Report plenary meeting

De heer Claes heeft het woord.

Minister, u gaf deze middag nog een persconferentie over uw deal met 3M aangaande de PFAS- en PFOS-vervuiling in en rond Zwijndrecht. Zeer interessant. We hebben dat document daarnet ook ontvangen, de leden van de commissie Leefmilieu. We zullen daar in de komende dagen uiteraard nog vragen over stellen.

Het nieuws dat ik graag van u had vernomen, gaat over de Oosterweelwerken zelf. Wanneer zullen die hervatten? Zoals u weet, heeft de Raad van State eind april in een arrest geoordeeld dat die werken moesten worden geschorst. U vond dat toen een onzinnig arrest, een onzinnige uitspraak van de Raad van State, maar u zou er zich uiteraard bij neerleggen en aan een oplossing werken zodat de werken na de zomer, na het bouwverlof, konden worden hervat. U zou met een oplossing komen voor de zomer, maar tot op heden heb ik daar nog niets over gehoord. Ook op de komende ministerraad van vrijdag staat het niet geagendeerd.

Minister, wanneer zult u met een oplossing komen zodat die werken inderdaad na het bouwverlof – in Antwerpen is dat op 1 augustus – kunnen hervatten?

Minister Demir heeft het woord.

Collega, ik heb gezegd dat ik het arrest goed zal bestuderen en dat we zullen proberen om daaraan tegemoet te komen, aan wat in dat arrest wordt gezegd. Ik wil dat dus wel even corrigeren.

De werken die Lantis doet, liggen niet stil. De werken gaan verder.

We hebben ook in de marge van de saneringsovereenkomst die we hebben gesloten met 3M met Lantis gesproken. Ze zijn geen partij in die saneringsovereenkomst, maar er zitten wel een aantal dingen in die ook belangrijk zijn voor hen, zeker als het gaat over gronden die ze kunnen gebruiken of een tijdelijke stortplaats die ze op de site van 3M zouden kunnen oprichten.

Ondertussen heeft Lantis ons laten weten dat ze hun werf gereorganiseerd hebben. De grondwerken met gebiedseigen gronden werden stilgelegd. De werkzaamheden zonder grondverzet of met extra gronden en verhardingen lopen verder.

Ze kunnen ook na het bouwverlof nog verder omdat ze hun werf hebben gereorganiseerd. En dat geeft ons inderdaad wel de tijd. Want je zult niet alleen een oplossing moeten hebben voor de grondverzetregels op Oosterweel, maar ook voor heel wat andere werven. Ook de gemeente Zwijndrecht die gronden verzet voor bijvoorbeeld woningbouw is vragende partij voor een oplossing. Dit geeft ons de gelegenheid om de komende weken nog verder naar een onderhandelende oplossing te gaan, want dat is eigenlijk de bedoeling. Misschien stel ik mij nu wat kwetsbaar op door dat mee te geven aan het parlement, maar ik zou graag met eenieder, ook met de milieuorganisaties, tot een onderhandelende oplossing willen komen. We zijn daarmee bezig, maar willen de vakantiemaanden nog gebruiken om die bezorgdheden mee te nemen zodat we tot een grondige grondverzetregeling komen in Vlaanderen.

De heer Claes heeft het woord.

Minister, de werkzaamheden liggen inderdaad niet volledig stil. Maar de meest belangrijke werkzaamheden – die aan de Scheldetunnel, dé ruggengraat van het hele Toekomstverbond, het ronden van de Ring rond Antwerpen, toch een groot deel van de oplossing van het mobiliteitsprobleem – liggen wel al maanden stil.

U hebt de afgelopen maanden geopperd dat u met een oplossing zou komen, die allicht zou bestaan in een herziening van het Bodemdecreet en die er, zoals minister Peeters onlangs zei in de commissie Openbare Werken, voor de zomer zou zijn. Een aanpassing van het decreet moet via het parlement passeren. Ik heb dat niet geagendeerd gezien op de ministerraad. Wanneer zal dat er zijn?

De heer Anaf heeft het woord.

Minister, u hebt het zelf net over de saneringsovereenkomst gehad. Ik begrijp dat we die nog uitgebreid zullen bespreken. Maar over een ding maak ik mij wel wat ongerust. We willen hier allemaal samen dat 3M zijn verantwoordelijkheid opneemt en blijft opnemen. Op zich is het een goede zaak dat men nu een serieus bedrag op tafel legt. Maar één zin in het persbericht dat ik daarstraks las, maakt mij wel wat ongerust. Er staat dat de overeenkomst ook bepaalde vrijstellingen van aansprakelijkheid voorziet voor 3M. Kunt u toelichten wat daar precies mee wordt bedoeld? Want het kan volgens mij niet de bedoeling zijn dat ze op lange termijn een aantal zaken kunnen ontlopen door dat nu af te kopen. Kunt u daarover wat toelichting geven? Ik maak me daar immers ongerust over.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, ik dank u alvast voor het antwoord. Er zijn twee elementen in het debat. Ten eerste is er de verantwoordelijkheid van 3M. Op welke manier wordt die hier gegarandeerd? Kunt u daarover eventueel iets meer duiding geven? Ten tweede moet er duidelijkheid worden gebracht over hoe we omgaan met de grondverzetregeling.

Belangrijk in dezen is dat we een robuuste regeling blijven houden waar iedereen op een gelijke manier wordt behandeld en waarbij er garanties zijn dat de veiligheid en gezondheid voor de omgeving niet achteruitgaan.

Minister, kunt u enig zicht geven op welke pistes u bewandelt? Is het een decreetaanpassing, is het op basis van bijsturingen bij de aanvraag? Welke pistes worden naar voren geschoven om tot een oplossing te komen?

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, een paar maanden geleden verklaarde minister Lydia Peeters hier dat de kost ten gevolge van de PFOS-vervuiling aan de Oosterweelwerken al minstens opliep tot 190 miljoen euro. Ze gaf aan dat die helemaal zal worden verhaald op 3M en dat er daarvoor naar de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) wordt gekeken. Vandaag wordt hier een saneringsovereenkomst gepresenteerd waarbij er een start wordt gemaakt met het verhalen van die saneringskost op 3M. Maar in het persbericht over die overeenkomst lezen we dat 100 miljoen euro is bedoeld voor Lantis.

Minister, hoe zult u ervoor zorgen dat alle kosten die ten gevolge van de PFOS-vervuiling door Lantis moeten worden gedragen, worden verhaald op 3M en niet enkel die 100 miljoen euro?

Mevrouw De Ridder heeft het woord.

Collega’s, ik denk dat twee boodschappen belangrijk zijn. Ten eerste wordt herbevestigd dat het cruciale en prioritaire werken zijn. Ik verneem nu van de minister dat er achter de schermen ook onderhandeld wordt, als ik het goed heb begrepen. Dat is toch wel een nieuw element. Ik zou de collega’s dan ook willen oproepen om daar toch respect voor te hebben. Zulke onderhandelingen voer je natuurlijk niet in de pers, en het liefst ook niet in het parlement, minister. De vertrouwelijkheid is daarbij wel cruciaal.

Welke oplossing er ook uit de bus komt, zolang ze goed is voor de volksgezondheid en natuurlijk voor de voortgang en de heropstart van de werken die nu stil liggen – u zegt terecht dat dat maar een deel van die werkzaamheden is –, zal ik die oplossing toejuichen. Dat is een eerste deel van de boodschap. Bedankt dat u dat herbevestigt en dat u daar aan de kar trekt.

Ten tweede wil ik van de gelegenheid gebruikmaken om u te feliciteren. Er worden hier door de collega’s wat kritische bijvraagjes gesteld. Ik denk dat het toch heel belangrijk is, als we zien vanwaar we komen, de eerste totale ‘denial’ van 3M, en dan nu het akkoord dat is gesloten. Felicitaties daarvoor. Het is belangrijk voor de omgeving, voor de inwoners, maar ook voor de verdere toekomst van het bedrijf en al zijn werknemers in Vlaanderen.

De heer D’Haese heeft het woord.

Minister, ten eerste denk ik dat het absoluut goed is dat 3M met geld over de brug komt. Dat is absoluut een goede zaak. Ten tweede stel ik mij ook wel vragen bij de bedragen, wat dat inhoudt en wat de mogelijkheden blijven. 571 miljoen euro is er aangekondigd. De Oosterweelwerken werden in januari al geschat op een meerkost van 190 miljoen euro. Dat loopt ondertussen veel verder op door de keuzes die worden gemaakt over hoe we omgaan met die grond – dat gaat een veelvoud zijn van dat bedrag – en ook door de vertraging die we vandaag oplopen. Dat is ook allemaal niet gratis.

Wat wordt er dus juist gecoverd door de kosten waarover 3M nu overeengekomen is om ze te vergoeden? Maar vooral: wat zijn de mogelijkheden? Ik ben snel al even door de documenten gegaan. Ik zie heel veel afstanden van rechtsvorderingen en zo verder. Wat zijn de mogelijkheden nog om te zorgen dat 3M tot de allerlaatste cent zal betalen? Dat is natuurlijk niet alleen de Oosterweelwerf, maar ook de sanering zelf in Zwijndrecht en omstreken.

Minister Demir heeft het woord.

Dank u wel, collega’s. Ik denk dat het ondertussen een jaar geleden is dat de onderzoekscommissie gestart is. Tien maanden geleden hebben wij met de Vlaamse Regering 3M en de bestuurders in gebreke gesteld. Ik ben toch wel tevreden dat we tot een saneringsovereenkomst zijn gekomen, die ook ter inzage van het parlement zal liggen, voorzitter. Ik denk dat we die al hebben overgemaakt. We gaan die ook overmaken aan het gemeentebestuur en aan de milieuorganisaties. Transparantie is wel het woord, denk ik. Dat is ook belangrijk.

Het principe van de saneringsaansprakelijkheid is heel belangrijk. 3M heeft in de overeenkomst erkend dat ze saneringsaansprakelijk zijn. Dat betekent ook dat ze de verplichtingen die er zijn tot een sanering, op zich nemen. De OVAM heeft op basis van reële saneringskosten een vergelijking gemaakt, ook uitgaande van worstcasescenario’s. En dan zijn we tot dat bedrag van 571 miljoen euro gekomen. Uiteraard is dat ‘open end’. Dat is heel duidelijk. Want men is saneringsaansprakelijk. Stel dat de sanering nog meer zal kosten, dan zal men dat natuurlijk ook moeten betalen. Dat is dus een ‘open end’.

Ten tweede hebben wij geen afstand gedaan van vorderingen die wij als overheid kunnen instellen of die de Vlaming kan instellen ten aanzien van 3M, mocht blijken, zoals bijvoorbeeld met asbest, dat dat toch schadelijk is en dat het gezondheidsschade aanbrengt. De Vlaamse Regering was daar categoriek in. Daar gaan wij geen overeenkomst over maken. Daar gaan we geen afstand van doen.

3M heeft wel afstand gedaan van de rechtsvordering die zij hadden ingesteld tegenover de Vlaamse overheid, ten eerste met betrekking tot de strenge lozingsnormen en ten tweede ten aanzien van de veiligheidsmaatregelen. De veiligheidsmaatregelen, die 93 productieprocessen die stil liggen, die maken ook geen deel uit van de overeenkomst. Die blijven gehandhaafd. Het zijn ook de handhaving en de inspectie die daar verder mee zullen werken.

Waar collega Anaf naar verwees, dat ging over de kosten die gepaard gaan met schadeloosstelling die niet direct te wijten zijn aan 3M. Dat kan bijvoorbeeld gaan over het watermanagement van de Schelde. Wij vinden dat belangrijk. Dat kost geld. Maar is dat nu echt te wijten aan 3M, ja of neen? Daarom hebben wij gezegd dat wij 100 miljoen euro willen en dat we dat over de beleidsdomeinen van de verschillende collega’s heen zullen verdelen. Ook voor de landbouwers – collega Brouns heeft daar ook hard aan meegewerkt – is 5 miljoen euro voorzien voor de schadeloosstelling.

Het grootste budget, 250 miljoen euro, is echter echt wel voor de inwoners van Zwijndrecht bedoeld. Nogmaals, dit is open end. Het principe dat die multinational erkent saneringsaansprakelijk te zijn, ik denk dat het heel belangrijk is dat we dat op papier hebben, en ook dat we nu al een budget hebben van 571 miljoen euro. Het saneringsplan is ook ingediend. De OVAM is aan het bekijken of dat oké is of niet, of dat moet worden bijgestuurd. Ik hoop dat we dan zo snel mogelijk later in het najaar kunnen starten met de saneringswerken, weliswaar te beginnen in Zwijndrecht.

Collega Claes, om terug te komen op uw vraag over Oosterweel, wij hebben daar met Lantis en ook samen met collega Peeters meermaals over overlegd: hoe kunnen zij de werf reorganiseren, hoe gaan we nu die regels rond grondverzet in Vlaanderen organiseren, hoe gaan we tegemoetkomen aan het arrest van de rechters? Dit is heel precair. Dat wil ik ook wel meegeven. Ik zou graag, als het lukt en als het kan, een onderhandelde oplossing willen met alle milieuorganisaties, maar ook met de mensen die Zwijndrecht verdedigen, maar ook met de andere PFOS-coalitie. Ik zou dus graag toch wel nog de komende weken willen gebruiken om tot een onderhandelde oplossing te komen. Ik denk dat dat in Vlaanderen meestal het beste is. Dat betekent dat we nog een aantal zaken moeten uitspitten. De werf is echter gereorganiseerd, dus men kan wel verder. Dat betekent echter niet dat wij moeten stilstaan. Ik zal de pistes waarover we aan het onderhandelen zijn natuurlijk niet te grabbel gooien, net wegens het feit dat het heel precair is en ik eigenlijk wel wil dat we erin slagen om tot een onderhandelde oplossing te komen, hoe moeilijk dat ook zal zijn. Is dat niet zo, dan zal het op een andere manier moeten gaan, maar het liefst van al heb ik een onderhandelde oplossing met eenieder die betrokken is in het dossier. Dit is immers belangrijk voor Oosterweel, maar ook voor andere werken in Vlaanderen en ook voor de gemeente Zwijndrecht, die ook grond moet verzetten voor woningbouw en zo. Dat is daar natuurlijk ook problematisch. Veel tijd zullen we in ieder geval niet hebben.

De heer Claes heeft het woord.

Minister, dank u wel. We zullen inderdaad de komende dagen nog moeten bekijken wat de juridische draagwijdte van de deal met 3M juist is. We kunnen er misschien nog vragen over stellen in de commissievergadering van volgende week.

Dan is er het arrest van de Raad van State van eind april, tweeënhalve maand geleden. Collega’s van jullie zeiden dat dit elk groot project in Vlaanderen onmogelijk maakt. Er moet dus een wijziging van het Bodemdecreet komen. Voorlopig weet ik dus niet waar u daarmee staat, maar ik hoop dat het er dan wel snel komt en ook dat er een advies wordt gevraagd aan de afdeling Wetgeving van de Raad van State, want dat moet uiteraard in orde zijn. Anders staan we binnenkort weer helemaal bij af, en dan kunnen de mensen in Zwijndrecht wier tuin moet worden gesaneerd, daar ook naar fluiten. Ik hoop dus dat het er snel komt, maar dat het ook goed wordt geadviseerd. (Applaus bij het Vlaams Belang)