Report plenary meeting

Bespreking en verslag

Dames en heren, aan de orde zijn het voorstel van resolutie van Bart Caron, Jean-Jacques De Gucht, Marius Meremans, Orry Van de Wauwer en Katia Segers betreffende de toekomst van de openbare bibliotheek en het verslag namens de Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media over het verzoekschrift over een bibliotheek voor iedereen.

De bespreking is geopend.

Mevrouw Van Werde heeft het woord.

De campagnecampagne #bibvooriedereen van vorige zomer leverde een verzoekschrift van duizenden handtekeningen op. De grote bezorgdheid van initiatiefnemers en ondertekenaars was dat lokale besturen voorbij zouden gaan aan het belang van de openbare bibliotheek. Door de grotere autonomie kunnen lokale besturen immers zelf bepalen of ze al dan niet een bibliotheek zullen inrichten.

Naar aanleiding van het verzoekschrift werd die bezorgdheid nog maar eens geuit tijdens een hoorzitting in de commissie Cultuur. Maar daar werd ook duidelijk dat een bibliotheek op een aantrekkelijker, hedendaagse manier kan worden ingevuld, rekening houdend met de digitale evolutie, en dat ook andere invullingen van het gebouw mogelijk zijn zodat de bibliotheek meer is dan een boekenontleenruimte.

Ook al is het dan een puur lokale bevoegdheid geworden, een openbare bibliotheek heeft haar plaats en rol in de lokale samenleving. Daar zijn we het allemaal over eens. Vlaanderen neemt de rol van regisseur, facilitator en monitor op zich, maar het is de lokale overheid die ervoor moet zorgen dat de basisdienst gewaarborgd blijft.

We moeten vertrouwen hebben in onze lokale besturen. Maar we willen de mandatarissen toch oproepen om, bij het opmaken van de meerjarenbeleidsplannen, de openbare bibliotheek op het voorplan te zetten – dit door voorstellen van resolutie in te dienen. Ook bovenlokale samenwerking is nodig: samenwerkingsverbanden en fusies kunnen de kosten drukken zonder aan dienstverlening in te boeten.

Mijn fractie steunt dit voorstel van resolutie. We hebben het zelfs mee gekleurd, omdat we het belangrijk vinden dat de openbare bibliotheek een netwerk vormt met lokale en regionale partners, zoals scholen, culturele organisaties, verenigingen en welzijnsdiensten.

De bibliotheek moet een veilige, laagdrempelige en toegankelijke plek zijn voor alle burgers, een open huis met verschillende functies. Het is een plaats voor cultuur, een plaats voor ontmoetingen en een plaats om te studeren. Het is dus een multifunctionele ruimte, waar de bevordering van de brede leescultuur centraal moet staan. (Applaus bij de N-VA).

Mevrouw Segers heeft het woord.

Sinds 2016 zijn steden en gemeenten inderdaad niet meer verplicht om een bibliotheek in te richten. Dat is iets wat onze sp.a-fractie betreurt: in het licht van de fusiebewegingen dreigen verschillende filialen van bibliotheken gesloten te zullen worden.

Naar aanleiding daarvan ontstond het charter ‘Een bibliotheek voor iedereen!’. Als ambassadeur heb ik dat charter graag mee ondersteund. De initiatiefnemer hiervan, de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen (VVBAD), in samenwerking met het Masereelfonds en het Vermeylenfonds, mag terecht fier zijn op die actie. Het charter heeft immers heel wat in beweging gezet.

Op 4 oktober 2018 ­– u was daar toen ook bij, voorzitter – werden maar liefst 56,841 handtekeningen overhandigd aan de leden van de commissie en aan de voorzitter. Als hevige pleitbezorger voor bibliotheken ben ik zeer tevreden dat alle collega’s dit voorstel van resolutie ondersteunen. Het feit dat dit kamerbreed wordt gesteund, geeft hoop. Iedereen draagt de bibliotheek een warm hart toe. 

Bibliotheken zijn huizen van mediawijsheid; bibliotheken zijn centrale ontmoetingsplaatsen in een gemeente. We willen dat die lage toegangsdrempel behouden blijft, en dat een bib vlot bereikbaar kan blijven voor iedereen, ook met de fiets. Daarom gaat onze fractie dit voorstel van resolutie uiteraard volmondig steunen.

De heer Caron heeft het woord.

In het belang van dit eenvoudig maar belangrijk voorstel van resolutie ga ik toch even vooraan komen staan. Het is misschien de laatste keer dat ik hier kan staan, wie weet. Ik wil van de gelegenheid gebruikmaken. (Applaus. Gelach).

Maar we gaan niet sentimenteel doen, verre van. Ik wil alleen even de aandacht op iets vestigen. De collega’s hebben dat hier schitterend verwoord, maar ik heb de tekst geschreven. En ik wil mijn ijdelheid demonstreren door hier te komen staan.

Voorzitter, er werden 56.841 geldige handtekeningen ingediend voor dat verzoekschrift. Wie heeft dat al ooit bereikt in een sector? Wij slagen daar wel in, vanuit onze marginale sector: 56.000 mensen! Er zijn 231 gemeenten die het bibliotheekcharter mee hebben ondertekend, en dat lijkt me erg veel.

Het onderstreept twee dingen. Ten eerste is en blijft de bibliotheek zowel op Vlaams als op lokaal niveau een buitengewoon belangrijke instelling, in tijden van ontlezing en een achteruitgaande leescultuur, en bij een tanende interesse voor taal. Hoe vaak hebben we hier niet gediscussieerd over taal en de kennis van het Nederlands in het onderwijs? Het is een buitengewoon belangrijke aangelegenheid om de liefde voor de letteren en de literatuur, maar ook de toegang tot kennis en informatie voor mensen te maximaliseren. Dat wil ik toch even onderstrepen.

En laten we even niet pessimistisch zijn: uit de voorlopige resultaten van een onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) blijkt dat de openbare bibliotheek meer gebruikers lokt dan ooit tevoren. Er worden niet alleen meer boeken ontleend, maar er zijn ook meer mensen die informatie opzoeken, komen studeren of zelfs de krant komen lezen.

En ten slotte, het is de meest laagdrempelige culturele instelling die bestaat. Voorzitter, met uw achtergrond: het was het eerste decreet over cultuur dat na de staatshervorming is geschreven. Het kan geen groter symbolisch belang hebben, dat die openbare bibliotheek zo vooruit werd geschoven. Het is natuurlijk wel een beetje spijtig dat dat decreet ondertussen opgedoekt is. Maar dat geheel ter zijde.

Dit voorstel van resolutie beklemtoont dat belang, dat we samen met de gemeenten vooruitgaan. De bibliotheken gaan wel achteruit op het vlak personeelsbestand, collectiebudgetten en openingsuren. Het is dus inderdaad niet zo dat we niet ongerust moeten zijn. We mogen een beetje ongerust zijn. Daarom wil ik even het belang benadrukken om die basisdienst als publieke dienst en toegang tot cultuur en informatie te bewaken, en om ook vanop het Vlaamse niveau overkoepelende initiatieven die al ontwikkeld worden, verder te zetten, zoals het eengemaakte bibliotheeksysteem, de centrale catalogus en allerlei promoacties voor de bibliotheek. Dat moet ook goed gemonitord worden: gaat het nu achteruit of niet? Is de afschaffing van het decreet Lokaal Cultuurbeleid al dan niet bedreigend? Dat zal die monitoring uitwijzen.

Ik ben blij, collega’s, dat we met zovelen hier in het halfrond, met zijn allen, uit meerderheid en oppositie, deze tekst hebben kunnen voorbereiden. Ik ben blij dat we ook zeer gemakkelijk tot dat compromis, of tot die gezamenlijke tekst, zijn gekomen, met vele ondertekenaars, aangestuurd door vijf cultuurfondsen in Vlaanderen, pluralistisch dus, samen met de VVBAD. Ik ben blij dat we dat nu ook met dezelfde pluraliteit in dit parlement kunnen goedkeuren. (Applaus)

De heer Van de Wauwer heeft het woord.

Ik wil maar heel kort het woord nemen, want het meeste is al gezegd, heel bevlogen door onze commissievoorzitter vanop de frontlijn in dit halfrond. We zijn als CD&V-fractie heel tevreden met het voorstel van resolutie zoals dat hier werd ingediend. We zijn tevreden dat, na die campagne ‘Bib voor iedereen’, waaraan veel mensen hier in dit halfrond ook als ambassadeur hebben deelgenomen en na de verzoekschriften die we hebben behandeld in de commissie, met de hoorzitting die daarop volgde, dit voorstel van resolutie daar het resultaat van is en dat het in de commissie alvast kamerbreed is aangenomen. Ik hoop dat dat dadelijk ook in deze plenaire vergadering zal gebeuren, want het is een heel belangrijk, heel duidelijk, politiek signaal over alle partijgrenzen heen dat wij vinden dat de bibliotheek een basisdienst is, een basisdienst voor cultuur en voor informatie, waar elke burger recht op heeft. CD&V zal uiteraard met heel veel overtuiging dit voorstel van resolutie steunen.

De heer De Gucht heeft het woord.

Voorzitter, in het begin, toen de oormerking werd afgeschaft, had ik daar schrik voor. Langs de andere kant zie je inderdaad, aan het aantal handtekeningen, aan het aantal gemeenten en steden dat zich daarachter gezet heeft, dat men wel degelijk op lokaal vlak duidelijk het belang erkent van de bibliotheek, dat men wel die omslag moet maken. En we hebben inderdaad vandaag een heel grote aantrek, maar de realiteit is wel dat je echt die omslag moet maken naar de moderne bibliotheek. Ik denk bijvoorbeeld aan Aalst, waar de academie en de bibliotheek in één gebouw zitten, dat echt wel een aantrekkingspool is, een punt waar mensen kennis vergaren maar anderzijds elkaar ook ontmoeten. Ik ben dus heel tevreden met dit voorstel van resolutie. Het is mooi, mijnheer Caron – en ik denk dat dat voor een stuk iets unieks is aan de cultuur, niet alleen aan de commissie Cultuur maar in het algemeen –, dat het over de partijgrenzen, over de grenzen van meerderheid en oppositie heen, gesteund wordt. Er zijn ook verschillende voorstellen. En ik denk dat u daar ook een van de redenen van bent, met uw steeds constructieve manier van werken in die commissie.

Mevrouw Segers, verslaggever over het verzoekschrift, heeft het woord.

Er is natuurlijk al veel gezegd over de achtergrond. Het verzoekschrift over een bibliotheek voor iedereen is op 4 oktober ingediend door de heer Bruno Vermeeren, beleidsmedewerker van de VVBAD. Bij dat verzoekschrift was inderdaad een petitie gevoegd met meer dan 44.000 handtekeningen. Op 25 oktober 2018 heeft de commissie Cultuur beslist om het verzoekschrift ten gronde te behandelen. We hebben dat onder andere gedaan door een hoorzitting te organiseren op 13 december, waar onder andere de eerste indiener, Bruno Vermeeren, en voorts sprekers namens Iedereen Leest werden gehoord.

Op 28 februari hebben we het voorstel van resolutie behandeld. In het verzoekschrift vragen de ondertekenaars of de bibliotheek als basisdienst voor elke burger in de toekomst nog vanzelfsprekend zal zijn, aangezien steden en gemeenten in Vlaanderen sinds 2016 niet meer verplicht zijn om een bibliotheek te hebben en nu zelf bepalen nu of een bibliotheek nodig is en welke werking ze moeten ontwikkelen. Dat is de vraagstelling die aan de basis ligt van het verzoekschrift.

De ondertekenaars vragen aan gemeentebesturen dat ze ook na 2018 blijven investeren in de openbare bibliotheek, zoals beschreven in een bibliotheekcharter en zoals die zou moeten zijn: een professionele werking, ingebed in een lokale gemeenschap, met toegang tot informatie en cultuur en toegankelijk voor iedereen.

Op 28 februari heeft de commissie het voorstel van resolutie eenparig aangenomen.