Report meeting Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

De heer Van Rooy heeft het woord.

Ik krijg natuurlijk direct energie als ik in deze commissie een goed verdienend parlementslid zoals collega Bothuyne hoor verwijzen naar een ander goed verdienend politicus die heel blij is met zijn zonnepanelen en batterijwagen. Dat is zo typerend voor de ivorentorenmentaliteit in dit parlement, dat totaal geen notie heeft van hoeveel mensen krampachtig proberen te overleven en hun facturen proberen te betalen. Die hebben geen geld voor laadpalen, zonnepanelen of batterijwagens. Het is te potsierlijk voor woorden, maar als u dat blijft doen, dan zult u de kiesdrempel steeds sneller in zicht zien komen.

De digitale meter, iets anders waar veel Vlamingen zich over ergeren, is verplicht. Maar een belangrijk deel van de Vlamingen wil dat eigenlijk niet en verzet zich daartegen. Minister, eind 2022 sprak u over net geen negenduizend expliciete weigeraars, waarvan een zevenhonderdtal zeggen elektrosensitief te zijn. Fluvius spreekt vandaag over 13.000 gezinnen die expliciet de installatie weigeren. Daarnaast zouden er ook nog zeventigduizend impliciete weigeraars zijn, waarvan de dossiers nog lopende zijn. 

Op de bezorgdheden rond straling en elektrosensitiviteit werd een antwoord geboden. Volgens een arrest van het Grondwettelijk Hof uit 2021 moet er immers een alternatief voor de draadloze digitale meter beschikbaar zijn. Fluvius voerde dan ook een bekabelde optie in om hieraan tegemoet te komen.

Alleen is die bekabelde variant toch niet helemaal wat het lijkt. Er komt kritiek op, omdat het beginpunt van de straling, de antenne, gewoon is verhuisd van de digitale meter zelf naar de voorgevel of de rooilijn. Voor mensen die zeggen dat ze elektrosensitief zijn, is dat natuurlijk geen oplossing.

Bovendien worden mensen die om welke reden dan ook – die vrijheid zouden ze moeten hebben, vind ik – kiezen voor een bekabelde digitale meter, door Fluvius financieel gestraft. Indien men dat zendertje wil verplaatsen naar de gevel, kost dat 340 euro. Om de antenne naar de rooilijn te verplaatsen kost het zelfs 821 euro. De klant moet ook de kosten voor eventuele graafwerken op zich nemen. Dat kan dan 1000 euro of zelfs meer gaan kosten, terwijl dit toch louter de vrije keuze is voor een grondwettelijk bepaald recht.

Dat zijn dus discriminerende praktijken, zeker omdat de kosten voor de graafwerken wel gedekt worden voor mensen die een draadloze digitale meter willen laten plaatsen, maar dat niet kunnen door een slechte 4G-dekking of een goed geïsoleerd huis, waardoor ze een slecht signaal hebben. Er is dus een duidelijke discriminatie van degenen die om welke reden dan ook zelf voor een bekabelde digitale meter kiezen.

Als klap op de vuurpijl zullen mensen die herhaaldelijk een digitale meter weigeren nu ook juridisch vervolgd en bestraft worden. Eerst wordt er hun een ingebrekestelling verstuurd van 273 euro. Daarna volgt er een tweede van 295 euro. Uiteindelijk ontvangen die mensen een dagvaarding om voor de rechter te verschijnen.

Minister, is volgens u de huidige zogenaamde bekabelde digitale meter, waarbij de antenne dus louter een aantal meter verplaatst wordt en er dus nog steeds gecommuniceerd wordt via straling, in overeenstemming met het arrest van het Grondwettelijk Hof?

Wat vindt u van die 340 euro, die 821 euro of zelfs meer die men extra moet betalen voor een bekabelde digitale meter? Wat vindt u van het feit dat eventuele graafwerken worden doorgerekend indien de klant zelf voor een bekabelde versie van de digitale meter kiest?

Minister, zult u maatregelen treffen om de geschetste discriminerende praktijken rond de digitale meter tegen te gaan?

Wat zijn de ultieme consequenties voor weigeraars na zo’n rechtszaak? Zullen ze dwangsommen moeten betalen? Wordt hun de toegang tot elektriciteit en gas ontnomen of wordt die toegang sterk teruggebracht?

Minister Demir heeft het woord.

De wetgeving na het arrest van het Grondwettelijk Hof vraagt dat er een bekabelde oplossing mogelijk is om grondwetsconform te zijn. Meer bepaald vraagt artikel 23 van de Grondwet het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu. Fluvius heeft zoals voorzien in het Energiebesluit een bekabelde digitale meter ontwikkeld en het is aan de regulator, de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG), om erop toe te zien dat de netbeheerder de wetgeving correct toepast en respecteert.

Vanaf de rooilijn begint het publiek domein. De digitale meter en de externe antenne zorgen dus vanuit het publiek domein voor een efficiënte en beveiligde datacommunicatie met de databeheerder. Op dat publiek domein is nu al elektromagnetische straling aanwezig van gsm-masten, antennes, hoogspanningslijnen, mobiele telefoons en elektrische apparaten. Niemand kan toch verhinderen dat een wandelaar met een gsm op zak langs je huis op straat passeert? Ook buren hebben apparaten die elektromagnetische straling produceren, waaronder internetmodems. Het is uiteindelijk de VREG die zich hierover moet uitspreken.

Naast de periodieke tarieven die we via de elektriciteitsfactuur betalen, is ook voor het niet-periodiek tarief voor de plaatsing van een bekabelde digitale meter een tarief vastgelegd door de VREG. De regulator beslist om de hogere kosten voor een bekabelde meter door te rekenen aan de doelgroep die deze uitzondering vraagt. Indien Fluvius een bekabelde digitale meter plaatst op eigen initiatief, zijn de kosten uiteraard niet voor de betrokken klant.

Het is aan de VREG om toe te zien op de manier waarop Fluvius invulling geeft aan de Vlaamse wetgeving. Fluvius licht op zijn website toe wat de procedure is bij weigering van een digitale meter. Ook op Vlaanderen.be wordt naar die website verwezen.

Finaal in die procedure, wanneer er geen reactie komt op de ingebrekestelling van Fluvius, wordt overgegaan tot dagvaarding. Als de digitale meter dan nog steeds wordt geweigerd, komt de zaak voor de rechtbank. Als de rechter in het voordeel van Fluvius beslist, zijn de kosten verbonden aan de gerechtelijke procedure ten laste van de weigeraar. Als deze dan nog steeds weigert om de digitale meter te laten plaatsen, zal Fluvius gedwongen worden om, desnoods met een deurwaarder en een slotenmaker, de digitale meter te plaatsen.

De heer Van Rooy heeft het woord.

Minister, u hebt het goed toegelicht, maar wat vindt u daar nu zelf van, als u uzelf zo bezig hoort? Mensen die elk recht en elke vrijheid moeten hebben om zoiets te weigeren, om welke reden dan ook, zullen dan uiteindelijk juridisch vervolgd worden en daar ook financieel zwaar voor boeten. Dat is toch te gek voor woorden? En het is toch ook je reinste discriminatie dat mensen die dat weigeren, wel moeten betalen, terwijl mensen die een digitale bekabelde meter moeten hebben vanwege technische redenen, daar niet voor hoeven te betalen?

Ik wil er toch op wijzen dat er in de wet geen verplichting staat om een digitale meter te laten plaatsen, en dat het weigeren ervan geen misdrijf is. In het Vlaams Energiedecreet staat geen enkele strafrechtelijke sanctie voor iemand die een digitale meter weigert. En de Grondwet verklaart dat je woning, je huis onschendbaar is, en dat je dus mag weigeren om installateurs toe te laten die zo’n digitale meter komen plaatsen. Ik vind dit dus te gek voor woorden, ik begrijp niet dat u dit blijkbaar goed vindt. U zult allicht verwijzen naar de onafhankelijkheid van Fluvius in dezen, maar als u denkt dat de Vlamingen hier blij mee zijn, dat zij zich niet zwaar gekrenkt voelen in hun keuzevrijheid en in het recht om hun woning af te sluiten voor wie zij ook wensen, dan bent u toch wereldvreemd, sorry.

De heer Pieters heeft het woord.

Minister, ik heb het ook al eerder aangekaart en ik vind het ongelooflijk dat het in onze digitale, technologische samenleving niet mogelijk is om een bekabelde versie te krijgen, iets wat rechtstreeks op de kabel kan worden aangesloten. Dat wil zeggen dat we ons voor alles gaan toeleggen op dat draadloze.

U bent deze morgen ook naar hier gekomen, en u hebt ook gezien wat voor weer het is. En dan moet u ook begrijpen dat er in bepaalde klimatologische omstandigheden gewoon geen verbindingen zijn. We weten ook dat als we bij Zoom inloggen, en we werken draadloos, we verschillende keren onderbroken worden of dat het gewoon wegvalt. Vergelijk dat met een volledig bekabelde installatie, die aangesloten blijft. Daar is geen probleem. Ik begrijp niet dat het niet mogelijk is om gewoon een klein kabeltje van het ene toestel naar het andere aan te leggen, en dat men dat dan bij Fluvius kan adresseren, op hetzelfde adres, trouwens.

De heer Gryffroy heeft het woord.

Een bekabelde oplossing kan uiteraard, technisch gezien, maar het gaat over de kostprijs. Er is indertijd door de regulator een kosten-batenanalyse gemaakt, die heel duidelijk heeft weergegeven dat een draadloos systeem veel goedkoper is dan een bekabeld systeem.

Als je kijkt naar andere landen waar ook digitale meters staan en waar men daar dus ook gebruik van maakt – Estland, Nederland, Spanje –, dan is dat allemaal draadloos. Als je naar een appartementsgebouw kijkt, dan zie je daar ook nergens kabels lopen naar wifitoestellen die dan geconnecteerd moeten worden, enzovoort. Als er een kabel binnenkomt, dan is dat allemaal draadloos. Dat is gewoon de goedkoopste technologie, en dat was ook de reden waarom men heel duidelijk daarvoor gekozen heeft in het kader van de kosten-batenanalyse.

En inderdaad, we hebben in de tijd nogal wat reacties gekregen van de vereniging die werkt rond elektrosensitiviteit. Daar was inderdaad een bezorgdheid over. Maar we hebben toen ook heel duidelijk aangevoeld – dat is wat collega Van Rooy dan de vrijheid van mensen noemt – dat je niet op twee systemen kunt blijven werken. Op een bepaald moment kies je voor een systeem, en dan is het inderdaad een systeem voor iedereen. De rode lichten aan het verkeerskruispunt zijn er ook voor iedereen. Je kunt niet zeggen dat je vrij bent, en dat je vindt dat je door het rood mag rijden, en dat een ander dat niet mag. Dat gaat niet op.

Maar we hebben toen inderdaad beslist dat daar een vergoeding tegenover mocht staan, een vergoeding die bepaald wordt door de regulator om te bekijken wat er correct en niet correct zou zijn. Daar hebben wij zelfs niets over te zeggen. Die vergoeding was er eigenlijk ook om tegen te gaan dat straks inderdaad iedereen zo’n bekabelde oplossing zou vragen, die daardoor dan veel duurder uitkomt. Want als dat ook veel duurder uitkomt, dan komen die meerkosten ook wel in onze elektriciteitsfactuur terecht.

In de basis werd er dus gekozen voor de goedkoopste oplossing, en daar kun je 98 procent van de mensen perfect mee bedienen. Voor die andere 2 procent is er inderdaad de optie geboden dat ze een bekabelde oplossing kunnen krijgen indien ze dat echt nodig vinden, vanwege hun eigen gezondheid. En dan respecteren we dat.

Ik wil zelf ook even aansluiten en opmerken, minister Demir en collega Van Rooy, dat u in uw vorige vraag pleitte voor minder kabels, omdat we ze anders zouden moeten betalen, en dat u in deze vraag net pleit voor meer kabels, die we dan allemaal zouden moeten betalen. Ik moet vaststellen dat dat toch niet altijd even consequent is.

Minister Demir heeft het woord.

We hebben goed geluisterd, maar ik heb geen bijkomende vragen, of beter gezegd antwoorden.

De heer Van Rooy heeft het woord.

U hebt geen bijkomende vragen? Van u verwachten wij antwoorden. (Opmerkingen)

Uw verspreking was natuurlijk minder erg dan de tussenkomst van de heer Gryffroy, die rode lichten, die nota bene op de openbare weg staan, gaat vergelijken met een meter in een woning, een woning die nog altijd eigendom is van de mensen. We leven nog altijd niet in een communistisch land waar de overheid gewoon de woning binnendringt om iets te installeren, desnoods tegen de wil van de mensen in. Want dat is wat hier gebeurt. Ik blijf het zeggen: wij zullen blijven strijden voor de keuzevrijheid van de mensen.

U kunt daar met uw hoofd van neen zitten schudden, maar ik garandeer u dat de mensen er het hunne van denken. De regelneverij van de elektrificatie in verband met die energietransitie komt hen de strot uit. Ik zal dat hier blijven aankaarten, en u zult dat blijven zien in de peilingen. (Opmerkingen van Andries Gryffroy)