberalisering van financiële, bouw- en baggerdiensten, maritieme, professionele en ingenieursdiensten, distributie, transport en logistieke diensten, milieudiensten zoals afvalbeheer, klimaatmitigatie en/of -adaptatie en bodemonderzoek en -sanering alsook telecomdiensten, toerisme en recreatie.
Specifieke cijfers over de economische impact voor België hebben we niet, maar de impactanalyse op Europa is positief. Het aandeel van diensten in de Vlaamse economie neemt toe en diensten worden steeds vaker samen verkocht met goederen, vooral in relatie met de circulaire economie. Daarom is een verbeterde regeling van handel in diensten – waarin ook aandacht is voor de nieuwe manieren van werken bij levering van diensten, bijvoorbeeld verkoop via het internet – van groot belang voor de werkgelegenheid in Vlaanderen en de duurzaamheid van onze economie.
Mevrouw Turan heeft het woord.
Minister-president, ik dank u voor uw antwoord. Ik dacht even dat het TiSA opgeschort was. Ik vroeg me af of het officieel was opgeschort of de facto. Ik meen uit uw antwoord af te leiden dat het de facto is opgeschort vanwege de verkiezingen in Amerika.
U zegt dat er een stand van zaken wordt opgemaakt om verder te kunnen onderhandelen met de nieuwe administratie. Wordt die ook officieel aan de regeringshoofden overgemaakt of enkel aan de hoofdonderhandelaars?
Ik begrijp verschillende elementen uit uw antwoord heel goed. U hebt verwezen naar het mandaat met duidelijke rode lijnen. In alle eerlijkheid, ik weet niet of dat mandaat al publiek is gemaakt.
Het mandaat staat online.
Het staat online. Ik zal er eens naar kijken. Die rode lijnen zijn duidelijk. De invulling moet dan later nog komen.
We moeten ervoor zorgen dat we voor die handelsakkoorden in de toekomst een beter draagvlak creëren. Er zijn inderdaad bepaalde lessen getrokken uit het TTIP. Voor sommigen zijn die openingen naar transparantie al breed genoeg. U bent daar tevreden over. Voor anderen gaat het nog niet ver genoeg. De transparantie over het CETA was inderdaad veel slechter, maar dat akkoord bevindt zich op dit ogenblik in een andere situatie. Het brede maatschappelijke veld moet beter worden betrokken. U hebt gezegd dat de klassieke bevragingen zijn gebeurd door het Departement internationaal Vlaanderen. U hebt verwezen naar FIT. U hebt gezegd dat ook de VVSG is bevraagd. Gebeurde dat schriftelijk? U zei: “Het breed maatschappelijk veld is geïnformeerd, is bevraagd.”
U verwijst uitdrukkelijk naar de VVSG. Gaat het dan over een schriftelijke vraag van de VVSG? Is de vraagstelling aan FIT schriftelijk gebeurd? Als u daar vandaag niet op kunt antwoorden, kan ik u die vraag ook schriftelijk stellen. Naast FIT en de VVSG zegt u dat het breed maatschappelijk veld is bevraagd. Mijn vraag is hoe dat is gebeurd.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Het TiSA is gebaseerd op het General Agreement on Trade in Services. Alle leden van de WTO zijn daarbij betrokken. De belangrijkste bepalingen van het GATS, met name reikwijdte, definities, markttoegang, behandeling en vrijstellingen, worden ook in het trade agreement besproken. De gesprekken verlopen op basis van voorstellen van de verschillende deelnemers. U hebt dat zeer goed uitgelegd, minister-president.
Het TiSA is gericht op de openstelling van de markten, de verbetering van de regels inzake licentieverlening, financiële diensten, telecommunicatie en e-commerce, zeker voor professionals die tijdelijk in het buitenland verblijven om er aan dienstverlening te doen. Vlaanderen heeft in dit verdrag heel wat offensieve belangen te verdedigen. Ook dit verdrag is in het belang van Vlaanderen net zoals het CETA en andere verdragen waarover nog altijd wordt onderhandeld. Vlaanderen neemt een positieve, offensieve houding aan in deze onderhandelingen omdat dit verdrag op termijn kan uitgroeien tot een multilateraal akkoord dat een verbetering is van onze regelgeving inzake handel en diensten.
Minister-president, u hebt terecht gewezen op bepaalde moeilijkheden en opmerkingen die telkens terugkomen in debatten over de handelsverdragen, en op de transparantie. Er komt een publiek debat. Internationaal Vlaanderen is dat debat intussen al aangegaan met onder meer FIT, de VVSG en de Vereniging van de Vlaamse Provincies. In het kader van die transparantie hebt u ook gewezen op de maandelijkse stand van zaken die wij krijgen. In het Vlaams Parlement krijgen wij elk maand een mededeling met een stand van zaken over de beslissingen die zijn genomen door de verschillende raden, de betrokkenheid van Vlaanderen en van de andere deelstaten, de verantwoordelijkheden, de inbreukprocedures. Dat is uniek, dat bestaat niet op het federale niveau. Als lid van het Federaal Adviescomité Europese Aangelegenheden, wapen ik me telkens met de verslagen die wij hier van uw diensten krijgen. In Vlaanderen staan we op dat vlak alvast een stapje verder. Dit sluit opnieuw aan bij die transparantie, bij het publieke debat en bij de openheid die er is over dit debat.
U hebt ook terecht verwezen naar de bezorgdheid over de rode lijnen die telkens terugkomt bij die handelsverdragen. Culturele exceptie is ook hier van toepassing, alsook duurzame ontwikkeling, vrijwaring van onze regelgeving op het vlak van consumentenbescherming en onze terechte strengere veiligheidsnormen.
Op het vlak van transparantie hebt u verwezen naar het mandaat dat online staat en dat we dus kunnen terugvinden. Ook over deze onderhandelingen bestaat er dus voldoende openheid.
Het is duidelijk dat bepaalde tegenstanders van handels- en investeringsverdragen een medestander hebben die binnenkort zijn intrek neemt in het Witte Huis. Parfois, les extrêmes se touchent. De onderhandelingen zijn tijdelijk opgeschort, maar ik hoop dat ze in de lente opnieuw kunnen worden opgestart op basis van die openheid en transparantie. Daarbij moeten de rode lijnen gevrijwaard worden.
Conclusie: ook dit verdrag is van belang voor Vlaanderen, waarbij we onze belangen moeten verdedigen. Ik hoop dat dit verdrag tot een goedkeuring zal leiden.
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
De onderhandelingen zijn de facto opgeschort. Het is misschien beter te spreken over een pauze in de onderhandelingen.
Mijn diensten zullen uiteraard op de hoogte zijn van de stand van zaken die wordt opgemaakt. Zij volgen zeer actief elke onderhandelingsronde op. Wallonië doet dat nu ook. Ook bij de onderhandelingen over het TTIP en het CETA waren wij altijd aanwezig. Ik heb tot mijn genoegen vastgesteld dat Waals minister-president Magnette nu twee mensen afvaardigt naar die onderhandelingen. Dat moet voorkomen dat men in de toekomst zegt dat men pas de laatste maanden op de hoogte is gebracht van onderhandelingen die vijf jaar hebben aangesleept, waarbij tweemaal een mandaat is gegeven en zelfs de eindgoedkeuring is verstrekt om dan verwonderd vast te stellen dat men de laatste maanden een tekst krijgt.
Wij doen in Vlaanderen heel veel wanneer het gaat over transparantie en het versterken van het draagvlak. Ik kan u niet zeggen wat hier is gebeurd in 2007. Wanneer u een schriftelijke vraag stelt, kan ik dat laten opzoeken in de hoop dat men dat nog terugvindt. Ik kan wel zeggen dat ik bij de Vlaamse handelsstrategie 155 actoren heb aangeschreven. Het is de bedoeling die lijst te versterken en te updaten bij elke nieuwe bevraging die gebeurt.
Ik breng de maandelijkse mededeling. De heer Vanlouwe heeft er terecht op gewezen: wij zijn zeer transparant, de actieve parlementsleden kunnen maand na maand de stand van zaken opvolgen, de vooruitgang ook. Ik ga twee bijkomende maatregelen treffen, ik ga aan het Vlaams-Europees verbindingsagentschap (vleva) vragen om hier – als er toch een pauze is en er dan een hervatting zou komen – toch nog eens een event te organiseren zoals ze dat gedaan hebben voor de stakeholders voor de EU-visie. Ze kunnen de actoren bijeenbrengen om een uitgebreide stand van zaken te geven en vooruit te blikken naar nieuwe mogelijkheden.
Ik herhaal, ik ga ook – en dat is nieuw, denk ik – aandringen bij de Europese Commissie, via de Interministeriële Conferentie voor Buitenlands Beleid (ICBB), dat er ook daar leeskamers worden georganiseerd zodat de parlementsleden ook daar geïnformeerd zouden zijn, zoals dat ook voor het TTIP gebeurt. Ik zie niet in waarom men dat zou doen voor het ene verdrag en niet voor het andere, ook al lopen hier de onderhandelingen natuurlijk al een hele tijd.
Mevrouw Turan heeft het woord.
Ik dank u voor uw initiatief, minister-president, om hier inderdaad ook leeskamers te organiseren. Ik vind dat niet open genoeg, maar het is een stap in de goede richting van de transparantie. Ik ben blij dat u die vraag gaat stellen. Ik ben benieuwd naar het antwoord, en op welke termijn u dat gaat krijgen.
Een laatste punt gaat over de bevraging van het brede middenveld. Dat is in 2007 gebeurd, u voelt zelf aan dat dit al zo lang geleden is, de onderhandelingen zijn al zo lang bezig. Als we een draagvlak willen voor de onderhandelingen, zouden we het best het middenveld weer bevragen. U wilt dat via vleva doen. Ik zou u en uw diensten willen uitnodigen om eens te kijken of het niet breder kan. Vleva is goed, maar misschien kan het nog breder. Dat laat ik aan uw initiatief over.
De vorige events die door vleva zijn georganiseerd, doen hun best. Maar de brede betrokkenheid van het middenveld zie ik niet elke dag verschijnen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.