Report meeting Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie

Mevrouw Ryheul heeft het woord.

Minister, eind maart legde de Vlaamse Regering het voorkeurstraject voor de Ventilusverbinding vast. Sinds 19 april kan het exacte tracé van de Ventiluslijn en het voorontwerp van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) tot in de kleinste details online bekeken worden. Op maandag 22 mei 2023 wordt nog een plenaire vergadering georganiseerd waarvoor ook de betrokken gemeenten worden uitgenodigd.

Oorspronkelijk had het GRUP betrekking op 25 steden en gemeenten. Uiteindelijk zijn er nog vijftien betrokken, of beter: getroffen. De ongerustheid is dus enerzijds deels weggenomen, maar anderzijds zijn nu plots heel wat mensen wakker geworden. Bij hen rijzen tal van vragen over de impact op hun gezondheid, en over compensaties.

Initieel stelde u ten opzichte van het Vlaams Parlement en de Vlaamse bevolking dat uw voorkeurstracé slechts een kleine impact zou hebben. Maar als men de beschikbare kaarten bekijkt, minister, dan kan men alleen maar vaststellen dat er veel meer woningen, landbouwinstallaties en bedrijven geïmpacteerd zijn.

De Vlaamse Regering heeft de bevolking dus misleid door de indruk te geven dat er maar tachtig woningen betrokken zouden zijn in Ventilus. Ik heb tijdens de paasvakantie zelf eens het hele traject afgereden om een duidelijk beeld te krijgen hoe erg uw dogmatische bovengrondse Ventilusplan onze West-Vlaamse mensen en bedrijven eigenlijk zal treffen. Uw voorkeurstracé heeft geen kleine impact, maar is gewoonweg vernietigend voor sommige dorpskernen, bedrijventerreinen, en de mooie open West-Vlaamse ruimte en natuur.

Zoals u wellicht ook wel vernomen zult hebben in de pers, voerden we ondertussen, voorafgaand aan de gemeenteraden waarop Ventilus geagendeerd was, in een drietal gemeenten actie. Dat was in Izegem, Lendelede en Deerlijk. Misschien zou u daar ook telkens aanwezig moeten zijn, minister. Als u de moeite zou doen om met de bevolking van de getroffen gemeenten te spreken, dan zou u zelf ook kunnen voelen hoe ongerust en hoe bang de mensen zijn, vooral voor hun kinderen. Dan zou u voelen hoe uw bovengrondse plannen duidelijk wegen op de mensen. Dan zou u ook ten volle beseffen dat het op hun gemoedsrust drukt. Kortom, minister, onze mensen en bedrijfsleiders liggen wakker van de bedreigende situatie die u gecreëerd hebt.

In Izegem loopt de luchtlijn bovendien niet alleen boven een zeer groot aantal woningen, maar ook boven en langs enkele hoogtechnologische Izegemse ondernemingen. De internationale communicatiespeler Skyline reageerde in de pers dat dit door hen als een open oorlogsverklaring van u en uw Vlaamse Regering wordt beschouwd, maar dat ze nog lang niet van plan zijn om te buigen en te vertrekken.

Het is werkelijk volkomen onbegrijpelijk dat u tot op heden ook geen rekening hebt gehouden met de bekommernissen van onze West-Vlaamse bedrijven, die nu door uw voorkeurstracé worden getroffen. Het is nog minder te vatten dat u met de getroffen bedrijfsleiders tot op heden nooit ernstig in debat hebt willen of durven gaan. U krijgt het aan de honderden getroffen werknemers in mijn provincie met geen zinnig woord uitgelegd dat zij hun werk dreigen te verliezen omdat ondernemingen onder of in de buurt van uw geplande luchtlijn niet verder willen investeren, of gewoonweg de deuren zullen sluiten.

Ook in Deerlijk gelooft geen kat meer in uw verhaal over de ‘kleine impact’. Alleen al in deze gemeente zullen maar liefst 450 woningen en ondernemingen in de eerste 125 meter vanaf de hoogspanningslijn zo goed als continu blootgesteld worden aan schadelijke magnetische wisselvelden van meer dan 0,4 microtesla. Dezelfde waarde werd nu reeds in het Vlaamse Binnenmilieubesluit opgenomen, en diezelfde langdurige blootstelling wordt vandaag ten zeerste afgeraden door experten. Binnen deze stralingszone bevinden zich op dit ogenblik een jeugdvereniging en ook een kinderboerderij waar boerderijklassen plaatsvinden.

Het meest vergiftigde geschenk hebt u in West-Vlaanderen voorbehouden voor de bevolking tussen Izegem en Avelgem, minister, want de luchtlijn van 380 kilovolt die tussen de gemeenten loopt, zult u verzwaren tot maar liefst 6 gigawatt. Volgens de berekening van uw eigen Departement Omgeving zal de jaargemiddelde magnetische veldbelasting minstens 12 microtesla bedragen. Ventilus startte dus met een beginbelasting van 12 microtesla, maar dat zal, volgens uw eigen specialisten, tegen 2032, bij een maximale benutting van het netwerk, zelfs oplopen tot 20 microtesla.

Er zal dus mettertijd tien keer meer stroom door die verzwaarde luchtlijnen lopen, dus zullen er ook tien keer meer schadelijke magnetische velden ontstaan in een veel bredere zone dan nu al het geval is. Nu kom ik tot het meest wraakroepende van uw Ventilusverhaal, minister, want dat bevestigde u zelf zopas in een antwoord op een schriftelijke vraag. Voor deze mensen voorziet u geen enkele compensatie en biedt u ook geen enkele uitkoopregeling aan.

Ik heb drie vragen voor u.

Hoeveel woningen en ondernemingen zijn er werkelijk over het gehele traject betrokken, aan de beide zijden binnen de 100 meter en de 200 meter afstand tot de hoogspanningslijn van Brugge tot Avelgem?

In de veronderstelling dat Elia de door de Vlaamse Regering gestelde compensatie-eisen volledig zal inwilligen, wat is dan het totaalbedrag aan compensaties die zullen moeten worden uitbetaald, als eenieder die hiervoor op basis van het voorkeurtracé in aanmerking komt, deze compensaties effectief zou aanvragen?

Kunt u bevestigen dat de Vlaamse Regering bij haar standpunt blijft en geen definitieve goedkeuring zal geven aan het GRUP tot zolang de Federale Regering geen uitvoering geeft aan de voorwaardelijke randvoorwaarden?

Minister Demir heeft het woord.

Dank u wel, collega, voor de vraag. Het is altijd belangrijk dat de informatie correct is. Ik zal u misschien hier en daar corrigeren, mevrouw Ryheul.

Er is natuurlijk het algemeen belang. Dat primeert altijd, tenzij u vindt van niet, maar dan weet ik niet hoe u ooit aan beleid zult doen. Als u altijd de keuzes zou moeten maken van bepaalde mensen, dan kunt u geen beslissingen nemen. U moet altijd een beslissing nemen in het belang van eenieder, in het algemeen belang. We weten ook – en dat geldt altijd – dat je nooit goed kunt doen voor iedereen. Ik kwam hier in deze vergaderzaal een paar weken geleden mensen van West-Vlaanderen tegen die me bedankten omdat ik mijn verantwoordelijkheid had opgenomen. Ze bedankten me om ervoor te zorgen dat we energie hebben en dat ook de netten zullen worden versterkt. Daar gaat het ook over. Het gaat niet alleen over energie naar het binnenland brengen, maar ook over de netten in West-Vlaanderen versterken en black-outs vermijden. Dat is ook in de verschillende doelstellingen van Ventilus opgenomen. Ja, dat betekent dat je bepaalde beslissingen moet nemen en knopen moet doorhakken. We hebben altijd gezegd dat we stralingsnormen zouden vaststellen, we gaan dat monitoren via een netwerk en we hanteren stralingsnormen die strenger zullen zijn dan wat Europa ons voorschrijft. Ja, we hebben ook gezegd dat we voor een compensatieregeling gaan die breder is, want we vinden de bestaande compensatieregeling onvoldoende. Ook dat heeft de Vlaamse Regering beslist.

Dat is het verschil tussen u en mij. Ik probeer om ook moeilijke knopen door te hakken, maar ook wel te voorzien dat het op een veilige manier gebeurt, via die stralingsnormen, via een monitoringssysteem en via de uitbreiding van de bestaande compensatieregeling. Het is ook nodig om de noodzakelijke ondersteuning te voorzien, om de directe en indirecte betrokkenen van het finale tracé voldoende compensatie te garanderen. Het is de federale overheid die bevoegd is om de compensatieregeling aan te passen. Elia dient hieraan vervolgens uitvoering te geven. De federale overheid werd dan ook gevraagd om de nodige stappen te zetten om te komen tot een verruimde compensatieregeling. Ook werd in de beslissing van 18 november 2022 opgenomen om dit pakket flankerende maatregelen te agenderen op een vergadering van het Overlegcomité. Dat is gebeurd op woensdag 15 februari 2023. Dan heeft het Overlegcomité kennisgenomen van de vraag tot uitbreiding van de compenserende maatregelen. Er werd vanuit de federale overheid doorverwezen naar de Commissie voor Regulering van Elektriciteit en Gas (CREG) als regulator en Elia als uitvoerder voor de verdere inhoudelijke besprekingen met betrekking tot het Vlaamse voorstel van de verruiming van de compensatiemaatregelen. Zowel de CREG als Elia werden hierover gecontacteerd door ons kabinet. De gesprekken hierrond zijn momenteel lopende. Om die reden kan ik momenteel nog geen uitspraken doen rond totaalbedragen.

De cijfers die in vorige communicaties zijn vermeld, zijn altijd inschattingen geweest van het aantal gebouwen die mogelijk binnen de 0,4 microteslacontour komen te liggen bij de stukken van het tracé waar nieuwe infrastructuur gebouwd zou worden voor de Ventiluslijn. Er zal op die plaatsen dus een nieuwe visuele impact zijn, daar hebben we de verruimde compensatieregeling dan ook voor voorgesteld. De cijfers van woningen en ondernemingen die u nu vraagt, staan los van de 0,4 microteslacontour en gaan over de landschappelijke impact en de compensatieregeling. De compensatieregeling is dan ook geen onderdeel van de milieubeoordeling die hoort bij het RUP. De grootteordes van cijfers die ik nu meegeef, zult u dus niet in het GRUP kunnen terugvinden.

Bovendien heeft het voorstel van verruimde compensatieregeling inzake de uitbreiding van de verkoopmogelijkheid bij de nieuwe 380 kilovoltlijnen betrekking op een zone van 100 meter, te rekenen vanuit de as van de lijn. De 200 meter waar u naar verwijst, is enkel relevant voor de uitbreiding van het voorgestelde vergoedingspercentage bij nieuwe lijnen. Maar goed, ik geef u voor beide afstanden de grootteordes mee van woningen en bedrijven. Aangezien het hier over visuele en landschappelijke hinder gaat, hebben we voor deze berekening geen rekening gehouden met de ondergrondse delen van het GRUP Ventilus.

Het is van belang om te vermelden dat het grootste deel van het tracé van Ventilus betrekking heeft op de versterking van bestaande hoogspanningslijnen. Er is bij het ontwerp namelijk maximaal gebruikgemaakt van bestaande infrastructuur. Die veranderen niet of nauwelijks van uitzicht. De visuele impact blijft ook hier voor de bestaande woningen en bedrijven vrijwel dezelfde. Het gaat dan over de stukken Brugge-Zedelgem en Izegem-Avelgem. Daar zijn vandaag reeds 960 woningen en tachtig bedrijven gelegen op een afstand van 100 meter van de bestaande hoogspanningslijn. Als de perimeter wordt uitgebreid naar 200 meter, dan gaat het om 2110 woningen en 130 bedrijven die vandaag reeds een hoogspanningslijn in het landschap zien staan. Dat is trouwens niet alleen in West-Vlaanderen zo, maar dat geldt ook voor alle andere provincies. U doet alsof er alleen in West-Vlaanderen hoogspanningslijnen zijn, maar dat is dus niet het geval.

Wanneer er wordt gekeken naar de stukken van het tracé die nu worden gerealiseerd, dan gaat het om 130 woningen en dertig bedrijven op 100 meter afstand en 320 woningen en vijftig bedrijven op 200 meter afstand.

De voltallige Vlaamse Regering stelde, zoals reeds een aantal malen gezegd in deze commissie, in haar doorstartbeslissing met betrekking tot het GRUP Ventilus van 18 november 2022 een steviger pakket flankerende maatregelen voor. En dit als randvoorwaarde voor de verdere uitvoering van de bovengrondse Ventilusverbinding en de definitieve goedkeuring van het GRUP. Het verruimde compensatiebeleid is wat ons betreft dan ook voorwaardelijk aan de definitieve vaststelling van het GRUP, en dus ook aan de realisatie van het project. En zoals gezegd werd dit voorstel al besproken op het Overlegcomité en voorgelegd aan zowel de premier als de bevoegde minister van Energie. Zij zijn hiervan dus op de hoogte.

Mevrouw Ryheul heeft het woord.

Nog eens voor alle duidelijkheid: onze partij is net zoals iedereen in West-Vlaanderen voorstander van die broodnodige Ventilusverbinding, maar wij zijn voorstander van een verbinding die veilig is en geen gezondheidsrisico’s inhoudt en die dus ondergronds op gelijkstroom moet. Ik ben me er wel degelijk van bewust dat er ook in andere delen van Vlaanderen hoogspanningslijnen lopen, maar die in West-Vlaanderen zullen kabels zijn van 6 gigawatt, en ik denk dat je die niet kunt vergelijken met de hoogspanningslijnen in andere delen van Vlaanderen.

Minister, er is nog een zaak die onze West-Vlaamse mensen en bedrijven beroert, namelijk het door u beloofde permanente monitoringsysteem met sensorboxen op de bovengrondse Ventilus. Uit een recente mail van uw medewerkers aan de actiecomités blijkt dat er nu plots problemen zijn opgedoken wat betreft de levering van bepaalde sensoronderdelen. Vandaar ook deze aanvullende en, voor de getroffen bevolking, heel belangrijke vraag: kunt u bevestigen dat het beloofde monitoringsyssteem, dat zowel 100 als 0,4 microtesla zal opmeten, effectief operationeel zal zijn vanaf het moment dat Ventilus actief zal zijn? Kunt u verzekeren dat alle meetresultaten van dit monitoringsysteem, vanaf de eerste dag voor dit parlement en de bevolking in West-Vlaanderen beschikbaar zullen zijn?

Ik heb nog twee bijkomende vragen.

Als randvoorwaarde voor het GRUP – u verwees er zelf al naar – werd ook een steviger pakket van de compensatiemaatregelen vooropgesteld. Volgens u, minister, ligt dat compensatieballetje nu in het kamp van Elia en de CREG, maar die zwijgt in alle talen. Kunt u misschien vertellen wat hun houding is tegenover de voorwaardelijke randvoorwaarden die op 15 februari op dat Overlegcomité werden opgesteld?

Ten slotte, vind u het, als bevoegd minister, niet vreemd dat er een openbaar onderzoek van het GRUP Ventilus zal plaatvinden voor er zekerheid is dat uw voorgestelde uitgebreidere compensaties er werkelijk komen?

Minister Demir heeft het woord.

Ik zal eerst antwoorden wat betreft het gezondheidsaspect. Ik moet mij als minister natuurlijk op iemand of iets baseren. Ik ga me niet baseren op wat u als parlementslid zegt, ik denk niet dat u een gezondheidsspecialist bent. We hebben voor dit dossier anderhalf jaar de tijd genomen om tot een beslissing te komen.

We hebben twee aspecten onderzocht. Het eerste is het aspect gezondheid. Dit is onderzocht door de beste professor in het land, de voorzitter van de Gezondheidsraad, en die heeft ons ook hierin begeleid. Sta me toe dat ik meer geloof hecht aan die professor dan aan wat u zegt. Als de professor, de voorzitter van de Gezondheidsraad, zegt dat het zo is … Ik moet mijn beleid ergens op baseren. Ik ga dat niet doen op basis van wat het Vlaams Belang zegt.

We hebben ook de technologie door allerlei energiespecialisten laten bekijken, ook vanuit het buitenland – ik denk dat het een Duitser was. Dit was onder andere om te kijken of het niet allemaal ondergronds kan. U doet alsof wij er allemaal van dromen om alles bovengronds te leggen. Neen, als het ondergronds zou gaan, dan zouden we dat doen. Tenzij u denkt dat we knettergek zijn. Dat is bekeken geweest en die technologie is er vandaag niet.

Er is inderdaad een vertraging van de levering van onderdelen, maar het is wel de bedoeling dat het monitoringsysteem deze zomer al wordt getest in een proefproject. Dat zit in elk geval op schema. We willen een werkend systeem hebben tegen het moment dat het dossier wordt uitgevoerd. Het zal nog even duren, maar het moet tegen dan ‘up and running zijn’.

Wat ons betreft komt er een verruimde compensatie, we hebben dat ook als voorwaarde gesteld. Voor de definitieve vaststelling van het GRUP lopen de gesprekken nog. Ik heb heel duidelijk aan de federale overheid en Elia gezegd dat de definitieve vaststelling nog moet gebeuren. Tegen dan moeten de verruimde compensaties vastgelegd worden. Dat was een voorwaarde van de Vlaamse Regering.

Wat de technologiekeuze betreft – tenzij u andere en betere professoren kent – hebben we naast professor Dirk Van Hertem de Duitse professor Westermann aan het werk gezet. Die is wereldexpert qua gelijkstroom. Op een bepaald moment is het dossier beslecht. Als beleidsmakers moet je je ergens op baseren. Ik weet niet hoe u dat zou doen, maar ik doe dat dus op basis van wat een professor gezondheidszorg, een professor energie en een buitenlandse professor zeggen. Met al die puzzelstukken hebben we als Vlaamse Regering de knoop doorgehakt, maar daarnaast willen we wel een flankerend beleid, met een uitgebreide compensatie, dat ook aan de bewoners tegemoetkomt.

Wat de monitoring betreft ten slotte, werd er reeds aan de hand van de mededeling over gecommuniceerd. Er werd ook een stand van zaken gegeven. Na het proefproject deze zomer zal er opnieuw een stand van zaken aan de Vlaamse Regering worden voorgelegd. Op dat moment kunt u er kennis van nemen.

Mevrouw Ryheul heeft het woord.

Dank u wel, minister. Ik hoef u niet te vertellen hoe ik het zou doen, u bent minister en u draagt de eindverantwoordelijkheid. Het is ongelooflijk dat u blijft volharden dat dit project geen gezondheidsproblemen zal meebrengen. Ik raad u dan ook aan om het verslag van de Nederlandse Gezondheidsraad nog eens na te lezen.

Wij zijn wel degelijk blij dat deze stap voorwaarts is gezet en dat de Vlaamse Regering straks ook het voorlopige ruimtelijk uitvoeringsplan zal opstellen, gevolgd door een openbaar onderzoek, waarin de burgers eindelijk ook bezwaren zullen kunnen aantekenen. U gaf ook geen antwoord op mijn vraag wat de houding van Elia en de CREG is. Ik zal het u eens vertellen. De reden moet nochtans niet ver gezocht worden: als ze hier in West-Vlaanderen zulke compensaties zouden uitbetalen, staat Vlaanderen op zijn kop, want dan kunnen ook alle burgers en bedrijven die in de andere provincies onder zo’n hoogspanningslijn liggen, aanspraak maken op de die compensaties.

Ik hoop van harte dat u na de plenaire vergadering op een serieuze manier aan de slag gaat, ook met die vele bezorgdheden van de vijftien getroffen Vlaamse steden en gemeenten. Ik kon vaststellen dat de mensen in de Dorpsstraat niet meer geloven in uw beloftes en compensatiesprookjes. Men vraagt zich af waar die stralingsnormen blijven, waar dat permanente stralingssysteem blijft en waar die compensaties blijven. Het enige positieve dat ik gehoord heb, is dat er straks ook een proefproject opstart.

Ik sluit af met u nogmaals aan uw eigen belofte te herinneren, namelijk dat er geen bovengrondse Ventilus komt indien onze mensen en onze bedrijven niet correct en volledig zullen worden vergoed en ook geen financiële mogelijkheid krijgen om te verhuizen. Minister, hou u daar zeker aan, ik zal u ook blijven herinneren aan uw belofte.