Report meeting Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken

Mevrouw Brouwers heeft het woord.

Voorzitter, minister, collega's, u herinnert zich de conceptnota van CD&V van de zomer van 2020, bij het begin van de pandemie, over het openbaar vervoer tijdens pandemieën en de uitlopers ervan. We hadden daarover een interessante bespreking. Het werd meteen duidelijk dat voor het idee om met een reserveringssysteem te werken op tram en bus weinig of geen enthousiasme was.

Een van de voorstellen was de aanpassing van de tarieven en abonnementsformules aan de nieuwe manier van werken. Er wordt veel meer thuisgewerkt, en daar was iedereen het over eens. De Lijn moet daar meer werk van gaan maken. Er werd toen al geopperd dat het gedeeltelijke thuiswerk ook na de pandemie ingeburgerd zou blijven. Dat klopt ook. Heel wat bedrijven en overheden laten hun medewerkers toe om twee, drie of meer dagen per week thuis te werken. De Lijn komt hieraan nu tegemoet – ik zou zeggen ‘eindelijk’ – met de invoering van de vijftigrittenkaart.

Sinds eind april kan de reiziger een vijftigrittenkaart aankopen. De Lijn mikt hiermee op reizigers die twee tot drie keer per week de bus of tram gebruiken van en naar het werk. Het is dus vooral een nieuw aanbod voor mensen die deeltijds thuiswerken sinds de coronacrisis.

Op deze kaart staan vijftig ritten, dat spreekt voor zich. Per rit kan je zestig minuten onbeperkt overstappen op alle bussen en trams – behalve de Limburgse snellijnen –, en daarna je rit nog uitrijden. De kaart kost 75 euro en is drie maanden geldig na aankoop. De vijftigrittenkaart staat op een niet-herlaadbare elektronische kaart. Indien men over een smartphone beschikt, kan men gebruikmaken van een digitale vijftigrittenkaart.

We zitten ook nog met de mondmaskerplicht op het openbaar vervoer; dat geldt nog steeds. Zelfs als volgende week wordt beslist dat het niet meer hoeft, vermoed ik dat meer kwetsbare mensen – in het griepseizoen en dergelijke – het wel nog zullen dragen. Tijdens de plenaire zitting van vorige week – ik was verwonderd – antwoordde u, minister, op de actuele vraag – maar dat is altijd in een kort tijdsbestek – van collega Maertens over het afschaffen van de mondmaskerplicht, dat het plaatsen van CO2-meters weinig zinvol is omdat de chauffeur van een bus met slechte lucht die een ‘red alert’ krijgt, niet zomaar reizigers uit de bus kan zetten of kan weigeren reizigers mee te nemen bij de volgende halte.

Ik kon daar toen niet meer op repliceren, vandaar deze vraag. Ik dacht dat bij slechte lucht de chauffeur de reizigers – zeker deze met een zwakke gezondheid – hiervan op de hoogte kon brengen, zodat wie wil een mondmasker kan opzetten. Tevens zouden de gegevens van de luchtkwaliteit gemonitord kunnen worden, en bij herhaaldelijk overschrijden van de luchtkwaliteit, bijvoorbeeld op een drukke lijn of in bepaalde bussen, zouden er versterkingsritten kunnen worden ingelegd.

Minister, waarom is het niet mogelijk om de vijftigrittenkaart of andere meerrittenkaarten op de MOBIB-kaart te plaatsen? Wordt daar niet aan gedacht?

Waarom werd er gekozen voor een vervaltermijn van drie maanden? Drie maanden is immers vrij kort. Wat vindt u van de mogelijkheid om de vijftigrittenkaart te verlengen of te pauzeren in vakantieperiodes? Wie plots een maand niet hoeft te werken, hoe moet die daar dan mee omgaan?

Werkt De Lijn nog aan andere flexibele formules, zowel tickets als abonnementen?

Welke lessen trekt De Lijn uit de coronapandemie naar de toekomst? Ik kreeg net een advies van de zorg, van professoren, voor een betere voorbereiding op een volgende pandemie. Eigenlijk zou elke getroffen sector dat op een of andere manier moeten doen, niet alleen de ziekenhuizen maar ook het openbaar vervoer. Heeft De Lijn een draaiboek klaar voor toekomstige pandemieën?

Is De Lijn klaar voor een eventuele heropflakkering van de pandemie in de herfst? Welke concrete maatregelen heeft De Lijn klaarstaan?

Zult u alsnog overwegen om op de slecht geventileerde en/of drukbezette bussen een CO2-meter te plaatsen zodat reizigers de nodige maatregelen kunnen nemen bij een rood alarm? Bent u bereid om de luchtkwaliteit van de bussen te monitoren en bij herhaaldelijk slechte luchtkwaliteit op bepaalde lijnen de nodige maatregelen te nemen, zoals het inlassen van versterkingsritten? Ook in het griepseizoen kan daar misschien aan gedacht worden.

Minister Peeters heeft het woord.

Dank u, mevrouw Brouwers, voor uw vragen rond de flexibele vervoerbewijzen. De Lijn heeft de keuze gemaakt om de vijftigrittenkaart niet op de MOBIB-kaart aan te bieden vanwege twee specifieke eigenschappen van de MOBIB-kaart. De aanmaakkosten voor de MOBIB-kaart bedragen 5 euro. Voor wie slechts af en toe reist, is dit toch een drempel. Daarom wordt de MOBIB-kaart door De Lijn gebruikt als drager voor abonnementen en niet voor occasionele of flexibelere vervoerbewijzen, zoals de vijftigrittenkaart. Daarnaast moeten we ook zeggen dat de MOBIB-kaart een persoonlijke drager is. Als reiziger kun je de vervoerbewijzen op de MOBIB-kaart niet voor medereizigers gebruiken. Dat is wel de bedoeling in het verhaal van de vijftigrittenkaart.

Tot voor de lancering van de promotionele vijftigrittenkaart was de tienrittenkaart de goedkoopste formule van De Lijn. Met de tienrittenkaart kost een rit 1,70 euro. Met deze vijftigrittenkaart kost een rit 1,50 euro. Het is dus een promotionele vijftigrittenkaart. Men wil daarmee reizigers die frequent met De Lijn reizen, een promotioneel tarief bieden dat lager is dan de tienrittenkaart.

Pauzeren is niet voorzien. Het opzet is eigenlijk om, ook in het kader van telewerk en dergelijke, een flexibel vervoerbewijs aan te bieden aan iemand die gemiddeld twee keer per week de bus of de tram gebruikt. Dit is daarvoor het goedkoopste tarief. Het is goedkoper dan een tienbeurtenkaart en men kan dit gedurende drie maanden gebruiken om dan eventueel een nieuwe kaart te kopen. Daarom is er niet voorzien in pauzeren of verlengen, naar analogie met de tienrittenkaart.

Werken we nog met andere flexibele formules bij De Lijn? Op dit ogenblik gaat De Lijn eerst de reacties afwachten van dit promotiepakket. Dan zal men gaan kijken of het al dan niet door de reiziger wordt gesmaakt. Op basis daarvan gaat men andere elementen daarop enten of kunnen er bijsturingen gebeuren. Dat wordt nog verder geëvalueerd.

De Lijn heeft de afgelopen twee jaar tijdens de coronapandemie heel wat geleerd. Dat geldt niet alleen voor De Lijn, maar ook voor ons allemaal. We hebben moeten leren omgaan met een pandemie als dusdanig. Uiteraard zijn alle beslissingen en alle acties nauwkeurig bijgehouden. Men kan daar te allen tijde op terugvallen. We weten natuurlijk ook dat de éne crisis de andere niet is. Elke crisis vraagt een eigen aanpak. Maar men heeft alles alleszins goed in kaart gebracht en men kan er altijd naar teruggrijpen.

Laat ons in de eerste plaats hopen dat er geen heropflakkering komt. Een aantal maatregelen zijn vandaag nog actueel. De reinigingsmaatregelen voor de medewerkers, plastic schermen tussen chauffeurs en reizigers, het verplicht opstappen in het midden of achteraan en de mondmaskerplicht zijn nog van kracht. Die maatregelen kunnen snel teruggeschroefd worden, zodra het Overlegcomité daaromtrent een beslissing neemt. Maar het zijn ook maatregelen die weer even snel opnieuw kunnen worden ingevoerd.

Wat de CO2-meters en andere maatregelen betreft staat veilig openbaar vervoer altijd voorop. Daarom blijft De Lijn ook inzetten op ventilatie en monitort ze de situatie continu. CO2-meters zijn een minder goed idee, want wat als die in het rood staan? Moeten we dan vragen aan mensen om af te stappen? Moeten we aan een volgende halte de mensen in de kou laten staan? Dat is een moeilijke zaak. Dat kan men goed gebruiken in klaslokalen, maar bij het openbaar vervoer is dat minder aangewezen. Daarom leggen we volop de focus op de ventilatie.

De versterkingsritten hebben hun nut zeker bewezen, maar op dit ogenblik is de autocarsector weer volop actief. Zij maken weer heel veel uitstappen met het verenigingsleven, met scholen en andere. Er is op dit ogenblik niet echt een neiging om daar verder op in te zetten.

Mevrouw Brouwers heeft het woord.

Bedankt, minister, voor de verschillende antwoorden. Ik moet zeggen dat ik de meeste antwoorden ook wel begrijp, zoals het laatste: de autocarsector is weer volop in beweging. Dat is dus zeker een logisch argument.  

Maar ik wil toch nog eventjes terugkomen op die MOBIB-kaart. Er bestaat een MOBIB-kaart die persoonlijk is. Maar er is ook de MOBIB Basic, die niet persoonlijk is, waar je allerlei ritten op kunt zetten. Bij de MIVB is dat toch zo. Ik weet niet of dat bij De Lijn ook wordt gebruikt.

Ik vind toch – u zult dat als liberaal zeker begrijpen – dat we de klant daar een beetje in zouden moeten kunnen laten kiezen. U zegt dat de aanmaak van de kaart 5 euro kost. Dat is natuurlijk veel als je maar heel weinig de bus neemt en maar eens één rit doet. Dan is 5 euro in verhouding heel veel. Maar voor iemand die overweegt om een kaart te kopen van 75 euro zal die eenmalige kost van 5 euro niet zo verschrikkelijk doorwegen, omdat hij de kaart de volgende maanden – ze is maar drie maanden geldig – ook nog kan gebruiken. Op een jaar gaat dat toch over een aanzienlijk bedrag. Ik vind dat dus niet echt een reden en zou toch willen vragen dat De Lijn daar eens over nadenkt, om dat ook op die MOBIB-kaart te kunnen laten plaatsen.

Langs de andere kant is het wel goed dat u ook eens goed duidelijk maakt dat het op zich goedkoper is dan de reeds goed ingeburgerde tienrittenkaart. Ik had dat zo nog niet begrepen, maar ik vind het wel belangrijk dat de mensen dat ook weten. Diegenen die de bus twee keer per week – heen en terug – gebruiken, doen er dus eigenlijk al hun voordeel mee als ze het nieuwe systeem gebruiken. Ik hoop eigenlijk dat De Lijn daar ook nog wat communicatie rond voert. Ik heb er eerlijk gezegd zelf nog niks van gezien. (Opmerkingen van de voorzitter)

U hebt een brief gekregen! Maar dat is nog lekker ouderwets, een brief. (Gelach)

Nee, maar ik dacht: ik ga hier misschien op mijn sociale media wel eens reclame krijgen voor het nieuwe systeem, maar dat zal allicht nog komen. Ik weet niet of u daar iets meer over kunt vertellen.

Wat betreft de CO2-meter: ik snap dat je moeilijk kunt zeggen dat de mensen niet meer op de bus mogen als de CO2-meter in het rood staat. Maar er zijn toch nog wel wat oudere mensen ook die de bus veel gebruiken, om eens naar de markt te gaan enzovoort. Misschien willen ze in bepaalde seizoenen toch wel weten – het hoeft zelfs geen pandemie te zijn, maar in het griepseizoen – dat er misschien toch wat te veel slechte lucht in de bus is. Het gewoon weten en je masker even kunnen opzetten, volstaat misschien al. Aan de andere kant begrijp ik ook wel dat het op dit moment misschien niet nodig is om nu de investering te doen om op alle bussen CO2-meters te plaatsen. Maar voor de toekomst moet dat toch eens echt goed bekeken worden.

U zegt: ‘We zetten in op ventilatie.’ Ja, maar het punt was dat een bekende viroloog vorige week nog zei dat niet alle bussen even goed geventileerd waren. Ik kan dat niet checken. Als u zegt dat De Lijn in al haar bussen inzet op ventilatie, dan gaan wij daarvan uit.

Maar ik zou toch graag hebben dat het punt van de MOBIB-kaart nog eens nader bekeken wordt.

De heer Verheyden heeft het woord.

Minister, ik wou nog even terugkomen op die ventilatie. Ik moet zeggen dat het ergens toch wel frappant is om te moeten vernemen dat er nog altijd bussen worden ingezet die niet goed kunnen ventileren, terwijl we hier in het parlement toch ook allerlei hoorzittingen en dergelijke rond die ventilatie gehad hebben en er aanbevelingen geweest zijn. Ik vind het onbegrijpelijk dat een maatschappij zoals De Lijn toch een aantal bussen inzet waar die ventilatie niet optimaal is.

Mijn vraag is dan ook: hebt u enig idee hoeveel van die bussen er niet optimaal kunnen ventileren? Binnen welke termijn zullen die dan aangepast worden? Want laat ons eerlijk zijn: we zitten nu in de zomer, maar binnen enkele maanden, wanneer de weersomstandigheden minder goed worden, vrees ik dat het misschien wel mogelijk is dat dat coronavirus opnieuw de kop opsteekt en dat we opnieuw met dezelfde problematiek zitten. Ik heb nu ook gelezen dat de Waalse tegenhanger van De Lijn er voorstander van is om de mondmaskerplicht af te schaffen. Dus dat zal waarschijnlijk ook bij De Lijn gebeuren. Maar dan moet je wel goed geventileerde bussen hebben.

Mijn vraag is dus: is er een actieplan? Hoe zal men dat aanpakken voor de komende winter en herfst?

De heer Bex heeft het woord.

Ik vind het wat bizar om te zeggen: we weten dat als er op bepaalde bussen een overschrijding van de norm met een CO2-meter zou zijn, dat we daar geen goede oplossing voor hebben. We laten de mensen dus maar in de bus zitten en we doen alsof er niks aan de hand is. Dat doen we eigenlijk als we er geen CO2-meters in plaatsen. Het lijkt me toch logisch om dat te monitoren, zeker op de bussen waar het ventilatiesysteem niet goed is. Er bestaan toch oplossingen. Bij je thuis zet je even het raam open en op zeer korte tijd is de ruimte geventileerd. Dat geldt toch ook voor een bus. Als de deuren bij een halte misschien enkele tientallen seconden zouden openstaan, kan men gezonde lucht in de bus krijgen. Zeker een bus die regelmatig stopt, maakt dat toch perfect mogelijk. Ik snap niet goed waarom men dat niet doet. Het lijkt me beter dat we ons voorbereiden op zo’n nieuwe golf en dat we op dat moment in staat zijn om de mensen op de hoogte te houden van de luchtkwaliteit in bussen die niet goed geventileerd zijn.  

Minister Peeters heeft het woord.

Collega’s, dank u wel voor de bijkomende vragen. De vijftig ritten voor 75 euro is het flexibele vervoersbewijs dat De Lijn nu recent ingevoerd heeft als extra troef voor mensen die maximaal twee, drie keer per week De Lijn gebruiken voor vervoer naar en van het werk. Dat heeft men nu uitgetekend als eerste flexibel vervoersbewijs, ook om als promotie te laten gelden. Opnieuw: het is de goedkoopste rit die er kan zijn. Het is goedkoper dan de tienrittenkaart. De tienrittenkaart zit ook niet op de MOBIB-kaart. De MOBIB-kaart wordt echt gebruikt voor abonnementen. Voor de rest heb je een tienrittenkaart. Daarbij heeft men nu de uitbreiding van een vijftigrittenkaart tegen een nog goedkoper tarief uitgewerkt.

Of dat toekomstgericht is? Je kunt natuurlijk zeggen: laat mensen 80 euro betalen en laat hen dan voor die drie maanden …, dan is het ook geen 1,50 euro meer. Hier was het vooral de promotie dat dit het goedkoopste tarief is dat je kunt hebben. We doen dat niet op de MOBIB-kaarten. Het is gewoon een vijftigrittenkaart, en je kunt die ook gebruiken met meerdere collega’s. Het is me niet bekend dat je de andere MOBIB-kaarten wel door meer personen kunt laten gebruiken. Dat was misschien bij andere vervoersmaatschappijen, of bij NMBS, zei u. Maar dat is me niet bekend.

Wat betreft de ventilatie: u kunt wel zeggen dat je thuis inderdaad het raam even openzet totdat alles goed verlucht is. Thuis ben je alleen en daar zijn geen andere mensen die continu dat raam weer dichtdoen. Wat stelt men vast bij De Lijn? Als de bussen overvol zitten, en sommige collega’s zeggen het hier: zeker als het ietwat frisser is en als het dakraam moet openstaan, zal continu iemand dat raam dichtdoen. Wat moet de chauffeur doen? Stoppen, uitstappen? Het dakraam opnieuw opendoen en de mensen erop attenderen dat dit toch wel belangrijk is in het kader van de ventilatie? Zo simpel is het dus niet. Ze moeten uiteindelijk ook tijdig van halte tot halte kunnen rijden.

Om zonder meer te zeggen om daar een optimale ventilatie te voorzien: jullie weten zelf – en we willen dat uitfaseren – dat we nog met een aantal bussen rijden die al ettelijke jaren meegaan, onze Euro III- en Euro IV-bussen, waar ik en ook De Lijn het liefst zo snel mogelijk van af willen. Maar we hebben die vandaag nog nodig om mee te laten rijden. Die hebben geen airco. Die hebben alleen maar de mogelijkheid om dakramen open te zetten om te zorgen dat er frisse lucht is. Als je aan de halte de deur tien minuten openzet, dan kunnen ze aan de volgende halte wat langer wachten eer de bus zal komen. Dan kunnen we ook weer verwijzen naar de opmerkingen die we deze week bij Terzake gezien hebben: de bus komt vier minuten te laat en het is al een schande. Het is allemaal niet zo evident.

Daarom zegt men dat men regelmatig metingen doet. Daar waar overdrukke lijnen zijn, past men desgevallend bij, zeker voor de overvolle bussen in de piekuren van en naar school met sterk bewasemde ramen. Dan is het juist goed dat daar volop geventileerd wordt. Om te gaan zeggen dat we nu even wachten met de deuren open of dat we de volgende haltes voorbijrijden, zou ook geen goede dienstverlening zijn.

Kortom: de meters zijn voor De Lijn niet echt een goede zaak. Maar als er veel te veel volk op welbepaalde lijnen zit, dan stuurt men dat bij als dat echt een frequent probleem is. Maar dat is de uitvoering van De Lijn als dusdanig. Dan schakelt men eventueel geleende bussen in voor welbepaalde lijnen in de piekuren. Buiten de piekuren rijdt men dan weer met de gewone bussen. Opnieuw: laat ons hopen dat we de bladzijde van COVID-19 kunnen omslaan. Dat betrachten we allemaal.

Mevrouw Brouwers heeft het woord.

We hopen natuurlijk dat het openbaar vervoer opnieuw aantrekt. Maar overvolle bussen moeten we uiteraard vermijden.

Misschien toch nog over die MOBIB-kaart: ik dacht dat het bij de MIVB was dat het andere systeem bestond. De bedoeling van de MOBIB-kaart is altijd geweest om één kaart te hebben voor de verschillende vervoersmaatschappijen van dit land, zodat je ze kunt gebruiken als je de bus neemt in Vlaanderen en nadien de metro of de trein in Brussel. Nu moeten mensen nog met twee kaartjes in hun portefeuille rondlopen. Dat is eigenlijk het enige. Dat is ook geen ramp. Maar als dat gemakkelijk kan, moeten we toch proberen om het in de toekomst gemakkelijker te maken. Maar laten we maar eens eerst zien of het systeem aanslaat. Het is in elk geval goed dat De Lijn, nadat de commissie daarop had aangedrongen, nu eindelijk ook in zo een formule voorziet.