Report plenary meeting

De heer Coel heeft het woord.

Minister, het was denk ik een wat minder leuke week voor uw collega-ministers van Begroting en Financiën, aan de overkant van de straat. Eerst zei de Nationale Bank dat de structurele stijging van de primaire uitgaven onhoudbaar is. De voorzitter ging zelfs nog verder en zei dat de regering niet alleen te veel geld uitgeeft, maar ook nog eens aan de verkeerde zaken. Vandaag konden we al lezen wat het Federaal Planbureau ervan vond. Zij voorspellen dat we, als we zo federaal voortdoen, afstevenen op een schuld van 160 procent en een tekort van maar liefst 9 procent. Dat zijn cijfers die doen denken aan Griekenland in de periode van zijn ernstige problemen.

Ook internationaal is dat niet onopgemerkt gebleven. We hadden het ratingbureau Fitch dat vrijdag zijn kredietrapport over de Belgische overheidsfinanciën heeft uitgebracht. Ze wijzen op de verslechterde toestand en waarschuwen daarvoor. De federale rating blijft voorlopig hetzelfde, namelijk AA-, maar het ratingsvooruitzicht verslechtert van stabiel naar negatief en dat is toch niet onschuldig, want dat betekent dat er wellicht ook een verlaging van de rating zelf zit aan te komen en dat blijft niet zonder gevolgen. Dat zal ook in de praktijk betekenen dat we meer rente gaan moeten betalen om onze schulden af te lossen.

Voordat de collega’s beginnen te vragen wat ik met deze informatie doe in dit parlement en dat ik dat aan de overkant van de straat moet uitleggen, denk ik dat ook Vlaanderen daar mee de gevolgen van dreigt te betalen. Enerzijds omdat alle Vlamingen natuurlijk mee betalen aan die Belgische schuld, maar ook omdat er rente betaald moet worden op de aflossing van de Vlaamse schuld en die rente wordt mogelijk geïmpacteerd door die rating.

Mijn vraag aan u is heel eenvoudig: welke impact verwacht u van die verlaagde Belgische kredietwaardigheid op de Vlaamse overheidsfinanciën?      

Minister Diependaele heeft het woord.

Ik denk dat we het er allemaal over eens zijn dat het inderdaad geen verrassing is dat deze zoveelste waarschuwing er komt. U hebt zelf al naar enkele andere verwezen. De meest uitgesproken voor mij was de Nationale Bank, die in zijn rapport zeer nadrukkelijk opnam dat Wallonië en Brussel federaal met een gigantisch probleem zitten, zowel op het vlak van de begroting als de oplopende schuld, en daaraan toevoegt dat Vlaanderen dat probleem niet heeft.

Fitch geeft hetzelfde signaal en zij gaan die outlook negatief bijstellen. Dus dat betekent dat er nog geen kredietverlaging is, maar dat zij wel voor de komende jaren die mogelijkheid openlaten. De reden waarom zij dat doen, is in de eerste plaats omdat de situatie nog is verslechterd, dat is ook heel concreet wat een negatieve outlook betekent. Ik raad u aan om het rapport zelf te lezen als u dat interesseert, maar het is nogal deprimerende lectuur. Men geeft daarin ook uitdrukkelijk aan – in andere woorden, maar ik parafraseer – dat men geen hoop meer heeft op de nodige hervormingen nog voor de verkiezingen en men verwijst zelfs naar de traditie in dit land om heel lange regeringsvormingen te hebben. In die zin rekenen ze er dus niet op dat er nog hervormingen komen.   

Dat betekent dus inderdaad dat er een mogelijke verlaging kan komen van die rating, en die heeft wel degelijk ook gevolgen voor Vlaanderen. Het is zo dat je weet dat Vlaanderen of de deelstaten, de deelentiteiten maar maximaal een trapje beter kunnen hebben dan de gefedereerde entiteit. Dus ook voor Vlaanderen heeft dat in die zin zijn impact, en ook op de rente, want de rente die wij betalen hangt wel degelijk ook af van die federale. Dat hangt daarmee samen.

Ik denk dat het goed is dat dat signaal opnieuw wordt gegeven. Ik heb altijd gezegd dat een begroting de beste buffer is om toekomstige crisissen aan te pakken, en dan denk ik dat iedereen wel zijn hart vasthoudt met wat er vandaag opnieuw aan het gebeuren is. We zullen zien waar dat naartoe gaat en ik ga daar geen verdere uitspraken over doen.

Maar iedereen heeft wel door dat dat opnieuw heel slechte tijden zijn die op ons afkomen als dit de verkeerde kant opgaat. En als je dan één ding nodig zult hebben, dan is het wel een gezonde begroting om dat aan te pakken. En net dat hebben wij niet in dit land en dat is zeer jammer.

De heer Coel heeft het woord.

Dank u, voorzitter en dank u, minister voor uw antwoord.

Het stemt inderdaad tot voorzichtigheid en eigenlijk tot grote zorgen, want we worden meegesleurd in dat Belgische deficit. Vlaanderen heeft op zich een gezonde rating. Er zijn ook geen indicaties dat dat zal veranderen, maar zoals u hebt uitgelegd, hangt het vast aan die federale rating en we zullen daardoor ook zelf meer rente moeten gaan betalen.

Binnenkort moeten we onze begroting als ‘NV België’ weer aan Europa gaan voorleggen. Ook daar is er sprake van dat men opnieuw naar strengere regels zal gaan, dat die uitzonderingsclausule afloopt. In het verleden, als België er wat slechter voor stond, gingen er stemmen op om aan de deelentiteiten wat extra inspanningen te vragen. Met name Vlaanderen werd dan bevraagd of we geen overschotten konden boeken om de putten van anderen te delven.

Daar kan wat onze fractie betreft uiteraard geen sprake van zijn. Het kan niet de bedoeling zijn dat we minder gaan uitgeven aan onderwijs, welzijn, openbare werken omdat er op andere niveaus slecht gewerkt wordt. Daarom is mijn uitdrukkelijke vraag: kunt u namens deze Vlaamse Regering bevestigen dat er op geen enkele manier een dergelijke afspraak mogelijk is? (Applaus bij de N-VA)

Mevrouw Van dermeersch heeft het woord.

Dank u, voorzitter.

Minister, het is inderdaad zo dat het Amerikaans ratingbureau Fitch de creditscore dreigt te verlagen door de negatieve vooruitzichten in plaats van de voormalige stabiele situatie. Fitch steunt zich natuurlijk op de oplopende schuldgraad van België en mijn verwachting is inderdaad – als je het rapport helemaal leest – dat er voor de verkiezingen geen saneringen meer komen. Ik denk ook dat dat zo zal zijn.

In 2020 gaf datzelfde Fitch aan Vlaanderen een hogere rating dan België. U verwees daar al naar. Wij kregen voor Vlaanderen een rating van AA, en België kreeg een rating van AA-, en dat was heel uitzonderlijk. Het was eigenlijk knap dat we dat konden hebben. Fitch steunde toen op cijfers van 2019, maar die zijn sindsdien natuurlijk wel veranderd. In 2019 hadden we een schuld van 24,1 miljard euro, en nu is dat voor 2023 bijna verdubbeld naar 45,2 miljard euro en de ratingbureaus lezen dat natuurlijk ook.

De schuld is hier in Vlaanderen duidelijk niet onder controle en dus zou ik graag weten van u welke maatregelen u nog kunt of hoopt te nemen, als dat al mogelijk is, om die ratingverlaging te vermijden. En mocht die er dan toch komen, wat is dan de impact op de schuld en de rente? Want die rente gaat reeds maal drie in het meerjarenperspectief voor 2027.

Nog één minuut, mevrouw Van dermeersch.

En dat is dan 1,28 miljard euro.

De heer Van den Heuvel heeft het woord.

Ik denk dat deze waarschuwing van Fitch op tijd komt en het is ook een aanmoediging voor het Vlaamse niveau om inderdaad de begroting op orde te houden. Ik denk dat dat heel erg belangrijk is, ten eerste om onze schuld- en rentelasten in toom te houden. En dat pad wordt bewandeld, mevrouw Van dermeersch. Wij zijn de enige entiteit in dit land, en ook in Europa, als je dat breed bekijkt, die op relatief korte termijn – een paar jaar – naar een begrotingsevenwicht zal evolueren.

Ten tweede is het ook belangrijk om een buffer te voorzien voor eventuele nieuwe crisissen, want we hebben er de voorbije jaren een paar gehad. We denken nu dat we voor een paar jaar gerust zijn. Maar de bankencrisis loert om de hoek, dus we moeten toch wel absoluut de rekening en begroting op orde te houden, en vandaar is er vanuit onze fractie een aanmoediging om dat pad te blijven bewandelen. We worden daar inderdaad ook in gesteund door de Nationale Bank, die heel duidelijk zegt dat Vlaanderen de entiteit is in ons land die dit doet.

Ten tweede is het denk ik ook wel een uitnodiging naar de andere entiteiten in dit land toe om werk te maken van structurele hervormingen. Op federaal niveau is de fiscale hervorming van vice-premier Van Peteghem daar een mooi voorbeeld van. En we hopen vanuit onze fractie dat er dan ook op dat niveau werk van gemaakt wordt.

Minister Diependaele heeft het woord.

Dank u wel voor de bijkomende vragen.

Eerst en vooral, mevrouw Van dermeersch: ik begrijp uw opmerking helemaal niet. Maar u zult het me niet kwalijk nemen dat ik de Nationale Bank een iets betrouwbaardere bron vind dan de Vlaams Belangfractie. Zoals de heer Van den Heuvel ook zegt, zegt die Nationale Bank in zijn rapport uitdrukkelijk dat die schuld in Vlaanderen net wel houdbaar is, en zijn het net de anderen die een waarschuwing krijgen. Dat betekent niet dat we ook geen probleem hebben, waar we naar moeten kijken. Maar onze begroting gaat wel degelijk naar een evenwicht, en dat zorgt er in ieder geval voor dat we geen schuldopbouw meer zullen hebben. Gisteren hebben we het er trouwens nog over gehad in de commissie. Ik denk dat u niet aanwezig was, maar we hebben daar zeer duidelijk kunnen aantonen dat in bijvoorbeeld de uitvoering van 2022 onze schuld heel wat minder oploopt dan we gedacht hadden. Dat is dus alleen maar positief.

Ten tweede kijken we dan opnieuw naar het federaal niveau. Om u maar één indicatie te geven: we hebben op dit moment nog geen duidelijk zicht op welk gevolg die ratingaanpassing precies gaat hebben. De outlook zelf die bijgesteld wordt, hoeft daarom nog niet op de financiële markten een gevolg te hebben. Als die rating wel bijgepast zou worden, kan dat wel het geval zijn. En we zien bijvoorbeeld in vergelijking met Frankrijk, als we de zogenaamde spread van het laatste jaar bekijken, dat die spread is gegroeid. We zaten een jaar geleden op ongeveer hetzelfde niveau. Wij zitten nu 0,5 procent hoger. En dat zijn toch allemaal tekenen aan de wand dat we daarmee moeten opletten.

Het boeken van overschotten, mijnheer Coel, is natuurlijk absoluut niet aan de orde. Iedereen beseft dat maar al te goed, en dat zijn discussies die we hier al meermaals gehad hebben, dat er ook in Vlaanderen nog heel wat noden zijn. Mijn ingesteldheid is: centen die de Vlaming betaalt in zijn belasting, moet je ook teruggeven aan de Vlaming onder de vorm van beleid. Het boeken van overschotten is daar op dit moment dus zeker niet aan de orde. Op lange termijn zou dat alleen maar – heel hypothetisch – een mogelijkheid kunnen zijn, maar dan niet om andere tekorten bij te passen, maar om onze eigen schuld af te bouwen. En dat kan dan de enige intentie zijn.

Ik wil daar nog één ding aan toevoegen. Ik denk dat er gisteren of eergisteren in de krant nog een verwijzing naar het Griekse scenario stond. Er werd onmiddellijk door heel wat economen gezegd dat dat niet meteen aan de orde is. Ik denk ook dat dat niet meteen aan de orde is. Waarom? Omdat je natuurlijk in Vlaanderen, in vergelijking met wat in Griekenland gebeurd is – heel lapidair gesteld – een heel rijke bevolking tegenover een arme staat hebt. In Griekenland waren beiden armlastig. Je moet goed nadenken over de logica die daar gebruikt wordt, want dat betekent natuurlijk wel dat men ervan uitgaat dat men niet direct onder druk van de financiële markten komt. Waarom? Omdat die financiële markten ervan uitgaan dat die tekorten van de overheid bijgepast kunnen worden door de mensen, door de burger, door die rijke samenleving. Beste mensen, dat betekent natuurlijk dat die tekorten bijgepast moeten worden door belastingen. Dat is natuurlijk waarin we niet verzeild mogen geraken, wat we niet mogen doen. Dat is waarom de hervormingen waar we al zo lang op wachten, nodig zijn op federaal niveau en ook in de andere deelstaten in dit land.

Ondertussen denk ik dat we vanuit Vlaanderen doen wat we moeten doen: onze begrotingskoers vasthouden, en ervoor zorgen dat we ook in de toekomst inderdaad nog een buffer hebben om eventuele crisissen daadkrachtig te kunnen aanpakken. (Applaus bij de N-VA)

De heer Coel heeft het woord.

Minister, ik denk dat het duidelijk is dat Vlaanderen twee keer de factuur dreigt te betalen van het Vivaldibeleid. Eén keer om de Belgische schuldenput te financieren, en een tweede keer omdat ook de Vlaamse rentes zullen stijgen. Dat kan niet de bedoeling zijn. Ik denk dat een hervorming zich opdringt. En Fitch geeft het duidelijk aan: ze verwachten het van de Federale Regering niet meer. Ze krijgt haar hervormingen niet rond. Ook na de verkiezing verwachten ze er niet veel meer van, met onze traditie van vijfhonderd dagen regeringsvorming. De echte oplossing is dus de structuur van dit land aan te pakken, door naar het confederalisme te gaan en Vlaanderen zelf de sleutels in handen te geven en goed beleid te laten voeren. (Applaus bij de N-VA)