Report plenary meeting

De heer Keulen heeft het woord.

Het is koekenbak bij De Lijn. Minister, vorige week donderdag hebben we nog een hele namiddagvergadering gewijd aan de toestand bij De Lijn. Toen zei de gedelegeerd bestuurder, Roger Kesteloot, nog dat er een draagvlak was voor de nieuwe cao, hoewel er wat gevoeligheden waren in verband met het eventueel in te voeren minimale dienstverleningsprincipe. Zijn woorden waren nog niet koud of er wordt een staking aangekondigd, en maar liefst over vier dagen gespreid, van vrijdagmorgen tot en met maandagavond. Mijn vraag is heel praktisch. Hoe wordt dat aan de reiziger, de gebruiker van trams en bussen van De Lijn, gecommuniceerd? De vakbond is immers zelf een beetje op zijn qui-vive. De vakbond roept op om geen vier dagen te staken, maar misschien maar eentje. Hoe weet de reiziger dan welk aanbod aan bus en trams er waar voorradig is?

Mevrouw De Ridder heeft het woord.

Zowel de socialistische, christelijke als liberale vakbond heeft zijn leden opgeroepen om het werk stil te leggen voor vier dagen, van vrijdagochtend tot maandagavond, al wordt dat meteen genuanceerd. Ze roepen maar op om één dag mee te doen, maar het feit blijft dat de vakbonden in hun verklaring over de onderhandelingen over de cao oproepen om het werk neer te leggen. De Lijn zelf reageert eerder teleurgesteld. Roger Kesteloot wijst erop dat er wel degelijk een procent koopkrachtstijging op de onderhandelingstafel ligt, zowel met een eenmalige bonus als met een stijging van de lonen, en dat ook de tweede pensioenpijler wordt versterkt. Men betreurt dat die actie op dit moment wordt georganiseerd. Het zijn de begindagen van de vakantie. De vakbonden zeggen zelf dat ze niet staken in volle zomerperiode, want – ik geef letterlijk de quote van de vakbonden – “dan raken we te weinig mensen”. We stellen vast dat de staking nu op een heel moeilijk moment gebeurt, namelijk in een weekend dat er enorm veel festivals worden georganiseerd en dat iedereen in vakantiemodus begint te gaan. Mijn concrete vraag is de volgende. We stellen vast dat vele reizigers gegijzeld zullen worden in onzekerheid, niet wetende of de bussen rijden of niet. Kunt u er nu al op toezien, gelet op de plannen die in de nieuwe beheersovereenkomst staan om werk te maken van een gegarandeerde dienstverlening – die plannen zijn nog niet volledig geregeld – zodat de mensen de garantie hebben om met het openbaar vervoer op zijn minst de grote publiekstrekkers en de grote festivals te kunnen bereiken?

Mevrouw Brouwers heeft het woord.

Ik begin waar mevrouw De Ridder is geëindigd: de stakingsaanzegging van De Lijn valt op een zeer slecht moment. Het is de vakantie-uittocht, er is sowieso al veel meer drukte op de wegen. Het is toch ook het begin van de solden. Heel wat mensen willen met de bus naar de stad en zullen dat niet kunnen doen tijdens het weekend. Er zijn ook de festivals. Ik zie elk jaar tientallen bussen aan het station in Leuven, richting Werchter.

Vorig jaar zijn er voor Rock Werchter bijna 160.000 – want er circuleren hier andere cijfers, ik heb het uit het jaarverslag gehaald – mensen, festivalgangers vervoerd op die enkele dagen tijd. Als die allemaal in hun auto kruipen, hebben we natuurlijk pas écht een groot probleem.

Ze zeggen wel: ‘Het is met vrijwillige chauffeurs, het zal wel loslopen.’ Maar de vakbonden geven dan weer andere berichten. Ik houd mijn hart toch vast. Ik wil niet te diep ingaan op de technische onderhandelingen, de cao die men bespreekt. Ik denk wel dat er onderliggend bij heel wat mensen van De Lijn, vooral de chauffeurs, wat wantrouwen begint te komen naar het beleid. Men is bang van een mogelijke liberalisering. Zullen ze nog relevant zijn? Enzovoort. We hebben het er in de commissie al voldoende over gehad. Wat vertrouwenwekkende maatregelen tussen het beleid en De Lijn zouden stilaan wel op hun plaats zijn. Want ik vrees dat we anders in de toekomst nog stakingen zouden kunnen krijgen. Minister, hoe zult u in de toekomst dergelijke stakingen vermijden?

Collega’s, minimale dienstverlening is één ding, maar het vermijden van stakingen is natuurlijk nog beter. De eerste en belangrijkste kwestie die we vandaag moeten weten, is: hoe zal voor de reizigers dit weekend de schade worden beperkt? Hoe denkt u dat, samen met De Lijn, aan te pakken?

Minister Weyts heeft het woord.

Ik ben en blijf behoedzaam in dezen. Vanzelfsprekend vormt een en ander voorwerp van overleg tussen de directeurs-generaal en het management van De Lijn enerzijds en de sociale partners anderzijds. Het politieke kader waarbinnen men spreekt, hebben we in de schoot van het parlement al herhaaldelijk besproken. Dat is namelijk de beheersovereenkomst, die nog maar zes maanden geleden is goedgekeurd, ook in de schoot van de raad van bestuur, door iedereen, behalve één sociale partner, namelijk het ACOD. Maar de andere sociale partners hebben dat goedgekeurd.

Wat staat er in die beheersovereenkomst? De intentie, de vaste wil en ambitie om van De Lijn een performante organisatie te maken, die klaar is om ook in 2020 nog de rol te vervullen van interne operator. Het is de overgang naar De Lijn 2.0, een efficiënte, sterke organisatie, waarbij – belangrijk in dezen – de reiziger centraal komt te staan. Die beheersovereenkomst is nagenoeg unaniem goedgekeurd door de raad van bestuur. In die beheersovereenkomst staat trouwens ook dat men het interprofessioneel akkoord (IPA) zal volgen.

Daarom heeft de heer Kesteloot, directeur-generaal, ook een mandaat gekregen om te gaan spreken met de bonden. Maar niettegenstaande dat mandaat, niettegenstaande een duidelijk pakket aan maatregelen, zijn de sociale partners toch van tafel weggelopen. Dat vind ik ontgoochelend. Je spreekt met iemand met een duidelijk mandaat, met duidelijke, concrete maatregelen die op tafel liggen en toch is men van tafel weggelopen. Dat betreur ik, vooral gelet op de wetenschap dat nog maar net in het kader van de beheersovereenkomst het principe is goedgekeurd om de reizigers centraal te stellen. En nu laat men de reiziger dan eigenlijk toch in de steek, in plaats van die centraal te stellen.

Wat ook in die beheersovereenkomst vervat zit, is de ambitie inzake een gegarandeerde dienstverlening. Men is daar momenteel al mee bezig. Men heeft per regio al aangeduid welke de prioritaire vervoersassen zijn. Dus wat is ons idee? Ervoor zorgen dat je te allen tijde de beschikbare mankracht in eerste instantie concentreert op prioritaire assen, in plaats van verspreid en versnipperd, met hier en daar een bus die wel rijdt en ‘je moet een beetje gokken’ en ‘je ziet wel wat er je te wachten staat’.

Nee, prioritair uw beschikbare mankracht concentreren op prioritaire assen. Die zijn nu aangeduid. We zijn natuurlijk een beetje in snelheid genomen door deze actie. Desondanks heb ik De Lijn gevraagd om, één, conform het principe dat vervat zit in de beheersovereenkomst en dat we nu al trachten te realiseren, te concentreren op die prioritaire assen, twee, te concentreren op de festivals, drie, te concentreren op de kusttram en vier, wat Antwerpen betreft, gelet op de minderhindermaatregelen en de zogenaamde knip en de effecten daarvan, te concentreren op Antwerpen. Dat zijn de vier vragen die ik rechtstreeks heb gesteld. De Lijn zal er maximaal werk van trachten te maken. Maar je moet natuurlijk mensen hebben die beschikbaar willen zijn en die willen rijden.

Ik twijfel er niet aan dat die er zullen zijn, dat die mensen van goede wil die de reiziger effectief centraal willen stellen, en effectief willen dat De Lijn een performante organisatie is, klaar voor deze en misschien volgende eeuwen, er zijn en dat zij daaraan willen meewerken. Ik dank hen daar al op voorhand voor, voor het feit dat velen opnieuw beschikbaar zullen zijn en dat ze ervoor zullen zorgen dat de reiziger kan beschikken over de dienstverlening van De Lijn.

De aankondiging zal natuurlijk gebeuren door De Lijn zelf, via sociale media, via de website, via de lokale borden waar mogelijk. We doen het maximaal mogelijke om ervoor te zorgen dat de reiziger centraal komt te staan, eerder dan dat de reiziger in de kou komt te staan.

Die minimale of gegarandeerde dienstverlening is ook voor mij zeer belangrijk, minister. Vandaag in Vlaanderen – maar dat voelt iedereen aan – bestaat bij brede lagen van de bevolking een allergie voor staken. De idee leeft – terecht of ten onrechte – dat bij de openbare diensten te veel wordt gestaakt. Voor de geloofwaardigheid van die openbare diensten is het cruciaal dat er in de toekomst zoiets bestaat als een minimale of gegarandeerde dienstverlening.

Mensen hebben recht op staken, dat is een grondwettelijk recht, daar mogen we niet aan tornen. Mensen hebben ook het recht om op hun werk of school te geraken. Het klassieke woon-werkverkeer en woon-schoolverkeer, zeker tijdens de spitsuren – en alle beschaafde buurlanden kennen dat systeem van gegarandeerde dienstverlening –, moet kunnen doorgaan. Het is hoog tijd voor de geloofwaardigheid van onze openbare diensten om ook hier met een dergelijk systeem uit te pakken en om dat operationeel te maken.

Minister, ik ben blij dat u benadrukt hoe belangrijk die gegarandeerde dienstverlening is, maar belangrijker nog dat u de reiziger centraal stelt. Ik vind het een goede zaak dat die prioritaire vervoersassen zullen worden toebedeeld, alsook de kusttram, de festivals uiteraard en last but not least de Antwerpse werfomgeving, zeer belangrijk om te horen.

Ik verneem via de pers dat de bonden benadrukken dat ze deze keer geen werkwilligen zullen tegenhouden om naar hun werk te gaan, dat ze ook geen ‘piketten’ en blokkades zullen oprichten. Dat is een heel belangrijk signaal. Ik hoop dat dat dit weekend in de feiten wordt gevolgd.

Er rest mij nog enkel die chauffeurs te bedanken die werkwillig zijn, voor hun inzet en verantwoordelijkheidszin. (Applaus bij de N-VA)

Ik zal beginnen waar mevrouw De Ridder geëindigd is. Ik hoop inderdaad dat er veel chauffeurs bij De Lijn zijn, zeker in onze streek, met een hart voor muziek. Dat hoop ik echt, en dat de festivalgangers worden geholpen.

U hebt een aantal belangrijke punten opgesomd, minister, onder andere een minimale dienstverlening ‘avant la lettre’ die we nu al eens gaan toepassen, die nog maar net in de beheersovereenkomst is opgenomen en in het ondernemingsplan. Het is te hopen dat het allemaal nogal meevalt.

Maar ik heb toch het gevoel dat de vakbonden zeer, zeer kwaad moeten zijn, maar ik kan er mijn vinger niet opleggen. Misschien heeft het allemaal te lang geduurd? Men weet al van in januari wat de marges van het interprofessioneel akkoord waren. Wat is er nu precies aan de hand? Dat is toch iets om over na te denken, want ze hebben blijkbaar zelfs geen betaalstaking overwogen. Dat zou nog sympathiek geweest zijn. Laat de mensen een dag gratis op de bus, dat was nog sympathiek geweest. Neen, meteen de harde charge, waar de Vlaming inderdaad zo stilaan zijn buik van vol heeft.

De heer Vandenbroucke heeft het woord.

Collega’s, als er iemand is bij wie de reiziger centraal staat, dan is het wel bij de chauffeurs van De Lijn. Die willen niet liever dan de reiziger vlot en veilig van A naar B vervoeren.

Het moet gezegd, en het is ook geen toeval, dat de drie vakbonden samen hebben besloten om te staken. De omstandigheden waarin de chauffeurs hun job moeten doen, worden steeds moeilijker. De druk neemt toe. Rij- en rusttijden worden niet altijd gerespecteerd. Er blijven klachten komen over bijvoorbeeld een gebrek aan sanitaire voorzieningen. Als dan ook nog een afgesproken – beperkte – koopkrachtverhoging op de helling komt te staan, begrijp ik dat ook voor hen de emmer vol geraakt.

Ik hoop, minister, dat de directie erin slaagt om een vertrouwenwekkend signaal te geven, omdat uiteraard niemand voor zijn plezier staakt. Het is zeker geen goede zaak voor de reiziger. Ik ben ervan overtuigd dat de chauffeurs niet liever willen dan terug achter het stuur te kruipen om de mensen te vervoeren.

De heer Rzoska heeft het woord.

Collega’s, minister, het ligt misschien wat gevoelig om hier nu zware uitspraken te doen, maar ik denk dat het inderdaad van belang is dat we altijd blijven kijken naar wat die mensen op tafel leggen. Ze doen dat vrij open en transparant, we weten dus meteen wat hun bezwaren zijn. Ik hoop samen met u dat men tot een vergelijk komt. Niemand heeft er immers baat bij dat op een moment dat vele duizenden mensen voor hun plezier naar een festival of naar een stad gaan voor inkopen, niet kunnen rekenen op een vlotte busverbinding. Ik hoop dat men tot een oplossing komt zodat de soep niet zo heet wordt gegeten als ze wordt opgediend.

Dat laatste hoop ik vanzelfsprekend ook. Ik heb alle begrip voor de bezorgdheden van chauffeurs en anderen maar wij willen net De Lijn klaarstomen voor 2020, zodat zij ook dan de interne operator kan zijn conform de Europese regelgeving in dit land. Het alternatief zou zijn dat De Lijn gewoon haar functie verliest – dat zou pas een gigantische impact hebben op jobs.

We moeten soms moeilijke beslissingen nemen. Het is juist dat er een beetje flexibiliteit wordt gevraagd, maar de hervormingen die op tafel liggen, richten zich vooral op het management en in mindere mate op de bedienden, maar dus niet op de chauffeurs. Zoals de bonden ook hebben gevraagd, zullen er minder directeurs zijn. Een kleiner waterhoofd is de ambitie van de hervormingen die nu op tafel liggen. Ik hoop dat die geruststellende woorden ook de chauffeurs bereiken want wij hebben absoluut het beste voor met De Lijn. Wij willen net dat het een performante organisatie wordt, die klaar is voor de volgende jaren.

Inderdaad, een performante organisatie. Ik denk dat het goed is om dinsdag na de staking eens te kijken hoeveel stakers er waren bij de pachters, de onderaannemers van De Lijn en hoeveel stakers er waren bij De Lijn zelf. U zult dan vaststellen dat dat aandeel bij de pachters gevoelig lager ligt. Nochtans, mijnheer Vandenbroucke, zitten zij met dezelfde emmer. Maar men staakt nu eenmaal gemakkelijker in openbare diensten, en dat voorbeeld zullen we opnieuw kunnen leveren dinsdag, na de staking.

Minister, de reiziger moet centraal staan. We geven De Lijn veel geld: 1 miljard euro. U maakt er een performante organisatie van met minder management en meer investeringen op de werkvloer. Laat dat ook de boodschap aan de vakbonden zijn. (Applaus bij Open Vld en bij de N-VA)

Mijnheer Vandenbroucke, u verwijst naar wat er op tafel ligt. Er ligt wel degelijk 1 procent koopkrachtverhoging op tafel. Dat is een belangrijk signaal richting chauffeurs. Daarbij zeggen we dat van de maximale grens van 1,1 concreet 1 procent wordt ingevuld omdat we die mensen die koopkrachtstijging gunnen. Het is een goede zaak dat daar dan flexibilisering tegenover staat. We zullen allemaal flexibeler moeten werken. Maar het belangrijkste vind ik het signaal dat de bonden zelf hebben gegeven, namelijk dat zij geen werkwilligen zullen blokkeren. Ik reken daarop en ik roep de chauffeurs van goede wil en met verantwoordelijkheidszin op om het werk op te nemen en al die reizigers op hun bestemming te krijgen. Mevrouw Brouwers had het daarnet over 158.000 festivalgangers op Rock Werchter, dat is 30 procent meer dan het jaar voordien. Het kan toch niet de bedoeling zijn om die mensen allemaal opnieuw in de wagen te jagen.

Minister, uw laatste reactie vond ik al een stuk geruststellender. Ik denk inderdaad dat dergelijke grote hervormingen van De Lijn, waar de meesten onder ons voor een groot deel achter staan – ook de oppositie is mee met het grote verhaal van basisbereikbaarheid –, niet kunnen gebeuren zonder het nodige sociaal overleg. We moeten werken aan het behoud van het vertrouwen met de sociale partners. Ook dit probleem is nu nog niet opgelost. Ik heb in het begin gevraagd hoe we komende stakingen zullen vermijden, ik hoop dat ze het niet in hun hoofd halen. Laten we hopen dat de onderhandelingen over dit concrete punt snel weer van start kunnen gaan en dat er dan opnieuw basisvertrouwen groeit om deze noodzakelijke transitie, die belangrijk is voor het overleven van De Lijn in een geliberaliseerde markt, mogelijk te maken, volledig te regelen en uit te voeren tijdens de komende jaren.