Report meeting Commissie voor Binnenlands Bestuur, Gelijke Kansen en Inburgering

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

Mevrouw Sminate heeft het woord.

Minister, dit is een vraag met een hele andere thematiek. Het is een vraag die ik uiteraard al enkele weken geleden heb ingediend, maar ik ben blij dat het weer van vandaag alleszins past bij de vraag die ik toen heb ingediend.

De aanleiding was een uitspraak van mevrouw Cathy Berx, gouverneur van de provincie Antwerpen. Zij stelde dat de Vlaamse Regering zou moeten nadenken over hogere tarieven voor gezinnen die veel leidingwater verbruiken. Volgens haar zouden mensen die leidingwater gebruiken voor het vullen van een zwembad of een jacuzzi of voor het sproeien van het gazon meer moeten betalen dan andere gebruikers.

Ik vond het eerlijk gezegd vreemd dat de gouverneur dergelijke stellingen innam, dus had ik volgende vragen voor u.

Vindt u het de taak van een provinciegouverneur om beleidsvoorstellen via de media te formuleren?

Hebt u de gouverneur daarover aangesproken? Indien u dat niet gedaan hebt, waarom niet?

Gelden er voor de provinciegouverneurs richtlijnen of afspraken in verband met het lanceren van beleidsvoorstellen via de media?

Minister Somers heeft het woord.

Mevrouw Sminate, bedankt voor uw interessante vraagstelling.

Ik begin met het statuut van de provinciegouverneur. Dat wordt geregeld in het besluit van de Vlaamse Regering (BVR) van 5 maart 2004. Toen was minister-president Bart Somers minister-president. In dat besluit staat dat de gouverneur uiteraard het recht heeft op vrijheid van meningsuiting ten aanzien van de feiten waarvan hij kennis heeft uit hoofde van zijn ambt, net zoals iedere ambtenaar. De gouverneur die in de uitoefening van zijn ambt nalatigheden, misbruiken of misdrijven vaststelt, moet ook de Vlaamse Regering hiervan onmiddellijk op de hoogte stellen.

Daarnaast bepaalt het statuut dat de gouverneur zijn of haar ambt op een loyale en correcte wijze uitoefent onder het gezag van de Vlaamse Regering. Dit houdt in dat de gouverneur zich op een actieve en constructieve wijze inzet voor de realisatie van de opdracht en de doelstellingen van de Vlaamse Regering. De gouverneur handelt overeenkomstig de algemene of bijzondere richtlijnen van de Vlaamse Regering. In de omgang met de Vlaamse Regering, collega's of ondergeschikten en in de contacten met het publiek respecteert de gouverneur de persoonlijke waardigheid.

Dit is wat formeel is geregeld. Nog belangrijker is de specifieke positie die gouverneurs innemen. De gouverneurs staan op het kruispunt tussen de Vlaamse, federale en provinciale overheid. Ze hebben in die zin een bijzondere vertrouwensband met de Vlaamse Regering. Het ambt van gouverneur geniet bovendien heel veel prestige en aanzien bij de bevolking, onder andere door de grote inzet van de gouverneurs in complexe – interbestuurlijke en transversale – dossiers en hun inzet voor hun provincie.

Ik denk dat het prestige de voorbije tijd ook is toegenomen omdat ze ook een heel belangrijke sleutelpositie innemen in crisissituaties, zoals we er de afgelopen jaren twee hebben meegemaakt die we in onze samenleving niet meer hebben gezien sinds de Tweede Wereldoorlog, namelijk de covidcrisis en de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Voor de geloofwaardigheid van hun rol en functie in deze cruciale crisissituaties is het belangrijk dat gouverneurs zich aan hun neutrale rol houden en zich onthouden van partijpolitieke uitspraken en beleidsvoorstellen.

Op het College van Gouverneurs van 12 september 2022 heb ik namens de Vlaamse Regering met alle gouverneurs van gedachten gewisseld over een aantal recente uitspraken in de media. De uitspraken van gouverneur Cathy Berx worden aangehaald in de vraag om uitleg. Maar ook rond het schrappen van de regionale ochtendblokken van Radio 2 hebben een aantal gouverneurs uitspraken gedaan in de media. Denk aan onze gouverneur uit Limburg, Jos Lantmeeters, en ook de West-Vlaamse gouverneur heeft daar een aantal uitspraken over gedaan. Er was in het college consensus over het gegeven dat de gouverneurs in de toekomst extra waakzaam zullen zijn om zich aan hun neutrale rol te houden om geen afbreuk te doen aan de waardigheid van hun ambt.

Ik denk dat de zaak voor mij daarmee ook gesloten is.

Mevrouw Sminate heeft het woord.

Ik ben tevreden met het antwoord. Dat gebeurt ook niet vaak. Maar het was heel duidelijk. U hebt actie ondernomen in dezelfde zin als wat ik zou antwoorden in mijn repliek. Ik denk dat een gouverneur een verbindende rol moet spelen, dat die geen instructies moet geven aan de regering en al zeker niet via de media. Ik begrijp wel vanwaar dat ingegeven is, want dat is iemand die dicht bij de lokale besturen staat en die waarschijnlijk heel veel pijnpunten ziet die door het beleid bijgestuurd kunnen worden. Ik vind het dus een goede zaak – voor alle duidelijkheid – dat die gouverneurs suggesties kunnen doen aan de regering, maar ik denk dat daar andere fora voor zijn dan de media. U hebt dus goed gehandeld, denk ik. Dank u wel.

Minister Somers heeft het woord.

Ik wilde gewoon mevrouw Sminate bedanken.

Ik moet zeggen, mevrouw Sminate, dat de waarnemend voorzitter denkt dat uw positieve ingesteldheid komt door het feit dat hij nu in de voorzittersstoel zit, maar ik hoop dat ik dat mag betwijfelen. (Opmerkingen van Kris Van Dijck. Gelach)

Mevrouw Sminate heeft het woord.

Nu de heer Van Dijck er toch nog bij is, ga ik mij gewoon onthouden van commentaar, denk ik. (Gelach)