Report plenary meeting

De heer Vandenbroucke heeft het woord.

Voorzitter, minister, dames en heren, het is intussen bijna drie jaar geleden dat uw voorganger – toenmalig minister van Mobiliteit Crevits – aankondigde dat De Lijn een megabestelling van 146 trams zou plaatsen. Dat was en is nog altijd zeer goed nieuws. U verwijst er trouwens ook zeer graag naar.

U moet weten, collega’s, de gemiddelde leeftijd van de Vlaamse tram is 30 jaar. In mijn eigen stad rijden er exemplaren rond die binnenkort 45 jaar worden, heel charmante trammetjes, maar rijp voor het museum. Ze beantwoorden niet aan de normen van modern openbaar vervoer. We hebben de nieuwe trams dus nodig om de oude te vervangen, maar ook, en ik hoop dat we daarvoor op u kunnen rekenen, minister, omdat er in de toekomst nieuwe tramlijnen worden aangelegd in onze steden.

Een maand of twee geleden werd bekend dat de bestelling van die 146 trams zou worden toegewezen aan een Spaanse trambouwer, namelijk CAF. Dat nieuws, minister, werd in Vlaanderen onthaald met zeer veel consternatie en diepe ontgoocheling, in het bijzonder in Brugge, waar een fabriek staat van Bombardier waar 750 gemotiveerde medewerkers klaarstaan om trams te bouwen. Zij doen dat al natuurlijk: de nieuwe Albatrostrams die in Gent en Antwerpen rondrijden, het neusje van de zalm, zoals u ze noemt, minister, die worden gebouwd bij Bombardier.

Bombardier heeft zich niet neergelegd bij die beslissing en een procedure ingeleid bij de Raad van State. De Raad van State heeft gisteren beslist om die toewijzing te schorsen omdat er onduidelijkheden zijn in de calculatie van allerlei onderhoudskosten en dergelijke. Minister, hoe gaat het nu verder met dit dossier? Wanneer mogen we de nieuwe trams in het straatbeeld verwachten?

De heer Sintobin heeft het woord.

Minister, ik weet niet of er gisteren bij Bombardier een flesje werd gekraakt, maar ik weet wel dat de opluchting zeer groot was. Ik mag dan misschien niet de slimste van dit parlement zijn, en sommigen geven dat direct toe, maar ik beschik wel over een grote dosis gezond verstand, en samen met veel anderen stel ik me de vraag hoe het in godsnaam mogelijk is dat De Lijn, die jaarlijks 1 miljard euro overheidsgeld krijgt, een zo belangrijke megaorder van 320 miljoen euro toekent aan een buitenlands bedrijf. Hoe is het in godsnaam mogelijk dat De Lijn zich geen vragen stelde bij de halvering van de kostprijs bij het preventieve onderhoud bij CAF? Hoe is het mogelijk dat De Lijn er niet in geslaagd is om de partijen op gelijke voet te behandelen en verzaakt heeft aan haar plicht?

Ik ga ervan uit dat door de schorsing van de Raad van State de aanbestedingsprocedure nu stilligt en dat het aan De Lijn is om een nieuw initiatief te nemen. Maar ik denk ook, minister, dat u als voogdijminister een en ander in de pap te brokken hebt.

Anders komt u altijd heel vlug in de pers, maar nu heb ik nog geen reactie van u gelezen over het arrest van de Raad van State. Ik zou dus graag van u een reactie krijgen. Weet u wat er nu gaat gebeuren? Quid nunc?

Minister Weyts heeft het woord.

We hebben inderdaad een groot investeringsprogramma op stapel staan: 146 trams. Die beslissing werd genomen door een vorige regering. In februari 2014 werd het bestek openbaar gemaakt. Dat valt vanzelfsprekend onder de Europese aanbestedingsregels, gelet op de ampleur van de bestelling. Ook de Europese wet op de overheidsopdrachten geldt, mijnheer Sintobin.

Is dat een vloek voor onze Vlaamse bedrijven of een zegen? Wel, ik denk misschien eerder een zegen. Het zal u opgevallen zijn dat wij meer buitenland hebben dan binnenland. Dat speelt dikwijls meer in het voordeel van Vlaamse bedrijven wanneer zij kunnen participeren aan buitenlandse orders. Mochten we enkel binnenlandse bedrijven bevoordeligen bij het toekennen van overheidsopdrachten, dan zouden onze Vlaamse bedrijven niets moeten gaan zoeken in het buitenland, want dan zouden andere landen dat vanzelfsprekend ook doen. Dan zouden we daar netto gezien slechter vanaf zijn, omdat er nu eenmaal meer buitenland is dan binnenland. Wie zegt dat we dat, na het uitschrijven van een offerte, per definitie en op basis van gezond verstand moeten toewijzen aan onze eigen bedrijven, bezondigt zich aan een verregaand simplisme, dat trouwens contraproductief zou zijn voor onze eigen Vlaamse bedrijven. Dus wordt de Europese regelgeving gevolgd.

De raad van bestuur van De Lijn beslist autonoom over de gunning. Hij heeft dat ook gedaan op 5 oktober: hij heeft op basis van het gunningsverslag beslist om toe te kennen aan CAF. Vervolgens is er een standstill-periode geweest van twee weken, wat de andere participanten de kans gaf om beroep aan te tekenen. Aldus geschiedde. Ik heb ook via de pers vernomen dat de Raad van State een arrest geveld heeft. Dat arrest wijkt af van het advies van de auditeur. Dat is op zich ook vreemd. De inhoud van het arrest was dat er een en ander schort aan het preventieve onderhoud en de kwalificering daarvan.

Grosso modo zijn er nu twee scenario’s voorhanden. Ofwel gaat De Lijn de vergunning en de toekenning beter onderbouwen en beter motiveren, onder andere met betrekking tot dat preventieve onderhoud. Dat zou tot een vertraging van ongeveer vijf maanden leiden. Ofwel gaat men de gunning volledig opnieuw opstarten en de hele procedure herbeginnen. Dat zou sowieso leiden tot een uitstel van ongeveer achttien maanden.

Aanvankelijk was de bestelling voorzien in verschillende schijven. Er was een vaste schijf van 24 trams, vervolgens een tweede, voorwaardelijke, schijf van 24 trams die men pas later, eind 2017, zou bestellen indien de nodige middelen ter beschikking zouden zijn. Wat ik sowieso ga doen om het tijdverlies enigszins te kunnen recupereren, is die twee bestellingen samenvoegen. Als er een nieuwe beslissing komt, spreken we heel duidelijk over één grote bestelling: 48 trams in plaats van twee aparte schijven. Zo zouden we op dat vlak toch enige tijdswinst kunnen boeken. De Lijn is nu bezig met het analyseren van het arrest. Dat arrest is van zeer recente datum, namelijk van gisteren. De Lijn wil bekijken welke scenario’s er zijn en wat de juridische analyse is van het arrest van de Raad van State.

Minister, dank u wel voor uw antwoord. De Europese aanbestedingsregels zijn inderdaad wat ze zijn en ze moeten toegepast worden. Ongeacht welk scenario zich ontvouwt, is het goed dat ernaar wordt gestreefd zo weinig mogelijk tijd te verliezen om die nieuwe trams te laten rondrijden in Vlaanderen. Ik zei al dat we er nood aan hebben.

Minister, ik ben technisch uiteraard niet onderlegd in het bouwen van trams, maar toen ik het arrest van de Raad van State las, viel het mij toch ook op dat plots een aantal kosten die belangrijk zijn in de vergelijking van de offertes van Bombardier en CAF gehalveerd worden.

Zelfs de Raad van State valt daarover en zegt: ‘Dat geeft toch indicaties dat er mogelijk niet goed genoeg is nagegaan of dat wel de werkelijkheid reflecteert.’ Ik vraag mij dan ook af in welke mate u ervan overtuigd bent dat De Lijn inderdaad voldoende knowhow en personeel heeft om dat soort megaorders met de grootst mogelijke omzichtigheid te behandelen en inderdaad problemen zoals we ze vandaag kennen, te voorkomen.

Minister, het was natuurlijk te verwachten dat u zich zou verstoppen achter de Europese regels en het autonome karakter van De Lijn.

Ik wil erop wijzen dat in de raad van bestuur van De Lijn twee beheercommissarissen zitten die zijn afgevaardigd zijn door de Vlaamse Regering. In de raad van bestuur zitten verder ook een aantal politiek benoemden, onder andere van uw partij.

Misschien is dit simplistisch. Maar de mensen die hun job dreigen te verliezen in Brugge en de gezinnen die hun toekomst dreigen te verliezen wegens het feit dat het order niet naar Bombardier gaat, zijn natuurlijk niet gebaat met de uitleg over de Europese aanbestedingsregels en het autonome karakter van De Lijn.

De heer Vandenbroucke heeft gelijk. U antwoordt trouwens niet op mijn vraag. Hoe is het in godsnaam mogelijk dat De Lijn niet reageert op het feit dat de kostprijs van de reparatie- en onderhoudskosten door CAF plots wordt gehalveerd? Dat is toch ongelooflijk?

Mevrouw De Ridder heeft het woord.

Mijnheer Sintobin, hoe is het mogelijk dat een order wordt geplaatst bij een buitenlands bedrijf? Dat is nu eenmaal hoe onze openbare aanbestedingsprocedures werken en, zeker in dit geval, ook de Europese aanbestedingsprocedures.

De minister heeft het al terecht aangehaald: ik hoop dat we in Vlaanderen niet aan vriendjespolitiek zullen doen en zullen afstappen van onze objectieve aanbestedingsprocedures, net zoals we mogen hopen dat dat in het buitenland niet het geval is. Zo kunnen onze eigen bedrijven meedingen en worden ze daarbij hopelijk objectief behandeld.

Minister, ik heb een bijkomende vraag. U spreekt van een vertraging van vijf of achttien maanden, afhankelijk van het scenario. Dat is jammer. Ziet u nog winst op het traject, zodat we 2019 kunnen handhaven als streefdoel voor die eerste schijf? Of denkt u ergens te kunnen recupereren? Wanneer denkt u dat de beslissing van de raad van bestuur kan vallen om minstens één van die twee trajecten in gang te steken en zo het verlies in tijd te beperken?

Mevrouw Brouwers heeft het woord.

Dit was heel dubbel nieuws. Aan de ene kant is het positief omdat er voor het Brugse Bombardier opnieuw hoop is om die bestelling alsnog binnen te halen. Hoe dan ook zal het op een objectieve manier moeten gebeuren, wie het ook binnenhaalt. Er is nu hoop dat alsnog een Belgisch, een Vlaams bedrijf dit zal binnenhalen.

Het negatieve nieuws is dat er een vertraging dreigt die kan oplopen tot anderhalf jaar. Komt het vervoersaanbod dan niet zwaar onder druk te staan? Kan dat wel? Komen we dan niet in heel grote problemen, in het geval het werkelijk om die achttien maanden zou gaan? Die trams waren zeer noodzakelijk. De heer Vandenbroucke zei al dat ze sterk verouderd zijn. Achttien maanden is toch wel lang. Hoe zullen we dat ondervangen? 

De heer Keulen heeft het woord.

Voorzitter, collega’s, ik vind het gek hoe wij in Vlaanderen omgaan met het statuut van autonome overheidsinstellingen. Minister, de successen zijn voor de instelling en de problemen voor de minister.

Mijnheer Sintobin, het gaat over het meest efficiënt inzetten van het belastinggeld, dus aan de laagste inschrijver. Minister, de vraag der vragen is: hoe moet het verder? We zitten met verouderd trammaterieel. Er is een tekort in het aanbod aan trams. Minister, hoe kunnen we de komende twee jaar overbruggen wat betreft bedrijfszekerheid naar de reizigers toe? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er voldoende trams zullen rijden?

Ik heb echt geen zicht op allerhande technische aspecten van de gunning. Dat men na de eerste toekenning in onderhandeling treedt met de indienaars van de offerte en dat er dan een daling van de prijs optreedt, maakt deel uit van de procedure. Bij De Lijn wordt momenteel bekeken wat er eventueel fout kan zijn gelopen, of er kan worden geremedieerd aan het arrest van de Raad van State en wat de juridische draagwijdte is van dat arrest. Daarnaast moet worden bekeken wat de juridische gevolgen zijn van het uitstel van de levering voor het functioneren en voor de continuïteit van de dienstverlening. Ik verwacht niet onmiddellijk een grote impact, ik denk dat die te managen valt via bepaalde maatregelen. Ook dat wordt nu bekeken.

De winst die we wel kunnen boeken, is het gevolg van een bundeling van budgetten. Aanvankelijk was beslist dat we een gefaseerde bestelling zouden plaatsen: een eerste vaste schijf van 24 trams, een voorwaardelijke schijf van nog eens 24 trams tegen eind 2017 en dan nog eens verschillende schijven. We kunnen die alvast bundelen en de budgetten samenleggen om een grote bestelling van minstens 48 trams ineens te plaatsen. Op die manier zijn we zeker van de tijdswinst in verband met de tweede levering. Dat is wat we op korte termijn kunnen doen. Ik kijk verder uit naar de bevindingen van De Lijn over een van de twee te volgen scenario’s.

Minister, ik ben het ermee eens dat we niet moeten terugkeren naar een vooroorlogse vorm van economisch protectionisme om dit soort dossiers te behandelen. Ik geloof dat de producenten en de bedrijven in Vlaanderen perfect in staat zijn om de internationale concurrentie aan te gaan, en de werknemers van Bombardier in Brugge hebben dat al bewezen. Zij hebben wel al bestellingen binnengehaald van performante nieuwe trams die vandaag rijden in Gent en Antwerpen. Daarom is het van het allergrootste belang, nu de Raad van State heeft vastgesteld dat er moeilijk uitlegbare verschillen zijn tussen de offertes van de Spaanse producent en van Bombardier Brugge, dat die offertes met de grootste omzichtigheid en met oog voor detail nogmaals met elkaar worden vergeleken. Ik geloof ook dat onze bedrijven en zeker Bombardier in Brugge perfect in staat zijn om een concurrentieel, goed product te maken. (Applaus bij de sp.a)

Minister, u hebt nog altijd niet hebt geantwoord op mijn vragen. Ik stel voor dat u het arrest erop naleest. Daarin staat zwart op wit wat er verkeerd is gelopen bij De Lijn. De Lijn moet daar geen studie meer over maken, het staat in het arrest. Er zijn bepaalde fouten gemaakt en natuurlijk is het spijtig dat er vertraging is in dit dossier. De fout ligt echter niet bij de politiek, bij Bombardier of degenen die klacht hebben ingediend, maar bij De Lijn.

Mijnheer Vandenbroucke, ik raad u aan om contact op te nemen met het ABVV van Brugge dat totaal iets anders zegt dan wat u hier vandaag beweert.

Mevrouw De Ridder, ik wil inderdaad niet teruggaan naar de vriendjespolitiek, maar mijn partij en ik staan wel voor werken in eigen land, in eigen streek en voor eigen volk eerst. (Applaus bij het Vlaams Belang)