Verslag vergadering Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën en Begroting
Verslag
De heer Vanbesien heeft het woord.
Vorige week hebben we weer een hoogdag meegemaakt in het Oosterweeldossier – of moet ik zeggen de Oosterweelcommunicatie, want soms is het onduidelijk hoeveel realiteit er achter de communicatie zit. De politieke stuurgroep Oosterweel is bij elkaar gekomen en heeft daarna heel wat beslissingen de wereld in gecommuniceerd. Sommige van die beslissingen waren me niet helemaal duidelijk. Vandaar vraag ik in deze commissie graag enige opheldering.
Het eerste element heeft te maken met een door u veelgebruikt argument dat door de opsplitsing van Oosterweel in vijf deelprojecten, we de totale kostprijs zullen drukken. Uw stelling is de volgende: door het feit dat het behapbaardere projecten worden, zullen we meer concurrentie krijgen, er zullen meer bouwgroepen geïnteresseerd zijn en ze zullen tegen elkaar gaan bieden om dat project binnen te halen. Daarmee heeft mijn eerste vraag te maken, want als we gaan kijken naar de selectieleidraad en dus de gunning die men vanuit Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM) de wereld heeft ingestuurd, blijkt dat men daar de lat zeer hoog legt voor mogelijke kandidaten die in dit geval het eerste deelproject op Linkeroever willen bouwen. Ik heb u daarover schriftelijk wat technische gegevens bezorgd. De referenties die de bouwgroep moet voorleggen, liggen bijzonder hoog, waardoor men de facto terug tot een zeer kleine club van grote bouwbedrijven zal komen en die concurrentie en dus de veronderstelde winst voor de Vlaamse kas zou misschien wel eens achterwege kunnen blijven. Vandaar mijn vraag: waarom ligt die lat zo hoog?
Mijn twee andere vragen zijn al vaker gesteld, maar ik stel ze nu toch opnieuw omdat u er opnieuw over hebt gecommuniceerd, omdat u zogezegd opnieuw een beslissing hebt genomen. De eerste gaat over waar dat geld nu precies zit. U hebt gezegd dat het 3,25 miljard euro zal kosten, zonder overkapping – daarvoor heeft u nog geen geld. Dat zal vanuit de Vlaamse begroting komen. U zult dat aan BAM ter beschikking stellen. U hebt daarstraks in antwoord op een vraag van de heer Schiltz gezegd dat dat op zich positief is, omdat u aan goede voorwaarden kunt lenen, enzovoort. Maar u moet het natuurlijk nog altijd lenen.
Die 3,25 miljard euro staat op dit moment niet op de meerjarenraming. Dus is de vraag, die al herhaaldelijk is gesteld, nog altijd: op welke manier gaat u die 3,25 miljard euro op de meerjarenraming krijgen? Eigenlijk zijn er drie mogelijkheden: ofwel vraagt u aan Europa – en u zegt dat u dat zult doen – dat u dat geld niet zal moeten meerekenen in de schuldgraad, maar daarvan heeft het Rekenhof al verschillende keren gezegd dat dit eigenlijk niet kan voor het Europees Systeem van Nationale en Regionale Rekeningen (ESR). Een tweede mogelijkheid is dat u met de andere entiteiten gaat spreken om te zeggen dat u de totale schuld van de entiteit België niet wilt vergroten, dus dat er misschien een andere entiteit, zijnde de federale, de Waalse of de Brusselse Regering uitgaven zouden schrappen. Het is weinig waarschijnlijk dat ze daar ja op zullen antwoorden. De derde mogelijkheid is dat u zelf in uw begroting schrapt. Die 3,25 miljard euro moet niet in één jaar worden gevonden, dus dat zou neerkomen op pakweg 600 miljoen euro per jaar. Nu, geen van die drie mogelijkheden lijken me evident, integendeel. Dus blijft de vraag, hoewel u opnieuw in de media hebt gezegd dat we vanuit Vlaanderen dat geld wel zullen voorzien voor BAM: hoe gaat u dat doen?
Mijn laatste vraag gaat over de tolstructuur, omdat u ook altijd – en terecht – gezegd hebt dat het een project is dat zichzelf terugbetaalt. We moeten dat geld dus wel voorschieten, maar het komt achteraf terug binnen. Ik heb op een gegeven moment gevraagd hoe het zit met het businessplan dat ermee gepaard gaat. Er werd toen verwezen naar een discreet document dat ik dan discreet mocht gaan inkijken en waarover ik verder niets mag zeggen.
Een belangrijk aspect bij die tolstructuur is toch de Kennedytunnel en de vraag of, zoals vroeger beslist werd door de Vlaamse Regering, nog altijd als uitgangspunt geldt of er een vrachtwagenverbod blijft in de Kennedytunnel en of er sowieso geen tolheffing zal plaatsvinden. Dat is natuurlijk belangrijk op financieel vlak, want het heeft te maken met de vraag wie zal betalen, en wanneer en op welke plaats betaald zal worden zodat er inkomsten zijn om die Oosterweel te kunnen betalen. Het heeft natuurlijk ook mobiliteitseffecten. Door de tolstructuur zullen er niet alleen meer of minder financiële inkomsten zijn, maar zullen ook de verkeersstromen op een andere manier begeleid worden. Is er al zicht op die tolstructuur en dus de inkomsten? Welke inkomsten worden verwacht? Hoe zult u die 3,25 miljard euro die u nu nog eens beloofd hebt, realiseren in uw meerjarenraming?
Legt u de lat niet te hoog voor bouwgroepen om mee te dingen naar die deelprojecten, waardoor u de financiële winst die u had vooropgesteld toch weer uit uw handen laat glippen?
Minister Turtelboom heeft het woord.
Daarover zal nog een debat gevoerd worden in de Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken. Dat is ook zo afgesproken met de diensten van collega Peumans. Ik zal me dus beperken tot de wijze waarop de financiering van Oosterweel verloopt.
Wat de rechtstreekse financiering van de NV BAM betreft, verwijs ik naar de vraag van collega Schiltz van daarnet. Ik heb daarop geantwoord dat de ruling die we hebben gekregen voor de herfinanciering van de DBFM Scholen van Morgen op aanvraag ook kan worden uitgebreid tot obligaties die worden uitgegeven door de NV BAM. Door de ruling dient geen roerende voorheffing te worden betaald op de door de Vlaamse overheid ontvangen rentebetalingen en kan toch gebruik gemaakt worden van de gunstige financiële positie van de Vlaamse overheid. Wij hebben een bijzonder goede rating, waardoor we tegen bijzonder concurrentiële tarieven kunnen lenen, wat zich momenteel dus weerspiegelt in onze rating- en rentetarieven.
In het kader van de financiering van het Oosterweelproject zijn er de jongste maanden verschillende contacten geweest tussen de Administratie Financiën en Begroting en BAM om een kaderovereenkomst uit te werken. Hierbij zal BAM obligaties uitgeven via het X/N-stelsel waarop de Vlaamse overheid als enige zal intekenen. Op deze manier zal de interne financiering tussen BAM en de Vlaamse overheid verlopen.
In deze kaderovereenkomst zullen afspraken worden gemaakt rond het maximale bedrag dat BAM kan ontlenen, dus 3,5 miljard euro, de wijze waarop de opnames door BAM kunnen plaatsvinden, de referentierentevoet die gebruikt zal worden voor het bepalen van de rentevoet, de maximale looptijd voor de ontlening door BAM, de wijze van terugbetaling door BAM, kortom allemaal voorwaarden die in bancaire financieringen of kaderovereenkomsten rond financieringen ook voorkomen.
Het maximale bedrag is 3,5 miljard euro en houdt rekening met de totale uitgaven van 3363,4 miljoen euro vermeerderd met operationele kosten, indexaanpassing en financieringskosten gedurende de bouwperiode, en verminderd met de beschikbare cash bij BAM en de retributies van de Liefkenshoektunnel.
Sowieso sluit een rechtstreekse financiering door de Vlaamse overheid niet uit dat ook een EIB-financiering kan worden gekregen, al dan niet onder het EFSI-label. We zullen uiteraard ook contact opnemen met de Europese Investeringsbank omdat ze zelf een paar maanden geleden al heeft aangegeven dat dit een bijzonder sterk investeringsproject is, dat het bovendien het derde grootste investeringsproject in Europa is op het vlak van weginfrastructuur, met 3,5 miljard euro.
Als u zegt dat ik dat bedrag zal wegsnijden uit de begroting, pleit u misschien voor een investerings-lockdown op alle andere projecten in Vlaanderen. Misschien pleit u ervoor dat er geen Noord-Zuidverbinding zou zijn, misschien pleit u voor het stopzetten van alle mogelijke andere investeringen. (Opmerkingen van Wouter Vanbesien)
Misschien pleit u er dan tegelijkertijd ook voor dat er geen overkapping van de Antwerpse ring komt, want budgetten die gevonden moeten worden voor een derde Scheldekruising, zullen ooit ook gevonden moeten worden voor een overkapping. Ik denk dat we het in het parlement breed kunnen eens zijn dat er ooit een overkapping moet komen, dat er ook budgetten voor gevonden moeten worden. Daarom wil ik u waarschuwen: als u zegt dat dit compleet onaanvaardbaar is, zegt u tegelijkertijd dat er ook nooit geld gevonden zal worden voor een overkapping, en daar pas ik voor.
De heer Vanbesien heeft het woord.
Ik denk dat het ongeveer de zestiende keer is dat u dat argument gebruikt, en het is voor de zestiende keer uiteraard niet valabel. Het gaat er helemaal niet om dat ik geen geld wil. Ik wil wel geld, ik vraag alleen aan u, als bevoegd minister, waar u dat geld zult halen. U antwoordt daar niet op. U zegt dat BAM obligaties zal uitschrijven en dat Vlaanderen die zal opnemen. U zegt ook dat de Europese Investeringsbank alvast geïnteresseerd is. Vorige week waren hier mensen van de Europese Investeringsbank naar aanleiding van het plan-Juncker. Ik heb hun gevraagd: hoe zit het eigenlijk met uw enthousiasme om Oosterweel te financieren? Onze minister van Begroting zegt immers telkens dat u zeer enthousiast bent om dat geld op de tafel te leggen. Die mensen hebben daar drie dingen op gezegd. Ten eerste, er was een dossier in 2009, maar dat is verlopen. Ten tweede, het dossier komt alvast niet in aanmerking voor het plan-Juncker of het fonds-Juncker, het EFSI dus. Ten derde, als het over gewone financiering gaat op de begroting, is het veel beter naar de commerciële banken te gaan dan naar hen.
De Europese Investeringsbank heeft hier, in het Vlaams Parlement zelf, de handen volledig afgetrokken van dat dossier en heeft gezegd dat het beter is een beroep te doen op de commerciële markt.
Ik vind dat er zeker wel geld gevonden moet worden voor de overkapping, want daarnaar bent u nog niet op zoek. Ik vraag alleen hoe u dat zult doen. Op welke manier zult u dat geld – ik bedoel niet de juridische constructie – in uw begroting opnemen? Maar u antwoordt daar niet op.
Voor het overige heb ik er geen probleem mee om mij tot minister Weyts te wenden met mijn andere vragen, zeker wat de selectiecriteria voor de bouwgroepen betreft. Ik ben er echter wel van overtuigd dat het een financiële consequentie heeft, zeker omdat u zelf dat argument altijd gebruikt.
Wat de tolstructuur en de inkomsten betreft, vind ik het wel bizar. We hebben dat debat hier immers al geregeld gevoerd, ook met u. Het heeft ook een impact op het dossier en op de financiën en de inkomsten die dat project in een tweede fase zal genereren.
Ik begrijp u niet zo goed, ook niet waarom het bijvoorbeeld niet afgestemd had kunnen worden, want er zijn inderdaad ook mobiliteitsaspecten aan verbonden, en dat u hier met een gecoördineerd antwoord zou komen. Ik neem aan dat minister Weyts het gecoördineerde antwoord met u zal bespreken. Ik begrijp niet zo goed dat u zichzelf plots niet bevoegd verklaart wat de inkomsten en het tolsysteem betreft.
De heer Diependaele heeft het woord.
Ik wil hier toch even op reageren. Mijnheer Vanbesien, met alle respect voor u, u zegt eerst zelf dat we dat argument al zestien keer hebben gehoord, maar u hebt al veel meer dan zestien keer het antwoord gekregen op uw vraag, en toch blijft u ze herhalen.
Kunt u dat antwoord herhalen?
Ik zal u zelfs een antwoord geven.
Ik heb gemerkt dat u het verkeerd begrepen hebt. U vraagt op een bepaald ogenblik waar we die 3,25 miljard euro zullen halen. Er zijn drie mogelijkheden. We zullen er zelf voor besparen, samen met de andere regio’s. Dat lijkt ons niet echt plausibel, maar het is theoretisch een mogelijkheid. U zei als eerste dat we het niet zullen meerekenen op onze schuldgraad. Neen, dat is helemaal niet de bedoeling, dat kan ook helemaal niet. Niemand heeft ooit gezegd dat we het niet zullen meerekenen in onze schuldgraad. We zullen het niet laten meerekenen in onze begroting, in die zin dat we Europa zullen vragen bij de beoordeling van onze begroting niet te kijken naar dat bedrag van ongeveer 500 à 600 miljoen euro per jaar gedurende enkele jaren. Dat heeft echter niets te maken met onze schuldgraad. Niemand heeft ooit gezegd dat we dat geld niet zullen moeten betalen. De redenering is alleen dat we het zullen uitgeven, dat we Europa zullen vragen er geen rekening mee te houden bij de beoordeling van onze begroting, maar we zullen het natuurlijk wel moeten betalen, het zal dus wel meetellen in onze schuldgraad. Blijkbaar verstaat u dat ergens niet. Ik begrijp niet wat daar zo moeilijk aan is.
De redenering is voor mij, nochtans iemand die zeer veel belang hecht aan gezonde overheidsfinanciën, zeer gezond. Ik ben er heilig van overtuigd dat de sluiting van die Scheldekruising economisch een meerwaarde zal betekenen, dat we daar meerwaarde uit zullen halen als economie, dat we ons bnp daarmee zullen opkrikken. Minder stilstaan betekent meer economische groei. Ik geloof dat we de kost van die Oosterweel gaan terugverdienen. Daarom vind ik het ook te verantwoorden om dat geld niet mee te nemen in de begroting, om daar schulden voor te maken, en ervoor te zorgen dat we dat op iets langere termijn terugbetaald en teruggefinancierd krijgen. Dat is in mijn ogen een perfect logisch economisch argument.
Ik stel alleen maar vast dat het ergens bij u strop zit, maar het antwoord lijkt mij zeer eenvoudig en helder te zijn.
Ik hoorde collega Vanbesien zeggen dat de Europese Investeringsbank haar handen heeft teruggetrokken. Dan hebt u iets heel anders gehoord dan ik op de gemengde commissievergadering Economie en Buitenlands Beleid van vorige week. De vertegenwoordiger van de Europese Investeringsbank heeft toen heel duidelijk gezegd dat de Europese Investeringsbank wél geïnteresseerd is om het project te financieren. Hij heeft er wel duidelijk bij gezegd dat de EFSI-middelen (Europees Fonds voor Strategische Investeringen) niet onmiddellijk bestemd zijn voor overheidsinvesteringen.
Hij heeft duidelijk gezegd dat ze geïnteresseerd zijn in het project, maar dat het ervan afhangt in welke structuur het wordt aangeboden. Ze staan open voor het project, want ze vinden het project op zich waardevol en willen wel meewerken. Hij heeft dat duidelijk te kennen gegeven. We zullen het verslag erop naslaan, maar het was een heel duidelijk standpunt van de Europese Investeringsbank dat zij wél willen meewerken. Dat heb ik duidelijk vernomen, en ook iedereen die in de commissie aanwezig was, want we hebben daar heel weinig discussie over gehad.
Mijnheer Vanbesien, je hebt twee manieren om aan oppositie te doen. Je zou kunnen zeggen dat de 10 à 70 miljoen euro per jaar die we uitsparen door een lagere rentevoet bij de financiering van de derde Scheldekruising, opportuniteiten geeft om ook andere grote investeringsprojecten in Antwerpen rond te maken. Ik weet dat u pertinent weigert om die uitgestoken hand aan te nemen. U hebt liever dat ik duur financier en ineens ook toekomstige projecten mee in de vuilbak gooi.
U doet ook een selectieve lezing van de Europese Investeringsbank, die op 13 november 2015, iets meer dan vijf maanden geleden, zei: we wachten in spanning de plannen voor Oosterweel af, we zitten mee aan tafel als financierder, maar we wachten de concrete plannen af. Als u daaruit interpreteert dat ze niet meer geïnteresseerd zijn en niet meer willen meedoen, dan is dat een zeer selectieve lezing van de feiten.
Mijn taak als minister is ervoor zorgen dat als er financieringen moeten gebeuren, ze op een zo goedkoop mogelijke manier gebeuren, en op een manier dat er ook budgettaire marge vrij blijft voor andere projecten en andere investeringen die moeten gebeuren. Als u zegt dat het niet is meegenomen in de meerjarenraming en het schuldtraject, stel ik voor dat u een aantal documenten die hier in de commissie zijn voorgelegd, onder andere de meerjarenraming, nog eens bijzonder goed bekijkt en leest. Daar staat een lijst in met de totale bouwkost, de rente met betrekking tot de bouwkost van Oosterweel, en de bouwkost van Oosterweel. Dat is de laatste meerjarenraming die ingediend is. Dat komt wel degelijk in de tabellen aan bod. Het zit zelfs in de meerjarenraming. Bekijk het gewoon.
Ik begrijp dat u constant en systematisch het inhoudelijke en uw eigen overtuiging mengt met het financieringsverhaal. En u mag dat doen, ik heb daar op zich geen enkel probleem mee, maar als u dat zegt, gooi dan ook ineens de overkapping en de financiering daarvoor in de vuilbak. Maar ook daar zal ik er alles voor doen om een goedkope financiering te vinden om dat te kunnen realiseren.
De heer Vanbesien heeft het woord.
Minister, uw citaat is van november 2015, mijn citaat is van april 2016, vorige week in dit parlement. Wat is er toen gezegd door de Europese Investeringsbank? Eén: EFSI is uitgesloten. Twee: we hadden een dossier van 2009, waarin we bereid waren te investeren, maar dat is verlopen. Drie: als het over financiering gaat – niet in het fonds-Juncker, maar gewoon door de Europese Investeringsbank – dan mogen ze daarmee komen, maar in deze tijden zou het veel interessanter zijn om daarmee naar de commerciële banken te gaan. Dat hebben ze hier gezegd. We zullen daar inderdaad dan maar het verslag voor afwachten, mocht dat hier tegengesproken worden door anderen.
In de meerjarenbegroting wordt uitgegaan van de veronderstelling dat Europa akkoord gaat met het feit dat dat niet in de begroting wordt opgenomen. Dat is de doelstelling van deze regering. Dat is ook wat in de veronderstelling van die meerjarenbegroting ligt. Alleen zegt het Rekenhof – en het is niet dat ik dat graag heb, want ik zou ook graag veel geld hebben om te investeren in Antwerpen, om betere projecten te doen dan wat u van plan bent – dat Europa daar helemaal niet mee akkoord gaat en daar ook niet akkoord mee zal gaan. Ik mag er in mijn rol van opposant toch op wijzen dat u daar met een probleem zit? Wij zitten daar allemaal met een probleem. U gaat hier uit van een veronderstelling, waarvan het Rekenhof zegt dat ze niet klopt.
Tot slot zal ik nog eens mijn vraag herhalen. De heer Diependaele heeft terecht gezegd dat het goed is dat er geïnvesteerd wordt, omdat er een return zal zijn. Er zullen inkomsten zijn, maar laat ons daar nu ook eens een zicht op krijgen. Hoe zullen die inkomsten eruit zien? Welk tolsysteem en welke tarieven zullen gehanteerd worden?
Collega Vanbesien, als je al geen case kunt maken – ik redeneer in uw redenering – voor een economisch project als een derde Scheldeverdieping, welk dossier ga je dan maken ten opzichte van Europa voor een overkapping van een ring? Want dat is wat u systematisch ontwijkt en wat ik u echt kwalijk neem. Voer het gevecht met open vizier. Zeg gewoon dat u het niet eens bent met een derde Scheldekruising. Als we het hier in de commissie Financiën en Begroting over de financiering hebben, dan zeg ik u: hier hebben we een dossier waar de Europese Investeringsbank in geïnteresseerd is, een dossier waarvan de maatschappelijke kosten-batenanalyse zegt dat elke dag dat je het niet realiseert, je 1 miljoen euro economische kost verliest. Zeg mij dan hoe u de financiering van de overkapping rond zult krijgen. (Opmerkingen van Wouter Vanbesien)
Mijnheer Vanbesien, u hebt mij dingen in de mond gelegd die ik niet gezegd heb. Ik heb op geen enkel ogenblik gezegd dat de Europese Investeringsbank heeft gezegd dat de EFSI-middelen uitgesloten zijn. Ik heb gezegd dat er wel mogelijkheden zijn, dat ze niet per definitie onmiddellijk voor overheidsinvesteringen bestemd zijn, maar dat ze wel gebruikt kunnen worden, afhankelijk van de constructie. Ze hebben gezegd dat ze open staan voor elk gesprek en dat ze zelfs enthousiast zijn. Ik wil aan de secretaris vragen dat er een link wordt gemaakt met dat verslag, zodat daar duidelijkheid over kan bestaan. Ik heb niet graag dat er mij woorden in de mond worden gelegd die ik niet gezegd heb.
Dat was ook mijn bedoeling niet. De passage waar u naar verwijst, heb ik begrepen als: de Europese Investeringsbank zei dat als het geen zuivere overheidsinvestering meer is – lees: als het opnieuw een pps wordt – dan is het financierbaar via EFSI. Ik heb begrepen dat de argumentatie hier …
Als het een pps is, pleit u ervoor om in plaats van gebruik te maken van de lage intrestvoeten van de overheid, veel meer te geven. I rest my case.
Minister, ik heb gezegd dat de Europese Investeringsbank hier zei dat er eventueel via de EFSI-middelen, dus het fonds-Juncker, kan worden geïnvesteerd als het pps zou zijn. Dat is de reden waarom ik zeg: het fonds-Juncker kan niet, want er is terecht niet meer gekozen voor een pps. Dat heb ik gezegd.
Minister, het enige antwoord dat u geeft op mijn vraag waar u het geld haalt, is: ja, maar u hebt ook geen geld. Dat is mijn vraag niet, minister. Mijn vraag is: als het Rekenhof hier zegt dat er juridische problemen zijn en problemen met Europa om de constructie waarvan u meent dat u ze zult kunnen realiseren, te kunnen realiseren, dan is het niet alleen mijn recht, maar ook mijn plicht om u te vragen hoe u dat hier gaat doen. Het enige antwoord dat u geeft, is: u hebt ook geen geld en u zou willen dat we een pps oprichten. Minister, ik wil helemaal geen pps. Ik wil een overkapping en ik wil een ander project en daar zal inderdaad ook geld voor nodig zijn. (Opmerkingen van Matthias Diependaele)
Daar zal ook geld voor nodig zijn, maar daar zal vooral een minister en een regering voor nodig zijn die dat geld op een ordentelijke manier bijeenhalen. En die zijn er nu niet.
De vraag om uitleg is afgehandeld.