Report plenary meeting

Het antwoord wordt gegeven door minister-president Bourgeois.

De heer Vanderjeugd heeft het woord.

Voorzitter, minister-president, collega's, drie jaar geleden gebeurde in Bangladesh een verschrikkelijk drama: het Rana Plaza stortte in, wat de dood van meer dan duizend werknemers betekende. Het waren mensen die in mensonwaardige omstandigheden onze kleren maakten.

De wereld, en ook wij, waren enorm geschokt. Kamerbreed is hier een resolutie aanvaard opdat Vlaanderen werk zou maken van de verkoop van ethisch textiel in Vlaanderen.

Het onderzoek van Test-Aankoop, op basis van een undercover onderzoek in Cambodja, leverde pijnlijke vaststellingen op: sportkledij wordt er nog steeds in mensonwaardige omstandigheden gemaakt, en in onze winkels en op onze markten is amper ethisch verantwoorde sportkledij te vinden.

Vandaar dat ik u mijn vraag voorleg, die initieel was gericht tot de minister van Sport, maar ik ben vereerd dat u het antwoord zult geven. Kunnen we campagnes opzetten om sportclubs ertoe aan te zetten om schone sportkledij aan te kopen?

Mevrouw Remen heeft het woord.

Voorzitter, collega's, minister-president, sta me toe u eerst een  heel gelukkige verjaardag te wensen. (Applaus)

De drie kussen zijn voor later.

Minister-president, mijn vraag ligt in de lijn van die van de heer Vanderjeugd. Ik vraag me af welke winkelketens schone kleren aanbieden. Ook de consumenten stellen meer en meer die vraag. We hebben dat antwoord nodig, want we weten dat het moeilijk is om schone kleren in de Belgische winkelrekken te vinden. Het wordt tijd dat we open kaart spelen, na de resolutie die we hier vorig jaar hebben goedgekeurd.

In Nederland heeft men dat zeer goed begrepen. Daar heeft Buitenlandse Handel recent een witte lijst van zestig bedrijven gepubliceerd. Het betreft grote bedrijven, maar ook kleine, lokale spelers. Die bedrijven hebben zich vrijwillig maar niet vrijblijvend geëngageerd om binnen drie of vijf jaar schone kleren te verkopen. In een textielconvenant beloven ze een leefbaar loon voor de arbeiders, een veilige en gezonde werkplek, geen kinderarbeid, geen gedwongen arbeid en geen discriminatie. Er wordt ook rekening gehouden met het klimaat en het milieu, en men wil dierenleed voorkomen. Het engagement is niet vrijblijvend, want er staat een stok achter de deur. De bedrijven moeten een plan van aanpak uitwerken en daarover geregeld rapporteren. Wie zich niet aan de afspraken houdt, wordt van de lijst gegooid. Dat is erg belangrijk, want dat zou voor imagoschade zorgen. Minister-president, welke recente initiatieven heeft de Vlaamse Regering al genomen om het ethisch verantwoord ondernemen te stimuleren?

Minister-president Bourgeois heeft het woord.

Voorzitter, collega's, ik ken uw beider engagement. Ik deel ook uw verontwaardiging. Het is zeer schandelijk dat men in onze winkels geen schone kleren en sportkleren aantreft, zoals blijkt uit het onderzoek. We moeten daar een einde aan maken.

De Nederlandse witte lijst is een goed initiatief, want het steunt op een samenwerking tussen producenten, winkeliers en consumenten. U weet dat in de antwoorden op vragen om uitleg en actuele vragen en in een reactie op de resolutie ik steeds heb gesteld dat er een brug moet worden geslagen tussen de producenten, de winkeliers en de consumenten. In mijn visie is dit een zaak van maatschappelijk verantwoord produceren, maar ook van maatschappelijk verantwoord consumeren. Als een van beide niet meewerkt, dan krijgt men een prijzenspiraal naar beneden en een niet-bewust kooppubliek, en dan verandert er niets.

U weet dat onderdelen van die witte lijst zeker bij ons al gebeuren. U kent de initiatieven die we al hebben, met onze kenniscel maatschappelijk verantwoord ondernemen, die fora organiseert. Het jongste, eind 2015, ging over de korte keten en ook over het ontwikkelen van businessmodellen om die ketenbewaking te doen. Er is ook het kenniscentrum, dat alle bedrijven mee ondersteunt. We nemen het voortouw bij de overheidsopdrachten qua ethisch, integer, duurzaam ondernemen, met bestekken die ook ter beschikking staan van de lokale besturen. Jammer genoeg gaan er nog veel te weinig daarop in. Men kan die bestekken gebruiken. U kent de acties die we doen met Flanders Investment & Trade (FIT), dat ook in de buitenlandse handel dat maatschappelijk verantwoord ondernemen heel sterk promoot. Onlangs zijn er de Exportdagen geweest, met opnieuw ook een sterke klemtoon op dat maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Het maatschappelijk verantwoord ondernemen ressorteert onder collega Homans. Dat heeft niets te maken met uw vraag, maar niet langer geleden dan gisteren is een projectoproep gelanceerd ten aanzien van de sectoren, van de beroepsfederaties, van organisaties die werkgevers en werknemers ondersteunen, om projecten in te dienen die ertoe leiden dat in sectoren en bedrijven op een duurzame wijze, dus niet alleen voor de duur van het project, aandacht wordt besteed aan dat duurzaam ondernemen, aan de korte keten, aan businessmodellen die ook blijven doorwerken en aan het betrekken van de consument daarbij. Dat laatste is heel belangrijk voor mij. Ik hoop dat die projectoproep veel effect heeft, dat er maatschappelijk veel in beweging komt.

Mijnheer Vanderjeugd, ik kom tot slot tot uw vraag. Ik heb me geïnformeerd bij collega Muyters, die zegt dat er op sportvlak heel wat gebeurt. Uiteraard hanteert Sport Vlaanderen zelf die criteria in haar aankoopbeleid. Ze ziet daar ook strikt op toe. Ze zet overheidsopdrachten voor de aankoop van kleren in de markt waarbij respect moet worden betoond voor de internationale arbeidsnormen. Dat zijn criteria die ook wij hanteren. Er is echter ook Ecosportief, dat elke sportclub, elke sportdienst, elke sporter ertoe aanzet om zijn ecologische voetafdruk te verkleinen, maar ook een aantal duurzaamheidscriteria te hanteren, ook bij het aankoopbeleid. Er is dus ook een heel sensibiliserende rol.

Kunnen we nog meer doen? Naar aanleiding van de witte lijst heb ik het idee opgevat, dat ik nog met collega Homans wil bespreken, om allicht ook de sector bijeen te brengen en te bekijken of we een gelijkwaardig initiatief kunnen nemen. We moeten ons er wel voor hoeden om label op label op label te stapelen. We hebben dat al besproken: er zijn zoveel labels. Er zijn ook vragen bij die labels. Bieden die wel voldoende garanties? Het lijkt me echter heel belangrijk om de sector op zich bijeen te brengen en engagementen te kunnen laten aangaan. Nogmaals, ik vind het echter nog belangrijker dat je dat samen met de consument kunt doen. We zien nu ook dat Schone Kleren daar nogal kritisch tegenover staat. Ze weten niet of dat effect zal hebben, ze geloven het niet.

Het is ook niet gemakkelijk om heel die keten te bewaken. Ik heb met veel bedrijven gesproken die zeer goede voorwaarden opmaken, maar er is onderaanneming, onderaanneming, onderaanneming … Je kunt niet bij elke steengroeve in India gaan postvatten om te bekijken wie op welk moment actief is enzovoort. Als die engagementen er echter zijn, als die mentaliteitswijziging er komt, als je ook in de winkels die promotie krijgt … Ik vind dat de bedrijven die ervoor uitkomen dat ze aan duurzaam ethisch ondernemen doen en dat ook beklemtonen, de winnaars zijn. Dan moet je ook consumenten hebben die daar bewust voor gaan. Als dat zo is, dan denk ik dat we de zaken kunnen ombuigen.

Minister-president, ik dank u voor uw antwoord. Zoals u zelf aanhaalt, dit is een zeer moeilijke materie, die we natuurlijk niet in één legislatuur zullen oplossen, temeer omdat we het ook niet altijd rechtstreeks zelf in de hand hebben. Dat mag ons er natuurlijk niet van weerhouden om het onderste uit de kan te halen waar deze materie ons aanbelangt. Ik denk dat dit ons allen aanbelangt. Ik heb de vraag specifiek over sportkleding gesteld, maar zoals collega Remen ook aanhaalt, gaat dat veel breder. Qua kleding kennen we allemaal een heel groot aanbod. Zoals u zelf ook zegt, is het natuurlijk ook voor de consument niet altijd duidelijk. Het is belangrijk dat de overheden, zowel Vlaams als lokaal, de hand in eigen boezem steken. Ik blijf er echter bij dat campagnes ten aanzien van zowel de consument als de lokale overheden heel belangrijk zouden kunnen zijn, maar met die campagnes ook duidelijkheid over die labeling, die niet altijd even transparant is. Er is een veelvoud aan labels. Ik denk dat de combinatie van transparantie qua labeling en dit duidelijk vertalen voor de consument met deftige campagnes, en eventueel ook ten aanzien van het lokale niveau, echt wel mee het verschil zou kunnen maken, nu al, in deze legislatuur. (Applaus bij Open Vld)

Minister-president, ik ben tevreden met uw antwoord. Het is niet de bedoeling van mijn vraag om met labelling nog maar eens de consument te overtreffen. De consument vraagt naar schone kleren, naar duurzame producten. Ik weet dat u maatschappelijk verantwoord ondernemen vooropstelt en dat dit een normale zaak moet worden.

Ik vind het voorbeeld van Nederland wel heel concreet en vrij simpel. De textielsector is geen gemakkelijke sector en is geografisch erg verspreid, maar toch halen ze daar vrij concrete doelstellingen aan. Die 60 kledingmerken vertegenwoordigen nu 35 procent van de markt. Ze gaan na 3 jaar naar 80 procent van de markt. Dat is een heel duidelijke doelstelling. Ik weet ook dat onze Europese collega’s ons daarin moeten steunen. Vanuit Vlaanderen alleen kunnen we dit niet dragen, maar we moeten toch ambitieus genoeg zijn. Hoe kijkt u naar het initiatief van onze noorderburen?

De heer Kennes heeft het woord.

Voorzitter, een jaar geleden hebben we in dit parlement een resolutie aangenomen in het kader van het Bangladesh-charter. Het is erg belangrijk om daar verder op voort te bouwen. Stap voor stap kunnen we vooruitgang boeken.

De Vlaamse overheid heeft ondertussen een heel aankoopbeleid ontwikkeld omtrent ethisch en duurzaam aankopen. Ook heel wat gemeentebesturen hebben hier al bijzonder grote stappen gezet. Het is positief dat nu ook de sportsector hiermee in beeld komt. Heel wat sportfederaties krijgen subsidies van Vlaanderen. We moeten nagaan in welke mate we iedereen die wordt gesubsidieerd door Vlaanderen kunnen vragen om daar mee op in te zetten. Ik weet niet of dat kunnen koppelen en verplicht maken, maar het is een sterke hefboom om te vragen aan wie subsidies krijgt aandacht te hebben voor eerlijke handel als het gaat om uitrusting, truitjes, schoenen enzovoort.

Mevrouw Turan heeft het woord.

Zoals we erop moeten vertrouwen dat voedsel in de winkelrekken veilig is, zouden we er ook moeten op kunnen vertrouwen dat de kleren in onze winkels proper zijn en geproduceerd worden in menswaardige omstandigheden met respect voor kinderrechten, geen discriminatie enzovoort. De vraagstellers hebben bevestigd dat dit verre van het geval is. Ondanks verschillende initiatieven van een aantal bedrijfsleiders is 99 procent van de mode bij ons niet schoon. We kunnen dan niet zeggen dat dit moeilijk aan te pakken is. We kunnen stimuleren, we kunnen sensibiliseren. We doen dat en blijven dat doen. De heer Vanderjeugd zegt eveneens dat we het onderste uit de kan moeten halen. Minister-president, FIT levert goed werk, maar u hebt een decretale bevoegdheid, u kunt bindende maatregelen nemen en een wetgevend kader creëren.

Minister-president, eerst en vooral een gelukkige verjaardag. U bent nu een veel wijzer man. U hebt de instrumenten. Zult u ervoor zorgen dat er aan de kleren die we dragen geen kinderarbeid te pas is gekomen?

De heer Vanbesien heeft het woord.

Minister-president, ik vond het antwoord onvoldoende. Het was copy-paste van vorig jaar: ‘We zullen verder sensibiliseren, we zullen de sector bijeenbrengen, we zullen de consumenten sensibiliseren, ...’ Studie na studie wijst uit dat het er op onze textielmarkt heel slecht aan toe gaat wat betreft het ethisch gehalte van de kleren die we kunnen kopen.

Er moet veel meer gebeuren, in de eerste plaats op het vlak van transparantie. Er zijn inderdaad te veel labels en die zijn ondoorzichtig. Maak die dan doorzichtig, maar zorg ervoor dat de consument weet waarover het gaat. Transparantie is niet genoeg. Het is niet genoeg dat een consument weet dat een T-shirt onder goede omstandigheden is gemaakt en een ander door kinderhanden en in giftige omstandigheden. Dat laatste T-shirt mag gewoon niet in de winkel liggen. Daar moet u initiatieven toe nemen die verder gaan dan vrijblijvende sensibiliseringscampagnes.

Mevrouw Remen, ik wil kijken of ik in aanvulling op het Nederlandse initiatief, de witte lijst, de hele textielsector kan samenroepen, om tot engagementen te komen. Ik wil er wel op wijzen – ik heb hier het convenant bij – dat wij al een aantal zaken doen. Ook voor de doemdenkers aan de linkerzijde: wij doen die zaken.

We bieden handvatten aan voor de sectoren. We ontwikkelen projecten voor problemen die bedrijven niet op zich kunnen oplossen. Het enige wat hier nog bij staat, is dat die bedrijven zich ertoe engageren om binnen een periode van drie tot vijf jaar substantiële stappen van verbetering te bereiken voor groepen die negatieve gevolgen ervaren. Wat mij betreft, mogen die engagementen zo duidelijk mogelijk zijn en zo hard mogelijk gemaakt worden.

De heer Vanbesien toetert dat we de labels moeten vereenvoudigen. Dat zijn gewoon Europese aangelegenheden. Dat is een bos van labels. Ik daag u uit om vanuit Vlaanderen orde te scheppen in heel Europa zodat alle sectoren in al die landen tot één label komen. Dat klinkt een beetje gemakkelijk.

Mijnheer Kennes, u doet een goede suggestie, en niet alleen voor sport. Ik denk dat ik dat het best opneem met minister Muyters en met de andere collega’s. Kunnen we aan subsidies voorwaarden koppelen met betrekking tot het aankoopbeleid van die verenigingen en organisaties? We hebben daar modelbestekken voor. We zouden kunnen zeggen dat ze bij hun aankopen de internationale arbeidsnormen moeten respecteren, uiteraard geen kinderarbeid, geen mensonwaardige omstandigheden enzovoort.

Ik ben ook heel blij om te vernemen dat de linkerzijde zegt dat hier hoognodig een decretaal initiatief moet worden genomen waarmee we de wereldmarkt gaan regelen. Ik kijk ernaar uit. Voor zover ik weet, zijn de productnormen en de consumentenbescherming een federale aangelegenheid. Dan nog zit men met de handelsverdragen van de vrije Europese binnenmarkt.

Als er decretale initiatieven kunnen worden genomen, doe maar. U bent de decreetgever, laat maar komen. Ik zal dat met een open geest bekijken. Tot nu toe is niemand in het parlement met een sluitend decretaal initiatief gekomen dat daar paal en perk aan stelt en zodat er vanaf 1 januari 2017 alleen nog schone kleren in onze winkelrekken hangen. Mochten we dat kunnen regelen, zou iedereen in het halfrond enthousiast zijn, denk ik. Ik vrees alleen dat het niet zo simpel is en dat we de weg moeten gaan die we nu gaan.

Ik herhaal dat het goed is dat we de sectoren ertoe brengen om engagementen aan te gaan, om zelfregulerend op te treden, dat we de band leggen met de consument. Ik heb dat vanaf dag 1 gezegd, ik vind het belangrijk dat consumenten daarin meegaan. Het is maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar vooral maatschappelijk verantwoord consumeren. Men moet die band kunnen leggen tussen die beide om tot duurzame engagementen te komen. Ik denk dat alle internationale wetgeving op dat vlak bestaat, dat de normen bestaan, dat het alleen zaak is van ze ook toe te passen, en een goed engagement te krijgen om ze na te komen.

De heer Kennes heeft het aangestipt: met de resolutie die we vorig jaar hebben goedgekeurd, hebben we een palet aan maatregelen waarmee we effectief nog meer kunnen doen.

Dat we vandaag niets doen, zeg ik niet en dat zult u mij in de toekomst ook niet horen zeggen. We kunnen zeker nog meer doen. Het is aan dit parlement om daar af en toe bij stil te staan, daar tijdig bij stil te staan, bij te sturen waar nodig. Als er eventueel een decreet in zit, moet het onderste uit de kan worden gehaald om de nodige stappen te zetten. (Applaus bij Open Vld en van Guler Türan)

Minister-president, ik deel wel de goede stappen die u al gezet hebt inzake sensibilisering en naar aanleiding van de resolutie. We moeten stap voor stap gaan, alhoewel ik graag een stok achter de deur zou hebben voor de bedrijven om zich nog meer te engageren. Ook de consument moet zich meer engageren. Ik kijk uit naar de goede beleidsvoorstellen die u net hebt geformuleerd. We kijken positief naar de toekomst om binnen enkele jaren toch veel meer schone kleren en producten in de Vlaamse winkelrekken te hebben.