Report plenary meeting

Mevrouw Vandecasteele heeft het woord.

Volgens mij heeft elke vrouw dit meegemaakt toen ze jonger was en naar school ging: op school toekomen, voelen dat uw maandstonden erdoor komen, en beseffen dat je geen maandverband of tampons bijhebt. Ik heb het ook meegemaakt. Je moet je dan over die schaamte zetten en naar het secretariaat gaan. Dat was bij ons een glazen bokaal. Dan moet je met een bang hartje aan die persoon daar – bij mij was het een man – vragen of hij toevallig wat maandverband heeft. Dan vraagt die man welke maat het moet zijn. Ik kan u verzekeren: dat maakt de schaamte alleen maar groter. Ik herinner het mij nog helder, ik zal het nooit vergeten.

Maar ik leefde niet in armoede, minister. Voor mensen in armoede is de situatie nog veel erger. Voor hen is het elke maand moeilijk om maandverband of tampons te gaan kopen. Elke maand is het moeilijk om te zorgen dat ze voldoende maandverband of tampons bij hebben om hun menstruatiebloed op te vangen, terwijl we het hier hebben over een basisrecht. Iedereen is het erover eens dat het geen luxe is om maandverband en tampons bij te hebben.

Het is voor een op de acht jongeren een probleem om maandverband of tampons te kunnen aankopen; 15 procent van de jongeren bleef al eens thuis om die reden. Menstruatiearmoede – ik denk dat jullie het ook al hebben kunnen lezen in de pers; er is heel veel om te doen - is een groot probleem. Het zorgt voor schaamte, voor sociaal isolement en zelfs voor medische problemen. Als u vandaag naar uw mailbox kijkt, minister, zal u misschien merken dat er heel wat e-mails zijn toegekomen met de vraag naar oplossingen voor menstruatiearmoede. Flo van Studio Brussel…

En uw vraag luidt?

Mijn vraag luidt: er zijn al heel veel landen die stappen hebben ondernomen om maandverband en tampons gratis toegankelijk te maken. Vandaag gaan ze menstruatiemiddelen in Schotland volledig gratis maken. De Open Vld zei al via collega Rutten op Twitter: 

Collega Vandecasteele, afronden alstublieft.

Gewoon doen. Dus mijn vraag is: gaat u het effectief gewoon doen en maandverband en tampons gratis beschikbaar maken?

Ik ben benieuwd.

Minister Beke heeft het woord.

Collega’s, u hebt uit uw eigen ervaring gesproken en over de menstruatieschaamte wanneer u plots niet het materiaal hebt dat je zou moeten hebben. Ik kan me inbeelden ook als man, zelfs als man, dat dat meer dan een hoogst vervelende situatie is. De vraag die u U hebt gesteld gaat eigenlijk over het volgende. Dat is voor iedereen vervelend, maar het is nog meer vervelend als het niet alleen gaat om: ik ben het vergeten, maar ik kan het niet kopen. Ik kan het niet betalen.

De vraag is wat daarvoor de beste oplossing is. Moeten we gaan voor deeloplossingen, telkens opnieuw voor de verschillende elementen die er zijn…? Want nu gaat het over het menstruatiemateriaal, maar het gaat ook over andere elementen, zoals over schoolboeken. Het gaat over heel veel elementen waar degenen waar u naar verwijst mee geconfronteerd worden: vervoer, verwarming en noem maar op. Gaan we deeloplossingen zoeken of proberen daar toch een breder perspectief voor te bieden…? Willen we de weg inslaan waarbij we gratis essentiële basisproducten geven of – en dat is eigenlijk de keuze die we met de Vlaamse Regering toch een stuk hebben gemaakt; ik denk ook aan het Groeipakket – willen we kwetsbare gezinnen structureel ondersteunen, bijvoorbeeld via het Groeipakket met sociale toeslagen, breder, ruimer en groter om dat te kunnen doen? Is die selectiviteit om te zeggen ‘iedereen moet dat gratis kunnen hebben’, wel het beste antwoord? Het universeel aanbieden van dingen zoals deze, is iets wat bijzonder veel geld kost.

U zegt zeer terecht: dat is voor deze groep van mensen een probleem. Is dat dan wel het juiste antwoord? Moeten we voor iedereen alles gratis aanbieden omdat er voor deze groep een specifiek probleem is?

Ik denk dat we daar toch eens over moeten nadenken. Ik wil de problematiek helemaal niet minimaliseren. Die is er. Daarom hebben we met het kabinet van federaal minister Lalieux contact opgenomen om de interministeriële conferentie Maatschappelijke Integratie opnieuw bijeen te roepen. Want nu gaat het over dit thema, maar er zijn zo verschillende thema’s en deelthema’s waar dezelfde problematiek bij komt kijken. Dus ik wil die problematiek gerust bespreken en horen hoe we daarop antwoorden kunnen geven, maar ik denk dat deze problematiek niet los kan worden gezien van de bredere vraagstelling, namelijk: zoeken we universele antwoorden of zoeken we antwoorden op die doelgroepen die effectief met deze problemen worden geconfronteerd?

Mevrouw Vandecasteele heeft het woord.

Minister, het is een en-enverhaal. Maar er is hier wel een heel concreet probleem bij heel veel jongeren. En ik vraag u helemaal niet om ineens alles gratis beschikbaar te maken. De vraag is heel concreet om maandverband en tampons gratis beschikbaar te stellen, bijvoorbeeld via schoolautomaten. Ik vraag u niet om alles gratis te maken, maar wel om in een concrete oplossing te voorzien voor dit heel specifieke probleem. Ik ben niet de enige die een concrete oplossing voor dit probleem vraagt. Als vandaag, ik hoop dat u het gelezen hebt, zowel Caritas als de Kinderrechtencommissaris vragen om menstruatiemiddelen gratis toegankelijk te maken op de scholen bijvoorbeeld. Andere landen doen ons dat al voor. Nu is er juist het voorbeeld van Schotland.

Dus ik weet niet waarom we moeten blijven talmen om dit concrete probleem op te lossen. Als u het probleem concreet neemt, lijkt me dat echt een kleine stap om te zetten met een zeer groot resultaat waarbij de jongeren niet meer vol schaamte naar het secretariaat moeten gaan of elke maand geld proberen bijeen te sprokkelen om in de winkel maandverband te kunnen gaan kopen.

Mevrouw Schryvers heeft het woord.

Voorzitter, de vraag is natuurlijk hoe selectief we moeten zijn met betrekking tot het gratis aanbieden. Dat is een pertinente vraag, want er zijn wel meer producten die mensen moeten aankopen zonder er zelf voor te kiezen. Er zijn voorbeelden uit het buitenland aangehaald. Het zou goed zijn die voorbeelden in de gaten houden en te zien welke effecten ze hebben. We kunnen daar dan later op terugkomen.

Wat ik zelf veel belangrijker vind dan dit overal gratis ter beschikking te stellen, is dat we hygiëneproducten in het algemeen, zoals maandverband en tampons, maar ook Pampers en andere materialen, goed beschikbaar stellen bij de sociale kruideniers en de Voedselbanken. Vaak is er de perceptie dat zij enkel voedsel aanreiken, maar dat is niet zo. Vaak hebben ze drie categorieën producten.

Mevrouw Schryvers, wat is uw vraag?

Ze hebben voedingsproducten, hygiëneproducten en onderhoudsproducten voor de woning. De vraag is of dit misschien een denkspoor is dat we meer kunnen bewandelen.

Mevrouw Wouters heeft het woord.

Voorzitter, we hebben het in de commissie al over dit belangrijk onderwerp gehad. Het is inderdaad heel erg dat 13 procent van de Vlaamse meisjes aangeeft geen geld voor menstruatieproducten te hebben. Er moet een oplossing voor dit probleem worden gezocht en we moeten trachten zo veel mogelijk jonge meisjes te bereiken.

In verschillende steden worden momenteel al alternatieve oplossingen voor dit probleem gezocht. Zo is de plaatsing van automaten met gratis maandverbanden en tampons in de schooltoiletten al aan bod gekomen, maar dit heeft natuurlijk ook nadelen. Het nadeel is dat iedereen gebruik kan maken van deze automaten, ook meisjes die geen financiële problemen hebben.

Minister, mijn bijkomende vraag is of we de lokale besturen hierbij zouden kunnen betrekken.

De heer Veys heeft het woord.

Voorzitter, naar aanleiding van de publicatie van het rapport hebben we het hier inderdaad al over gehad in de commissie Welzijn. Ik heb u toen een aantal vragen gesteld, waaronder de vraag of u minister Weyts wilde vragen of hij in een proefproject zou willen stappen. U hebt gezegd dat u dat zeker zou doen. We zijn een maand later en ik hoop dat u hier een antwoord op hebt gekregen. We hebben gevraagd of we het minister Weyts zelf mochten vragen, maar die vraag om uitleg is in de commissie Onderwijs niet aanvaard.

Mevrouw Saeys heeft het woord.

Voorzitter, ik maak me eigenlijk dezelfde bedenking. Hoe selectief zijn we? Er zijn nog zaken die we gratis zouden kunnen aanbieden. Waar stopt het dan? Ik denk dat het veel beter zou zijn met het Sociaal Huis of met het OCMW een mogelijkheid te bieden. Als we automaten op school plaatsen, zijn die niet specifiek voor de armeren en staan die ter beschikking van iedereen.

Mevrouw De Martelaer heeft het woord.

Minister, ik vrees dat meisjes die uw antwoord beluisteren, zullen vinden dat u een empathisch gevoel hebt gegeven, maar dat u niet echt een oplossing hebt geboden. U hebt verwezen naar verschillende elementen die zich in de armoede situeren en u wilt dit eventueel alloceren door middel van de sociale toeslag. Dat is een manier om hieraan tegemoet te komen. Gisteren hebt u in de commissie verklaard dat de sociale toeslag volgend jaar zal worden geëvalueerd. Zult u er dan ook experts bijhalen om na te gaan of de mensen die in armoede leven voor hun uitgaven voldoende kunnen doen met de sociale toeslag die ze nu krijgen?

Mevrouw Verheyen heeft het woord.

Dat deze problematiek wordt aangekaart, is terecht. We hebben dat ook al aangehaald in de commissie Welzijn. Ik wou wel eventjes meegeven dat het een minister van N-VA was die in 2018 al een btw-verlaging op maandverbanden en tampons heeft doorgevoerd, al een stap in de goede richting. Ik vraag me af welk niveau hiervoor het meest geschikt zou zijn. Zelf ben ik er een voorstander van om de lokale besturen hierbij te betrekken. Ik heb dat hier al meermaals gehoord. Lokale besturen hebben middelen gekregen, kennen de noden en kunnen op een laagdrempelige en ook wel anonieme manier met deze problematiek omgaan.

Als we echt het Schotse model willen nastreven, wat ik ook hoor, en tot een uniforme aanpak willen komen, dan denk ik dat we vooral moeten kijken naar onze collega’s aan de overkant van de straat. Die bevoegdheden zie ik ook liever naar hier komen, maar dat is een andere discussie. Minister, wat vindt u zelf? Op welk beleidsniveau zou deze problematiek verder moeten worden aangekaart? Zouden lokale besturen het best deze problematiek kunnen aanpakken?

Minister Beke heeft het woord.

Collega’s, de vraag is of we selectief gaan zijn en daar telkens ad-hocoplossingen voor hebben, of een globale visie hebben. Ik denk dat dit parlement in het verleden voor een globale visie heeft gestemd. Vandaag spreken we over maandverbanden en tampons – en nog eens, ik wil dat absoluut niet minimaliseren, integendeel – maar dezelfde redenering kan je opbouwen met betrekking tot schoolmateriaal, turnmateriaal, de aankoop van eten, enzovoort. Dit Vlaams Parlement heeft eind vorige legislatuur gezegd van de kinderbijslag te zullen gebruikmaken om een nieuw groeipakket te maken en daarbij veel forser te zullen investeren in sociale toeslagen, zodat kwetsbare gezinnen, mensen met een laag inkomen een vrij besteedbaar inkomen hebben en ze niet voor alles en nog wat her en der terecht moeten. Dat is eigenlijk de visie die dit parlement in het verleden heeft aangenomen. Dat is een juiste visie, denk ik. Het is ook een emanciperende visie, waar ik dus absoluut achter sta. In vergelijking met het oude kinderbijslagsysteem worden er ontzettend veel middelen vrijgemaakt voor de sociale toeslagen, wat we ook wel zullen zien bij de evaluatie, net om op die ambitie ook een antwoord te geven. Ik denk dat dat de juiste richting is.

Collega Schryvers heeft een juiste bijkomende oplossing aangehaald, want sommigen komen er natuurlijk niet. Hulpverlening is nodig. Toeleiding naar hulp, ook naar noodhulp, is nodig. Voedselbanken, sociale kruideniers en anderen houden zich niet alleen met voedsel bezig, maar ook met dit soort zaken, net om daarop ook mee een antwoord te kunnen geven.

Wat de vraag over het proefproject betreft: ik heb collega Weyts een brief gestuurd voor kennisname van het rapport van Caritas, om dat onder zijn aandacht te brengen. Ik heb dat dus zeker gesignaleerd.

Mevrouw Vandecasteele heeft het woord.

Ik moet zeggen dat ik toch een beetje onthutst ben omdat er hier zo weinig draagvlak is voor een concrete oplossing voor een specifiek probleem dat vandaag op tafel ligt en waarvoor er een groot maatschappelijk draagvlak is. De realiteit vandaag is dat een op de acht jongeren problemen heeft met het kopen van maandverband of tampons wanneer dat nodig is. Men kan spreken over toeslagen die vandaag bestaan, over dingen die men kan doen. Die oplossingen zijn er vandaag niet. Dit biedt vandaag geen oplossing op het terrein. Die problemen zijn vandaag naar boven gekomen. Minister, de oplossing ervoor die vandaag naar voren wordt geschoven door Caritas, door de kinderrechtencommissaris, door Flo van Studio Brussel, die mails naar u laat sturen, is heel simpel en is al in andere landen doorgevoerd. Dat is geen kernfysica. Die oplossing bestaat erin dat men maandverband en tampons gratis beschikbaar maakt. We kunnen op de speelplaats frisdrankautomaten zetten. Waarom zou het vandaag dan niet mogelijk zijn om automaten met maandverband en tampons te zetten? We kunnen die vrouwen, die jongeren op zo’n moment toch niet naar het OCMW sturen? Ze zijn op school en het probleem rijst op school.

Kunt u afronden? Uw tijd is om.

Mevrouw Saeys, uw collega Rutten schrijft vandaag op Twitter: ‘Maak het gratis beschikbaar. Gewoon doen’. Dan begrijp ik niet waarom u dit voorstel niet steunt.