Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Verslag
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Voorzitter, minister-president, op 15 februari ondertekenden de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Paolo Gentiloni en UNESCO’s directeur-generaal Irina Bokova een overeenkomst waarin Italië zich engageerde om een taskforce op te richten in het kader van het UNESCO Unite4Heritage-project. Die zal bestaan uit een zestigtal mensen met daarin kunsthistorici, restaurateurs en militaire politie. Hun taak bestaat uit het beschermen dan wel redden van cultureel erfgoed in conflictgebieden. De pers gebruikte het beeld van culturele blauwhelmen.
Gezien de recente dramatische ontwikkelingen op dit vlak ontwikkelden de lidstaten van de UNESCO een strategie voor een betere bescherming van het erfgoed in conflictgebieden. Op een UNESCO-conferentie in november 2015 werden de lidstaten opgeroepen om actief bij te dragen om die strategie te implementeren, en met name de snelle inzet van experten te overwegen. Italië is het eerste land dat op die oproep ingaat en Irina Bokova hoopt dat andere landen zullen volgen.
U hebt aan uw onroerenderfgoedbeleid altijd een internationale dimensie gegeven, onder andere door de opvolging en implementatie van de culturele conventies bij de UNESCO te benadrukken. In uw beleidsnota stelt u terecht dat het Vlaamse erfgoedbeleid zich positioneert in een brede en internationale context.
De overeenkomst rond het Vlaamse Unesco Trustfonds, beheerd door het Departement internationaal Vlaanderen (DiV), biedt perspectief op de inzet van Vlaamse expertise in het buitenland en voorziet ook in middelen voor projecten die inspelen op de actualiteit. In een antwoord op een eerdere vraag hierover zei u dat Vlaanderen ook aparte middelen uittrekt om bedreigd erfgoed te helpen beschermen.
In een antwoord op een schriftelijke vraag van collega Soens hebt u geantwoord dat u het onderzoek van de UNESCO naar de haalbaarheid van een dergelijke taskforce zou afwachten. U hebt erop gewezen dat het de federale overheid is die zich op dat vlak internationaal moet engageren.
Minister, zal Vlaanderen gevolg geven aan de oproep van mevrouw Bokova om een groter engagement op te nemen omtrent een betere bescherming van erfgoed in conflictgebieden, naar het voorbeeld van Italië? Waaruit zou dat grotere Vlaamse engagement dan bestaan? Bent u van plan om hierover met de federale overheid te overleggen? Ziet u in de urgentie van de problematiek van bedreigd erfgoed, met name in de conflictgebieden in het Midden-Oosten, reden om het Vlaams Unesco Trustfonds te herzien en nieuwe accenten te leggen?
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Voorzitter, collega Van Werde, het is zo dat Vlaanderen een almaar groter engagement opneemt via het Vlaams Unesco Trustfonds, met focus op erfgoed als hefboom voor duurzame ontwikkeling en vredesopbouw. Een van de zeven aandachtspunten in de Unite4Heritage-campagne is bewustmaking bij het grote publiek. Ik verwijs naar het netwerkevenement dat wij georganiseerd hebben: ‘Heritage under Attack: Flanders, EU and UNESCO Unite4Heritage’ en de tentoonstelling ‘Culture under Attack’ die de Vlaamse Unesco Commissie in samenwerking met de Nederlandse Unesco Commissie heeft opgezet. De Vlaamse Unesco Commissie organiseerde ook samen met haar Nederlandse collega een model ‘UNESCO voor scholieren’ met als titel ‘Cultureel erfgoed in Syrië en Irak’.
Momenteel bekijken mijn diensten de mogelijkheid om samen met het UNESCO-verbindingskantoor in Brussel een conferentie op te zetten over cultuur en conflict. Ik verwijs naar wat we eerder al hebben verricht in het kader van het project ‘Rallying the International Community to Safeguard Syria’s Cultural Heritage’. Onze bijdrage was – ik mag dat in alle bescheidenheid zeggen – doorslaggevend voor het mobiliseren van EU-financiering. Ik heb dat in de commissie gebracht. Op die manier hebben we een groot hefboomeffect gecreëerd.
Wat het Italiaanse initiatief betreft, moeten we ons ervan bewust zijn dat we dat in Vlaanderen niet zomaar kunnen overnemen. Veiligheid en Defensie zijn en blijven federale aangelegenheden. Wij hebben onze boswachters, maar dat is het dan ook. Het doel van de Italiaanse taskforce paste binnen de internationale actie tegen terrorisme. Het is heel duidelijk dat het luik Defensie heel zwaar doorweegt in de doelstellingen van de taskforce. Ongeveer dertig Italiaanse agenten van de Carabinieri per la Tutela del Patrimonio Culturale zullen focussen op de bestrijding van misdaad in de kunstsector. Daarvoor werken ze samen met Interpol. Dat is uiteraard zeer nuttig in het kader van de strijd tegen de vernietiging van cultureel erfgoed.
Hoezeer dat initiatief van Italië op waardering mag rekenen, toch mogen we niet vergeten dat er al een bestaand multilateraal instrument is voor de financiering van erfgoed in nood. Ik verwijs naar het Heritage Emergency Fund. In mei 2015 naar aanleiding van de aardbeving in Nepal droeg Vlaanderen 25.000 dollar vanuit het Trustfond bij tot dit ‘special account for support to countries in post-conflict and post-desaster situations’. Die middelen werden gebruikt voor een UNESCO-missie naar de plaats van de ramp.
Ik stel dus vast dat Italië met deze taskforce toch een nieuw instrument heeft gecreëerd, misschien gedeeltelijk parallel aan dit multilateraal instrument. Oké, het gaat hier over gewapende mensen, strijdkrachten, maar je kunt de vraag stellen of het niet beter zou zijn om dat te integreren in het multilaterale instrument dat bestaat, dat ook optreedt bij andere rampen zoals aardbevingen, overstromingen en dergelijke meer. Misschien was het beter geweest om te kijken of er geen inkadering moest gebeuren.
Ik wil wel graag gehoor geven aan de algemene oproep van directeur-generaal Bokova. Veiligheidspersoneel kunnen we dus niet leveren, maar misschien is er internationaal wel vraag naar civiel personeel, denk aan archeologen, geschiedkundigen en wetenschappers. Als we vanuit Vlaanderen een bijdrage kunnen leveren, moeten we verder in die richting kijken. In het verleden financierde Vlaanderen ook al een Vlaamse expert uit de KU Leuven om deel te nemen aan een expertmeeting voor het behoud van Werelderfgoed in Angkor in Cambodja.
Ik zal mijn diensten de opdracht geven om deze mogelijkheid af te toetsen met de expertise die we hebben in Vlaanderen, onder meer via de Vlaamse Unesco Commissie. Zo kunnen we nagaan in welke mate Vlaamse experten internationaal een meerwaarde kunnen bieden. In die commissie zitten zoals u weet niet enkel vertegenwoordigers van de verschillende betrokken beleidsdomeinen van de Vlaamse overheid, maar ook experten.
Ik vraag mijn diensten om deze kwestie te agenderen op de werkgroep cultuurgoederen van de Interministeriële Commissie voor Humanitair Recht (ICHR). Ik denk dat de oproep van mevrouw Bokova daar een bijkomend argument kan zijn om zeker blijvend in te zetten op de bestrijding van de illegale handel van cultuurgoederen.
De huidige overeenkomst, ondertekend op 2 november 2010, biedt al de mogelijkheden om in te spelen op de problemen van bedreigd erfgoed in het Midden-Oosten. Ik heb al verwezen naar de cofinanciering die ik gedaan heb voor het project ‘Rallying the International Community to Safeguard Syria’s Cultural Heritage’. Voor de nieuwe overeenkomst, die bekrachtigd is door de Vlaamse Regering op 30 oktober 2015, is de expliciete keuze gemaakt om 20 procent van het budget te reserveren voor actuele noden. Dit laat toe om projectvoorstellen die niet strikt binnen het geografische prioriteitsgebied van Zuidelijk Afrika, onze ontwikkelingssamenwerkingspartners, vallen, toch ook in overweging te kunnen nemen.
We hebben het in deze commissie al uitvoerig gehad over de nieuwe overeenkomst met UNESCO. Ik heb op 14 april een ontmoeting met mevrouw Bokova in Parijs om de nieuwe overeenkomst formeel te ondertekenen. Zij is een van de grote kandidaten om secretaris-generaal van de UNO te worden.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Ik kijk uit naar de uitslag van het onderzoek dat u zult laten voeren. We moeten het onder de aandacht blijven houden. Het is niet omdat we nu minder nieuwsberichten horen over de vernietiging van cultureel en historisch erfgoed dat het probleem niet even actueel blijft als een paar maanden geleden. Ik dank u voor uw antwoord, minister-president.
Mevrouw Soens heeft het woord.
Ik dank mevrouw Van Werde voor de vraag. Het is een interessant initiatief van Italië. Het kan positieve effecten hebben en de aandacht nog een keer vestigen op de vernietiging van het werelderfgoed. Dat is een hedendaagse problematiek naast het grote menselijk leed. De vraag blijft hoe dat in de praktijk zou kunnen werken.
Verschillende legers krijgen de situatie in de getroffen gebieden niet onder controle. Het erfgoed wordt net vaak aangevallen door de bekendheid ervan en omdat de buit vaak wordt gebruikt om het conflict verder te financieren. Hoe kan dat in de praktijk werken? Ik ben alleszins tevreden met uw antwoord, minister-president, dat u gaat onderzoeken hoe Vlaanderen daar zijn steentje aan kan bijdragen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.