Report meeting Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken

De heer Meremans heeft het woord.

Het gaat over fietsdiefstallen en het centrale fietsregister. Dat is al meermaals aan bod gekomen in deze commissie. Een jaar geleden hebt u op mijn vraag om uitleg aangaande dit probleem reeds gesteld dat het systeem van mybike in Brussel op de interministeriële conferentie (IMC) zou worden besproken om te kijken of dat niet in alle gewesten kon worden uitgerold. Een jaar later kregen we te horen dat het concept rond is en dat het systeem ook effectief in werking zal treden over heel het land. Dat is een zeer goed initiatief, waarmee we hopelijk het aantal fietsdiefstallen kunnen laten dalen, want het blijft toch een probleem.

Op 27 januari 2023 is er een samenwerkingsakkoord goedgekeurd door de Vlaamse Regering, waarin zowel de deelstaten als de Federale Regering betrokken worden om een centraal register van fietsen op poten te zetten. Op die manier zal er dus een uniform registratiesysteem ontwikkeld worden om enerzijds het aantal fietsdiefstallen naar beneden te brengen, maar anderzijds ook om gestolen fietsen terug naar de wettige eigenaar te brengen. Het systeem is een sticker waar een registratie in een centraal register aan vasthangt. De sticker wordt op de fiets bevestigd, waarna deze moeilijk of niet te verwijderen zou zijn, en iedereen die het zou willen, kan dan gratis van het systeem gebruikmaken.

Ik heb dan ook de volgende vragen voor u, minister.

In de nota van de Vlaamse Regering stelt men dat het bestaande systeem van graveren niet het beoogde effect heeft. De vraag is nu: in welke mate verschilt dit systeem van het vorige? Nu is dat met een sticker, maar waarin is dat dan beter?

De kosten voor het ontwikkelen van de frontend worden evenredig verdeeld tussen de drie gewesten: elk 33,33 procent. Het onderhoud daarentegen kent een andere verdeelsleutel: Vlaanderen 57 procent, Wallonië 32 procent, en Brussel 11 procent. Dat is een verschil tussen onderhoud en ontwikkeling. Waarom die andere verdeling?

Worden de fietsen die reeds gegraveerd werden, ook meegenomen in dit centraal register? En bestaat de mogelijkheid om die twee systemen in elkaar te laten overvloeien?

Hoe zullen de bedrukking en de verdeling van de stickers worden georganiseerd? Welke actoren zijn hiervoor verantwoordelijk?

Mevrouw Fournier heeft het woord.

Minister, iedere fietsliefhebber zal opgelucht gereageerd hebben toen hij hoorde dat er eindelijk een gecentraliseerd mybike-register komt. Het is een belangrijke stap in de strijd tegen fietsdiefstallen, en opmerkelijk: het is een samenwerking tussen de verschillende regeringen van ons land, een initiatief dat ik alleen maar kan toejuichen.

Iedereen weet dat een gestolen fiets voor heel wat frustraties zorgt en dat je zelfs met enkele sloten ook niet veilig bent. Je kunt je fiets laten graveren, maar dan ben je afhankelijk van het terugvinden door bijvoorbeeld de politie. En als je je fiets al terugkrijgt, is hij vaak opgevist uit een kanaal of grondig beschadigd.

Mensen gaan dus op zoek naar oplossingen om zich te beschermen tegen fietsdiefstallen. Verzekeringen hebben daar handig op ingespeeld. Andere mensen kopen bijvoorbeeld een fietstracker. Die trackingsystemen kunnen heel nauwkeurig zeggen waar een gestolen step of fiets is. Toch is het ook wel zo dat als je de precieze locatie weet, het niet altijd mogelijk is om er iets aan te doen. De politie geeft hier te vaak weinig prioriteit aan. Het is dus belangrijk dat er actie wordt ondernomen en dat zo een eengemaakt systeem een eerste stap kan zijn.

Uit de berichten in de media begrijp ik dat de databank vooral gebruikt zal worden door de politie en ook nog ontwikkeld moet worden. Daarom had ik graag het volgende van u geweten, minister. Zal het platform alleen voor fietsen toegankelijk zijn of ook voor andere rijwielen zoals steps? Op welke manier zal de integratie gebeuren met reeds gegraveerde fietsen of trackers? Wanneer verwacht u dat het Vlaams platform operationeel zal zijn? Gebeurt de ontwikkeling samen met de andere regio’s? Op welke manier zullen mensen kunnen controleren of een tweedehandsfiets al dan niet gestolen is?

Minister Peeters heeft het woord.

Dank u wel, collega’s, voor jullie vragen rond het centrale fietsregister of het mybike-register, waarover we met de Vlaamse Regering recentelijk, op 27 januari 2023, een instemmingsdecreet een eerste keer hebben goedgekeurd.

De ontwikkeling gebeurt inderdaad samen met de andere gewesten. Als er goede zaken zijn om rond samen te werken, kan dat zeker een meerwaarde zijn.

De federale overheid zal instaan voor de ontwikkeling van de backend en van het centrale beheer. De gewesten werken samen de frontend van dit systeem uit, waarbij voor elk gewest een eigen gebruikersportaal wordt voorzien. Ook de politie is betrokken bij de uitwerking van het platform. Voor het drukken en de verdeling van de stickers zullen de gewesten eveneens samenwerken. De verschillende administraties stellen alles in het werk om tegen eind 2023 een operationeel systeem te ontwikkelen.

Via het mybike-systeem kan elke fiets voorzien worden met een sticker met daarop een unieke code. Is een fiets gestolen, dan krijgt de fiets, gelinkt aan deze unieke code, de status ‘gestolen’ in het systeem. De status van een fiets kan op elk moment opgevraagd worden door het ingeven van de unieke code op de website van het systeem.

Voor het afdrukken en verdelen van de stickers zullen de gewesten samen een bestek in de markt zetten. Daarnaast zullen lokale actoren, zoals steden en gemeenten, een voorraad stickers kunnen aanvragen die bij specifieke sensibiliseringsacties op fietsen aangebracht kunnen worden, waarna de fiets geregistreerd wordt. De specifieke functionaliteiten daarvoor zullen in de komende maanden verder uitgewerkt worden.

Zoals aangehaald door de beide vraagstellers bestaan er vandaag al meerdere systemen om fietsen te registreren en te identificeren. De heer Meremans heeft verwezen naar het graveren van fietsen dat nog op vele plaatsen gebeurt. Bij het graveren gebruikt men het rijksregisternummer van de eigenaar van de fiets. Dat systeem heeft een aantal nadelen. Ik weet niet, mijnheer Meremans, hoeveel fietsen u hebt, maar als het er meerdere zijn, kunt u uw rijksregister maar aan één fiets koppelen, en u hebt natuurlijk ook maar één rijksregisternummer. Dat geeft nadelen. Ook als de fiets wordt doorverkocht of als het gaat om een leasefiets zijn er nadelen. Vandaar dat er nu geopteerd is om via het mybike-systeem met een unieke code te werken. Voor mensen die meerdere fietsen hebben of een fiets via een doorverkoopsysteem hebben of via een leasesysteem of wat dan ook, is alleszins dat probleem van de baan.

In eerste instantie wensen we een werkend basissysteem op te zetten. Zodra dit systeem getest en operationeel is, is het zeker de bedoeling om te bekijken op welke manier integratie met andere registratiesystemen, zoals het graveren met het rijksregisternummer, Velopass en dergelijke meer, mogelijk is. Ik kan u alleszins meegeven dat bij aanvang van dit project gesprekken hebben plaats gevonden met een aantal betrokken partijen hieromtrent.

Dan, wat betreft de verdeling van de kosten: het ontwikkelen van de frontend wordt evenredig verdeeld tussen de drie gewesten. Voor de backoffice neemt ook de federale overheid een deel van de kosten op zich. Voor het onderhoud is geopteerd, in samenspraak met de verschillende gewesten, om de kosten te verdelen evenredig aan het inwonersaantal in elk gewest.

Wat met andere tweewielers, mevrouw Fournier? Het gaat hier specifiek over een databank voor de fiets. Onder fiets verstaan we de elektrische fiets, de gewone fiets en de speedpedelecs. Maar de gemotoriseerde voortgangsbewegingstoestellen, waaronder de steps vallen, vallen hier niet onder. Men heeft zich heel specifiek beperkt tot het woordje ‘rijwiel’, zoals het ook is opgenomen in het koninklijk besluit van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg.

Ik hoop hiermee uw vragen te hebben beantwoord en ik hoop dat we weldra met dit mybike-systeem van start kunnen gaan.

De heer Meremans heeft het woord.

Minister, dank u wel. Ik heb drie fietsen. Ik krijg soms onder mijn voeten omdat die te veel plaats zouden innemen, maar goed, dit geheel terzijde.

Alleszins bedankt voor uw antwoorden. Als ik het goed voorheb, zullen we eind dit jaar een operationeel systeem hebben, met een unieke code. Er wordt een bestek uitgeschreven. Dan kunnen steden en gemeenten aan de slag gaan, denk ik. Als ik het goed voorheb, zal er voor het bevestigen van de stickers op de fietsen voor de mensen die dat vragen, een geijkt moment komen, net zoals bij het graveren toen.

Ik heb nog een vraagje. Misschien hebt u het gezegd en heb ik het gemist, waarvoor dan mijn excuses, maar worden de mensen wier fiets reeds is gegraveerd, automatisch uitgenodigd om dat te laten vervangen door een sticker?

Mevrouw Fournier heeft het woord.

Minister, dank u voor uw antwoord. Dit is een goed initiatief. We zeggen dat allebei. Het is een samenwerking tussen de federale overheid en de gewesten, en ook de lokale besturen worden erbij betrokken. Er is de gezamenlijke databank. Ik vraag me echter af hoe het zit met de GDPR-wetgeving (General Data Protection Regulation). Wie kan er eigenlijk in die databank kijken? Is dat alleen de politie? Een bijkomende vraag daarbij is natuurlijk of dit een prioriteit zal zijn voor de politie. Wekelijks komt hier aan bod dat er meer handhaving moet zijn, op het vlak van drugs, gsm’en achter het stuur, snelheid en noem maar op. We leggen de politie dus al heel veel taken op. Ik vind fietsdiefstal ook heel belangrijk, maar de vraag is natuurlijk of de politie daar prioriteit aan zal geven.

Ik heb nog een bijkomende vraag. U weet ondertussen dat ik aan de grens met Frankrijk woon. Heel veel fietsen verdwijnen heel snel de grens over. Zou er eventueel een samenwerking in de toekomst of de nabije toekomst mogelijk zijn met onze buurlanden, vooral met Frankrijk, om daar ook een dergelijke registratie uit te werken?

De heer Keulen heeft het woord.

Minister, dat laatste idee oppikkend: wij zijn ook allebei grenslanders, maar dan met de grens met Nederland, het fietsland bij uitstek, het land dat op dat vlak gidsland is voor de hele wereld. Het lijkt me dus inderdaad goed om zeker al aan die kant naar samenwerking te kijken.

Ik wil verder vooral mijn tevredenheid uitspreken omdat u afstapt van het rijksregisternummer. Naast een aantal praktische overwegingen – Wat bij doorverkoop, wat als je eigenaar bent van meerdere fietsen? – is de hele kwestie van identiteitsdiefstal vandaag veel acuter, denk ik, dan veel collega’s willen beseffen. We kennen dat vaak in relatie tot alles wat te maken heeft met sociale en andere digitale communicatie. Op deze manier maakt men het weer wat moeilijker voor die criminelen die zich bezondigen aan identiteitsdiefstal. Zo haal je dat ten minste al weg wat de rijwielen betreft. Dat lijkt me absoluut een goede zaak.

De heer Bex heeft het woord.

Fietsdiefstal is een ongelooflijk groot probleem, en neemt ook de motivatie weg van mensen die de moeite doen om te fietsen, maar tot twee of drie keer na elkaar hun fiets gestolen zien en het dan maar opgeven en een ander vervoermiddel kiezen. Dat is dus zeer belangrijk. Het is ook heel belangrijk dat er wordt samengewerkt over de gewestgrenzen heen. Zoals de collega’s die in grensgebieden wonen immers aangeven: een fiets is snel over de grens. We moeten dat dus zeker binnen België kunnen doen. Uiteraard ben ik ook blij dat het Brusselse systeem daarbij als voorbeeld en inspiratie kan dienen.

Minister, ik denk dat het belangrijk wordt dat men dat systeem ook daadwerkelijk gaat gebruiken. In dat opzicht zou het interessant zijn om samen met uw collega’s na te denken over wat de consequentie is als je een fiets koopt waarop zo’n sticker kleeft, maar je dat zelf niet nagaat in het systeem. Dat wordt immers blijkbaar heel gemakkelijk, door te scannen met je telefoon. Als je zo’n fiets koopt en je hebt dat niet gescand, dan zou je eigenlijk bijna medeplichtig moeten zijn aan die diefstal. Anders zal het systeem wellicht niet goed werken. Dat lijkt mij een punt dat u nog verder kunt bekijken met uw collega’s, om ervoor te zorgen dat het zo efficiënt mogelijk wordt toegepast.

Minister Peeters heeft het woord.

Dank u wel voor de bijkomende vragen.

Mijnheer Meremans, wat met de reeds gegraveerde fietsen? Ik dacht dat ik dat al gezegd had. We gaan eerst het basissysteem optimaal laten werken, met die unieke code. Maar dan is er natuurlijk de mogelijkheid om de reeds gegraveerde fietsen met het rijksregisternummer al dan niet te laten inkantelen. De heer Keulen en mevrouw Fournier zeggen terecht dat we rekening moeten houden met identiteitsdiefstallen en dat ten volle moeten voorkomen. U zei zelf dat u drie fietsen hebt. Ik weet niet of ze allemaal gegraveerd zijn, maar in die zin is het zeker goed als we per fiets een unieke code gaan hebben. Als men dan in de toekomst een tweedehandsfiets koopt die een code heeft, kan men die checken. Dan weet men ook of die nog in het systeem als gestolen vermeld staat of niet. Dan heeft men ook het vertrouwen dat de fiets clean is en men zich niet schuldig zal maken aan heling, zoals de heer Bex hier komt te stellen.

De Gegevensbeschermingsautoriteit en de Vlaamse Toezichtscommissie zijn in dezen ook gevat. Wij hebben het in eerste instantie goedgekeurd op de ministerraad van de Vlaamse Regering, maar er zijn ook adviezen gevraagd om de privacybescherming aan de hand van dit systeem in te dekken. Je krijgt immers een unieke code die gekoppeld is aan de fiets, maar daar zit dan ook wel een persoon achter die eigenaar is. In die zin zijn de Gegevensbeschermingsautoriteit en de Vlaamse Toezichtscommissie dus gevat, om te kijken of daar geen privacy-issues zijn.

Dan kom ik bij het punt van de politie en de handhaving. Als we er straks met zijn allen voor kunnen zorgen dat al minstens binnen onze landsgrenzen massaal van dit systeem gebruik wordt gemaakt, kan men ook heel snel checken of een achtergelaten fiets een gestolen fiets is en of men die kan terugbrengen naar de voormalige eigenaar, of dat het de eigenaar zelf is die hem heeft achtergelaten. Ik denk dat het wat dat betreft zeker een goed systeem is.

Voor mensen die aan de landsgrenzen wonen, zoals de heer Keulen en mevrouw Fournier: op dit ogenblik is er nog niet gekeken wat de andere landen daar specifiek rond doen, maar op termijn kan dat misschien ook. Alleszins denk ik dat hoe meer fietsen een code hebben of gelabeld zijn, hoe beter men zichzelf beschermt tegen diefstal. Het is dus zeker een meerwaarde, en ik denk dat we daarop moeten werken.

Op dit ogenblik is het nog niet zo dat iedereen met de gsm de code kan scannen en zo kan weten of het een gestolen fiets is of niet. Men kan dan wel via het lokale bestuur navragen of er iets met die fiets is. Het is dus niet zo dat het op dit ogenblik zonder meer kan. Omwille van de privacy en de gegevensbescherming ligt dat iets moeilijker. Anders zou je, als iemand je een fiets verkoopt en je scant de code, meteen kunnen zien dat die persoon niet de eigenaar is. Zo ver gaat het systeem nog niet, voor alle duidelijkheid. Maar het kan wel via de lokale besturen. Ik zie dat u denkt dat het wel kan, mijnheer Bex, maar volgens onze informatie alleszins niet. Maar misschien hebben andere gewestelijke ministers daar een andere uitleg over. Dat weet ik niet.