Report plenary meeting

De heer Aerts heeft het woord.

Minister, de energieprijzen blijven maar stijgen in heel de wereld, en zeker ook in Europa. Dat is niet zonder gevolgen. Hoge eindafrekeningen en peperdure maandelijkse voorschotfacturen vallen in de brievenbussen. Eindafrekeningen van meer dan 2000 en 3000 euro of maandelijkse voorschotfacturen van gemiddeld 460 euro per maand, maar vaak nog veel hogere bedragen. Dat hakt erin.

Vlamingen zitten heel vaak met de handen in het haar. Ze zijn ongerust en bang, want hoe gaan ze dit nog kunnen betalen?

En vóór de energieprijzen de lucht in schoten, leefde een op de vijf gezinnen al in energiearmoede. Die groep wordt steeds groter. Maatschappelijke medewerkers merken dat op het terrein. Zij stellen vast hoe erg de situatie is in heel veel Vlaamse gezinnen, ook in veel middenklassengezinnen. Doktersbezoeken worden uitgesteld, operaties worden uitgesteld. Dat wordt allemaal uitgesteld, vaak om de kinderen thuis nog – letterlijk – een warme thuis te kunnen bieden. Het is ongeveer etenstijd, maar op dit moment lukt niet iedereen daarin, en zitten kinderen vaak binnen met hun jas aan, omdat er bespaard wordt op de verwarming. De goedkoopste energie is energie die niet verbruikt wordt, dat weten we allemaal wel, maar dat mag nooit ten koste gaan van het algemeen basiscomfort.

We weten ook dat energierenovatie en zonnepanelen structureel de beste bescherming bieden tegen die hoge energieprijzen. Onze Vlaamse woningen scoren op dat vlak ondermaats. We zijn een van de slechtste leerlingen in Europa. We moeten daar dus absoluut een versnelling hoger schakelen. Dat is nog altijd een belangrijk debat, maar niet nu, op dit moment. Op dit moment biedt dat op korte termijn geen oplossing. Op korte termijn moeten we een verschil maken in het maandelijkse bedrag, het eindfactuurbedrag dat door de Vlamingen moet worden betaald. Daar moeten we ook vanuit Vlaanderen een inspanning leveren – andere overheden ook, maar eveneens vanuit Vlaanderen.

Daarop wil ik focussen met mijn vraag: welke maatregelen wilt u nemen, minister, om op korte termijn de stijgende elektriciteitsfacturen van de Vlaamse gezinnen aan te pakken? 

Minister Demir heeft het woord.

We hebben al meermaals in het parlement de discussie gevoerd, zowel in de commissie als hier in het halfrond, rond de energiefactuur. We weten ook dat de hoge energieprijzen vandaag de dag niets te maken hebben met het feit dat de Vlaamse overheid er allerhande zaken in heeft gestoken. Het heeft te maken met de geopolitiek, en natuurlijk ook met de CO2-prijzen, die gigantisch de hoogte in zijn gegaan. Van 30 euro per ton is het op een jaar tijd naar 90 euro per ton gegaan. Dat heeft natuurlijk ook wel zijn implicaties op onze energiefactuur. Vanuit Vlaanderen kunnen wij twee dingen doen.

Ten eerste kunnen we, zoals we vanaf het begin van de legislatuur met de Vlaamse Regering gedaan hebben, er maximaal zoveel mogelijk dingen uit halen. Dat doen we in de regering heel consequent. Dat gaat over verplichtingen die erin zitten voor openbare diensten, over de distributienettarieven, die dit jaar ook met 20 procent naar beneden zullen gaan, en groenestroomtarieven die we opkopen. Dit jaar zullen we er nog eens 200 miljoen uit halen. En ik wil hier in het parlement ook nog meegeven dat het werk nog niet af is. Je moet van mij geen loze beloften of wat dan ook verwachten. Ik ga eerst proberen om er zaken uit te halen, in de schoot van de regering, vooraleer ik terugkom naar het parlement. Dat is natuurlijk een oefening die ook juridisch juist moet zijn. Dingen die je doet in de energiefactuur, moeten juridisch ook juist zijn, en we weten dat een aantal zaken heel moeilijk zijn. Maar de oefening is dus niet af. Het is echt mijn overtuiging om nog meer zaken uit de factuur te halen.

Een tweede ding dat we moeten doen, is verder inzetten op renovaties. U weet dat we in de schoot van de regering ook hebben beslist om de zonnepanelenpremie dit jaar op dezelfde hoogte te houden als vorig jaar. Ook het aantal premies in verband met hoogrendementsglas, buitenmuurisolatie, enzovoort, is verdubbeld. Dat zal ook blijven. Dat is natuurlijk geen oplossing op korte termijn, maar wel een op lange termijn. 

De heer Aerts heeft het woord.

Minister, we hebben hier in de zomermaanden inderdaad ook verschillende keren het debat gevoerd. Waarom hebben we dat toen gevoerd? Omdat, toen al, de energieprijzen aan het stijgen waren, en we toen heel veel federale maatregelen zagen passeren. Maar op Vlaams niveau bleef het toen windstil. Op dat vlak heb ik nu toch weer opnieuw eenzelfde gevoel. Ik geef toe dat er, na heel wat aandringen, in het najaar een verlaging van de energiefactuur is geweest van een 50-tal euro.

Maar de prijzen zijn blijven stijgen. Begin december al riepen 85 organisaties, van experten- en studiebureaus tot armoedeorganisaties, op om die energiefactuur verder te verlagen, om dit aan te grijpen om die grondig aan te pakken en om er meer zaken uit te halen. Die mogelijkheid hebt u nog altijd. U hebt ook een breed draagvlak om die energiefactuur verder te ontvetten. Mijn oproep is dus nog steeds: haal die Vlaamse taksen daaruit. Ik hoor dat u nog inspanningen wilt doen, maar op welke termijn kunnen de Vlamingen, die met de handen in het haar zitten, maatregelen van u verwachten? 

De heer Van Rooy heeft het woord.

De energiefactuur was vorig jaar al zeer hoog en behoort tot de hoogste van Europa. Toen was die gemiddeld nog geen 2000 euro, vandaag is die 5500 euro. Dat is dus bijna maal drie op amper een jaar tijd. Op maandbasis is dat dus – want de meeste gezinnen betalen per maand in voorschotten – een verhoging van gemiddeld 166 euro naar 458 euro. Dat is voor vele gezinnen, voor honderdduizenden gezinnen, eigenlijk onbetaalbaar of het leidt ertoe dat ze fors moeten besparen op andere uitgaven, zoals op restaurant gaan of reizen.

Minister Demir, u geeft telkens opnieuw aan dat u iets wilt doen aan die verdoken belastingbrief, die onze energiefactuur is. Maar ik zie daar heel weinig van. U haalt er nu 50 euro uit – ocharme 50 euro – op een jaar. Dat is ook niet structureel, dat is alleen voor een jaar geldig. Ik heb het hier eens op een afbeelding weergegeven. Van die energiefactuur van gemiddeld 458 euro per maand, is gemiddeld 37 procent, ofwel 169 euro, niet bestemd voor de energie of de energiedistributie maar dat zijn belastingen, heffingen, taksen. De rest is energie. Dat zijn niet alleen federale belastingen maar ook Vlaamse. Vandaar mijn vraag aan u, minister Demir: gaat u met uw federale collega, Tinne Van der Straeten, samenzitten om ervoor te zorgen dat die 169 euro, die 37 procent van die maandelijkse energiefactuur, er nu eens eindelijk in zijn geheel wordt uitgehaald? Geen schamele 50 euro op een jaar, maar 169 euro per maand? Dat is absoluut mogelijk als de politieke wil er is.

De heer Gryffroy heeft het woord.

Dat de facturen zeer snel naar omhoog zijn gegaan, is voor iedereen pijnlijk, maar ik heb toch problemen met de manier waarop dit voorgesteld wordt, zowel door de heer Van Rooy als door de heer Aerts. U smijt alles in een potje en zegt dan dat Vlaanderen het wel zal oplossen, terwijl we een heel duidelijk onderscheid moeten maken tussen het leveringsgedeelte en de rest. Het leveringsgedeelte is momenteel keihard aan het stijgen door de geopolitiek, waarop wij in Vlaanderen net iets minder vat hebben, denk ik. Wat het Vlaams heffingsgedeelte betreft, heb ik de vorige keer, in december, al gezegd dat dit voor 2022 gedaald is met gemiddeld 105 euro per gezin. De federale heffing is vooral een procentuele heffing want daar zit ook de btw in. De federale heffing is in globaliteit hoger dan de Vlaamse heffing.

Inderdaad, het is een collectieve verantwoordelijkheid, dat kan ik blijven herhalen. Maar men blijft altijd eenzijdig kijken naar ons, ik weet niet waarom. Omdat wij het maar moeten oplossen, bij manier van spreken, terwijl we eigenlijk al oplossingen hebben, terwijl er al dalingen zijn in het Vlaamse gedeelte. Ik heb die nog niet gezien in het federale gedeelte. Het is inderdaad een collectieve verantwoordelijkheid, maar om dan altijd te kijken naar ons, daar heb ik toch wel een probleem mee, want dat is gewoonweg geen correcte weergave van de feiten.

De heer Bothuyne heeft het woord.

Voorzitter, collega’s, ik denk dat de mensen thuis absoluut geen boodschap hebben aan niveaus en politici die naar elkaar wijzen, maar dat het zaak is om dit probleem aan te pakken. Ik ben blij dat er op federaal niveau een en ander beweegt. Onder leiding van minister Van Peteghem wordt werk gemaakt van die btw-verlaging en een grondige hervorming van het federale gedeelte van de factuur, iets wat u ook wel toejuicht, denk ik, minister, gezien de suggestie die u hieromtrent een aantal weken geleden in dit parlement nog deed.

Ook Vlaanderen kan een en ander doen. Vanuit het Klimaatfonds kunnen misschien middelen worden ingezet. Ik wil erop wijzen dat dat Klimaatfonds gespijsd wordt door de inkomsten uit de CO2-rechten, die u daarnet als dé oorzaak van de stijging van de energiefactuur brandmerkte. Dat is niet juist, u weet dat. Het Internationaal Energieagentschap heeft gezegd dat dit voor een achtste van de stijging goed is, zeven achtste ligt aan de groothandelsmarkten. Maar goed, die discussie zullen we nu niet voeren.

Ik wil een bijkomende suggestie doen, minister, om de energiefacturen aan te pakken, en heel veel gezinnen kunnen dat, namelijk eigen energie opwekken met zonnepanelen. De terugverdientijden liggen nu tussen vier en vijf jaar. Heel veel Vlaamse gezinnen weten niet dat ze een beroep kunnen doen op een renteloze energielening om bij hen thuis zonnepanelen te installeren en eigen stroom op te wekken en op die manier hun factuur structureel te laten dalen. Minister, voer een campagne om gezinnen te helpen en te begeleiden richting eigen zonne-energie-installatie. Met de renteloze lening en de premie die we voorzien, is die zo terugverdiend en kunnen we op een structurele manier ingrijpen op de factuur van de Vlaamse gezinnen.

De heer Tobback heeft het woord.

Minister, het is voor Vooruit heel duidelijk: of het nu het Vlaamse of het federale niveau is, men zou best proberen om in de mate van het mogelijke samen te werken om zoveel mogelijk vermijdbare lasten uit de energiefactuur te halen, eender welk niveau daarvoor bevoegd is, en ik hoop dat men daarbij samenwerkt in plaats van elkaar met de vinger te wijzen.

De realiteit is natuurlijk dat daarmee het probleem niet opgelost geraakt. De enige manier om het op te lossen, is maken dat gezinnen zo weinig mogelijk energie nodig hebben. Wie vandaag woont in een energiezuinige woning, wie in een energieneutrale woning leeft, kijkt fluitend naar die stijgende prijzen, want die merkt er bijzonder weinig van. Alleen zijn dat ook gezinnen die in de voorbije jaren tienduizenden euro's hebben kunnen investeren in dat soort van woningen, en dat is een investering die voor de meeste mensen in Vlaanderen gewoon niet haalbaar is.

Vlaanderen heeft daar middelen voor, maar krijgt die met moeite voor de helft besteed. Ik wil nog eens oproepen om gezinnen op de lange termijn fundamenteel structureel te helpen, ook zij die geen kapitaal hebben liggen om die investering te doen, om ervoor te zorgen dat ze die energie niet nodig hebben. Want dat is beter voor ons, beter voor hen en ook nog eens beter voor het klimaat, en dan moeten we daar ook niet over blijven zeuren. (Applaus bij Vooruit)

Minister Demir heeft het woord.

Eenieder, welk niveau dan ook, moet zijn best doen om zoveel mogelijk uit de energiefactuur te halen. We zijn in Vlaanderen een jaar geleden die weg al ingeslagen. Dat blijkt ook uit allerlei verslagen van de VREG. Maar helaas voelen de mensen dat vandaag de dag niet omdat de energieprijzen gigantisch de lucht zijn ingegaan. Het is ongezien wat er op internationaal niveau aan het gebeuren is rond alles wat met energie te maken heeft.

Dat betekent niet dat we niets moeten doen, integendeel. Ik ben vast en zeker bereid om verder te zoeken. Ik ben dat ook aan het doen. Wat we willen doen qua hervorming van de energiefactuur, moet natuurlijk ook wel juist zijn. Als we ergens een verschuiving doen, dan moet dat ook juridisch robuust zijn. We weten allemaal dat als het juridisch niet in orde is, dat terugkomt. Ik zal hier geen belofte doen. Ik zit zo niet in elkaar. Ik ben wel aan het onderzoeken – en dat is al even maar het is niet gemakkelijk – om daar nog een aantal zaken uit te halen. Betekent dit dat we niets gaan doen? Neen, integendeel, maar we zijn juridisch een aantal zaken aan het onderzoeken om ze uit de energiefactuur te halen of te hervormen.

De heer Bothuyne zei dat er meerinkomsten zijn in het Vlaams Klimaatfonds. Dat klopt, inderdaad. Er wordt een schatting gemaakt van rond 75 miljoen euro. We hebben daar in de schoot van de regering al een eerste gedachtewisseling over gevoerd. We zijn van mening dat dit ook structureel moet worden ingezet. Die meerinkomsten moeten terugvloeien naar de gezinnen, maar ze moeten op een structurele manier worden ingezet. We zijn aan het bekijken op welke manier we dat kunnen doen. Het kan op verschillende manieren.

Inderdaad, collega's, als het gaat over – maar dat is dan eerder op lange termijn – renovaties, zijn we verder aan het bekijken in welke mate we daar een turbo op kunnen zetten.

We hebben voor dit jaar 300 miljoen euro gemobiliseerd, maar het belangrijkste is dat die middelen gaan naar diegenen die het nodig hebben. Voor de noodkoopwoningen hebben we sowieso in het kader van de relance 20 miljoen euro extra vrijgemaakt, maar we zien vandaag de dag dat dat geld bijna niet wordt gebruikt. De OCMW’s maken daar geen gebruik van, en dat is natuurlijk heel jammer, omdat het net naar die kwetsbaren moet gaan. Voor mensen die een soort krot kopen, hebben we financiële middelen uitgetrokken en we zijn aan het kijken om die toch naar die doelgroep te brengen.

We hebben nog niet zolang geleden een energie-armoedeplan goedgekeurd. We zetten ook in op ontzorging, want ook dat is heel belangrijk. Heel veel mensen willen wel beginnen met renovatie, maar weten niet zo goed hoe ze dat moeten doen. Dit jaar komt er ook een loket voor al die premies, want de mensen zien het bos niet meer door de bomen. Ontzorgen en verder inzetten op die renovaties zullen een oplossing zijn, maar ook de energiefactuur. Ieder op zijn niveau moet voortwerken en iets doen. Dat komt de mensen ten goede. Op Vlaams niveau hebben we er al een aantal zaken uit gehaald, zoals het opkopen van groenestroomcertificaten. Dat is natuurlijk een historische erfenis. Maar dat betekent niet dat het werk af is, collega’s. We zetten ons werk voort. Ik ben ervan overtuigd dat we nog een aantal belangrijke zaken zullen kunnen doen.

De heer Aerts heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord, maar ik blijf nog op mijn honger zitten. Net omdat de energieprijzen fel stijgen, moeten alle overheden aan de slag en moeten ze versneld werk maken van de afbouw van de belastingen in de energiefactuur. Op het federale niveau zijn er op dit moment al verschillende voorstellen gelanceerd. Er is daar nog geen eensgezindheid over, maar er wordt grondig en goed over nagedacht. Hier in het Vlaams Parlement hoor ik van u geen enkel concreet voorstel, alleen een intentie, en ik hoor ook geen timing. Dat is bijzonder jammer.

Het is absoluut het moment om te blijven inzetten op zo’n gigantische energierenovatiegolf en massaal te investeren in zonnepanelen. Op die manier kunnen we hoge energiefacturen milderen. Maar er zijn twee belangrijke ‘maren’. Ten eerste kan niet iedereen dat zelf. Zelfs leningen zullen niet voor iedereen een oplossing zijn. Heel veel mensen kunnen dat er niet meer bijnemen. We moeten prefinancieren, wat vandaag niet in de voorstellen staat. Ten tweede hebben de Vlaamse gezinnen die steun nu nodig. Ik zal u blijven oproepen, minister, om ook op Vlaams niveau de energiefactuur te hervormen en die van een peperdure belastingfactuur te maken tot wat ze hoort te zijn, namelijk een betaalbare energiefactuur. Maak er werk van! (Applaus bij Groen)