Report meeting Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie

De heer D’Haese heeft het woord.

Minister, in Nederland maakt men zich zorgen over de PFAS-lozingen (poly- en perfluoralkylstoffen) van afvalverwerkingsbedrijf Indaver in de Antwerpse haven. De Nederlandse dienst Waterstaat heeft de Vlaamse overheid al verschillende keren aangeschreven. Er komt PFAS uit ons land via de Schelde terecht in Nederland. Daardoor voldoet in Nederland het water van de Schelde niet aan de Europese Kaderrichtlijn Water omdat de waterkwaliteit achteruitgaat. De vervuiling in de Westerschelde is op dit moment zo ernstig dat professor Jacob de Boer aanraadt om er niet meer in te zwemmen – dat zou ik sowieso niet al te veel doen –, maar ook om geen vis te eten uit de Westerschelde. Volgens onderzoeker Chiel Jonker van de Universiteit Utrecht is Indaver een van de hoofdverantwoordelijken voor de PFAS-vervuiling in de Westerschelde. Indaver – u weet wel, het bedrijf van miljardair Fernand Huts – heeft jarenlang gigantische hoeveelheden PFAS geloosd in de Schelde. Voor een heel aantal PFAS-stoffen deed hij dat zonder vergunning. Ik heb hier eerder al gezegd dat ik dat redelijk straf vind.

Indaver is verantwoordelijk voor de afvalverwerking van bedrijven zoals 3M, maar ook Chemours. Maar in plaats van PFAS volledig te verwijderen hebben ze jarenlang kilo’s PFAS geloosd en uitgestoten in lucht, in water en zo verder zonder een vergunning. Pas eind 2021 hebben ze een vergunningsaanvraag ingediend voor 17 PFAS-verbindingen die al jarenlang illegaal naar Nederland stroomden.

De reactie van Indaver in een reportage op de vraag hoe het komt dat het zo lang geduurd heeft om in te grijpen is redelijk hallucinant. Ik weet niet of u het gezien hebt? ‘Wie wist dat het schadelijk was?' ‘De inzichten zijn veranderd.’ ‘Ik denk niet dat we dat wisten dat PFAS giftig is.’ Een gigantisch afvalverwerkingsbedrijf dat het afval verwerkt van twee van de grootste PFAS-bedrijven in onze omgeving dat geen idee heeft of de stoffen die ze aan het lozen zijn al dan niet giftig zijn? Ik heb daar serieuze vragen bij. Ik vraag me af – voor er bij Indaver nog stoffen verwerkt worden waarvan ze niet weten dat ze giftig zijn – of ze ooit al wel eens over asbest gesproken hebben. Kennen ze dat? Weten ze dat dat niet goed is voor de gezondheid? Wordt dat gecontroleerd? Er zijn nog wel een aantal dingen. Ik vind het allemaal redelijk hallucinant.

Indaver is bovendien onvergund perfluorbutaanzuur (PFBA) en andere PFAS blijven lozen tot lang nadat het PFAS-schandaal in Vlaanderen is uitgebroken. Op den duur kun je nog heel moeilijk volhouden dat je niet weet waarover het gaat.

Op 17 november 2021, dan zitten we in volle onderzoekscommissie, meet de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) maar liefst 785 microgram PFBA in een schepmonster. En ook uit de metingen van mei en juni 2022 blijkt dat Indaver nog steeds de milieuwetgeving overtreedt. Ondertussen zouden ze toch op de hoogte moeten zijn dat dit niet de allerbeste zaak is voor de volksgezondheid en het milieu.

Isabelle Larmuseau, een specialist in milieurecht die niet om een pittige uitspraak verlegen zit, noemde de praktijken van Indaver kwalijker dan die van 3M. Toch is er – voor zover ik kan nagaan, minister – bij Indaver nog geen enkele handhaving gebeurd. Volgens mij is er dan ook dringend actie nodig om de volksgezondheid en het milieu te beschermen. Ik heb daar een aantal vragen over. Het zijn er veel, het spijt mij, maar het zal toch moeten.

Hoe reageert u op de brieven van de Nederlandse overheid over de PFAS-vervuiling door Indaver?

In mei en juni 2022 deed de VMM nieuwe metingen in het afvalwater van Indaver. Opnieuw werden er hoge PFBA-waarden teruggevonden van 25 en 37,7 microgram PFBA per liter. Indaver had op dat moment geen vergunning voor het lozen van PFBA. Welke handhavingsmaatregelen zijn er genomen?

In de commissie van 3 mei 2022 hebben we uitgebreid de kwestie van Indaver besproken. U zei toen dat de vergunningsprocedure voor Indaver nog lopende was. Hoever staat dat ondertussen? Welke normen zijn er uiteindelijk toegekend inzake PFAS-lozingen? Hoe zijn deze normen tot stand gekomen?

In de commissie stelde u dat de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) de nodige stappen zou ondernemen om de bodem- en grondwaterverontreiniging bij Indaver in kaart te brengen en indien nodig te saneren. Welke stappen zijn er reeds ondernomen, met welk resultaat?

In de commissie stelde u dat de omgevingsinspectie en Indaver werken aan een actieplan om de verontreinigingsbronnen van PFAS op de site van Indaver in kaart te brengen. Hoe is het gesteld met dit actieplan en wat zijn de resultaten?

In de commissie stelde u dat Indaver de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) heeft aangesproken om tegen de zomer aan depositiemetingen te doen om de bronnen van luchtdepositie van PFAS op de site van Indaver te identificeren. Wat is het resultaat van deze metingen?

In de commissie stelde u dat Indaver gestart is met een bronnenonderzoek om PFAS-stoffen als GenX te identificeren in de afvalstromen omdat ze geen idee hadden waar het vandaan zou komen. Wat is het resultaat van dit bronnenonderzoek?

U stelde dat VITO in opdracht van de Vlaamse overheid werkt aan een analyse van PFAS in rookgasemissies. Bij Indaver werden hiervoor een reeks testmetingen uitgevoerd. Zijn er reeds resultaten beschikbaar van deze testen? Ook in de buurt van Indaver zouden emissiemetingen en metingen in de omgeving worden uitgevoerd zodat de luchtkwaliteit goed kan worden gemonitord. Wat zijn de resultaten van deze metingen?

Tot slot, om even uit de band te springen heb ik nog een vraag over 3M. De VMM publiceerde metingen van 24 mei en 8 juni 2022 bij 3M op het Geoloket water, waarin sterke overschrijdingen van de lozingsnormen werden vastgesteld. Begin september 2022 werden deze metingen opnieuw verwijderd. Kunt u hier toelichting bij geven?

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, ook ik heb een vraag over Indaver. Het Nederlandse reportageprogramma Zembla bracht op 8 september een reportage uit waarbij werd vastgesteld dat Indaver in Antwerpen heel wat PFAS-lozingen doet. Een afvalverwerker zou de oplossing voor afval moeten zijn, maar uit allerhande metingen blijkt dat er bij de afvalverwerker ook een probleem rijst. Daar komt bovenop dat heel wat PFAS-houdend afval wordt verbrand, maar men niet kan meten hoeveel PFAS er nog in de rookgassen terechtkomen en zo worden verspreid over de omgeving.

Al sinds maart 2021, dat is drie maanden voor de Onderzoekscommissie PFAS-PFOS (perfluoroctaansulfonaat) in het leven werd geroepen, stel ik vragen over Indaver en de verwerking van PFAS-afval. Ook toen werd de vraag al gesteld hoeveel PFAS Indaver mogelijk de lucht inblaast. Op die vraag kwam als antwoord dat de uitstoot naar de lucht niet kon worden gemeten. Daarnaast bleek uit dat antwoord dat Indaver dat jaar 15.000 ton fluorhoudend afval uit Nederland had verwerkt in een draaitrommeloven. De meest vervuilende fracties kwamen uit de fabriek van Chemours in Nederland. Dat is eigenlijk zo’n beetje de 3M van Nederland.

Bij recente vragen om te weten hoeveel buitenlands fluorhoudend afval nog door Indaver wordt verwerkt en welke concentraties fluor en PFAS daarin worden gevonden, werd plots geschermd met punt 7 van artikel II.36 van het Bestuursdecreet over bedrijfseconomische gegevens die niet kunnen worden vrijgegeven. Mijn vraag was heel concreet: hoeveel fluorhoudend afval uit het buitenland komt er bij Indaver terecht? In 2021 kon die vraag worden beantwoord, in 2022 niet. Er wordt verwezen naar een economisch belang. Wij kunnen ons eigenlijk niet voorstellen dat het economisch belang wordt geschaad door ons te informeren over hoeveel PFAS-houdend afval uit het buitenland wordt verwerkt door Indaver. In 2021 was dat alleszins geen probleem.

Uit de Zemblareportage blijkt dat experts met grote ogen kijken naar de manier waarop Vlaanderen omgaat met het vergunnen van PFAS-lozingen. Ondertussen voelt Nederland zich verplicht om bezwaar in te dienen tegen Vlaamse vergunningen omdat de Nederlanders veel te veel PFAS in hun waterlopen terugvinden waarvan wordt gedacht dat ze uit Vlaanderen komen. Zo bestaat er een advies van Rijkswaterstaat dat aan Vlaanderen is bezorgd. Zij stellen dat lozingen leiden tot een verboden achteruitgang van de kwaliteit van de Westerschelde, en dus dat het onacceptabel is wat Indaver zou worden toegelaten om te blijven lozen.

Tegelijkertijd heeft de milieuorganisatie Climaxi een schorsing gevraagd van de PFAS-lozingsnormen voor Indaver, want het PFAS-bad is vol. Elke extra lozing maakt de waterkwaliteit slechter. Dat maakt het onmogelijk om tegen 22 december 2027 een goede waterkwaliteit in de Westerschelde te hebben, zoals de kaderrichtlijn Water vraagt, aldus Climaxi.

Minister, hoe reageert u op die uitzending van Zembla?

Hoeveel fluorhoudend afval komt er vanuit het buitenland bij Indaver, en bij uitbreiding bij Vlaamse afvalverwerkers terecht? Hoeveel fluorhoudend afval wordt verbrand? Over welke massa fluor en PFAS gaat het in dezen? Waarom wordt die informatie achtergehouden?

In antwoord op vraag 696 in mei 2022 werden er extra emissiemetingen aangekondigd. Wat is het resultaat daarvan? In hoeverre werd de omgeving belast met PFAS-uitstoot, zeker wat de bewoonde kernen betreft? Is er PFAS-depositie ter hoogte van bijvoorbeeld Stabroek of Kapellen? Een bepaling van waar de hoogste immissieconcentraties en bepalingen in depositie en fijn stof zouden worden verwacht, zou deze zomer door VITO zijn afgerond. Wat zijn de resultaten daarvan?

Indaver was ook verplicht om een actieplan op te stellen, antwoordde u. Welke concrete metingen/overtredingen gaven aanleiding om dit actieplan op te stellen, en welk concreet resultaat moet het actieplan opleveren?

Tegen 1 september moest Indaver een actieplan voorleggen dat zou kunnen aantonen dat de gedetecteerde PFAS-uitstoot aanvaardbaar is voor de omgeving. Werd dat actieplan ondertussen ingediend en beoordeeld? Hoe definieert u ‘aanvaardbaar’? Aangezien het gaat over een persistente en toxische stofgroep, is uitstoot van PFAS aanvaardbaar of niet? Waarom legt Vlaanderen geen lozingsstop op in dezen?

Het grondwater moest door Indaver ten laatste tegen 15 september op PFAS zijn onderzocht. Wat zijn de resultaten daarvan?

Ten slotte, hoe reageert Vlaanderen op het advies van Rijkswaterstaat? Welke acties zullen er op basis daarvan worden genomen? Vreest u geen juridische procedures van Nederland?

Minister Demir heeft het woord.

Collega’s, voorafgaand wil ik het volgende meegeven. Het is niet onze bedoeling om de haven te sluiten. Ik denk dat jullie dat wel weten. Misschien is dat wel jullie bedoeling. Wat we wel doen, is een gewijzigd beleid voeren en inbreken op een aantal vergunningen. We hebben dat gedaan bij een tiental vergunningen. We verplichten de bedrijven ook om een lozingsnorm aan te brengen. Als ik echter de vraagstelling van sommige collega’s hier hoor, dan denk ik dat het de bedoeling is dat die bedrijven gewoon dichtgaan en dat we met deze energiecrisis binnenkort duizenden mensen meer werkloos maken. Goed, ik onthoud dat. Ik probeer altijd een gezond evenwicht te vinden, ook in dit dossier van Indaver.

Ik heb ook contact gehad met de Nederlandse minister. Zij verwezen ook naar het advies van Rijkswaterstaat. Dat advies was, zoals de interne adviezen, dat de aangevraagde lozing onverenigbaar was met de beoogde waterkwaliteit in de Westerschelde, en ook om de aangevraagde lozing niet zonder meer te vergunnen. Dat is dan ook de reden dat de individuele PFAS-stoffen elk vergund zijn tot maximaal 0,1 microgram per liter, zijnde de huidige rapportagegrens. Er werd dus de laagst mogelijke concentratie opgelegd. Aangezien er een aanscherping is gebeurd van de totale vracht van PFAS, is er in het kader van de naleving van de Europese kaderrichtlijn Water op deze manier alvast geen achteruitgang van de toestand vastgesteld, integendeel. Het bedrijf wordt daarmee ook gedwongen om technieken in te zetten die verder gaan dan de best beschikbare. Dat is ook de reden dat in deze vergunning ook de verplichting is opgenomen om verder onderzoek te doen om na deze periode de vergunde vrachten voor PFAS nog verder te reduceren.

Ter info, ik heb ook gezegd aan de Nederlandse minister dat het allemaal goed en wel is, maar dat ze dan ook maar moeten stoppen met hun stoffen naar Indaver te brengen. Van twee dingen één. Ik krijg het wel een beetje op mijn heupen van de brieven die ik daarover krijg. Dat ze hun probleem maar zelf oplossen in Nederland. En toen was het stil.

Dan de volgende vraag. De afdeling Handhaving had, naar aanleiding van analyseresultaten van een afvalwaterstaal dat de toezichthouder in augustus 2021 had genomen, de exploitant aangemaand om de aanvoer van PFBA-houdende (perfluorbutaanzuur) afvalstoffen stop te zetten. Ten gevolge van die aanmaning ondernam Indaver de nodige saneringsmaatregelen, die van nabij door de afdeling Handhaving werden opgevolgd. In mei en juni 2022 waren deze maatregelen ook grotendeels geïmplementeerd. Intussen voldoet Indaver op basis van de analyseresultaten aan de aangescherpte lozingsnormen.

Collega D’Haese, we waren er zelf niet van op de hoogte dat de VMM blijkbaar iets had geplaatst en dat daarna opnieuw van de website had gehaald. Naar aanleiding van uw vraag hebben we dat dus nagevraagd. Zij zeggen dat ze zelf een jammerlijke fout hebben gemaakt. Er is toen blijkbaar gemeten op het influent van de regenwaterrecuperatie, in plaats van op het effluent. Die resultaten gaven natuurlijk geen correct beeld van het effluent. Dat betekende dan ook geen overschrijding van de lozingsnormen. Helaas hebben ze zelf die jammerlijke fout gemaakt, hebben ze dat toen ook gezien en dat eraf gehaald.

Dan waren er de vragen rond de vergunningen. Ik heb op 18 juni 2022 de vergunning verleend aan Indaver waarbij negentien individuele PFAS werden vergund voor 0,1 microgram per liter gedurende een beperkte periode van een jaar. Dat is strenger dan wat oorspronkelijk door Indaver werd aangevraagd. Dit is de rapportagegrens, en dus ook de laagst mogelijke norm die in een vergunning kan worden opgelegd. Zoals u weet, was Indaver daar ook niet zo tevreden over. Ze zijn dan ook naar de rechtbank gegaan, maar de rechtbank heeft ons toch gelijk gegeven.

Voor PFOS en derivaten is er een indelingscriterium in titel II van het Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning (VLAREM) vastgelegd. Deze werd in deze bijlage ook vastgelegd op de rapportagegrens. De rapportagegrens bedroeg op het ogenblik van de adviezen 0,1 microgram per liter. De lozing van PFAS moet bijgevolg steeds worden vermeden of tot een absoluut minimum beperkt. De streefwaarde is hierbij het indelingscriterium van 0,1 microgram per liter. Als bijzondere lozingsnorm werd bijgevolg voor PFOS 0,1 microgram per liter opgelegd tot twaalf maanden na de vergunningsverlening. Voor de overige PFAS is tevens de bijzondere norm 0,1 microgram per liter opgelegd tot twaalf maanden na de vergunningsverlening. Beneden deze concentratie van 0,1 microgram per liter is er geen meetzekerheid en juridisch gezien ook geen vergunningsplicht. Er werd dan ook de laagst mogelijke concentratie opgelegd. Verder werd in de vergunning ook nogmaals verduidelijkt dat andere niet vergunde gevaarlijke stoffen niet aanwezig mogen zijn in concentraties boven de rapportagegrens.

In het kader van de nazorg van de gesaneerde stortplaats heeft Indaver een bodemsaneringsdeskundige de opdracht gegeven om het grondwater ook op PFAS te controleren. Op meerdere plaatsen op de site Hooge Maey werden verhoogde concentraties vastgesteld. De juiste oorzaak van de verhoogde concentraties in het grondwater is nog niet duidelijk en wordt nu verder onderzocht. Gelet op de vastgestelde verhoogde concentraties aan PFAS in het grondwater maant de OVAM Indaver aan om voor deze verontreiniging met PFAS al een bodemonderzoek uit te voeren. De OVAM voert op regelmatige tijdstippen ook monitoringsgesprekken met Indaver om uiterlijk tegen eind dit jaar een afgewerkt bodemonderzoek te hebben.

Ook de afdeling Handhaving heeft in 2022 op eigen initiatief 45 stalen genomen van het grondwater op en nabij de site van Indaver. In een aantal stalen werden hoge waarden voor PFAS vastgesteld. Deze waarden werden gedeeld met de betrokken administraties. De afdeling Handhaving zal in afstemming met de betrokken administraties dan ook verdere stappen ondernemen.

Omtrent de lozing van afvalwater zijn ondertussen de nodige stappen gezet opdat het afvalwater geen PFAS meer zou bevatten in concentraties die hoger liggen dan de detectielimiet. Het actieplan dat de afdeling Handhaving van Indaver heeft ontvangen met betrekking tot PFAS in het grondwater, is in uitvoering. In dat actieplan spelen we kort op de bal. Indaver moet elke week aan Handhaving rapporteren welke stromen met PFAS het accepteert op zijn site. Ze moeten ook een volledige modellering van de grondwaterstromen maken. Daarvoor is de aanbesteding al gedaan. Samen met de OVAM wordt de PFAS-belasting op de bodem in kaart gebracht. Een constante analyse van peilputten is ook opgenomen in dit plan.

De omgevingsmetingen zijn, zoals gepland, uitgevoerd door VITO. Een rapportering ter zake wordt door Indaver tegen uiterlijk begin oktober 2022 opgeleverd.

Indaver heeft voor het bronnenonderzoek stalen laten nemen van diverse afvalstoffen. Deze stalen werden ter analyse naar diverse laboratoria gestuurd. Het is nog even wachten op de resultaten.

In december 2021 en februari, maart en mei 2022 werden ook metingen op de afgassen uitgevoerd. In juli 2022 is daarover ook een rapport opgesteld door VITO met een bespreking van de resultaten. VITO heeft aan de hand van deze meetresultaten ook een luchtmodellering uitgevoerd, waaruit blijkt dat de toetsingswaarden voor PFAS in de lucht niet worden overschreden. De resultaten van de omgevingsmetingen die in oktober worden verwacht, kunnen deze stelling verder valideren. Er zal op basis van de emissie- en depositiemetingen ook moeten worden nagegaan of de uitstoot niet zorgt voor onaanvaardbare aanrijking van PFAS in de omgeving van bodem en grondwater. Verder blijkt ook uit de metingen dat de PFAS-concentraties in de afgassen hoger liggen na de natte gaswassing dan ervoor. Dat lijkt erop te wijzen dat er PFAS aanwezig zijn in de grondstoffen die worden gebruikt in de gaswassing. Het gebruik van grondwater werd reeds in februari van dit jaar gestopt. Ook andere grondstoffen zijn een mogelijke bron. Ook contaminatie tijdens de staalname is niet uit te sluiten. Er wordt verder onderzoek gevoerd naar de oorsprong van deze PFAS in de gaswassingsstap.

Ik heb al geantwoord op de vraag waarom resultaten die op de site werden gezet, er dan opnieuw zijn afgehaald.

Hoe reageer ik op de uitzending van Zembla? Zoals ik eerder zei, PFAS in het milieu moeten worden geminimaliseerd en uitgefaseerd om het ontstaan van PFAS-verontreiniging te kunnen stoppen. Indaver is echter geen producent van PFAS, maar wel een verwerker van PFAS-houdend afval dat door anderen, zoals het Nederlandse Chemours, zoals daarstraks gezegd, werd geproduceerd. Indaver vervult wel een essentiële rol in het verwijderen van PFAS en andere zorgwekkende stoffen uit de materialenkringloop. Op 14 september heeft Karl Vrancken ook de berichtgeving van Zembla gecorrigeerd. Anders dan de reportage stelt, handhaaft de omgevingsinspectie wel degelijk de recente verstrenging van de lozingsnormen. Dat was incorrect meegegeven door Zembla. Sinds 18 juni 2022 heeft de afdeling Handhaving ook tweewekelijkse analyseresultaten beoordeeld. Het was wel belangrijk om dat ook mee te geven, denk ik.

De afdeling Handhaving heeft Indaver vorig jaar ook aangemaand om wekelijks de aangevoerde PFAS-houdende afvalstoffen op de site in Antwerpen te rapporteren. De OVAM publiceert op haar website een overzicht met alle goedgekeurde kennisgevingen voor de in- of uitvoer van afvalstoffen. Er is dus geen sprake van het angstvallig achterhouden van informatie of wat dan ook. De totale hoeveelheid fluorhoudend afval verwerkt in de draaitrommeloven was in totaal 16.758 ton sinds medio november 2021. Hiervan kwam ongeveer de helft uit België, dus niet alleen Vlaanderen, en de andere helft uit het buitenland.

De heer D’Haese heeft het woord.

Minister, ik begrijp uw uithaal van het begin niet helemaal. Ik heb acht precieze vragen gesteld over de opvolging van zaken die u in de vorige commissie hebt gezegd. Ik heb nergens gezegd dat er bedrijven of havens gesloten moeten worden, wel integendeel. Ik vraag alleen dat een afvalverwerker correct werkt, en u blijkbaar ook. En blijkbaar is dat zelfs mogelijk. Ik begrijp dus niet goed waarom u hier het conflict zoekt. Dat lijkt me in elk geval niet nodig.

In mei en juni werden de maatregelen bij Indaver geïmplementeerd, zei u. In mei en juni zijn er wel nog hoge lozingen gemeten, maar ik begrijp dat het water in orde is, dus ik ben bijzonder blij dat die onder de detectielimiet geraakt zijn. Maar voor de rest hoor ik toch dat er nog redelijk veel onderzoek nodig is naar de verontreiniging die al gebeurd is.

Het is niet onbelangrijk om te weten dat er niet zo ver heel wat mensen wonen. Stabroek en zo liggen niet zo ver van Indaver. Als het grondwater vervuild is, als we niet zeker zijn dat er in die stoffen, waar de rookgassen vandaan komen, geen PFAS zit, dan blijf ik daar toch redelijk ongerust over, en hoop ik dat we daar snel duidelijkheid over kunnen krijgen.

Ik blijf het toch bijzonder vinden, minister, en dat is nu retrospectief, dat dat bedrijf zolang onvergund heeft kunnen lozen, en dat u … Bij 3M treedt u zeer fors op. Dat wordt zelfs gesloten. Ik sluit geen bedrijven, u doet het. En bij Indaver passeert dat zomaar. Ze hebben nu wel een aanpassing gedaan. Ze hebben hun waterzuivering aangepast. (Opmerkingen van minister Zuhal Demir)

Ja, dat is heel goed. Ik heb u daar daarnet al bloemetjes voor toegeworpen. Twee keer is te veel van het goede, vind ik zelf. Ik vraag me af waarom daar voor de rest geen handhaving op gebeurt. Waar zijn de pv’s? Waar zijn de boetes die ze hebben gekregen omdat ze het water van de Schelde jarenlang illegaal hebben vervuild?

Heel kort nog over die meting van 3M. Dat is een speciale fout, maar je hebt uiteraard niets aan die meting. Ik blijf het toch bizar vinden, minister, dat die meting twee maanden online heeft gestaan, zonder dat iemand ingrijpt. Ik zou denken dat als er bij 3M hoge waarden worden gemeten, er onmiddellijk een luide alarmbel afgaat op alle mogelijke instanties. Dan moet men daar snel iets mee doen. Maar blijkbaar heeft dat twee maanden online gestaan, heeft dat in databanken gezeten, en dan heeft men doorgekregen dat dat verkeerd was. Dat kan, geen probleem. Maar hoe komt het dat dat twee maanden blijft liggen? Dat vind ik toch wel heel bizar. Ik dacht dat daar iets korter op gezeten zou worden.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, ik onthoud uit uw antwoord dat we begin of half oktober zullen weten hoe het echt zit met de uitstoot van PFAS uit de schouw van Indaver. Ik denk dat dat een heel belangrijk onderzoek zal zijn, een belangrijk gegeven, ook in het licht van de contaminatie van de omgeving.

Wat me in heel deze case al van in het begin intrigeert, en u hebt er daarnet op gealludeerd, is dat heel veel van het te verbranden afval uit Nederland komt. De cijfers in 2021 waren 15.000 ton Nederlands afval. Dat was vier vijfde van wat er in Indaver aan PFAS verwerkt werd. Ik vraag die cijfers in 2022 op, en ik krijg die niet. U somt die nu op, en u zegt 16.000 ton, dus dat is al meer dan vorig jaar. En nu is de verhouding de helft Nederland en de helft België. (Opmerkingen van minister Zuhal Demir)

Ja pardon, nog meer: de helft buitenland en de helft België. Ik zou wel eens willen weten wat het aandeel van Nederland daarin is, en waarom we die cijfers niet kunnen krijgen. Waarom hecht ik daar zoveel belang aan? Dat is natuurlijk zeer belangrijk – en we hebben dat in de onderzoekscommissie ook gehoord – als we willen gaan naar een massabalans. Om te weten wat er buiten wegvliegt, moeten we ook weten wat er binnenkomt.

Mij interesseert heel hard wat er nu wel van Nederland komt, waarom wij de gegevens nu plots niet kunnen krijgen, en hoe het komt dat de hoeveelheid te verbranden PFAS uit Nederland plotsklaps daalt. Of de hoeveelheid uit het buitenland, maar ik veronderstel uit Nederland. In de vorige gegevens was bijna alle aanstroom van PFAS uit Nederland afkomstig. Dus dat zal hier niet zo veel verschillen. Hoe komt het dat de PFAS-verbranding uit Vlaanderen stijgt? Is dat allemaal ten gevolge van de saneringsprojecten die zijn opgelegd, of wat is daar de reden van? En natuurlijk: wat vliegt daarvan nog in de lucht? Maar dat zullen we dus in oktober weten.

Dus, minister: ik wil graag nog meer details horen over die aanvoer en over waarom we die gegevens niet kunnen krijgen. (Opmerkingen van minister Zuhal Demir)

Er is mij geantwoord, minister, dat ik de gegevens niet kan krijgen door de economische gegevens en privacyredenen.

Ik zal u die bezorgen, dan kunt u die openklikken.

Ik zal die grondig bestuderen, en dan zien welke verklaring we daar kunnen aan geven.

Minister Demir heeft het woord.

Misschien moet ik eerst even op het verschil tussen 3M en Indaver ingaan, want ik denk dat de heer D’Haese een insinuatie wil maken waarvan ik niet houd. Ik denk dat ik voor iedereen even streng ben. Wat 3M betreft: zij hebben ons nooit de werkelijke emissies willen geven, en dan denk ik dat het logisch is dat je bepaalde processen stillegt tot je een zicht hebt op wat die emissies zijn.

Indaver heeft zich wel continu aangepast aan de regelgeving die we hebben opgelegd. Er is ook handhaving, dus ik vind dit niet correct. U moet heel correct blijven, collega D’Haese. Er is handhaving, zelfs wekelijks, maandelijks, en pv’s worden natuurlijk opgemaakt waar dat nodig is. Maar als Indaver zich aanpast aan de regelgeving, en als er geen reden is om een pv op te stellen, dan denk ik niet dat het de bedoeling is om een pv op te maken. Dat was het verschil met 3M.

We hebben emissies bijgesteld, niet alleen bij Indaver, maar bij heel wat bedrijven. Indaver is inderdaad in beroep gegaan, andere niet. Ik denk dat heel veel bedrijven zich in orde willen stellen met de nieuwe normeringen, met de nieuwe inzichten die we continu verwerven. Dat is ook een proces. Daar waar het nodig is, zullen we die processen ook uitvoeren.

Wekelijks krijgt onze dienst Handhaving de resultaten van Indaver. Dat wil ik ook meegeven. Ik denk dat we dat wel correct opvolgen. Wat de tonnages betreft: ik weet niet waar u me van wilt verdenken, mevrouw Schauvliege, zoals uw andere collega, maar blijkbaar is dat wel online te vinden. We zullen u de link overmaken.

Waarom het twee maanden moet duren voor de VMM een fout verwijdert? Ja, dat is een fout. Ik zal ze vandaag een vlammende mail sturen. Ik zal ze zeggen dat collega D’Haese vindt dat dat niet kan. Ze hadden dat zelf blijkbaar niet door. Het was omdat er kritische vragen kwamen van burgers dat ze zijn beginnen na te denken over wat er daar gebeurde.

Dat is toch een probleem.

Ja, inderdaad. Ik vind dat ook niet mooi. Dat is problematisch. Vandaar dat ik ook een mail zal sturen dat dat niet voor herhaling vatbaar is. Als de overheid iets op een website zet, dan vind ik dat ze dat eerst tien keer moeten dubbelchecken. Maar je komt van alles tegen, tegenwoordig. Ik zal hen daarop attenderen.

De heer D’Haese heeft het woord.

Minister, opnieuw: ik ben blij dat de normeringen naar beneden zijn bijgesteld. Ik ben blij dat ze gerespecteerd worden. Maar ik snap niet wat u bedoelt als u zegt dat Indaver zich continu aan de regelgeving heeft aangepast. Ze hebben jarenlang onvergund geloosd. Dat er geen enkele reden zou zijn om een pv op te stellen is toch bizar. Een burger die wildplast op de Gentse Feesten krijgt 120 euro boete, maar als je de Schelde historisch vervuilt met PFAS, dan zitten we eens samen om te bekijken hoe dat beter kan. Ik vind dat toch een bizarre manier van aanpakken.

Rond 3M mag u van mij gerust een mail sturen. Het probleem is niet zozeer dat er verkeerde data online stonden. Dat is ook niet alles. Maar hoe komt het dat er van 3M twee maanden lang data circuleren die boven de vergunde uitstoot liggen, en dat er niet wordt ingegrepen? Dat is mijn grootste probleem. Niet dat die data daar twee maanden verkeerd staan, maar dat ze daar twee maanden staan, en dat blijkbaar niemand doorheeft dat 3M de normen overschreed. Het was deze keer gelukkig niet waar, maar als het wel waar was, was 3M weer illegaal aan het lozen. Dat is wat ik toch wel bijzonder vind, na dat hele debacle.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, ik denk dat de hele PFOS/PFAS-commotie en -commissie ons geleerd heeft dat we heel voorzichtig moeten handelen, dat we de problematiek heel nauwgezet moeten opvolgen, want het PFAS-bad is vol. Ik denk dat het belangrijk is – zeker ook naar Indaver toe – dat we dat heel nauwgezet opvolgen, dat we dat blijven monitoren, want het gaat hier tenslotte om gevaarlijke, onafbreekbare stoffen. Zodra ze in de omgeving zijn geloosd, zijn ze er niet meer uit te halen. We zullen het dus op de agenda blijven zetten, om ervoor te zorgen dat daar de nodige aandacht aan besteed blijft worden.