Verslag vergadering Commissie voor Onderwijs
Verslag
Mevrouw De Meulemeester heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, Vlaamse hogescholen en universiteiten moeten een aanzienlijk bedrag neertellen om toegang te krijgen tot wetenschappelijke publicaties en ze digitaal beschikbaar te stellen voor de studenten.
De problematiek van toegang tot wetenschappelijke publicaties is in Vlaanderen nog onderbelicht. Volgens de vicerector onderzoeksbeleid van de KU Leuven moeten instellingen soms tot wel drie keer toe betalen voor de toegang tot en het gebruik van de informatie.
Ook Anthony Liekens stelde eind februari op Radio 1 vast dat de prijs van de tijdschriften de afgelopen 30 jaar 2,5 keer sneller is gestegen dan de inflatie. Wetenschappelijke publicaties zijn onmisbaar voor een degelijke opleiding. Wetenschappers steken verschillende jaren werk in hun onderzoek of experiment. Om dit bekend te maken schrijven ze een artikel dat wordt gepubliceerd. Wetenschappers proberen hun artikel te publiceren in een tijdschrift met een zo groot mogelijke reputatie. Dat is immers belangrijk voor toekomstig onderzoek en voor de carrière van de wetenschapper. Het zijn net die gereputeerde tijdschriften die gesloten zijn en waarachter de zogenaamde ‘paywalls’ schuilen.
De wetenschap zelf kaart ook het probleem aan. De output die betaald wordt door de belastingbetaler, wordt afgesloten voor de belastingbetaler.
Alle universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstituten zijn ondertussen vertegenwoordigd binnen de vzw Wetenschappelijke Elektronische Bibliotheken (Elektron). Deze vzw wil de samenwerking inzake elektronische informatiebronnen bevorderen in het kader van onderwijs, onderzoek, dienstverlening en beleid. Op die manier hoeven instellingen niet langer apart te onderhandelen over het sluiten van overeenkomsten voor de aankoop van databanken en tijdschriften en voor licentievoorwaarden voor het gebruik van deze databanken. In de pers stelde u dat een nauwere samenwerking niet uitgesloten is.
Minister, bent u bereid tot overleg met een afvaardiging van de verschillende instellingen om deze problematiek grondig in kaart te brengen? Hoe evalueert u de huidige werking van de vzw Elektron inzake de regeling van de toegang tot wetenschappelijke databanken en vakbladen? Hoe ziet u een nauwere samenwerking precies? Ik dank u voor uw antwoorden.
Minister Crevits heeft het woord.
Collega’s, er is op frequente basis overleg met zowel de Vlaamse Universiteiten en Hogescholen Raad (VLUHR) als de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) en de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA). Tot nu toe ben ik op deze overlegmomenten nog niet door de universiteiten en de hogescholen op deze problematiek gewezen. Uiteraard ben ik bereid om hierover overleg te organiseren. Dat gebeurt dan het best in samenspraak met mijn collega Muyters, bevoegd voor Wetenschap en Innovatie.
De problematiek is niet alleen complex vanwege de commerciële belangen van de uitgevers, maar ook vanwege de evoluties op het vlak van Open Access, of in ruimere zin Open Science. Daarbij geldt dat wetenschappelijke output die tot stand is gekomen met publieke middelen, in principe ook vrij publiek toegankelijk zou moeten zijn. Die beweging wint terrein maar betekent evident een mentaliteitswijziging in de sector. Onze universiteiten en hogescholen zijn betrokken bij deze evoluties, die zich voornamelijk situeren op Europees en zelfs mondiaal niveau.
Er zijn recent enkele belangrijke stappen gezet. Op 3 maart 2015 hebben Nederland en het Verenigd Koninkrijk een non-paper over het onderwerp bezorgd aan de Europese lidstaten in het kader van Horizon 2020 en van de Raad voor concurrentievermogen. Vorige maand, februari 2016, heeft de European Universities Associations (EUA) een roadmap gepubliceerd. Die roadmap bouwt verder op het Open Access-beleid van de Europese Commissie. Er worden positieve stappen gezet in de richting die u ook heel erg ter harte neemt.
Elektron bevordert de samenwerking rond elektronische informatiebronnen en sluit overeenkomsten voor de gezamenlijke aankoop van databanken en elektronische tijdschriften. De vereniging staat in voor het bedingen van licentievoorwaarden met het oog op een zo ruim mogelijke beschikbaarheid ervan voor onderwijs- en onderzoeksdoeleinden. Elektron bestaat uit alle universiteiten, de VLHORA als koepel van de hogescholen, de onderzoeksinstellingen, de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV), de VDAB, het departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI), de Erfgoedbibliotheek en het informatiecentrum van het Vlaams Parlement.
Elektron slaagt erin om consortiumprijzen te bedingen die lager liggen dan de lijstprijzen voor individuele instellingen. Ook slaagt de vereniging erin om de jaarlijkse prijsstijgingen van wetenschappelijke publicaties – soms tot 10 procent – te temperen door te werken met overeenkomsten voor meerdere jaren.
Het is dus een goede zaak dat alle instellingen de krachten bundelen om via Elektron te wegen op de markt. Een eventuele nauwere samenwerking kan van daaruit vertrekken. Omdat u deze vraag heb gesteld en omdat ik vind dat parlementsleden ook een impact mogen hebben, zal ik op het volgende overleg met de VLUHR dit punt alvast agenderen, tot uw grote vreugde, hoop ik.
Mevrouw De Meulemeester heeft het woord.
Minister, inderdaad tot mijn grote vreugde. De Open Access Policy zou misschien wel een oplossing kunnen bieden. Als hogescholen en universiteiten daaraan zouden meewerken, zou dat al een eerste opening zijn. In het charter van de mensenrechten staat: “Eenieder heeft het recht om deel te hebben aan wetenschappelijke vooruitgang en de vruchten daarvan.” Ik dank u wel om dit op het overleg ter sprake te brengen.
Mevrouw Brusseel heeft het woord.
Ik wou nog kort iets zeggen. Ik dacht dat de kostprijs ook wat gestegen is doordat de uitgeverijen strenger selecteren. Ik vind dat belangrijk want dat zegt veel over de kwaliteit van het werk. Ik denk dat er in de vraag een situatie wordt toegelicht vanuit het perspectief van één instelling, als ik mij niet vergis.
Ik heb dat eens gecheckt bij een andere universiteit, zijnde de Vrije Universiteit Brussel. Daar komt men niet tot de conclusie dat men meerdere keren betaalt voor die zaken. Naast Elektron geeft men zelf ook budget uit aan publicaties en aan de aanschaf ervan. Er komt dus wel een en ander bij kijken. Ik ben zeer tevreden dat u dit laat agenderen op de VLUHR. Ik betwist niet het nut van Elektron, hun werking en de regeling. De vraag is alleen hoe we omgaan met die kostprijs.
De vraag om uitleg is afgehandeld.