Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Meremans heeft het woord.
Ik heb deze vraag ingediend nog voor geweten was dat de winkels opnieuw zouden openen. We krijgen signalen vanuit zowat elke sector. Ik begrijp dat ook wel. Onze partij vindt lezen, boeken belangrijk. We voorzien in het regeerakkoord ook extra impulsen voor het schrijven, voor auteurs en voor Literatuur Vlaanderen, het vroegere Vlaams Fonds voor de Letteren.
Tijdens de coronacrisis kun je natuurlijk niet voor de zoveelste keer naar de uitzending van De Collega’s kijken, ook al is dat leuk. Zelf heb ik Schipper naast Mathilde leren kennen, ik had dat nog nooit gezien. Het tempo is wel wat anders dan tegenwoordig.
De letterensector is zwaar getroffen. Uit de GfK-cijfers (Growth from Knowledge) van maart blijkt dat boekhandels 50 procent van hun omzet verloren. Ook entertainmentwinkels zagen hun omzet dalen met 40 procent. De aankoop van boeken verplaatste zich nagenoeg volledig naar de onlineverkoopkanalen, plus 52 procent, en naar de supermarkten, plus 17,5 procent. De algemene boekenmarkt kent daardoor in maart vergeleken met dezelfde periode vorig jaar een omzetdaling van in totaal 15 procent. Alle boekengenres kenden een daling, met uitzondering van de kinderboeken, waar er een omzetstijging van 4,3 procent was. De non-fictieboeken kenden de meest uitgesproken daling, met min 34 procent.
In Nederland verwacht men dat een op de drie boekhandels de boeken zou moeten neerleggen, als ze niet snel zouden kunnen heropenen. In tegenstelling tot hier zijn in Italië boekhandels wel gecatalogeerd als essentiële handelszaken. Dat is misschien een element dat we kunnen meenemen.
Er is erg ingezet op bewustwordingscampagnes om lokaal te kopen, wat ik heel goed vind. Desondanks gaat heel veel omzet naar de buitenlandse spelers, die hun verkoop zien verdubbelen. Ondertussen zijn er wel heel wat onafhankelijke boekhandels die gestart zijn met een webshop om toch overeind te blijven.
Ook het merendeel van de uitgevers schat een daling in van 21 à 35 procent van hun totale jaaromzet. 30 procent van hen schat zelfs een omzetverlies in van meer dan 51 procent.
Minister-president, hoe zullen we ervoor zorgen dat de Vlaming de weg naar de lokale boekhandel beter vindt? Dat was al een issue vóór de coronacrisis, nu is dat enkel nog versterkt.
Hoe kan de Vlaming de weg naar die lokale boekhandels vinden bij de voorziene heropening op 11 mei?
Op welke manier zullen wij in het najaar proberen om extra zuurstof te geven aan de boekenmarkt om zo toch maximaal het omzetverlies te beperken?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Vooraf wil ik – ongetwijfeld ten overvloede – aangeven dat de boekensector in brede zin, en de boekhandels specifiek, inderdaad net als vele andere sectoren getroffen worden door de coronacrisis. Net als voor andere sectoren wordt de bevolking onder andere via acties aangemoedigd om lokaal te kopen. Mijnheer Meremans heeft daar al naar verwezen. Ik verwijs bijvoorbeeld naar de acties 'Winkelhier' en 'Ik koop lokaal'. Via dergelijke acties werden ook de Vlaamse boekhandels die actief bleven tijdens de coronacrisis – door thuislevering, onlineservice en andere acties – onder de aandacht gebracht. Ook via de campagne #Verspreidhetleesvirus wordt het lezen – en dus onrechtstreeks het kopen – van boeken in de verf gezet. Het is dus duidelijk dat er ingezet wordt op het stimuleren van aankopen bij de lokale verkooppunten in het algemeen en de boekhandels in het bijzonder.
De cijfers van Boek.be toonden al in maart aan dat de digitale verkoop groter is geworden. In tijden van gedwongen sluiting van de fysieke winkels is dat natuurlijk een logische ontwikkeling, die aanzienlijk breder gaat dan de boekensector. Toch kan ook de online verkoop het verlies in de verkoop van boeken via fysieke kanalen niet compenseren, wat weerom het belang van de fysieke boekhandel aantoont. Daarbij is ook het belang van de lokale boekhandel als sociaal weefsel, des te meer in crisistijden, zeker een belangrijke reden. De boekhandel is immers meer dan een handelszaak, het is ook een ontmoetingsplek, een plek waar men kennis, verhalen, verstrooiing opzoekt.
Het is dan ook – zoals onder de eerste vraag al is aangegeven – van groot belang dat het publiek erop wordt gewezen dat ook deze lokale culturele economie zijn steun nodig heeft en dat ook de bibliotheken hun bestellingen blijven plaatsen bij de lokale marktspelers.
Vanzelfsprekend kunnen ook de bedrijven in de boekensector gebruik maken van de bestaande ondersteuningsmaatregelen die naar aanleiding van de coronacrisis werden genomen.
Ook het belang van het stimuleren van lezen via de school, auteurslezingen en literaire events, zoals bijvoorbeeld de Boekenbeurs, valt niet te miskennen voor het hele ecosysteem. Ook dit luik van de werking ligt stil in deze crisisperiode. Ik hoop dan ook dat deze stimuleringskanalen in het najaar toch weer op volle kracht kunnen worden opgestart.
De heer Meremans heeft het woord.
Minister-president, dank u wel voor uw antwoord. Er zijn inderdaad een aantal kanalen waarop ze een beroep kunnen doen. De overheid kan ook niet alles. Er zijn ook lokale overheden, die daar volgens mij ook een tandje kunnen bijsteken, onder meer via hun bibliotheek.
Het lijkt mij wel belangrijk dat we gezamenlijk een extra inspanning doen voor die campagne, die in het verleden werd beloofd en die moet opgestart worden. Dat gaat over meerdere sectoren. Dat gaat niet enkel over cultuur, het heeft ook te maken met onderwijs en media – ik denk onder meer aan de openbare omroep. Dat kan bijvoorbeeld op de Boekenbeurs – als die kan doorgaan, we moeten het in de voorwaardelijke wijs zeggen, misschien zal het allemaal in een andere vorm moeten gebeuren. Het moment is gekomen om dat allemaal eens te herdenken en daar onze schouders onder te zetten, over de grenzen tussen de verschillende sectoren heen. Dat is echt nodig want alleen de overheid zelf kan incentives aanbieden. Zij kan ook centjes geven, maar daarmee gaan de mensen nog niet naar de boekhandel. Het zijn de gemeenten en steden en de sector zelf. We moeten daadwerkelijk een actieplan via verschillende kanalen uitrollen. De vorige actie, die ook vanuit de openbare omroep kwam, was geen groot succes. Daar moeten we met ons allen aandacht aan schenken. Laat ons hopen dat we dan ook volop van die corona verlost zijn.
De heer Pelckmans heeft het woord.
Dank voor de antwoorden en de vraag.
Boeken verkoop je als mensen graag lezen. We moeten daarvoor zorgen en scholen hebben daarin een opdracht. Maar we kunnen nog een netwerk aanspreken. Daar zit met Literatuur Vlaanderen een klein euveltje op. Ik verklaar mij nader.
Bibliotheken, cultuurcentra, gemeenschapscentra en kunstencentra werken rond opnieuw leren lezen en het enthousiast maken van mensen. Dat vergt een actie. Ik heb zelf wat ervaring met een leesprogramma, samen met lokale boekhandels. Die zeggen mij dat sinds dat programma hun verkoop enorm gestegen is. Dat werkt dus. Het probleem is dat Literatuur Vlaanderen voor dergelijke acties wel middelen heeft, maar die niet toekent voor huizen die meer dan 300.000 euro subsidie op jaarbasis krijgen. Dat is voor een gemiddeld kunsten- of cultuurcentrum dikwijls al het geval. Daardoor kan die actie daar niet worden gevoerd, zeker als je daar nog eens de bibliotheekinkomsten vanuit Vlaanderen bijtelt. Dat vind ik een euvel dat moet worden bekeken. Als we echt willen dat mensen opnieuw lezen, moet je ze graag laten lezen. Minister-president, kunt u dat bekijken?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Zoals wel vaker geeft u goede suggesties, mijnheer Pelckmans. Ik wil dit wel meenemen en bekijken, want ik denk dat we over alle partijen heen het lezen willen bevorderen en dus ook de boekenverkoop willen stimuleren. Als er op dat vlak een hiaat bestaat, ben ik gerust bereid om dat nader te bekijken en om dat op te lossen. Bedankt voor de suggestie.
De heer Meremans heeft het woord.
Het is 33 jaar geleden dat ik nog eens La Peste van Albert Camus heb gelezen. Ik wil ook nog aan Il Decameron van Giovanni Boccaccio beginnen. Het zijn beide lockdownverhalen. Die zullen we nog eens ter hand nemen. Dank u wel.
De vraag om uitleg is afgehandeld.