Report plenary meeting

De heer Hendrickx heeft het woord.

Voorzitter, minister-president, collega's, het lijkt erop dat het lot van de Iraanse professor Djalali nu wel echt bezegeld is. Gelet ook op de aandacht die de zaak de laatste dagen en weken in de media heeft gekregen, ga ik mijn toelichting heel beperkt houden. Iedereen is op de hoogte.

De heer Djalali is vaak in ons land geweest, aan de VUB, om gastcolleges te geven. Hij had daarbij steeds één drijfveer, één credo: mensenlevens redden als expert rampengeneeskunde. Het is dan ook bijzonder cynisch dat op een moment dat zijn eigen leven aan een zijden draadje hangt, geen arts hem nog kan redden. Ik denk wel dat wij als politici dat misschien nog wel kunnen hier, daar, elders. Ik denk dat het onze verdomde plicht is die verantwoordelijkheid op te nemen en die zaak in de actualiteit te houden en op die nagel te blijven kloppen.

Mijn vraag is heel simpel. Minister-president, wat is de stand van zaken? Welke initiatieven hebt u de laatste dagen nog ondernomen en kunt u misschien de komende dagen nog ondernemen?

De heer Janssens heeft het woord.

Voorzitter, minister-president, collega's, professor Djalali is, zoals bekend, niet alleen wetenschapper en professor maar ook vader van twee kinderen. Hij is vorig jaar in april 2016 opgepakt bij een bezoek aan zijn geboorteland, de Islamitische Republiek Iran. Hij wordt ervan verdacht om gespioneerd te hebben voor wat men daar noemt ‘de vijandelijke staat Israël’. Hij werd naar verluidt ook onder druk gezet om een aantal zaken te bekennen. Na een manifest oneerlijk proces is hij dan uiteindelijk ter dood veroordeeld. De doodstraf zou nu elk ogenblik kunnen worden uitgevoerd omdat blijkbaar ook zijn advocaat, tegen de afspraken in, geen beroep heeft aangetekend tegen het vonnis.

Minister-president, u hebt in de plenaire vergadering bij eerdere actuele vragen al gezegd, ongeveer anderhalve maand geleden, dat u de Iraanse president zou aanschrijven, dat u de Europese Unie zou aanschrijven in de persoon van mevrouw Mogherini, dat u de Iraanse ambassadeur zou ontvangen. U hebt dat, als ik me niet vergis, in februari van dit jaar gedaan, maar alle initiatieven hebben tot nu toe helaas niet kunnen baten.

Nu hebt u ook in de media aangekondigd dat u gratie zou vragen bij de hoogste leider van Iran en dat u opnieuw de Iraanse ambassadeur zou ontvangen. De situatie is nu zeer precair geworden. Op elk moment kan die executie worden voltrokken. Toch mogen we ons met z'n allen, als democraten ook bekommerd om de mensenrechten, niet neerleggen bij de gruwelijke nachtmerrie waarin deze wetenschapper, tegen zijn eigen wil, is terechtgekomen.

Minister-president, kunt u een stand van zaken geven van de initiatieven die u sinds de vorige actuele vraag van eind oktober hebt genomen of die u nu in de komende dagen nog zult nemen om te voorkomen dat die doodstraf wordt voltrokken? Hebt u, toen u de Iraanse autoriteiten hebt aangeschreven, ook een reactie gekregen? Hebt u vanuit de Europese Unie een reactie gehad? Kunt u hierover een toelichting geven?

Minister-president Bourgeois heeft het woord.

Collega's, u hebt kort maar correct geschetst wat de feiten zijn. Ik denk dat de hele voorgeschiedenis ook gekend is bij iedereen.

Dokter Djalali is inderdaad in april 2016 aangehouden op beschuldiging van collaboratie met een vijandelijke staat. Hij is ter dood veroordeeld. Er is een beroepsprocedure geweest. De uitspraak is bevestigd. Ik heb gisteren de ambassadeur van Iran bij mij ontvangen nadat ik hem had uitgenodigd. Hij heeft gezegd dat er geen beroep is aangetekend bij het hoogste hof en dat de doodstraf dus definitief is geworden. Ik weet dat daar onduidelijkheid over bestaat. Amnesty International blijft beweren dat er wel een beroep is geweest. Die discussie doet er nu weinig toe. Feit is dat, volgens alle informatie die ik heb, zowel rechtstreeks van de ambassadeur als wat Amnesty International zegt, ertoe leidt te besluiten dat de gerechtelijke procedure definitief is en dat de doodstraf ook definitief en uitvoerbaar is.

Het is inderdaad een heel dramatische situatie. Dit is een wetenschapper die nauwe banden heeft met de VUB, waar Zweden zich heel sterk voor inzet, omdat hij de nauwste banden heeft met Zweden. Het is een getrouwde man, een vader van twee kinderen, zoals u zegt.

Zoals ik heb aangekondigd, heb ik aan de ambassadeur gevraagd wat er overblijft aan mogelijkheden. En het antwoord was inderdaad wat ik verwacht had: er kan alleen nog gratie verleend worden. Die gratie wordt niet door de president verleend, maar wordt desgevallend verleend door de hoogste geestelijke leider. Ik heb een brief daartoe bezorgd aan de ambassadeur. Ik kan nu natuurlijk daarop geen antwoord meedelen. De ambassadeur heeft goed geluisterd naar wat ik uiteengezet heb en naar de argumentatie die ik ontwikkeld heb. Hij heeft ook beloofd om terug te koppelen vanuit Iran over wat de autoriteiten in Iran daaromtrent meedelen. Ik moet zeggen dat dat proces traag verloopt. Dat is ook de vorige keer zo geweest. Het duurt lang voor er informatie komt.

Ik heb ook de bedoeling – die brief is nog niet verstuurd – om Mogherini te vragen om namens de Europese Unie op te treden en namens de Europese Unie gewicht in de schaal te werpen. Ik denk dat de Europese Unie daar ook heel goed toe geplaatst is. Op het ogenblik dat de ‘nuclear deal’ onder druk komt te staan door de houding van president Trump, blijft de Europese Unie correct zeggen: we blijven de ‘nuclear deal’ wel handhaven, omdat hij volgens alle informatie ook nageleefd wordt door Iran. Ik denk dus dat daar ook een hefboom zit.

Het is afwachten. Ik heb het ultieme middel dat kan bestaan, aangewend. Als de rechtsgang ten einde is, dan kan er in dit geval alleen nog met gratie gewerkt worden. Dat is in Iran een bevoegdheid van de hoogste geestelijke leider.

De heer Hendrickx heeft het woord.

Minister-president, ik dank u voor uw inspanningen ter zake. Zoals al gezegd, denk ik dat het onze plicht als politici is om op die nagel te blijven kloppen en ons alle inspanningen te getroosten om die zaak in de actualiteit te houden. Het is niet eenvoudig. Er staan daar, als ik mij niet vergis, 164 mensen op de lijst om ter dood te worden veroordeeld. Ik vernam net nog dat ook de minister van Buitenlandse Zaken van het Verenigd Koninkrijk van een kale reis is teruggekomen in een ander dossier. Hij was daar gaan pleiten en rekende op clementie, maar heeft nul op het rekest gekregen.

Ik dank u om die inspanningen verder te willen zetten, in de hoop dat dat kan leiden tot gratie in dit dossier.

De heer Janssens heeft het woord.

Minister-president, bedankt voor uw antwoord en de bijkomende toelichting. Morgen vindt er hier aan de Iraanse ambassade ook een protestactie plaats, georganiseerd door de VUB, als ik mij niet vergis. Het is goed dat academici, universiteiten, politici en dergelijke meer met zijn allen hier, vanuit onze weliswaar bescheiden positie in Vlaanderen, toch de noodzaak aanvoelen om die wanpraktijken aan de kaak te stellen en om de gang van zaken in Iran te veroordelen, omdat de principes van de rechtsstaat daar manifest met voeten getreden worden.

Ik heb nog één bijkomende vraag, minister-president. U had in uw vorige antwoord in oktober ook gezegd dat u Mogherini en de Europese Unie zou aanschrijven en dat u van de Europese Unie ook enige actie verwachtte. Ik begrijp dat u dat nu opnieuw gaat doen. Maar hebt u dan vanuit de Europese Unie tot dusver nog geen enkele reactie gekregen? Hebt u van daaruit nog geen enkele inspanning gezien, of hebt u kunnen vaststellen dat zij ook een poging hebben gedaan om de rechtsgang die daar op deze manier heeft plaatsgevonden, te veroordelen, of om de doodstraf te voorkomen?

De heer Kennes heeft het woord.

Sinds wij in november de resolutie goedgekeurd hebben, is de situatie inderdaad nog dramatischer geworden, met het einde van de rechtsgang. De minister-president heeft er correct voor gekozen om dan een gratiemaatregel te bepleiten. Dat is de logica van het regime. Als we het regime in Iran op een of andere manier willen overtuigen of raken, denk ik dat we voor een stuk hun logica in die zin moeten volgen. De gratiebrief via de ambassadeur is dus waarschijnlijk een correcte handelswijze, evenals de verwijzing naar Mogherini en de nucleaire deal. Vanuit het parlement hebben we onze heel grote bekommernis daarover al geuit. Als daar nieuwe initiatieven toe moeten worden genomen, zal mijn fractie daar ook heel graag aan meewerken.

De heer De Gucht heeft het woord.

Minister-president, wat zich de afgelopen maanden met betrekking tot dit dossier heeft afgespeeld, is vreselijk en voor democraten onbegrijpelijk. Ik wil u danken voor uw inspanningen. Wat de contacten met de Europese autoriteiten en met mevrouw Mogherini betreft, zou ik ervoor willen pleiten dat u zou proberen om Europa in beweging te krijgen. De reden is eenvoudig: tenzij er een Europese reactie komt en de EU duidelijk druk uitoefent, dreigt dit dossier een problematische afloop te krijgen.

Volgens mij hebt u in uw analyse de nagel op de kop geslagen. De wijze waarop de EU zich, in tegenstelling tot de VS, heeft opgesteld met betrekking tot de nucleaire deal met Iran vormt een hefboom om op de juiste wijze tussenbeide te komen. Ik hoop dat u de Europese autoriteiten hiertoe zult kunnen bewegen.

Mevrouw Segers heeft het woord.

Minister-president, u weet dat mijn fractie ook alle waardering heeft voor alle inspanningen die u al hebt geleverd met betrekking tot dit penibele en hartverscheurende dossier. Sinds dit weekend blijkt dat de rechtstaat in Iran niet hoog in het vaandel wordt gedragen. We hebben vernomen dat de advocaat, die niet door de heer Djalali zelf werd gekozen, heeft nagelaten het beroep tegen zijn doodvonnis in te dienen. Hierdoor wordt een executie onafwendbaar.

Het is duidelijk dat Iran de taal van de diplomatie niet goed begrijpt. We zullen het anders moeten aanpakken. We ondersteunen uw initiatief om de gratie aan te vragen. Volgens mij zullen we de druk echter ook op een andere manier moeten opvoeren. Als iemand de taal van de diplomatie niet begrijpt, zullen we de taal van het geld ook moeten spreken. Volgens mij moeten we beide doen.

We zullen dadelijk vragen om een voorstel van resolutie bij hoogdringendheid te behandelen. Dat voorstel van resolutie bevat onder meer de vraag om alle handel on hold te zetten zolang we niet zeker zijn dat de doodstraf niet zal worden uitgevoerd. We hopen dat we hiervoor opnieuw een kamerbrede steun kunnen krijgen.

De heer Vanbesien heeft het woord.

Minister-president, ik sluit me aan bij de vorige sprekers. Het is belangrijk dat het Vlaams Parlement in verband met dit dossier, zoals steeds is gebeurd, het eensgezind en eendrachtig standpunt uitdraagt dat wat nu gebeurt niet kan. We steunen dan ook al uw initiatieven om dit noodlot te voorkomen. Ik geloof sterk in het Europees denkspoor. U hebt mijn volledige steun om er met mevrouw Mogherini voor te zorgen dat de EU alles in de schaal zal leggen om de doodstraf te voorkomen.

Ik durf het niet uit het hoofd te zeggen, maar het komt me voor dat mevrouw Mogherini niet op mijn brief heeft gereageerd. Ik wil dit nagaan, want ik ben niet volledig zeker. Dit betekent niet dat de EU geen actie heeft ondernomen. Ik ben op dat vlak voorzichtig. Ik wil het opzoeken en aan het Vlaams Parlement meedelen.

Ik heb ten aanzien van de ambassadeur natuurlijk alle argumenten ontwikkeld. In de eerste plaats gaat het dan om de humanitaire argumenten. Ik ben visceraal tegen de doodstraf, waar of in welke omstandigheden dan ook. Ik heb de indruk dat die gedachte ook hier leeft.

Ik heb uitdrukkelijk gewezen op de zeer grote beroering die deze zaak in Vlaanderen heeft teweeggebracht bij politici in het Vlaams Parlement, in de publieke opinie en in de academische wereld. We zien dat dit bijzonder leeft op de sociale media. Ik heb dit uitdrukkelijk aan de ambassadeur meegedeeld.

Ik heb hem ook op het geopolitiek aspect gewezen. Iran heeft enkel de EU om uit zijn isolement te geraken. De EU houdt vast aan de nucleaire deal en bevestigt dat Iran die deal naleeft. De VS gaat een andere weg op. Er kan een geopolitiek argument in de schaal worden geworpen. Heel de EU verzet zich tegen de doodstraf en komt op voor de mensenrechten. Dit is een uitgelezen kans om de bestaande banden te versterken in plaats van voor een verwijdering te zorgen.

Wat de taal van het geld betreft, mevrouw Segers: zeker op dit ogenblik moeten we niet gaan dreigen dat we economische sancties of andere zullen nemen. Het komt er nu op aan alles op alles te zetten en in te zetten op gratie. Iedereen heeft zijn bedenkingen over de rechtsgang, over wat er is gebeurd. Maar ik kan alleen maar constateren dat er wordt gezegd dat de doodstraf definitief is. De ambassadeur zegt dat er geen beroep is aangetekend, Amnesty zegt dat dat wel is aangetekend. Het resultaat is dat er hoe dan ook niemand iets anders zegt dan dat er een definitieve uitspraak is, dat de doodstraf definitief is en uitvoerbaar.

Op dit moment blijft alleen de mogelijkheid open om te vragen dat er gratie wordt verleend. We moeten er alles aan doen om daartoe te komen. Ik zal dat in elk geval doen. Ik weet dat de academische wereld, collega's, en zeker de VUB, daar zeer nauw bij betrokken is. Dat is ook normaal. Ik dank hen ook voor die inspanningen. Maar het is mijn taak om te proberen via diplomatieke weg te komen tot oplossingen. Ik heb een goed en intens gesprek gehad met de ambassadeur, die uiteraard de brug is tussen mij en Iran. Hij heeft beloofd daarover terug te koppelen. Ik weet niet wanneer dit zal gebeuren. Ik zal die zaak nauw blijven opvolgen omdat het een zaak is die mij zeer raakt, net als u allen. Er is een hele grote bezorgdheid en ondertussen ook betrokkenheid.

De man zit ondertussen sinds april 2016 in de gevangenis, straks is dat bijna twee jaar. Er zijn berichten dat er over dat vonnis, over die uitspraak niet eens duidelijkheid is, dat er niet eens inzage is geweest, of erger, dat de advocaat geen beroep heeft aangetekend, waar dat de uitdrukkelijke wil was van de betrokkene.

Mijn aanvoelen is dat de ambassadeur zeer nauwgezet volgt wat er hier wordt gezegd en dat hij zich daarover informeert. Maar ik zal hem nog eens laten weten dat dit een parlement is dat er heel uitdrukkelijk op aandringt dat die zaak op een menselijke manier – in mijn ogen met een gratieverlening – opgelost zou zijn.

Minister-president, ik ben ervan overtuigd en ik merk ook dat u alle mogelijke inspanningen die ter zake aangewezen zijn, levert. Ik apprecieer dat ten zeerste. En ik deel met u eigenlijk ook de mening dat het op dit moment, waarop er binnen enkele uren, dagen of misschien zelfs weken zal worden beslist over het lot van die man en het al dan niet ten uitvoer brengen van het doodsvonnis, geen tijd is voor politieke spelletjes. We moeten daar heel behoedzaam mee omspringen, met die economische belangen enzovoort. (Applaus bij de N-VA)

Minister-president, we hebben te maken met de terdoodveroordeling van een professor verbonden aan een universiteit hier in Brussel. Het is een terdoodveroordeling zonder eerlijk proces, zonder openbaar proces, zonder kans op een deftige verdediging.

Ik denk dus dat het goed is dat we over alle partijgrenzen heen met z’n allen aan alle overheden in dit land, maar ook in Europa, een oproep doen om via economische, via diplomatieke of via een andere weg te proberen te voorkomen dat deze executie voltrokken wordt en professor Djalali in feite alleen maar te geven waarop hij recht heeft, met name een leven in vrijheid. (Applaus bij Open Vld en het Vlaams Belang)