Report plenary meeting

Bespreking

Dames en heren, aan de orde is het voorstel van resolutie van Joris Nachtergaele, Vera Jans, Emmily Talpe, Karl Vanlouwe, Karin Brouwers en Maarten De Veuster over de presidentsverkiezingen en de daaropvolgende protesten in Wit-Rusland.

De bespreking is geopend.

De heer Vanlouwe heeft het woord.

Het is inderdaad een dossier van collega Joris Nachtergaele, die gevraagd heeft of ik dat hier voor hem zou behandelen. Het is een beetje een dossier dat uit de belangstelling is verdwenen. Het is nochtans nog altijd belangrijk. Iedereen zal zich herinneren dat er op 9 augustus presidentsverkiezingen waren in Wit-Rusland, toch wel de grens van Europa, waarbij de zittende president Loekasjenko met 80 procent van de stemmen zogezegd werd herkozen. Er bleek echter sprake van grootschalige fraude met kiesbiljetten waartegen een groot deel van de Wit-Russische bevolking in opstand is gekomen met verzet- en vreedzame protestacties waarbij men vooral vroeg om het ontslag van president Loekasjenko.

Het antwoord van zijn regime was echter bikkelhard en bijzonder repressief: demonstranten werden hardhandig behandeld – iedereen zal zich nog de beelden herinneren in de maanden augustus, september en oktober –, maar er werden ook heel wat mensen opgepakt en ontvoerd, er zijn mensen verdwenen, er zijn mensen gefolterd, de mensenrechten werden op een schandalige manier geschonden. Er zouden maar liefst 27.000 arrestaties plaatsgevonden hebben en er zijn 2000 meldingen van internationale ngo’s over mensonterende behandeling.

Er kwam internationaal inderdaad heel wat reactie op de verkiezingsuitslag en de verschillende gebeurtenissen. Het was toch wel schrijnend dat de EU lang op zich heeft laten wachten om te reageren. Dat had onder meer te maken met Cyprus, dat dit dossier koppelde aan de bezorgdheid toen omtrent Turkije. Uiteindelijk heeft geen enkel Europees land de verkiezingsuitslag erkend en werd er beslist om rechtstreeks financieel tussen te komen, zonder evenwel enige overheidsinstelling te betrekken.

De zogezegde president, Loekasjenko, is nog steeds aan de macht, met de steun van de Russische president Vladimir Poetin, die zijn grote invloed in Wit-Rusland wil behouden door de huidige president aan de macht te houden.

Met dit voorstel van resolutie vragen de initiatiefnemers aan de Vlaamse Regering om er bij de EU op aan te dringen alle mogelijke krachtdadige maatregelen te nemen tegen het autoritaire regime van president Loekasjenko en tegen iedereen die heeft bijgedragen aan de verkiezingsfraude, de schendingen van de mensenrechten en het geweld dat gebruikt werd ten opzichte van demonstranten. Wij vragen ook om op het Europese niveau aan te sturen op actie, in samenwerking met andere internationale organisaties, zoals de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), zodat de conflictsituatie ontmijnd kan worden en verdere escalatie vermeden. Verder vragen we dat in de internationale contacten het belang van de niet-erkenning van de verkiezingsuitslag in Wit-Rusland onderstreept kan blijven worden. Ook vragen we dat de Vlaamse Regering er bij de VN op aandringt om het belang van onafhankelijke waarnemers te benadrukken om een beter zicht te krijgen op die schendingen van de mensenrechten in Wit-Rusland. We vragen ook een speciale zitting van de Mensenrechtencommissie. Ten slotte vragen we om toe te zien op de rechtstreekse uitkering van eventuele internationale, Europese en Vlaamse steunmaatregelen aan onafhankelijke ngo’s en burgerbewegingen.

Ik hoop dat dit voorstel van resolutie, zoals dat ook zo was in de commissie, brede steun kan krijgen. Ik dank u.

Mevrouw Jans heeft het woord.

Collega Vanlouwe heeft de context en motivatie al bijzonder goed geschetst voor dit voorstel van resolutie, alsook de daarin opgenomen vragen aan de Vlaamse Regering.

We vonden het absoluut belangrijk om aandacht te vragen voor de aanhoudende schendingen van de mensenrechten in Wit-Rusland. Het is een feit dat dat door onder andere corona, maar ook door de brexit, weinig aandacht en media-aandacht heeft opgeslorpt, maar het is niet omdat er voor de situatie daar soms minder aandacht is, dat we als Vlaams Parlement geen sterk signaal kunnen geven. Dat willen we met dit voorstel van resolutie doen.

We willen niet enkel de toestand daar onder de aandacht brengen, we willen ook het signaal brengen dat Vlaanderen zijn steun toezegt aan de o zo legitieme eisen van de Wit-Russische bevolking. Het is ook, zeker in de context van eerder debatten hier vandaag, bewonderenswaardig hoe de demonstranten daar, de gewone mannen en vooral vrouwen, vreedzaam door de straten blijven lopen ondanks de zeer grove en absolute schendingen die er zich aanhoudend afspelen. Hun enige eis is een vrije en transparante verkiezing en een democratisch recht.

Ik wil ook de collega's danken voor de constructieve bespreking en de steun in de commissie. Ik hoop ook dat dit plenum dadelijk zijn goedkeuring zal hechten aan het voorliggende voorstel van resolutie.

Mag ik nogmaals oproepen, vooral aan de collega's hier aanwezig, om in te loggen in het digitale stemsysteem, alstublieft?

Mevrouw Rutten heeft het woord.

Collega’s, ook ik neem het woord over een dossier van een collega. Mevrouw Emmily Talpe heeft me gevraagd om kort aan u toe te lichten waarom we steun vragen voor dit voorstel van resolutie. Ik zal niet in herhaling vallen, de collega’s hebben de situatie goed geschetst.

Het lijkt wel een beetje ‘the sign of the times’: potentaten die denken dat ze zich alles kunnen permitteren, in dit geval mensenrechtenschendingen zoals inbreuken op vreedzaam burgerprotest. We dringen erop aan om dit, in de eerste plaats bij de Europese Unie, aan de kaak te stellen opdat deze verkiezingsuitslag in geen enkel geval erkend wordt. We blijven dit onderstrepen en zullen ook op andere internationale fora deze situatie aankaarten, solidair met burgers die de democratie hoog moeten houden. Dat is waar het ons hier om te doen is.

De heer Deckmyn heeft het woord.

Collega’s, de feiten zijn bekend. We hebben hieraan een uitgebreide bespreking gewijd in de commissie. In de commissie werd onder meer gesteld dat het eigenlijk aan de Wit-Russen is om te bepalen wat goed is voor hun land en dit dan ook te steunen. Collega’s, ik vind dit een zeer goede redenering, die we trouwens ook kunnen doortrekken naar Polen en Hongarije. Ook daar is het aan de lokale bevolking om te bepalen wat goed is in hun land, zonder dat wij ons daar te pas en te onpas over uitspreken.

We zullen dit voorstel van resolutie goedkeuren. Maar ik had toch graag een opmerking gemaakt over het punt waarin men het heeft over de steun van de Russische president Poetin aan het regime van Loekasjenko. Ik heb uiteraard begrip voor de reden waarom men dit ten berde brengt. Maar wat ik natuurlijk wel een beetje mis, is het andere geopolitieke standpunt. De steun van Poetin zorgt inderdaad voor extra geopolitieke spanningen, maar dat kan men evengoed zeggen over de rol van Litouwen en zelfs Polen in dit conflict. Ik heb hierover trouwens diverse interessante artikels gelezen. Litouwen mengt zich als actieve geopolitieke speler in het conflict. Daarom wil ik dit punt maken. Als men de rol van Rusland belicht, dan moet men ook de rol van Litouwen durven te belichten. Die rol is wat mij betreft niet negatief te duiden, maar toont wel de andere kant van de medaille. Zoals gezegd, zal onze fractie dit voorstel goedkeuren.

De heer Rzoska heeft het woord.

Collega’s, ook mijn fractie zal het voorliggende voorstel van resolutie goedkeuren. Ik denk dat het belangrijk is dat we als Vlaams Parlement, ook al is het dossier misschien wat uit de media-aandacht verdwenen, blijvend aandacht hebben voor de situatie.

Ik ga akkoord met collega Jans, collega Rutten en collega Vanlouwe dat we de mensen die nog altijd de moed hebben om op straat te komen en duidelijk te maken waar ze echt voor gekozen hebben, ook moeten steunen.

Voorzitter, ik heb ook geleerd dat die resoluties over het buitenland af en toe toch wel wat impact hebben. Dat hebben we de afgelopen weken geleerd. Collega’s, ik vond de discussie gisteren in de commissie Buitenlands Beleid heel interessant. We zullen dus met zeer veel overtuiging dit voorstel van resolutie goedkeuren.

Mevrouw Lambrecht heeft het woord.

Zoals reeds in de commissie aangehaald, blijft de situatie in Wit-Rusland ons uiteraard zorgen baren. Loekasjenko, wiens regime al decennialang een totaal gebrek aan respect voor de mensenrechten vertoont, houdt vast aan zijn macht en schuwt hierbij bruut geweld niet. De Wit-Russische bevolking blijft gelukkig sterk in haar verzet.

Wij steunen dan ook zeer graag en zeer expliciet dit voorstel van resolutie, want het stelt ook zeer expliciet dat het aan de Wit-Russen zelf is om hun democratische toekomst te bepalen. Meer dan ooit roept de Wit-Russische bevolking, sinds de frauduleuze presidentsverkiezingen, op tot een andere toekomst, een toekomst met daarin wel respect voor de mensenrechten en wel respect voor de democratische principes. Als Europese Unie moeten we luid en duidelijk het geweld tegen de Wit-Russische bevolking veroordelen en ervoor zorgen dat hun roep, de roep van het Wit-Russische volk, eindelijk gehoord wordt, niet enkel in Wit-Rusland maar ook daarbuiten. We zijn blij dat dat vandaag vanuit Vlaanderen gebeurt. Zoals collega Rzoska zei: het heeft soms meer effect dan we zouden kunnen durven te denken.

De heer D’Haese heeft het woord.

Beste collega’s, de autoritaire houding van de Wit-Russische president tegenover verkiezingen, tegenover politieke tegenstanders, het geweld dat we hebben gezien en de aanpak van de coronacrisis – dat is hier nog niet aan bod gekomen –, dat zijn allemaal zaken die ons zeer problematisch lijken in Wit-Rusland.

Bij het voorstel van resolutie dat hierover voorligt, heb ik wel twee bedenkingen. De eerste is dat we in deze resolutie lezen dat “het van cruciaal belang is voor de rust en het draagvlak in de Wit-Russische samenleving dat de inwoners zelf de toekomst van hun land uittekenen, onafhankelijk van buitenlandse invloed”. Dat is een principe dat ik hier al vaak verdedigd heb, en ik ben het daar dus helemaal mee eens. Maar iets verder lees ik in datzelfde voorstel dat men de Wit-Russische president verzoekt om af te treden. Ik denk dat het aan de Wit-Russen is om zich daarover uit te spreken, en ik denk ook dat ze dat redelijk luid aan het doen zijn. Ik denk niet dat dat aan het Vlaams Parlement is, zoals dat ook in het voorstel van resolutie zelf staat: dat zou neerkomen op buitenlandse inmenging.

Ik lees ook in het voorstel van resolutie, en dat is mijn tweede punt, dat erover moet worden gewaakt dat de sancties die worden genomen de Wit-Russische bevolking niet zullen treffen. Maar als we dan kijken naar wat er concreet wordt gevraagd, dan staat daar om alle steun aan Wit-Russische overheidsinstanties te blokkeren en die dan naar niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) en dergelijke door te sluizen. En dat gaat natuurlijk wel degelijk een heel grote impact hebben op de mensen in Wit-Rusland zelf, of je nu fan bent van die overheidsinstanties of niet. De mensen zullen daar dus uiteraard het slachtoffer van zijn, dat kan niet anders.

Om die redenen zullen wij ons onthouden. Langs de ene kant delen wij absoluut de bezorgdheid en steunen we de veroordeling van geweld en de manier waarop deze president op een zeer autoritaire manier aan de macht vastklampt. Maar een aantal zaken die in dit voorstel van resolutie zijn uitgewerkt, lijken ons tegenstrijdig, en daar kunnen we ons niet in vinden. We zullen ons dus onthouden.