Report meeting Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken

Mevrouw Mertens heeft het woord.

Minister, in 2022 waren er in ons land bijna 190.000 nieuw geregistreerde ‘sport utility vehicles’ (SUV's), goed voor een marktaandeel van 51 procent, tegenover 181.104 andere wagens, met een marktaandeel van 49 procent. Daarmee was de SUV voor de eerste keer populairder dan de gewone personenwagen. Belgen kopen een pak minder auto's dan vroeger – dat hebt u ook in de plenaire al aangehaald – maar ze kiezen dus wel voor de grotere en zwaardere exemplaren. Ook het gewicht van de zwaardere, elektrische wagens speelt hierbij een rol.

SUV’s zijn groter en zwaarder, wat een negatieve impact heeft op de verkeersveiligheid, maar ook op de CO₂-uitstoot. Het vervuilende aspect heeft onder meer te maken met het gemiddeld hogere gewicht en de doorgaans zwaardere motor. Ze stoten meer CO₂ uit en hebben daardoor een lagere ecoscore. Vorig jaar was 42 procent van de nieuwe SUV’s wel minstens hybride, maar toch hebben ook deze voertuigen een negatieve impact op het milieu. Daarnaast was meer dan 60 procent van de verkochte elektrische wagens een SUV.

Voor wat betreft de verkeersveiligheid blijkt uit een studie van Vias in 2022 dat inzittenden van SUV’s beter beschermd zijn bij een ongeval dan die van traditionele voertuigen, maar natuurlijk geldt het omgekeerde ook. Bij een ongeval waarbij een SUV betrokken is, is de overlijdenskans voor de bestuurder van de personenwagen dubbel zo groot. Eerder bleek al dat de overlijdenskans voor actieve weggebruikers 50 procent groter is wanneer ze aangereden worden door een wagen van 1800 kilogram of meer, dan wanneer ze worden aangereden door een wagen van 1200 kilogram. Ook de leeftijd van het voertuig heeft een impact op de ernst van de verwondingen voor voetgangers en tweewielers wanneer ze aangereden worden. Hoe ouder een voertuig, hoe hoger de kans dat de verwondingen ernstiger zijn.

Bij de opkomst van de SUV in de Verenigde Staten in 2005 werd er met fabrikanten en importeurs van SUV’s een samenwerkingsovereenkomst gesloten om ze veiliger te maken, bijvoorbeeld door het toepassen van lagere bumpers of het aanpassen van de rijhoogte.

Ik heb daarover een aantal vragen, minister.

Wat is uw visie over SUV’s en zwaardere voertuigen in het algemeen, gelet op de risico’s met betrekking tot verkeersveiligheid en met Vision Zero tegen 2050 als het ultieme doel?

Bestaan er in Vlaanderen vandaag reeds afspraken en/of samenwerkingen tussen fabrikanten en importeurs van die voertuigen om ze veiliger te maken? Hoe staat u daartegenover?

Hoe schat u de impact in van de minder gunstige fiscale regeling, die op 1 januari 2023 van kracht werd, op de verkoop van die wagens?

Welke mogelijkheden ziet u om autoconstructeurs te stimuleren om in te zetten op kleinere elektrische wagens? 

Minister Peeters heeft het woord.

Mevrouw Mertens, dank u wel voor uw vragen. Ik vind het alleszins niet verstandig om verschillende vervoersmodi tegen elkaar op te zetten of daaromtrent te polariseren. Wanneer een actieve weggebruiker, of dat nu een voetganger of een fietser is, in conflict komt met gemotoriseerd verkeer, en dat kan een kleine personenwagen, een grote personenwagen, een SUV, een bus of een vrachtwagen zijn, dan is de impact natuurlijk altijd enorm. Eens te meer is de oproep: op het moment dat je deelneemt aan het verkeer, heb je een verpletterende verantwoordelijkheid, moet je rekening houden met elkaar, moet je respect tonen en sowieso de wegcode respecteren. Dat neemt niet weg dat de grootte en het gewicht van een voertuig een impact hebben als er een aanrijding gebeurt, maar opnieuw, we moeten te allen tijde blijven inzetten op het gedrag van elke weggebruiker om ongevallen te voorkomen.

Ik wil daar bijkomend onmiddellijk aan toevoegen dat de ene SUV de andere niet is. Men moet een onderscheid maken. Dat moet ook heel duidelijk worden gesteld. Binnen deze categorie heb je nog heel veel verschillende soorten, van kleine over middelgrote tot grote modellen. Je hebt de stads-SUV’s. Ik ga hier geen reclame maken voor het ene of het andere merk. Elk voertuig moet uiteraard veilig ontworpen zijn. We hebben federale en Europese regelgeving wat dat betreft, vooral Europese. We bekijken aan welke kenmerken een auto moet voldoen die in het verkeer en op de markt wordt gebracht. De aspecten van ongevallen vermijden en de impact bij een botsing minimaliseren zijn sowieso aspecten waarmee bij elk ontwerp rekening moet worden gehouden.

U vraagt of ik ook afspraken maak of samenwerk specifiek met fabrikanten en importeurs van SUV’s om deze voertuigen veiliger te maken. Ik denk niet dat we in Vlaanderen fabrikanten of hoofdzetels van automerken hebben waarmee ik specifieke afspraken zou kunnen maken, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland of Frankrijk. Ik wil hier echter opnieuw benadrukken dat de homologatie-eisen voor voertuigen Europees bepaald zijn, dat dat federale bevoegdheid is, en dat ze ook behoorlijk streng zijn. Niet langer geleden dan gisteren hadden we het nog over de dodehoekspiegels die vanaf 2025 voor de nieuwe vrachtwagens worden ingevoerd. Op zich is het goed dat die eisen streng zijn. Elk voertuig, welk model of merk dat ook moge zijn, moet aan die specifieke Europese homologatie-eisen voldoen.

Ik wil ook nog meegeven dat de Europese verordening uit 2022 inzake de nieuwe veiligheidseisen voor voertuigen onlangs in werking is getreden, met tal van nieuwe eisen voor nieuwe voertuigtypes. Bij de nieuwe systemen gaat telkens ook specifiek aandacht naar het vermijden van aanrijdingen met actieve weggebruikers. In die zin wordt daar dus zeker al alle aandacht aan gegeven. Ik denk onder andere aan het Advanced Driver Assistance System (ADAS), een rijhulpsysteem dat de weggebruiker ervoor alert moet maken wanneer andere weggebruikers in de onmiddellijke nabijheid komen, en waarbij ook onmiddellijk de remmen kunnen worden geactiveerd om aanrijdingen te voorkomen.

Dan is er de vraag hoe we de impact op de verkoop inschatten van de minder gunstige fiscale regeling die sinds 1 januari 2023 van kracht is. Ik heb natuurlijk geen glazen bol wat dat betreft. Ik ga niet continu aan marktprospectie doen over hoe bepaalde fiscale maatregelen een impact hebben op welbepaalde merken. We weten echter allemaal dat de gunstige fiscale regeling die gold voor de categorie van de lichte vracht, ertoe heeft geleid dat heel veel particulieren een dergelijk voertuig kochten terwijl ze dat eigenlijk niet nodig hadden voor de dagelijkse verplaatsing, maar het net kochten wegens het fiscaal gunstige regime. Ik neem aan dat het feit dat dat nu is weggevallen, wel een impact zal hebben op de verkoop van die voertuigen. We weten immers dat het vaak om zwaardere voertuigen met ook vaak een hoger verbruik gaat. Men zal dus wel twee keer nadenken als men dat niet specifiek als ‘lichte vracht’ nodig heeft.

Welke mogelijkheden zie ik nog om de autoconstructeurs te stimuleren om ook in te zetten op kleinere elektrische wagens? Ik denk opnieuw dat ik niet de markt moet gaan vormen, dat die markt vrij is. Als ik kijk naar de laatste berichtgevingen van het autosalon, dan zien we dat daar zeven elektrische wagens uit China werden gepresenteerd, kleinere modellen, goedkopere modellen. Kortom: ik denk niet dat het aan mij is om welbepaalde merken of types te stimuleren. Ik denk dat dat aan de markt is.

Alleszins ben ik wel blij dat het aanbod inzake zero-emissievoertuigen enorm gegroeid is, en dat dat zodoende ook meer mensen aanzet om ook effectief te kiezen voor een zero-emissievoertuig. We hebben altijd gezegd dat het aanbod van die voertuigen, alsook de batterijtechnologie, twee heel belangrijke aspecten zijn om die zero-emissievoertuigen een doorbraak te geven, naast uiteraard het hele verhaal van laadinfrastructuur. We zien dat dat effectief gebeurt. Door het feit dat het aanbod enorm is uitgebreid, dat de range, de batterijtechnologie, ook is uitgebreid, zien we dat meer mensen kiezen voor zero-emissie. Ik denk dat we dat alleen maar kunnen toejuichen, vanuit klimaatgerelateerd oogpunt. Dus wat dat betreft denk ik niet dat het aan mij is om bepaalde elementen in de markt te gaan stimuleren. Maar we zien dat het de facto gebeurt, en ik denk dat dat alleen maar een goede zaak is.

Mevrouw Mertens heeft het woord.

Ik wilde zeker niet polariseren. Ik verwees gewoon naar de studie van VIAS van 2022. U haalde vorige week tijdens de plenaire vergadering aan, wanneer het ging over de resultaten van het autosalon, en daarnet ook, dat er een aantal goedkopere elektrische wagens van Chinese merken ter beschikking staan. Mijn bezorgdheid daarbij gaat naar onze eigen Belgische en Europese auto-industrie. Stel dat iedereen massaal Chinese auto’s zal kopen, dan vrees ik dat er in onze eigen auto-industrie hier misschien faillissementen zullen komen, of minder verkoop, en ook een stijging van de werkloosheid.

Verder was uw antwoord zeer uitvoerig, dus daar wil ik u voor bedanken. Ik heb geen bijkomende vragen meer.

Mevrouw Lambrecht heeft het woord.

Minister, dank voor uw antwoord, en dank aan de collega voor de vraag. Ook bij Vooruit zijn we zeer bezorgd over de stijging van die SUV’s, die eigenlijk oorspronkelijk gemaakt waren om in de jungle te rijden, en waar men zich nu mee in de stadsjungle begeeft. Het is niet altijd duidelijk waarom, maar ik begrijp u niet, minister, als u zegt dat u de verschillende vervoersmodi niet tegenover elkaar moet uitspelen. We moeten wel een beetje opletten, want we zijn elke week over verkeersveiligheid bezig.

De collega heeft het met cijfers aangetoond: die SUV’s zijn gewoon veel belangrijker bij aanrijdingen. Er gebeuren zwaardere ongevallen, meer ongevallen, dus het baart me veel zorgen dat mensen het normaal vinden om in een stadsomgeving – waar je vaak maar 30 kilometer per uur mag rijden – met een hele zware SUV rond te rijden. In de communicatie in het kader van verkeersveiligheid, zou u, minister, ook uw bezorgdheid daaromtrent kunnen uiten. Misschien dat het toch een paar mensen zou aanzetten om eens na te denken over wat een leven waard is op de weg. Wij zijn met Vooruit zeker niet tegen verschillende vervoersmodi, maar we zijn wel tegen minder verkeersveiligheid, en daarom volg ik zeker het pleidooi van de collega om zeer bezorgd te zijn over de opkomst van SUV’s in de stadsomgeving.

De heer Bex heeft het woord.

Ik moet de collega's Mertens en Lambrecht toch een beetje waarschuwen want voor u het weet wordt u in het parlement uitgemaakt voor groene, linkse zot. Dus wees toch voorzichtig.

Dat neemt niet weg dat ik dit een bijzonder boeiende vraag vind, collega Mertens. Ik heb een dik jaar geleden een zeer gelijkaardige vraag ook al schriftelijk gesteld. De impact van zwaardere wagens op de verkeersveiligheid maar bijvoorbeeld ook op de klimaatimpact van het verkeer, ook een belangrijke beleidsdoelstelling van de minister, is bijzonder groot. Minister, dat is inderdaad geen kwestie van vervoersmodi tegen elkaar opzetten maar van kijken naar cijfers, naar studies en naar de impact, bijvoorbeeld van een wagen die 1000 kilogram meer weegt op de mogelijke overlevingskansen van de actieve weggebruiker.

Constructeurs zullen natuurlijk maken wat de markt vraagt. Alleen is het zo dat als we een verkeerssituatie hebben waar 50 procent van de auto's SUV’s zijn – wagens die steeds wat zwaarder worden – dat het voor je eigen veiligheid natuurlijk ook weer belangrijk wordt om een zware wagen te kopen want dan zit je aan de kant van de statistieken van de mensen die het wel overleven. Als we daar geen beleid over voeren, dan verplichten we eigenlijk iedereen om mee te gaan in die ratrace van steeds zwaardere wagens.

Nochtans is het perfect mogelijk – u verwijst steevast naar Europese regelgeving – om met de Vlaamse verkeersfiscaliteit, een bevoegdheid die wij in handen hebben, te stimuleren dat eerder kleinere wagens worden aangeschaft. Ik snap niet dat u die uitgestoken hand niet aanneemt want uw prioriteit is toch altijd verkeersveiligheid. Ik zie de kritiek al komen dat elektrische wagens ook steeds zwaarder worden. Ten eerste worden die batterijen steeds compacter en lichter. Ten tweede is het ook perfect mogelijk om in de overgangsperiode die we nu nog tien tot vijftien jaar zullen kennen, een verschillend belastingregime te maken voor elektrische en andere wagens zodat dat gewichtsverschil geen negatieve invloed heeft op de elektrificatie.

Minister, ik heb vooral de vraag waarom u vooral naar Europa kijkt en daar zelf geen maatregelen rond durft te nemen of tenminste aanbevelen aan uw collega, minister Diependaele.

De heer Verheyden heeft het woord.

Ik zou aan een aantal collega's de oproep willen doen: stop met te bepalen wat mensen mogen doen en niet moeten doen. Als we nu ook al gaan bepalen met welke wagen mensen moeten gaan rijden, dan denk ik dat we wel heel ver zitten. De verschillende fiscale regimes voor elektrische wagens en andere wagens is al een discriminatie. Laat ons daar eerlijk in zijn. Ik denk dat het op een bepaald moment genoeg is. Genoeg is genoeg.

Wat de elektrische voertuigen betreft, sluit ik me aan bij collega Mertens. Minister, ik dacht trouwens dat u vorige week nog hebt gezegd dat er kleine elektrische wagens op de markt te koop zijn en dat het aanbod er is. Ik vind dergelijke uitspraken voor een minister bijzonder ongepast. Inderdaad, dat kan leiden tot een enorm jobverlies. De elektrische wagen leidt nu al tot duizenden jobs die verloren gaan. Wanneer u nu nog eens elektrische merken gaat aanprijzen, dan vrees ik dat er een sociaal-economisch bloedbad op ons dreigt af te komen. Dergelijke uitspraken als Vlaams minister doen, vind ik bijzonder ongepast, ook ten aanzien van het feit dat we nog altijd een belangrijke tak van de auto-industrie hier in Vlaanderen hebben.

Wat de SUV's betreft: zoals ik al zei, laat de mensen rijden met wat ze willen. Inderdaad, dat fiscaal regime is nu veranderd. Goed. Mensen die daarom een SUV kochten, zullen de volgende keer wel twee keer nadenken. Maar nogmaals, het hangt er ook allemaal van af hoe men met een wagen rijdt. Het is de chauffeur die de oorzaak is van een ongeval, het is niet de wagen. Met dergelijke uitspraken zou ik toch bijzonder oplettend zijn.

Minister Peeters heeft het woord.

Ik wil zeker nog even tussenkomen, want ik heb hier ook wel heel wat vreemde uitspraken gehoord. Ik dacht te gaan zeggen dat ik het volledig met u eens was, mijnheer Verheyden, maar u zegt dat ik iets gezegd heb over kleinere elektrische modellen die op de markt zijn. Dat heb ik ook gezegd. (Opmerkingen van Wim Verheyden)

Op het Autosalon waren er inderdaad Chinese modellen ter beschikking, maar ook andere merken, ook heel veel Europese merken. Als ik een pleidooi houd voor zero emissie, houd ik mij altijd bij het technologieneutrale. U zegt heel vaak dat ik mensen verplicht om elektrisch te gaan rijden. Maar kijk naar de automarktsector zelf. Heel de auto-industrie heeft zelf al die omslag gemaakt en kondigt nu zelf al aan dat ze geen wagens meer zullen bouwen met fossiele verbrandingsmotoren. Maar dat is een zijspoor. We hadden het hier vooral over de SUV’s.

De terechte bedenking die hier al gemaakt is, is dat die wagen als dusdanig, of dat nu een lichte wagen of een zware wagen is, of dat nu een SUV is of weet ik veel welk model, groot of klein, geen ongevallen veroorzaakt. Ik denk dat jullie dat toch heel duidelijk moeten beseffen. Het is de bestuurder die de verantwoordelijkheid heeft en die dat toestel op een veilige manier moet besturen in het verkeer.

Ik wil jullie ook even meegeven wat de Europese auto van het jaar is. Ik weet niet of jullie weten welke auto dat is, maar het is de elektrische Jeep Avenger. Dat heb ik niet gekozen, mijnheer Bex, voor het geval u zou denken dat ik daar iets over te zeggen zou hebben. Bepaalde elementen worden naar voren gebracht om te zeggen dat die of die wagen de auto van het jaar is. En dan verlangt u dat ik zou zeggen dat die auto's in Vlaanderen niet mogen rondrijden en dat ik dus opnieuw op elke hoek van elke straat handhavingsmechanismen moet klaarzetten, want een SUV, dat mag niet. Men gaat dan zelfs spreken over de stadsjungle en dergelijke meer. Ik vind dat hier alle gekheid op een hoopje. Het is niet de auto die accidenten veroorzaakt. Het is de bestuurder, de weggebruiker, die in de eerste plaats een verantwoordelijkheid heeft.

Als een auto voldoet aan de Europese homologatie-eisen, is het niet aan mij om te zeggen dat die hier in de Vlaamse steden of in Vlaanderen tout court niet mag rondrijden. Ik weet niet of jullie ook gekeken hebben naar ‘Het verhaal van Vlaanderen’. Daar zien we ook de SUV rondrijden, maar daar zullen we dan misschien ook nog eens met het vingertje moeten gaan wijzen. Kortom, ik vind het allemaal een beetje overdreven hoe men hier omgaat met bepaalde elektrische modellen.

Tegelijkertijd zegt men dan ook dat we kleine auto's fiscale stimuli moeten geven. Mijnheer Bex, ik heb van u begrepen dat ik een premie moet geven om mensen aan te zetten om een klein elektrisch model te kopen. En dat zal dan tegelijkertijd impliceren dat mensen geen SUV gaan kopen? Ik vind dat een heel vreemde kort-door-de-bochtredenering, die ik alleszins niet kan volgen.

De Europese homologatie- en veiligheidsvoorschriften die alsmaar strenger worden, ADA-systemen (Advanced Driver Assistance) en dergelijke meer, dat kunnen we alleen maar toejuichen. Als voertuigen aan die voorschriften en die kenmerken voldoen, is het niet aan mij om te zeggen dat je daar niet mee mag rijden. Integendeel, die voldoen aan de regelgeving en die mogen wat dat betreft ook in het verkeer gebracht worden. Maar het is te allen tijde aan de weggebruikers om ervoor te zorgen dat dat op een veilige manier gebeurt.

Ik heb zeker niet gezegd dat die in conflict mogen komen met actieve weggebruikers. Integendeel, we nemen heel veel maatregelen om de actieve weggebruikers meer plaats en ruimte en meer comfort en veiligheid te bieden. Stop dus alstublieft met te zeggen dat we door een SUV toe te laten, heel het verkeersveiligheidsbeleid ondermijnen. Ik vind dat allemaal heel kort door de bocht. Ik laat mensen vrij om te kiezen om met veilige en gecertificeerde auto's te rijden die voldoen aan de homologatievoorschriften.

Mevrouw Mertens heeft het woord.

Er werd gezegd dat de houding van de weggebruiker ook bepalend is bij het veroorzaken van ongevallen. Dat is zeker zo, maar gelukkig wordt niet elk ongeval bewust veroorzaakt. Ik wilde met deze vraag gewoon onder de aandacht brengen dat de impact bij grotere en zwaardere voertuigen natuurlijk groter is. Ik heb verder geen bijkomende opmerkingen.