Report plenary meeting

De heer Claes heeft het woord.

Minister, via u, de minister van Leefmilieu, en ook de minister die op minder dan twee maanden tijd met haar kabinetswagen 28.500 kilometer reed in 2019, via u konden we vernemen dat u de lage-emissiezones (LEZ's) niet zult afschaffen maar zult gaan verstrengen. Concreet zullen vanaf 2031 dieselwagens worden geweerd uit de stadscentra met een lage-emissiezone, en vanaf 2035 zelfs alle wagens met een normale verbrandingsmotor.

Collega's, wie dit jaar een nieuwe dieselwagen bestelde, zal tegen dat hij of zij die krijgt, daar zeven tot maximaal acht jaar, als hij geluk heeft, ten volle gebruik van kunnen maken, totdat hij wordt verbannen uit onze twee grootste steden. En dan zet u in de motivatie van uw besluit, laconiek, dat we het nu al aankondigen, zodat “mensen zich kunnen voorbereiden”. Uw kabinet kan misschien elke vijf jaar een nieuwe wagen aankopen – het zal ook nodig zijn met al die kilometers die u rijdt, minister – maar de gewone burger kan dat absoluut niet. Die kan niet om de zeven à acht jaar een gloednieuwe wagen aankopen, laat staan een duur elektrisch model.

Dus de vraag, minister, die ik en miljoenen andere Vlamingen zich vandaag stellen, is waarom u in hemelsnaam hebt beslist om die lage-emissiezones niet af te schaffen maar zelfs te verstrengen? (Applaus bij het Vlaams Belang)

Minister Demir heeft het woord.

Collega Claes, bedankt voor uw vraag. Maar misschien moet ik eerst en vooral meegeven dat wij een kader maken voor de lokale besturen die zeggen dat zij een lage-emissiezone willen invoeren. Dus ik verbied niks; ik maak wel een rechtszeker kader voor steden, voor lokale besturen die zeggen dat de luchtkwaliteit er niet goed is, en dat zij een lage-emissiezone willen invoeren. Dan moet dat ook wel uniform zijn in alle lokale besturen. Dat wil ik ten eerste toch wel rechtzetten.

Ten tweede hebben we ook beslist om de vorige beslissing … Want normaal gezien was er al een verstrenging tegen 2025. We hebben daar gezegd dat we dat met een jaar uitstellen, net vanwege de koopkrachtcrisis. We voeren ook maatregelen in om die lage-emissiezone socialer te maken. We verruimen de vrijstelling naar mantelzorgers toe, en naar mensen met een handicap. Dat is een verruiming in het nieuwe kader. Wij verlenen lokale besturen ook de mogelijkheid om een sociaal tarief in te voeren voor die lage-emissiezone.

En inderdaad, als we kijken naar 2031, dan stellen we in het vooruitzicht om de dieselwagens uit de stadscentra te weren, en de benzinewagens vanaf 2035. Dit gaat nu naar adviesraden. Er zal ook nog een voorstel van advies komen uit die adviesraden. Het spreekt voor zich dat die lange termijn waar we naar kijken, alleen maar kan onder de voorwaarde dat er inderdaad voldoende energie is, dat er voldoende propere wagens zijn, dat er voldoende laadinfrastructuur is.

Sta mij ook toe om af te sluiten met het feit – en u zult dat wel weten als Antwerpenaar – dat Antwerpen vanuit Europa de tweede slechtste stad is qua slechte luchtkwaliteit. (Opmerkingen)

Is hij geen Antwerpenaar? Wel, dan weet hij het bij dezen. Antwerpen is de tweede slechtste regio of stad qua slechte luchtkwaliteit. En dat is dan de vraag die we ons kunnen stellen: als de technologie het toelaat, waarom zouden we dan de gezondheid van onze burgers niet beschermen? Weet dat er jaarlijks zevenduizend mensen sterven in uw Vlaanderen, in mijn Vlaanderen, mijnheer Claes, door de slechte luchtkwaliteit. Dat is twintig keer meer dan dodelijke verkeersslachtoffers.

De heer Claes heeft het woord.

Ik ben van Rumst, minister, dat is tussen Antwerpen en Mechelen. Dat is een klein verschil met Antwerpen zelf. (Opmerkingen van minister Zuhal Demir. Gelach)

De meest sociale maatregel die u kunt nemen, is die lage-emissiezone gewoon afschaffen. Want door uw geplande verstrenging zal 97 procent van alle particuliere wagens die dit jaar worden aangekocht over ten laatste twaalf jaar niet meer welkom zijn in Antwerpen, Gent en Brussel. Al die miljoenen auto’s die nu op onze wegen rijden, zouden tegen dan elektrisch moeten zijn. Maar dat gaat niet lukken. Zelfs in een land als Nederland, waar al tien keer meer publieke laadpalen zijn als bij ons in Vlaanderen, stokt de verkoop van elektrische wagens. Ze zijn te duur of de betaalbare modellen hebben geen goede actieradius. 

Mijn vraag is, minister, wat u dan wel gaat doen om al die miljoenen automobilisten die zich geen dure elektrische wagen kunnen veroorloven, te compenseren voor en te vrijwaren van uw desastreuse beslissing.

De heer Vandaele heeft het woord.

Er zijn toch een aantal belangrijke elementen.

Eén, hier wordt een kader geboden. De gemeenten beslissen zelf, collega, of zij daar gebruik van maken of niet. Dat is een beslissing van de gemeente, niet van deze Vlaamse Regering of dit parlement.

Twee, het is natuurlijk wel een stimulans voor de steden met een slechte luchtkwaliteit om de omslag naar elektrificatie te maken.

Drie, we moeten zien wat de toekomst brengt. De toekomst zal aantonen wat haalbaar is en wat niet en hoever we op dat moment staan. Ik zie eigenlijk weinig redenen tot paniek in deze fase.

De heer Bex heeft het woord.

Collega’s, weten jullie nog wel dat er in het nieuws kwam dat er een enorm slechte luchtkwaliteit is in verschillende van onze steden? Mensen – ik weet niet of jullie dat beseffen, collega’s van het Vlaams Belang – sterven daarvan. Je moet daar iets aan doen. Het is een goede zaak dat de Vlaamse Regering perspectief biedt door te zeggen wat binnen zeven, acht of twaalf jaar nog zal kunnen. Dan bereid je mensen voor op die transitie, waarover jullie zeggen dat we niet te veel inspanningen moeten doen omdat de technologie wel zal zorgen dat we ons kunnen aanpassen. En dan komt u, op het moment dat er iets gebeurt, roepen dat de technologie niet klaar zal zijn. Wat is het nu eigenlijk?

Minister, wij vinden dit een goede maatregel. Het creëert duidelijkheid. Maar we vinden dat, als de Vlaamse Regering a zegt, ze ook b moet zeggen. U moet ook investeren in alternatieven en in, bijvoorbeeld, openbaar vervoer. Dat benadrukken we hier altijd weer opnieuw, maar deze Vlaamse Regering doet dit niet.

Ik heb, tot slot, nog een vraag. We hebben vandaag vooral over de wagens gesproken. In het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest is er ook een uitdoofscenario voor bromfietsen, waarvoor een zeer goed elektrisch alternatief voorhanden is. Hoe staat het daarmee in Vlaanderen?

De heer De Roo heeft het woord.

Minister, er is ongerustheid in de Gentse en de Antwerpse regio over de aankondiging rond de lage-emissiezone. De lokale besturen hebben beslist om die in te voeren om de luchtkwaliteit te verbeteren. De uiteindelijke doelstelling is om nergens een lage-emissiezone nodig te hebben.

De Vlaamse Regering heeft, zoals u zei, in oktober 2022 een aantal belangrijke wijzigingen goedgekeurd die de lage-emissiezone wat socialer maken. Denk aan de uitbreiding van het sociaal tarief voor personen met een handicap en voor mantelzorgers. Toch is het niet voor iedereen evident om de overschakeling naar een minder vervuilende vorm van mobiliteit te maken, zeker als het over de wagen gaat.

In Gent is er een slooppremie om de meest kwetsbare inwoners te ondersteunen, maar zelfs die schiet tekort voor hen die echt een wagen nodig hebben. Het is een moeilijke evenwichtsoefening.

Minister, ik heb dezelfde vraag als collega Bex. Er is in het huidige kader nog een grote tekortkoming, en dat betreft het feit dat brommers niet zijn opgenomen. Vooral de tweetaktmotoren zijn zeer vervuilend. Steden zijn vragende partij om ook die te kunnen bannen. Hoe wilt u die vervuilende brommers weren uit de lage-emissiezone?

De heer Tobback heeft het woord.

Minister, een LEZ moet dienen om vervuiling uit de stad te houden, maar ze moet niet dienen om mensen uit de stad te houden, en al zeker niet op basis van de prijs van de auto die ze kunnen betalen.

In die zin is het wel zeer opvallend dat u in uw antwoord terugging naar de prijs van auto’s. U zei dat het afhankelijk zal zijn van de vraag of er voldoende laadpalen en voldoende elektrische wagens zullen zijn om te zien of het kan. U hebt geen woord gezegd over de mogelijkheden en de investeringen en de noden van openbaar vervoer. In elke stad in Europa waar men de auto’s heeft geweerd maar de mensen heeft toegelaten, is dat gebaseerd op een verregaande investering in alternatieven zoals openbaar vervoer. Op dat vlak hebben noch het huidige Antwerpse stadsbestuur – of het vorige, dat eigenlijk deze beslissing genomen heeft – noch de Vlaamse Regering een geweldig palmares. Er komen niet veel alternatieven bij. Ik wil dus oproepen om daar meer aandacht voor te hebben en ervoor te zorgen dat iedereen zich op de goedkoopst mogelijke en meest comfortabele manier via het openbaar vervoer in een stad kan bewegen vooraleer men begint met deuren dicht te doen en vooral de zwaksten eruit te houden. (Applaus van Hannelore Goeman)

De heer D’Haese heeft het woord.

De luchtkwaliteit in steden moet absoluut beter, zeker nu mensen door de hoge energiefacturen hout beginnen te verbranden. Dat kun je ’s avonds heel goed ruiken. Maar dat de lage-emissiezone daaraan bijdraagt, kan niemand aantonen, want daar zijn eigenlijk geen cijfers over.

Wat wij vooral nodig hebben, is minder auto’s in onze steden, en dus beter openbaar vervoer. Maar net dat openbaar vervoer is in crisis na jarenlange besparingen door de N-VA. Minister Demir, u vindt dat we binnen twaalf jaar alleen nog met een elektrische auto in een lage-emissiezone binnen mogen. Weet u hoeveel mensen vandaag al zo’n elektrische auto kopen? 3 procent! Mensen kunnen dat gewoon niet betalen, minister. U kunt rustig in die lage-emissiezone binnen, met een dienstwagen en 2000 euro per maand aan leasingkosten, op kosten van de belastingbetaler. Wij betalen wel. Maar mensen die geen geld hebben om zo’n dure elektrische wagen te kopen, wat moeten zij doen? Met paard en kar rijden? Of stelt u voor dat zij helemaal niet meer naar de stad gaan?

U zegt: “Ik maak maar een kader, en de steden en gemeenten kunnen zelf kiezen wat ze doen.” Bevestigt u hier dat Antwerpen en Gent niet verplicht zijn om die verstrenging door te voeren in 2026, 2031 en 2035? (Applaus van Lise Vandecasteele)

Minister Demir heeft het woord.

Ik verplicht juist niets. Zowel de stad Antwerpen als de stad Gent hebben zelf de LEZ-zone ingevoerd. Ze kunnen ook zelf beslissen. De Antwerpse democratie en de Gentse democratie kunnen in de gemeenteraad beslissen dat ze uit de LEZ-zone stappen. Ik verplicht niemand. Ik verplicht geen enkel lokaal bestuur. Wat wij doen vanuit de Vlaamse Regering, is een uniform kader maken. Ik denk dat dat de logica zelve is. Stel dat er een wirwar ontstaat waarbij het ene bestuur een kader invoert, en een ander bestuur doet dat ook, dan krijg je kakofonie. Ik denk dus dat het logisch is dat er een uniform kader is, en ook dat we een verstrenging al hebben uitgesteld. We hebben ook beslist dat we het socialer gaan maken. Er zitten uitzonderingen, zoals voor mantelzorgers of mensen met handicap. We hebben ook gezegd dat we investeren in alternatieven want, beste heren en dames van de oppositie, zeggen dat er niet wordt geïnvesteerd in alternatieven klopt niet. Collega Somers en collega Peeters gaan recordbedragen investeren in fietsinfrastructuur. Dat gaat over honderden miljoenen euro’s. In het vorige LEZ-kader stond ook dat De Lijn oude bussen in het stadscentrum mocht laten rijden. Die uitzondering hebben we afgeschaft. Collega Lydia Peeters maakt er werk van om ook te investeren in propere bussen voor het openbaar vervoer.

Het debat moet correct worden gevoerd. Men moet niet doen alsof wij van alles gaan verplichten. Neen, wij verplichten niet, mijnheer Claes en leden van de oppositie. Wij voorzien het kader. De lokale besturen, de gemeentes beslissen of ze daarop intekenen of niet. Zij kunnen beslissen dat ze het afschaffen. Collega Tobback, sta mij toe om te zeggen dat dat qua hypocrisie toch wel top was! U bent in Antwerpen met een partijprogramma naar de kiezer gegaan waarin u zei dat er tegen 2030 geen wagens met diesel- of benzinemotoren meer binnen mochten. In 2030! (Opmerkingen van Jos D'Haese en Bruno Tobback)

En nu zo de schijnheilige komen uithangen, dat gaat toch wel wat te ver, vind ik. (Opmerkingen van Hannes Anaf en Bruno Tobback)

Ja, mijnheer Anaf, u vindt het niet leuk dat ik dat zeg. Maar het staat in uw partijprogramma! U bent zo in Antwerpen naar de kiezer gegaan, en nu gaat u zeggen dat u dat allemaal veel te streng vindt. Neen, ik ben zelfs soepeler: ik spreek over 2031 en 2035. Als het van Vooruit had afgehangen, beste Antwerpenaren, dan was het 2030 geweest. Dat staat in uw partijprogramma.

En als u vanuit Vooruit dan toch vindt dat dat allemaal niet kan – want ik heb verschillende optredens van de schepen gezien –, schaf het dan af. De gemeenteraad beslist daarover, de gemeenteraad in Gent kan beslissen om het af te schaffen. (Opmerkingen bij Vooruit)

Dus stop gewoon met op tv de hypocriet uit te hangen en te zeggen dat u dat allemaal niet ziet zitten. Hier is het partijprogramma, Bruno Tobback, híérmee bent u naar de Antwerpenaar gegaan: 2030. (Minister Zuhal Demir houdt een document omhoog. Applaus bij de N-VA)

Collega’s, tot slot heb ik nog een aantal opmerkingen. Ten eerste, collega De Roo, uit evaluatie is gebleken dat die slooppremie een goed flankerend beleid was. Dat kwam daar heel duidelijk uit naar voren. Ten tweede, collega Bex, wat de brommers betreft, hebben we beslist dat collega Lydia Peeters dat meeneemt in de hervorming rond de stadsdistributie. Ten derde herhaal ik dat dit een eerste voorstel is waarover we in oktober hebben beslist. We gaan nu naar de verschillende raden en adviesraden. Er zullen nog verschillende adviezen binnenkomen.

Mijnheer Claes, u hebt de ambitie om te besturen. In elk interview van jullie dat ik lees, komt dat naar voren. Kom dan af met voorstellen! Ik sta daarvoor open, zolang we die luchtkwaliteit kunnen verbeteren voor de Vlaming. Want het gaat ook over gezondheid. Als er zevenduizend Vlamingen sterven vanwege een slechte luchtkwaliteit, dan vind ik wel dat we íéts moeten doen. En dan sta ik open voor alle soorten van maatregelen, het maakt mij niet uit. Kom met maatregelen en ik wil daar dan gerust naar kijken. (Applaus van Rita Moors)

De heer Claes heeft het woord.

Minister, het is duidelijk. U wilt het verkiezingsprogramma van sp.a Antwerpen uitvoeren, maar dan met een jaartje vertraging. Het wordt duidelijk. Uw beslissing zal een impact hebben op miljoenen automobilisten. Dat is rampzalig.

En het wordt helemaal duidelijk. U wilt de auto’s weg, u wilt de boeren weg, u wilt het Vlaams Belang weg. Minister, u bént geen nationalist, u bent een globalist. U hebt geen eigen beleid, u voert gewoon uit wat er wordt beslist in Straatsburg en Davos.  (Opmerkingen bij Groen en Vooruit en van Willem-Frederik Schiltz)

En dat is niet in het belang van onze eigen bevolking; dat is in het belang van een nieuwe mondiale elite die helemaal niet wil dat de gewone burger nog een eigen wagen heeft. Maar, minister, uw collega Ben Weyts is gestruikeld over de kilometerheffing, en u zult struikelen over die lage-emissiezone.

Mijn partij, het Vlaams Belang, is altijd duidelijk geweest: die pestbelasting had er nooit, nooit mogen komen. Alleen mijn partij heeft dat gezegd.

Mijn finale oproep aan u, minister, is: u moet die lage-emissiezone niet verstrengen, u moet die afschaffen. (Applaus bij het Vlaams Belang)