Report meeting Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie

Mevrouw De Vreese heeft het woord.

Minister, naar aanleiding van de case Borealis heeft federaal minister Dermagne gezegd dat hij een aantal extra voltijdse medewerkers, 168, zal aannemen voor de federale sociale inspectiediensten. 36 voltijdse medewerkers zullen specifiek worden aangeworven voor de strijd tegen mensenhandel en sociale dumping. Die mensen komen terecht bij een specifieke dienst, de Sociaaleconomische Cel, de cel van de Sociale Inspectie die zich bezighoudt met de opsporing van economische uitbuiting en mensenhandel, en de inspectie Toezicht op de Sociale Wetten.

In nasleep van de onthullingen bij Borealis stelde u een reeks beleidsmaatregelen voor om misbruiken inzake economische migratie en detacheringen te bestrijden. U gaf in de commissie van 29 september ook aan dat u met uw federale collega-minister zou inzetten op een sterke samenwerking om deze problematiek aan te pakken.

U zou er zelf voor zorgen dat de huidige ketenaansprakelijkheid wordt geoptimaliseerd, zodat er niet enkel één zinnetje wordt opgenomen in het contract om verantwoordelijkheden rond de ketenaanpak te ontlopen. U zou de boetes optrekken voor bedrijven die mensen zonder papieren tewerkstellen, om zeer ontradend te gaan werken. U zou die grote aanvragen van arbeidskaarten ook op een andere manier behandelen en daarbij extra bekijken hoe de detacheringen verlopen en gecoördineerde controles van de diverse inspectiediensten op die detacheringen uitvoeren. Ook de Vlaamse Sociale Inspectie zou u versterken met vijf extra inspecteurs die specifiek malafide detacheringsconstructies zullen opsporen.

Minister, hoe verloopt de samenwerking met het federale niveau omtrent de bestrijding van misbruik bij economische migranten? Gezien de bevoegdheidsverdeling in dit complexe land blijft het belangrijk dat de krachten daar worden gebundeld. 

Kunt u de laatste stand van zaken toelichten omtrent de uitrol van uw aangekondigde beleidsmaatregelen in nasleep van de case Borealis?

Minister Brouns heeft het woord.

Collega De Vreese, u hebt een zeer goed gevoel voor timing. In uitvoering van mijn beleidsplannen aangaande zero tolerance diende ik twee decretale initiatieven te nemen. Ten eerste heeft de Vlaamse Regering op 28 oktober 2022 het nieuwe Inspectiedecreet voor een eerste keer goedgekeurd. In dat decreet zit de verhoging van de boetebedragen op tewerkstelling van illegalen, waarnaar u verwijst, vervat. We verhogen de bedragen van 1800 tot 18.000 euro per illegaal tewerkgestelde werknemer naar 300 tot 3000 euro, te vermenigvuldigen met acht opdeciemen. 

Ten tweede breng ik morgen – zeer actueel dus – binnen de Vlaamse Regering mijn ontwerp van decreet rond ketenaansprakelijkheid. Momenteel is het inderdaad zo dat elke schakel, van de laatste onderaannemer tot aan de opdrachtgever, kan worden aangesproken voor inbreuken rond illegale tewerkstelling op de werf, maar wordt die vaak uitgehold en dringt een optimalisatie zich op. Samen met de sectoren wil ik zo een checklist maken van documenten die een hoofdaannemer kan opvragen bij zijn rechtstreekse onderaannemers om te zien of er geen indicaties van illegale tewerkstelling zijn.

Natuurlijk is er niet enkel de regelgeving. Ook binnen onze eigen administratie hebben we de werking geoptimaliseerd, verbeterd en versterkt.

Bij de Dienst Economische Migratie is er intussen een controlekamer opgericht. Het doel van die controlekamer is dat er op een efficiënte en gerichte manier screenings worden uitgevoerd in die dossiers van economische migratie, en dit door een nauwe samenwerking tussen de dienst Economische migratie en de Vlaamse Sociale Inspectie.

Deze screenings gebeuren op twee niveaus. In eerste instantie gebeurt er voorafgaand een diepteonderzoek bij bepaalde aanvragers: een screening vóór het afleveren van de vergunning. Het betreft een onderzoek naar financiële data van een onderneming, criminaliteitsscores, compliance data en samenwerkingsverbanden in geval van ketens van onderaannemers. Op basis van dit totaalplaatje worden al dan niet toelatingen tot arbeid afgeleverd. 

Daarnaast is er de controle van naleving van de voorwaarden na de start van de tewerkstelling. Het betreft de controle of de geldende voorwaarden van de toelating tot arbeid worden nageleefd tijdens de tewerkstelling. Die controle gebeurt op basis van slimme indicatoren en authentieke gegevensbronnen, bijvoorbeeld de lonen.

Deze kamer start op met twee verantwoordelijken, één persoon van de Dienst Economische Migratie en één persoon van de Vlaamse Sociale Inspectie.

Omdat we een nultolerantie hanteren, zal het aantal inspecties van de gedetacheerde of illegale werknemers significant verhogen. De Vlaamse Sociale Inspectie is daarom volop bezig met het aanwerven van inspecteurs. De focus mag echter niet alleen liggen op het aantal gecontroleerde ondernemingen, want bij vaststellingen zoals op de site van Borealis en BASF geeft het aantal gecontroleerde werknemers en de ernst van de inbreuken een beter beeld van de omvang en de impact van de controle dan het louter rapporteren van twee gecontroleerde ondernemingen. Daarom zal de Vlaamse Sociale Inspectie ook rapporteren over het aantal gecontroleerde werknemers, over het aantal uitgevoerde diepteonderzoeken en over de aard van de vastgestelde inbreuken.

Het zal u niet verbazen dat dit hand in hand gaat met de implementatie van een meer datagedreven Vlaamse Sociale Inspectie waarbij artificiële intelligentie (AI) en datamining ingezet worden om tot een efficiënter onderzoek te komen. Ook dat hebben we hier al besproken in voorgaande commissievergaderingen.

Tot slot zal de Vlaamse Sociale Inspectie meer aandacht hebben voor aanvraagdossiers van bedrijven die financiële steun ontvangen vanuit Vlaanderen. Indien hier inbreuken vastgesteld worden, kunnen de subsidies geschorst worden voor de duur van het onderzoek en bij inbreuken kunnen de subsidies worden stopgezet en teruggevorderd.

Hoe verloopt de samenwerking met het federale niveau omtrent de bestrijding van misbruik bij economische migranten? Aangezien het gros van de geldende regelgeving op het vlak van detachering en aansprakelijkheid bij onderaannemingen voortvloeit uit Europese regelgeving, ben ik van plan om deze thematiek op de agenda te zetten in het kader van het EU-voorzitterschap in 2024.

Daarnaast stem ik tijdens het regelgevend traject dat ik vanuit Vlaanderen doe regelmatig af met onze federale collega’s.

Mevrouw De Vreese heeft het woord.

Minister, ik dank u. U zult in onze fractie zeker en vast een bondgenoot vinden in de strijd tegen de uitbuiting van werknemers door die malafide bedrijven. Collega Ronse is daar al een aantal keren op teruggekomen. Daarbij moeten we inderdaad verder inzetten op artificiële intelligentie en digitalisering. En we hebben het er ook al over gehad in de commissie. U zei toen dat u het systeem van het misdaadpreventieplatform dat momenteel ook wordt getest in twintig steden, zult implementeren bij de Vlaamse Sociale Inspectie. Is het van dat systeem dat de controlekamer nu al gebruikmaakt? Of is dat iets nieuws dat u nog kunt toepassen?

Op basis van de scores met dat misdaadpreventieplatform zou je die beperkte Vlaamse personeelscapaciteit nog verder gericht kunnen inzetten om die malafide bedrijven te identificeren. Hoever staat het met de implementatie van dat misdaadpreventieplatform? Ook dat zou immers een tool kunnen zijn die voor meer efficiëntie bij onze inspectie kan zorgen, aangezien het inderdaad nog altijd beperkt blijft.

Ik weet niet – want u hebt heel veel verteld – of u ook hebt gemeld dat de Sociale Inspectie intussen ook is versterkt met het aantal inspecteurs dat u voor ogen had?

Minister Brouns heeft het woord.

Wat de uitbreiding van de Sociale Inspectie betreft, gaat het over middelen voor 2023.

U stelt een aantal vragen over het misdaadpreventieplatform. We werken daarrond samen met collega’s Demir en Diependaele, omdat we daarmee alle inspectiediensten kunnen versterken. Het bestek is nog in voorbereiding, maar we gebruiken de kennis die voor het misdaadpreventieplatform vandaag geldt, voor de lokale besturen in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Er zal worden voortgewerkt aan de principes en de basis. Dat zal voor begin volgend jaar zijn.

Mevrouw De Vreese heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoorden. Ik merk dat u ook op dat vlak de controles wilt verscherpen en verhogen, en daar ook veel strikter tegen wilt optreden. Dat lijkt mij absoluut noodzakelijk, als ik zie welk menselijk leed er gepaard gaat met dit soort van feiten, de pure uitbuiting van mensen die zich hier dan nog in een kwetsbare situatie bevinden. Bovendien is het erg tijdsintensief om die zaken op te sporen. We zullen al die tools wel degelijk nodig hebben om efficiënt te kunnen controleren.

Ik ben inderdaad benieuwd naar de verdere evaluatie van dat misdaadpreventieplatform, waarvan ik toch hoge verwachtingen heb. Ik zal u daar later zeker en vast nog over bevragen.