Report meeting Commissie voor Onderwijs

Mevrouw Vandromme heeft het woord.

Vanaf dit schooljaar komt er een intensieve samenwerking tussen het onderwijsveld, de netwerken geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en de eerstelijnszones. Zo zullen meer psychologen ondersteuning kunnen bieden via groepssessies aan leerlingen en eventueel ook individuele sessies. Jongeren die psychologische hulp nodig hebben, zullen zo sneller en gemakkelijker geholpen kunnen worden. Bij signalen kan laagdrempelig ondersteund worden zodat zwaardere en langdurige hulp niet nodig is en bovendien komt er zo ook meer ruimte om preventief te werken. Het is de bedoeling om deze psychologische hulp aan zeer goedkope tarieven aan te bieden, maar hoeveel deze hulp precies zal kosten, is nog niet duidelijk.

Over dit nieuwe aanbod heb ik volgende vragen, minister.

Hoe zullen de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB’s), die vandaag ook al psychologische ondersteuning aanbieden, betrokken worden bij het uitwerken van dit extra aanbod?

Zal er ook extra ondersteuning en begeleiding voorzien worden voor de leerkrachten? Zo ja, wie zal daarvoor dan instaan?

Is er een connectie voorzien tussen dit aanbod en lopende projecten zoals bijvoorbeeld de Conflixers of de OverKop-huizen?

Mevrouw Krekels heeft het woord.

Op maandag 22 augustus kondigden verschillende kranten aan dat er vanaf dit schooljaar psychologen aanwezig zullen zijn op de scholen. Deze maatregel zou er komen om het mentale welzijn van onze jongeren op te krikken, onder meer naar aanleiding van de psychologische nasleep van de coronapandemie. Het betreft een jaarlijkse investering van 152 miljoen euro. De plannen maken deel uit van de hervorming van federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke rond psychologische zorg.

Deze psychologen zouden in verschillende vormen sessies organiseren, waaronder vooral groepssessies, in de hoop om zo het bestaande aanbod van leerlingenbegeleiders van het CLB te complementeren. De psychologen zouden functioneren naast de doorverwijzing naar een klinisch psycholoog. Er zijn ook via de CLB’s en de centra algemeen welzijnswerk (CAW’s) al psychologische initiatieven op school voorzien.

De reacties zijn verdeeld. Woordvoerder Koen Lowet van de Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen (VVKP) is niet tegen de plannen maar stelt dat erover gewaakt moet worden dat het landschap op school niet te versplinterd raakt.

Ik vraag mij verder ook af waar deze psychologen dan allemaal ineens vandaan zullen komen. Maar dat terzijde. Minister, ik vroeg mij bij het lezen van die artikels en bij het horen van de uitleg van minister Vandenbroucke af of hij wel goed wist in welk landschap hij zich hier wenst te bewegen. De collega’s weten ondertussen dat sommige zaken soms wel eens raar kunnen binnenkomen in mijn hoofd. Dit was er toch ook zo eentje.

Minister, is over deze maatregel vooraf overleg gepleegd met alle bevoegde ministers? Ook met de ministers van de regio’s, waaronder u, maar evengoed de minister van Welzijn?

Welke nadrukken kunt en mag u nog leggen als minister van Onderwijs? Past dit binnen uw visie? Ik denk bijvoorbeeld aan het Leersteundecreet, waaraan wordt gewerkt.

Is er al duidelijkheid over de voorwaarden waaraan leerlingen moeten voldoen om een beroep te doen op deze extra psychologen?

Collega Vandromme verwees al naar de kostprijs. Wat zal de kostprijs zijn? Wat betekent dat voor ouders? Hoe moeten we dat rijmen met het huidige systeem van de CLB’s, waar de ondersteuning toch gratis is voor ouders?

Hoe zal men de scholen kunnen vrijwaren van extra planlast hierdoor?

Minister Weyts heeft het woord.

Ik denk dat de communicatie over een en ander wel wat verwachtingen heeft gecreëerd. Het is ongetwijfeld wat sneller gegaan dan de initiatiefnemers hadden bevroed.

De CLB’s en scholen hebben de opdracht kwaliteitsvolle leerlingenbegeleiding te organiseren op vier domeinen: leren en studeren, onderwijsloopbaan, psychisch en sociaal functioneren en preventieve gezondheidszorg. Het CLB werkt hierbij kosteloos voor de leerling, de ouders en de school. Het CLB werkt hiervoor samen met externe hulpverlening via de draaischijffunctie, waarbij het CLB instaat voor de coördinatie tussen het CLB, de school en externe partners. Soms is er meer gespecialiseerde hulp nodig die het CLB niet zelf kan geven.

Via een recente RIZIV-conventie (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering) wordt vanaf 1 januari 2022 terugbetaalde psychologische zorg in de eerste lijn georganiseerd via samenwerking tussen de GGZ-netwerken en de zorgraden van de eerstelijnszones. Het ultieme doel is het toegankelijker maken van de geestelijke gezondheidszorg en deze laagdrempelig, lokaal en dicht bij de leefomgeving van kinderen en jongeren te brengen. Van de GGZ-netwerken wordt verwacht dat ze de psychologische zorg organiseren op en in samenwerking met natuurlijke vindplaatsen. Binnen onderwijs zijn scholen, CLB’s en internaten vindplaatsen voor leerlingen.

De voorbije maanden zijn er gesprekken geweest met de FOD Volksgezondheid en het kabinet van minister Vandenbroucke, mijn kabinet, het departement Onderwijs, en de CLB-sector zelf. Hierbij werd bekeken hoe in het verlengde van de leerlingenbegeleiding en met respect voor de rol en opdracht van elke actor, de doelstellingen van de RIZIV-conventie gerealiseerd kunnen worden op het terrein.

Eind juni 2022 werd een kader met handvatten ontwikkeld waarmee de CLB’s en de GGZ-netwerken aan de slag kunnen. In grote lijnen betekent dit dat er kan worden samengewerkt met drie actoren. Eén, een zelfstandige klinisch psycholoog/orthopedagoog die een RIZIV-conventie heeft afgesloten met het GGZ-netwerk. Het CLB kan hier zijn draaischijffunctie inzetten. Het CLB, de school of het internaat voorziet niet in de locatie van de zorg. Het remgeld wordt door de geconventioneerde klinisch psycholoog/orthopedagoog aangerekend.

Of er kan worden samengewerkt met een andere organisatie, zoals een centrum geestelijke gezondheidszorg (CGG) dat een RIZIV-conventie heeft afgesloten met het GGZ-netwerk. Het CLB kan hier zijn draaischijffunctie inzetten. In uitzonderlijke gevallen kan het CLB voorzien in de locatie van de zorg. Hierbij komt het remgeld te vervallen.

Een derde en laatste mogelijkheid is dat een CLB zelf een conventie afsluit met een GGZ-netwerk en hiervoor zelf een zelfstandige geconventioneerde verstrekker of een klinisch psycholoog/orthopedagoog in dienst neemt. In dit geval treedt het CLB op als werkgever. De kostprijs van een psycholoog werkzaam in het CLB wordt vergoed via de facturatie van de opdrachten. Aangezien het CLB kosteloos werkt voor de leerling, de ouders en de school, wordt er geen remgeld gevraagd. De locatie van de zorg kan de school, het CLB of het internaat zijn. Een school of internaat kan zelf geen conventie afsluiten met een GGZ-netwerk.

Leerkrachten kunnen ondersteund worden om hun kennis en vaardigheden te versterken om adequaat in te spelen op signalen van kinderen en jongeren omtrent hun mentaal welzijn. Dit gebeurt steeds in afstemming met het CLB. 

Er is geen connectie voorzien met de Conflixers, een project dat vooral gericht is op ‘peer support’ onder leerlingen. De OverKop-huizen zijn de bevoegdheid van Welzijn.

Recent heeft mijn kabinet samen met de CLB-sector en de collega’s van Volksgezondheid goede praktijken, opportuniteiten en drempels besproken die bij de samenwerking tussen de GGZ-netwerken en de CLB’s ervaren worden. Hieruit blijkt dat de CLB’s vooral vanuit hun draaischijffunctie een beroep doen op de eerstelijnspsychologische hulp als een extra aanbod voor onze leerlingen. Hier en daar worden er lokaal wel projecten opgestart om een groepsaanbod te installeren. Dit zorgt niet voor extra planlast voor de scholen.

Mevrouw Vandromme heeft het woord.

Minister, het psychisch welzijn van onze leerlingen ligt ons na aan het hart. We moeten eerlijk durven te zeggen dat de impact van corona op het psychisch welzijn van onze leerlingen toch zeer duidelijk is. Bij de ene toch meer dan bij de andere, maar er zijn signalen dat we daarover het laatste nog niet hebben gehoord.

Als we het hebben over de psychologische ondersteuning, moeten we vertrekken van de opdracht binnen de CLB’s. Wat mij betreft, moeten we altijd vertrekken van de draaischijffunctie van de CLB’s. Er kan op verschillende manieren een samenwerking worden opgezet. Het is belangrijk dat dat altijd gebeurt in overleg met de CLB’s.

Mijn grote zorg is dat het allemaal te versnipperd is. De scholen hebben het al moeilijk om te weten welke de verschillende actoren zijn. Als we de vindplaatsgerichte werking echt willen toelaten op de scholen, moeten we ervoor opletten dat er niet te veel verschillende actoren op het terrein komen. Het moet duidelijk zijn wie waarvoor verantwoordelijk is.

Minister, ik maak graag de link met de OverKop-huizen. Het is treffend dat u zegt dat dat bij Welzijn zit, maar lokaal zie ik echt hoe er een speelveld is tussen de OverKop-huizen, de CLB’s en de scholen. Het is op lokaal niveau van groot belang dat dat goed op elkaar is afgestemd.

Ik leg ook nog graag de link met het nieuwe Leersteundecreet, waar ook de basiszorg of fase 0 en 1 een aandachtspunt is. Minister, een zeer specifieke vraag is hoe we leerlingen en leerkrachten sterker kunnen maken, vooral dan de leerkrachten, om dat warme schoolklimaat te creëren, wat belangrijk is voor het psychisch welzijn, maar ook voor hoe de leerlingen tot leren kunnen komen. Hoe kunnen we daar werk van maken via dat nieuwe Leersteundecreet?   

Mevrouw Krekels heeft het woord.

Minister, ik boom wat door op het kader dat hier werd ontwikkeld. U zegt dat de CLB’s een draaifunctie hebben en behouden, en dat zij zullen doorverwijzen naar een zelfstandige klinisch psycholoog of orthopedagoog die de RIZIV-conventie heeft afgesloten met het netwerk GGZ. Het remgeld vervalt hier niet. Is dat dan hetzelfde als voorheen? Of is dat gewoon een bevestiging van de werking?

Een tweede rol in die draaifunctie zou dan kunnen zijn om door te verwijzen naar de CGG’s, die dan ook een conventie hebben afgesloten. Het remgeld vervalt dan wel. Ik veronderstel dat hier dan die 152 miljoen euro naartoe zal gaan? Het CLB kan ook zelf een conventie afsluiten. Daarmee heeft het dan de mogelijkheid om iemand aan te nemen. Dat zou dan willen zeggen dat er in het CLB een persoon extra komt. U had het over de facturatie. Komt dat dan op de kosten van Onderwijs? Of zit dat ook in die 152 miljoen euro? Hoe zal dit zich dan verhouden tot het aanbod dat wij via onze ondersteuningsnetwerken aanbieden?

Mevrouw Goeman heeft het woord.

Wij krijgen allemaal veel – te veel – signalen van jongeren die zich niet goed in hun vel voelen. Dat is een ongelooflijk groot maatschappelijk probleem. Maar het is ook een probleem in ons onderwijs. Want als je je niet goed voelt, is het heel moeilijk om aan leren toe te komen. Als politici staan we op alle niveaus voor de uitdaging om ervoor te zorgen dat jongeren veel sneller psychologische hulp krijgen. Dat is een van de prioriteiten van de grote hervorming van de psychologische zorg van minister Vandenbroucke, opdat die zorg sneller dichter bij jongeren komt. Dan zijn scholen inderdaad een logische partner. Dat is een plaats waar alle jongeren komen.

Collega’s, ik heb uiteraard zeer aandachtig geluisterd naar jullie vragen. Dit is wel een voorbeeld van hoe er, in het belang van onze jongeren, goed kan worden samengewerkt tussen Vlaanderen en het federale niveau. Er zijn al goede afspraken gemaakt. Misschien moet inderdaad eens worden bekeken hoe het beleidsdomein Welzijn daar beter bij betrokken kan worden. Ik geef de signalen in ieder geval door. Het is in elk geval duidelijk dat we nog eens in de verf zetten dat de regie blijft liggen bij de CLB’s en bij de scholen zelf, dat zij kunnen doorverwijzen, en dat vanuit het federale niveau een aanbod is gecreëerd waarbij het goedkoop wordt om enerzijds door te verwijzen naar een klinisch psycholoog en er anderzijds de nieuwe optie is om een psycholoog binnen de school te brengen voor groepssessies of individuele sessies. Maar dat is natuurlijk geen voltijds psycholoog, laat daar geen misverstanden over bestaan.

Het belangrijkste is dat er snel kan worden ingegrepen en doorverwezen als er een kind is dat zwaar wordt gepest, als er een kind is dat duidelijk signalen ontwikkelt van een eetstoornis of van familiale problemen.

Ik neem alle feedback mee naar onze minister. Voor ons is het belangrijk dat de stap naar psychologische hulp op deze manier voor veel jongeren kleiner wordt gemaakt.

De heer Daniëls heeft het woord.

Dit stuk is natuurlijk op het moment dat het voor de jongere te veel is en dat er hulp nodig is. In de zestien sleutelcompetenties van het kaderdecreet zit het mentaal welzijn en welbevinden, maar ook weerbaarheid en mediawijsheid. In de plenaire vergadering ging het er nog over. Een van de zaken die opvallen, is dat volgens TikTok en Instagram alle jongeren een tof leven hebben, waar het geweldig goed gaat. Ik weet niet of dat bij jullie zo is, maar bij mij niet. Als je je daaraan spiegelt ... In de echte wereld is dat niet zo. Mediawijsheid in combinatie met weerbaarheid moeten we op dit punt meenemen om preventief te werken. Dat wou ik nog toevoegen aan het debat.

Minister Weyts heeft het woord.

Het belangrijkste is – en het is absoluut geen verwijt aan collega Vandenbroucke –, dat er interne documenten vroegtijdig gelekt zijn en dat men de greep op de communicatie wat is kwijtgeraakt. Er werden plots verwachtingen gecreëerd. De mediatieke vertaalslag daarvan was: in elke school een psycholoog. Dat is veel te kort door de bocht.

Voor een goed begrip en de eenduidigheid van de boodschap moeten we blijven zeggen dat het CLB de draaischijf en het aanspreekpunt is. De backoffice, wie wat betaalt en factureert, is een ander verhaal, maar dat is niet de eerste bekommernis. Wij moeten duidelijk zijn: het aanspreekpunt voor leerlingen, ouders en leerkrachten is altijd het CLB en het CLB kan doorverwijzen.

Ik zal de afspraken die we gemaakt hebben, meegeven aan de commissie. De conventie werd gelekt, denk ik, en daar zijn verkeerde conclusies aan gekoppeld.

Met het Leersteundecreet hebben we de ambitie om in eerste instantie te versterken op het vlak van de basis- en verhoogde zorg. Leraren moeten daar sterk in hun schoenen staan om de antwoorden te kunnen geven.

De laatste mogelijkheid die ik zag inzake financiering is dat het CLB zelf een psycholoog in dienst neemt en optreedt als werkgever. Dat wordt dan vergoed via de facturatie van opdrachten. Daarvoor kunnen middelen uit de conventie worden gebruikt.

We zullen het document op Intranet plaatsen.

Mevrouw Vandromme heeft het woord.

Dank u, minister, om het document te delen. Ik noteer veel vriendelijkheid naar ministers aan de overkant van de straat.

Alle aandacht voor het psychisch welzijn is zeer goed, al was het maar dat er voldoende duidelijkheid komt. Ik blijf herhalen dat we er echt voor moeten zorgen dat er geen versnippering is. Scholen staan al voor heel veel uitdagingen. Als er dan nog heel veel verschillende instanties langskomen, is het echt niet oké. Heel goed dat er aandacht is voor het psychisch welzijn.

Ik blijf ook oproepen om scholen die lokaal groeien en werken, te ondersteunen. We hebben gezien in Ierland dat de scholen worden ondersteund door de samenleving en de samenleving door de scholen.

Mevrouw Krekels heeft het woord.

Minister, ik hoor ook de nuance in uw antwoorden. Dat klinkt goed, het klinkt als een mooi initiatief. Vergeef me mijn lichte argwaan omtrent de uitwerking. Het is een belangrijk gegeven. De intentie zit waarschijnlijk heel goed.

Ik zal dit verder opvolgen. De vragen zullen wat meer federaal gericht moeten worden. Dat komt zeker goed. Ik hoop dat er in de zomermaanden een eerste evaluatie komt, zodat we zicht krijgen op de verdeling van de middelen en of ze voldoende werden benut.