Report plenary meeting

De heer Daniëls heeft het woord.

Minister, u hebt recent vier hbo5-verpleegkundeopleidingen geschorst. Dat waren niet specifiek de algemene opleidingen, maar specifieke trajecten die aan vier secundaire scholen in Vlaanderen worden ingericht voor Indiase verpleegkundigen. De Indiase verpleegkundigen worden in India samengebracht en gerekruteerd op basis van de competenties en eventuele opleidingen die ze daar reeds gevolgd hebben. En dan worden ze aan opleidingen, opleidingsonderdelen en scholen in Vlaanderen toegewezen om hier een diploma te halen. Op zich is het een nobel doel van die scholen secundair onderwijs, want we hebben inderdaad handen te kort. Als er te weinig zijn, gaat men ergens anders mensen rekruteren om de verpleegkundigen aan te vullen.

Nu zijn er toch een aantal vragen te stellen bij die opleidingen – en op 10 juni hebt u daar ook al gewag van gemaakt –, en meer bepaald bij de startcompetenties van die studenten. Hebben zij werkelijk een basis? Ook op het vlak van Nederlands: de kennis van het Nederlands is toch niet onbelangrijk om in de zorg te kunnen werken. Maar ook op het vlak van het profiel van afstuderen, want het zijn natuurlijk wel verpleegkundigen, collega’s. Het zijn geen verzorgenden, of mensen die in een rust- en verzorgingstehuis of een woonzorgcentrum instaan voor de dagelijkse omgang en de logistiek. Neen, het zijn verpleegkundigen.

En dus, minister, hebt u krachtdadig opgetreden. Ik denk dat dat ook nodig was, in het belang van de kwaliteit van de uitstroom. U hebt beslist om de instroom in nieuwe opleidingen te schorsen. We kijken wel nog naar de studenten die daar vandaag in zitten, op welke manier ze hun opleiding op een goede manier kunnen afronden. Maar mijn vraag is welke aanpassingen zullen worden doorgevoerd om de kwaliteit van dergelijke specifieke opleidingen ook in de toekomst te garanderen.

Minister Weyts heeft het woord.

De eerlijkheid gebiedt mij om te zeggen dat we eigenlijk vorig jaar al signalen ter zake hebben opgevangen en al contact hadden opgenomen. Maar desondanks werden die signalen dit jaar nog sterker. Vervolgens heb ik dan de onderwijsinspectie en de verificatie aan het werk gezet om een grondige doorlichting door te voeren. En dat rapport is toch wel wat confronterend. Op grond daarvan ben ik gaan samenzitten met de betrokken instellingen zelf. En samen hebben we daar wel wat afspraken over gemaakt, namelijk dat vooraleer die opleidingen opnieuw zouden kunnen worden opgestart, er orde op zaken wordt gesteld.

Dat betekent ten eerste dat we ervoor zorgen dat bij de start van de opleiding verzekerd wordt dat de studenten effectief beschikken over een taalkennis niveau B1. Ten tweede moet de duurtijd van de modules echt gerespecteerd wordt. Ten derde moeten de stages hervormd worden, zodat ze breder gaan dan alleen de ouderenzorg. Uiteindelijk worden ze opgeleid om inzetbaar te zijn in de brede zorg, en niet enkel voor werk in de woonzorgcentra. Ten vierde: vrijstellingen voor Indiase studenten kunnen enkel op individuele basis, niet meer op groepsbasis, zoals in het verleden soms werd gedaan. Ten vijfde: de opleiding bieden we ook niet apart aan, maar wel samen met Nederlandstalige studenten. Daar kunnen ze ook alleen maar beter van worden, zeker op het vlak van het bijschaven van hun taalkennis. Ten zesde: het schorsen van de nieuwe instroom, tot er een begeleidend kader is uitgewerkt. Ten zevende: vooraleer attesten zorgkundige worden afgeleverd, moet er eerst een assessment van de competenties komen. En tot slot zal de onderwijsinspectie het een en ander nauwgezet opvolgen. Dat zijn allemaal voorwaarden die we hebben gecreëerd. Dat zal dus nog wel eventjes duren. De nieuwe instroom wordt opgeschort en kan enkel worden hervat als volledig wordt voldaan aan het kader dat ik net geschetst heb.

Daarnaast moet ik u ook zeggen – maar dat is dan buiten de onderwijsbevoegdheden – dat ik dit dossier heb overgemaakt aan de parketten. Maar dat gaat dan vooral over het traject voordat de betrokken studenten aan de opleiding beginnen.

De heer Daniëls heeft het woord.

Minister, dat is duidelijk. Het feit dat er naar het parket wordt gestapt met betrekking tot het traject daarvoor doet vermoeden dat er minstens vragen zijn of die Indiase studenten inderdaad op een rechtmatige manier gerekruteerd zijn. Want natuurlijk, hangen er ook visa aan vast als men hier wil komen studeren en is de vraag of er geen andere intenties achterliggend zijn dan enkel en alleen hier studeren en een nood op onze arbeidsmarkt invullen.

Minister, de N-VA-fractie staat volledig achter de voorwaarden die u stelt. B1 Nederlands en de modules respecteren: dat spreekt voor zich. De stages moeten veel breder zijn dan de ouderenzorg. De vrijstellingen moeten niet collectief zijn maar individueel: het gaat inderdaad over eigen competenties. En niet apart maar samen met Nederlandstalige studenten: dat lijkt mij in het kader van de integratie het meest optimale te zijn.

Ik heb nog een vraag over de link met de arbeidsmarkt: hebt u concrete signalen van de arbeidsmarkt waar diegenen die al zijn afgestudeerd werken, dat het daar ook niet goed loopt?

Mevrouw Gennez heeft het woord.

Minister, het is uiteraard volledig terecht dat u opleidingen die niet voldoen aan de kwaliteitseisen, de pedagogische eisen of de taalvereisten schorst of schrapt. Dat is evident, dus daarvoor alle steun. Maar met het schrappen van een opleiding is natuurlijk het tekort aan verpleegkundigen op de arbeidsmarkt niet weggewerkt. Dat tekort is alleen maar drastischer geworden en duidelijker aan de oppervlakte gekomen in de coronacrisis. De heel eenvoudige vraag blijft: wat zult u doen om deze geschrapte opleidingen te compenseren en om ervoor te zorgen dat er meer jongeren kiezen voor een opleiding in de zorg en een opleiding als verpleegkundige?

De heer Slagmulder heeft het woord.

Minister, u zei dat er al sinds 2009 geen inspectie meer is geweest in de hbo5-opleiding. Ik vind dat, eerlijk gezegd, toch wel onbegrijpelijk. De helft van de betrokken scholen voert de wettelijk verplichte taalscreening niet uit. De verplichte minimale lestijd wordt nergens gehaald. En de onderwijskwaliteit blijkt niet gegarandeerd want het lesprogramma komt onvoldoende overeen met de vooropgestelde competenties die verpleegkundigen nodig hebben.

Minister, de opleidingen lijken de Indiase verpleegkundigen vooral klaar te stomen voor een job in de ouderenzorg terwijl hun diploma hun ook toelaat om als verpleegkundige in een ziekenhuis te werken. Wat met die Indiase studenten die ondertussen hun diploma hebben gehaald maar door een gebrekkige opleiding niet over de nodige competenties en voldoende taalkennis beschikken? Gaat u dat laten screenen? Zult u daaromtrent initiatieven nemen? Zult u overleg plegen met minister Beke? Het Vlaams Belang is er alleszins voorstander van om de zorgopleidingen voor onze studenten aantrekkelijker te maken, zodat de buitenlandse importverpleegkundigen niet meer hoeven ingevoerd te worden.

Mevrouw Schryvers heeft het woord.

Enkele maanden geleden vernamen we dat Indiase verpleegkundigen via tussenpersonen naar hier komen, voornamelijk om te worden tewerkgesteld in de woonzorgcentra waar de tekorten, zoals we weten, zeer groot zijn. Ze volgen ginder een voortraject en ze tellen heel wat centen neer om naar hier te kunnen komen. Omdat hun diploma hier bijna nooit wordt erkend wordt dit inderdaad opgelost door hun een verkorte hbo5-opleiding te laten volgen.

Na een aantal berichten in de media werden er aan minister Crevits, minister Beke en ook aan u, minister Weyts, vragen gesteld over het systeem. Minister Crevits stelde dat ze de Vlaamse Sociale Inspectie om een onderzoek had gevraagd. We weten ondertussen dat er ook een gerechtelijk onderzoek is door het parket en dat dit daar ook wordt gecoördineerd. Ondertussen is het natuurlijk afwachten wat daar de conclusies van zijn.

Minister, u hebt alleszins intussen opleidingen geschorst. U hebt daar zojuist uitleg over gegeven.

Mijn vraag is: voor de studenten die hier nu nog zijn, hebt u zicht op welke termijn het een en ander in orde gebracht kan worden en of dit één traject is voor de vier scholen dan wel of ze dit afzonderlijk kunnen of moeten lopen?

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Minister, bedankt voor het antwoord. Dit is een zeer terechte vraag van collega Daniëls. Wat mij het meeste zorgen baart is dat sinds 2009 blijkbaar geen enkele van uw voorgangers het nodig achtte om daar specifiek een inspectie op los te laten en te kijken wat daar aan de hand was. Als er nu zaken uitkomen die aan het parket gemeld moeten worden, dan zegt dat natuurlijk zeer veel. Wij zijn dus wel zeer bezorgd.

Nu, ik ga proberen om mij te focussen op vragen waar u een antwoord op kunt geven. U zegt dat de timing wat onduidelijk is en dat het wel enige tijd nodig zal hebben. Kunt u ons enige indicatie geven van het perspectief? Twee, de keiharde realiteit is natuurlijk – en collega Daniëls wijst er ons ook op – dat we die mensen broodnodig hebben en dat die uitstroom broodnodig is, ook in het kader van het zesde Vlaams intersectoraal akkoord (VIA 6). Hebt u zicht op het verlies aan uitstroom dat dit zal betekenen de komende jaren richting de sector van de verpleegkundigen?

De heer De Gucht heeft het woord.

Dit is inderdaad een heel terechte vraag.

U weet dat de hbo5-opleiding Verpleegkunde een zeer belangrijke opleiding is, zoals al door de collega’s aangehaald. We moeten die te allen tijde vrijwaren en we moeten er alles aan doen om de negatieve perceptie rond deze opleiding teniet te doen. We kunnen dat missen als kiespijn. We moeten ervoor zorgen dat de mensen op een goede manier opgeleid worden. De manier waarop u bent tussengekomen, is zeer terecht. Het is dan ook belangrijk dat we zo snel mogelijk duidelijkheid krijgen over het gerechtelijk onderzoek en dat daar inderdaad rond gewerkt wordt.

Nu, wat de timing betreft: binnen welke timing ziet u de onderwijswetgeving in verband met de doorlichting van de hbo5-opleiding?

En dan – een terechte opmerking daarjuist – is er de kwestie van de studenten die zijn afgestudeerd, maar die toch niet de opleiding genoten hebben zoals wij ze naar voren schuiven op het vlak van competenties. Zullen daarrond stappen gezet worden? Hebt u contact gehad met uw collega-minister over de mate waarin gekeken wordt naar de manier waarop we daarmee moeten omgaan, om er toch voor te zorgen dat die mensen een bijkomende opleiding krijgen om aan de vereisten te voldoen?

Minister Weyts heeft het woord.

De zaken die niet onder mijn bevoegdheid vallen, heb ik doorgegeven aan de betrokken diensten. Het gaat trouwens niet alleen over het parket, maar ook over het arbeidsauditoraat en de sociale inspectie.

Wat het werkveld zelf betreft, heb ik vooralsnog geen terugkoppeling gekregen, maar ik denk dat minister Crevits en minister Beke op dat vlak beter geplaatst zijn om te antwoorden.

Het is inderdaad zo dat we hebben opgemerkt dat er voor die hbo5-opleidingen eigenlijk geen kwaliteitstoezicht heeft plaatsgevonden. Dat heeft er natuurlijk mee te maken dat het een beetje tussen twee stoelen valt. Een hbo5-opleiding is eigenlijk secundair onderwijs, maar ook voortgezet onderwijs. Maar ze valt dus niet onder de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) of onder de inspectiediensten voor het hoger onderwijs. Daarom zal ik met een concreet voorstel naar de regering gaan om zo’n kwaliteitstoezicht op structurele basis te gaan organiseren, ook voor de toekomst.

Drie, we hebben die instroom in de zorg absoluut nodig, en ik wil het kind niet met het badwater weggooien, absoluut niet. Alleen met Vlaamse studenten gaan we de hoge nood niet kunnen beantwoorden. Dat is eenvoudigweg zo. Maar dat wil niet zeggen dat we daarom de lat lager mogen leggen, niet op het vlak van taalkennisvereisten, noch op het vlak van kennis en kunde in de opleiding zelf. Ik wil er dus voor zorgen dat als we zulke buitenlandse studenten toelaten, die voldoende opgeleid worden, voldoende kennis van het Nederlands hebben om te kunnen functioneren, niet alleen in de woonzorgcentra, maar op grond van hun diploma ook in de bredere zorg. Daarom zijn er de afspraken die we gemaakt hebben en het kader waaraan tegemoet wordt gekomen. Dat zal waarschijnlijk wel enige tijd vergen, maar ik denk dat dat essentieel is voor de kwaliteit van hbo5-opleidingen in hun totaliteit, want sommigen, ook sommige partijen in dit halfrond, stellen de hbo5-opleiding zelf ter discussie, ik absoluut niet. Maar dat is reden te meer om ervoor te zorgen dat wanneer buitenlandse studenten die opleiding volgen, die beantwoorden aan dezelfde vereisten als elke andere Vlaamse student die uit die opleiding uitstroomt. Dat is de beste garantie om de toekomst van die hbo5-opleiding te vrijwaren. We hebben die ook gewoonweg nodig om te beantwoorden aan de verschillende vragen binnen de zorg.

De heer Daniels heeft het woord.

Minister, u hebt inderdaad doortastend opgetreden in het belang van de kwaliteit en hoe de hbo5-opleiding zich in het veld zet en in het belang van de uitstroom van de hbo5-opleiding Verpleegkunde. Het is een belangrijke opleiding. We zijn er altijd op blijven hameren dat die in de leerzorgladder haar unieke plaats heeft en moet hebben en dat het een verpleegkundige opleiding moet blijven. Dat wil ook zeggen dat we heel bewust moeten omgaan met studentenmigratie. Zoals de minister zegt, zullen we mensen uit het buitenland nodig hebben om de nood te lenigen. Ja, maar we moeten er ook alles aan doen om het Nederlands en de kwaliteit overeind te houden. Zulke programma’s kunnen niet de aanleiding zijn tot de een of andere zwendel in studentenvisa, of erger nog, tot een vorm van mensenhandel. Daar moeten we ons absoluut tegen verzetten. Ik roep de collega's op om dat federaal mee in de gaten te houden bij de voorliggende wetsontwerpen ter zake.