Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Van Rooy heeft het woord. U hebt een plan met België, of heb ik dat verkeerd gelezen?
Ik begrijp niet goed wat u bedoelt, voorzitter. Het gaat mij om de toegenomen middelen voor het zogenaamde Just Transition Fund (JTF) en de stand van zaken. De Europese Commissie stelt voor dat 25 procent van alle EU-programma’s die geld naar de lidstaten schuiven, moet worden besteed aan vergroening – helaas.
Ook het Europees transitiefonds van de regio’s, dat moeite heeft met de energietransitie, zou nu fors meer middelen toebedeeld krijgen. Voor de financiering van dit JTF, gelinkt aan het cohesiebeleid, stelde de Europese Commissie in het voorjaar aanvankelijk een budget van 7,5 miljard euro voorop. Nu zou dit stijgen naar 40 miljard euro. 30 miljard euro daarvan zou uit het voorgestelde herstelfonds komen naar aanleiding van de coronacrisis en 10 miljard uit de meerjarenbegroting 2021-2027.
Voor België zou dit een stijging van het toegewezen budget betekenen van 68 miljoen naar 380 miljoen euro. De vrijgave van die financiële middelen uit het JTF staat wel in verband met de evolutie van de nationale doelstellingen naar klimaatneutraliteit tegen 2050.
In het Overlegcomité van februari 2020 hebben de overheden in België zich ertoe verbonden om, en ik citeer: “de nationale langetermijnstrategie, die een minimale verbintenis is, op geregelde tijdstippen te actualiseren” en zodoende bevestigde het “de gemeenschappelijke wil om naar koolstofneutraliteit te streven”.
De eigenlijke toewijzing van de JTF-middelen gebeurt via de territoriale ‘Just Transition’-plannen. Bijgevolg werd in het voorjaar gesteld dat er zo snel mogelijk overleg moest worden gepleegd met de gewesten, de gemeenschappen en alle stakeholders.
Minister wat is uw reactie op de plannen van de Europese Commissie om het budget voor het JTF te doen stijgen tot 40 miljard euro?
Heeft de Europese Commissie rekening gehouden met het protest van de Vlaamse Regering, van u en van minister-president Jambon, tegen de oorspronkelijke verdeling van die middelen, waarbij Vlaanderen sterk benadeeld werd? Ik herinner me uw felle woorden in de commissie wat dat betreft, waar ik toen in beginsel heel opgezet mee was. Komt het nieuwe budget, de stijging van 68 naar 380 miljoen euro, tegemoet aan uw bezorgdheden? Indien wel, waarom? Indien niet, wat moet er volgens u dan nog worden bijgestuurd?
Hebt u zicht op wat die stijging in België zou betekenen voor het aan Vlaanderen toegewezen budget? Hoe verhoudt het voorgestelde, aan Vlaanderen toegewezen bedrag zich tot de bijdrage van Vlaanderen aan de voorgestelde meerjarenbegroting van de EU?
Wat is de intra-Belgische stand van zaken rond de voorbereiding van het Belgische territoriale ‘Just Transition’-plan? In hoeverre werd hier met de gewesten al over overlegd?
Minister Demir heeft het woord.
Mijnheer van Rooy, ik ben zeer blij dat u ook geïnteresseerd bent in deze thematiek. Ik zal beginnen met een algemeen pleidooi dat we een economisch herstelbeleid post-covid moeten voeren en dat we dat zoveel mogelijk samen moeten doen met die energie- en klimaattransitie waar we voor staan. De droogteproblematiek is u bekend, die is niet uit de lucht gegrepen maar is een gevolg van de klimaatverandering. Het is evident dat we het economisch herstel maximaal moeten afstemmen op de energie- en klimaattransitie. Ik heb altijd gezegd dat ik daarvoor ook kijk naar de middelen die op Europees niveau zouden worden verdeeld.
U weet dat ik geen groot voorstander ben van het Europese JTF. Dit fonds lijkt me vooral bedoeld om uw vrienden, landen als Polen, over de streep te trekken om akkoord te gaan met de doelstelling van Europese klimaatneutraliteit in 2050. De toewijzing van middelen uit het JTF aan België was initieel erg laag. Ook in het aangepaste voorstel van de Europese Commissie blijft dit aandeel veel te laag, namelijk slechts 1 procent van het totale fonds. Voordien was het 0,9 procent, een groot verschil is dat dus niet.
De Europese Commissie formuleerde de aanbeveling om de aan België toegewezen middelen uit dit fonds prioritair in te zetten in Henegouwen. Het zal u dan ook niet verbazen dat ik geen grote fan ben, noch van het eerste noch van het tweede voorstel.
Zoals gezegd blijft de toewijzing van middelen aan de lage kant. Eerst was het 0,9 procent, nu gaat 1 procent van de middelen naar België. Op Europees niveau is hierover al heel veel vergaderd, maar vreemd genoeg heeft het punt van de verdeling van de middelen uit het fonds nog niet op de agenda gestaan. De bedoeling is dat dit punt onderdeel zal uitmaken van de onderhandelingen over het meerjarig financieel kader, de zogenaamde MFK-onderhandelingen. We zullen vanuit Vlaanderen uiteraard onze voorstellen doen om de verdeelsleutel beter af te stemmen op de transitie-uitdaging waar elke lidstaat voor staat.
Er zijn in het aangepaste Commissievoorstel tot nu toe echter zo goed als geen wijzigingen aangebracht aan de verdeelsleutel voor toewijzing van de middelen uit het fonds aan de lidstaten. Het nieuwe voorstel komt dus niet tegemoet aan de bekommernissen en de voorstellen van mezelf en de Vlaamse Regering, zoals bijvoorbeeld om in de allocatiemethode regio’s met een industrie die een hoge toegevoegde waarde creëert, niet te benadelen. De Vlaamse Regering heeft niet alleen een brief gestuurd, ik heb zelf ook informele gesprekken gehad met een aantal mensen van het kabinet van mevrouw von der Leyen.
Zoals u zelf aanhaalt, zou België conform het nieuwe voorstel 380 miljoen euro ontvangen uit het JTF. Op welke manier dit bedrag intra-Belgisch zou worden verdeeld, is nog niet beslist. In het nieuwe scenario waarbij België 380 miljoen euro ontvangt, is er sowieso nog ruimte om de middelen in meerdere regio’s in te zetten die voor een grote transitie-uitdaging staan, en niet enkel in Henegouwen.
Wat betreft de bijdrage vanuit Vlaanderen aan dit verhoogde JTF, moet ik erop wijzen dat de Belgische bijdrage aan het EU-budget volledig wordt gedragen door de federale begroting. Uw vragen daarover moet u dus niet aan mij stellen, maar aan mijn federale collega's.
De besprekingen rond de opmaak van het Belgische territoriale ‘Just Transition’-plan moeten nog van start gaan. Eerst moeten de Europese besprekingen over dit fonds worden afgerond. Op het Europese niveau is er al meermaals vergaderd, maar niet over het punt van de verdeling van de middelen. Dat stond nog niet op de agenda, dat moet dus eerst gebeuren. In een volgende fase kunnen we dan binnen België rond de onderhandelingstafel zitten met de andere gewesten om een eerlijk deel van dit Belgische geld uit het JTF naar Vlaanderen te brengen.
De Vlaamse Regering heeft alvast steeds gehamerd op een consequente toepassing van het principe van subsidiariteit bij de verdeling van de middelen uit het JTF binnen elke lidstaat. België moet met andere woorden binnen zijn territoriale transitieplan zelf de gebieden aanduiden die in aanmerking moeten komen voor ondersteuning, zonder hierbij gebonden te zijn aan de aanbeveling van de Europese Commissie. In het kader van het Europees semester had de Europese Commissie de aanbeveling gedaan om de Belgische middelen uit het fonds volledig in te zetten in de regio Henegouwen. Deze aanbeveling is weliswaar niet bindend. Op vraag van België heeft de Commissie alvast ook verduidelijkt dat ze openstaat voor een dialoog met de lidstaten over de territoria die onder het plan voor een rechtvaardige transitie zouden vallen.
De heer Van Rooy heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord.
Even voor de goede orde: de Polen zijn niet meer of niet minder mijn vrienden dan welk ander land ook ter wereld, uitgezonderd natuurlijk islamitische en communistische regimes. U weet – en u moet dat ook maar eens proberen – dat het Vlaams Belang het ‘Eigen volk eerst’-principe altijd toepast, of het nu tegenover de Polen, de Oekraïners, de Russen, de Afghanen, de Brazilianen of wie dan ook is.
Dit gezegd zijnde, u vermeldt droog de problematiek en dat wordt nu natuurlijk geframed als een gigantisch probleem dat het gevolg is van de klimaatverandering, terwijl er intussen 20 procent van het drinkwater weglekt uit de leidingen. Het gaat over ontelbare miljoenen liters. Ik zou zeggen: focus u daarop in plaats van op die potsierlijke pogingen om het klimaat te sturen. Dat zal ook nooit lukken, het klimaat zal veranderen. Laat ons dus zo veel mogelijk aan adaptatie doen en ons aanpassen aan de klimaatverandering. We kunnen misschien eens kijken naar Israël, een land dat zeventig jaar geleden is ontstaan in een droge woestijn en het prima doet met het drinkwater, net zoals met het grondwater.
U bent geen grote fan van het JTF. U hebt dat een aantal keren herhaald. Het doet me plezier dat u dat zegt maar het staat toch wel in schril contrast met de stoere woorden van u over ‘De Green Deal is de Mean Deal’, ‘De EU is de pedalen kwijt en Vlaanderen is beroofd’. Ik zal het nooit vergeten, ik was die dag zo gelukkig als wat. U herhaalt dat vandaag niet terwijl de EU u natuurlijk aan het lijntje houdt en u onderdanig heeft geknecht. Eigenlijk bent u een speelbal van de EU. Er zijn al brieven gestuurd, of er is een brief gestuurd, en wij wachten gewoon als slaafjes op wat we uiteindelijk zullen krijgen.
Als de verdeling klopt dat wij nu 380 miljoen euro zouden krijgen en als ik zie wat de andere landen – ik heb hier een lijst – zouden krijgen bij de nieuwe verdeling naar aanleiding van de stijging naar 40 miljard euro, dan blijft de verhouding exact hetzelfde. België krijgt ten opzichte van al die andere landen even weinig als voordien. Het is even schandalig als toen we er hier weken geleden over hebben gedebatteerd. Het is veel te weinig. Wat Vlaanderen daarvan zou krijgen, daarover blijf ik op mijn honger zitten.
Ik wil u tot slot nog deze vraag stellen. Minister, u spreekt over ‘een verdeelsleutel’ en een ‘eerlijk deel’. Ik herhaal mezelf maar ik heb u exact die vraag een aantal weken geleden gesteld. Minister Demir, wat is voor u een eerlijk deel voor Vlaanderen? U mag dat in procenten uitdrukken, u mag dat in euro's uitdrukken, maar ik zou het toch eens graag weten zodat we tenminste weten waarmee u naar de onderhandelingstafel gaat. Welk percentage en welk bedrag hebt u in uw hoofd en op wat is dat dan gebaseerd, vraag ik mij af.
Minister Demir heeft het woord.
Collega van Rooy, het verschil tussen u en mij is natuurlijk dat ik alles op alles aan het zetten ben om invloed te hebben. Ik voer gesprekken op alle niveaus om er toch voor te zorgen dat Vlaanderen ook een deel krijgt. De verhoging naar 380 miljoen euro is nog altijd niet veel en dat heb ik ook aangehaald. Ik blijf dat weinig vinden want het is een aanspraak op amper 1 procent van de middelen uit het fonds. Nogmaals, ik denk dat men vooral de middelen zal inzetten om bepaalde landen over de streep te trekken en om de doelstelling van de Europese klimaatneutraliteit in 2050 te halen. De vraag is wat dat op Belgisch niveau betekent en hoe het binnen België moet worden verdeeld. U begrijpt ook wel dat ik door de aanbeveling van de Europese Commissie met nul euro aan tafel kom. Dat snapt u ook, hè? Toch?
Anders zou ik die vraag niet stellen, minister.
Trouwens, ik ga die onderhandelingen niet zelf doen, dat doet de minister-president voor Vlaanderen. Ik moet dit ook nog met hem bespreken. Ik denk dat we het maximale er moeten uit halen om tot een goed akkoord te komen op het intra-Belgische niveau. Dat het niet gemakkelijk zal zijn, kan ik beklemtonen. Ik zal eerstdaags ook met de minister-president bespreken hoe we het dossier gaan aanpakken om onze positie aan de Belgische tafel te bepalen.
De heer Van Rooy heeft het woord.
Het verschil tussen u en mij, minister Demir, is ook dat ik natuurlijk nooit – en dat is al jaren en decennia zo – zou hebben ingetekend op dit soort Europese Unie of op zo’n Green Deal, die u ook terecht een ‘mean deal’ hebt genoemd. Ik zou daar nooit op hebben ingetekend en ik zou ook niet – wat u wel doet – hebben ingetekend op de klimaatreligie waarmee een zogenaamde klimaatneutraliteit in 2050 moet worden bewerkstelligd.
Kijk, als u dat spel meespeelt met de Vlaamse Regering en met minister-president Jambon, als u meestapt in die logica van de klimaatneutraliteit van de EU, dan zult u als België, en dus ook als Vlaanderen, altijd achterblijven met peanuts. Dan zullen we, zoals ik daarnet zei, het slaafje blijven dat onderdanig moet gaan bedelen bij de EU om toch wat borrelnootjes te krijgen, terwijl andere landen – of dat nu Polen is of Italië, dat interesseert me niet – met veel meer geld gaan lopen. Dat is ten diepste onrechtvaardig.
Ik betreur het dat u geen antwoord wilt geven en een beetje naar Jan Jambon verwijst. Goed, maan Jan Jambon dan maar aan om naar de onderhandelingstafel te gaan en met zijn vuist op tafel te slaan om een significant hoger percentage te krijgen. Kleef er ook een getal op en laat ons dat alstublieft ook weten. Ik denk dat de Vlamingen daar recht op hebben.
De vraag om uitleg is afgehandeld.