Report meeting Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

De heer Maertens heeft het woord.

Minister, in 2020 heeft De Lijn 673 nieuwe chauffeurs aangeworven. Dit jaar moesten daar in principe 520 nieuwe chauffeurs bij komen. De Lijn doet daar heel wat inspanningen voor. Zo zijn er in 2021 drie grote rekruteringscampagnes geweest, worden het stagebeleid en het contact met de scholen verder uitgebouwd en is De Lijn aanwezig op virtuele en fysieke jobbeurzen. Gelukkig konden die sinds kort weer plaatsvinden.

De Lijn nam recent samen met de private autocarsector nog het initiatief een job-inspiratiedag te organiseren in Kortrijk Xpo. De directe aanleiding voor het initiatief is het nijpend tekort aan buschauffeurs in de provincie West-Vlaanderen. Maar we kunnen dat doortrekken naar andere provincies. Buschauffeur voor De Lijn is een knelpuntberoep geworden. De krapte op de arbeidsmarkt speelt De Lijn bijzonder parten.

Ik heb een aantal vragen over de jobdag zelf.

Hoe evalueren u en De Lijn die jobdag en de samenwerking van De Lijn met de autocarsector?

Hoe evalueert u het tekort aan buschauffeurs in West-Vlaanderen? Hoe verhoudt dit zich actueel met de andere provincies? Zijn er specifiek voor West-Vlaanderen of Vlaanderenbreed bijkomende initiatieven nodig om dit tekort op te vangen?

Ik wil ook nog doorgaan over iets anders. Je kunt als lijnbuschauffeur, met normale lijnbussen, pas aan de slag zodra je 21 jaar geworden bent en je vanzelfsprekend het passende rijbewijs D of DE en een vakbekwaamheidsattest, de zogenaamde code 95, behaald hebt. Met datzelfde attest vakbekwaamheid kun je met een bus echter ook al beperkt rondrijden vanaf de leeftijd van 18 jaar. Dan moet het wel gaan over een kleine bus, die maximaal 16 personen vervoert. Of je mag tot je 20e verjaardag enkel ritten maken van maximum 50 kilometer.

Dat zijn regels die beperkend werken, die ervoor zorgen dat de bus- en autocarsector een concurrentieel nadeel heeft bij het rekruteren van schoolverlaters. Ik heb tijdens de Voka-stage (Vlaams netwerk van ondernemingen) bij een pachter van De Lijn gemerkt dat heel veel geïnteresseerde jongeren die zich aanbieden, ontgoocheld afdruipen zodra ze weten dat ze pas vanaf hun 21e volop ter beschikking kunnen worden gesteld, en dan sneller kiezen voor een job als truckchauffeur in plaats van als buschauffeur.

Minister, is een eventuele versoepeling van de regels om als buschauffeur te kunnen werken, voor u denkbaar en te overwegen? Het zou dan kunnen gaan over de uitbreiding van het aantal te vervoeren personen vanaf 18 jaar of het maximum aantal te rijden kilometers. Waarom kan dat wel volgens u of waarom kan dat net niet?

Is een mogelijke versoepeling van deze regels al eens ter sprake gekomen op een overleg met uw federale collega en collega-ministers van de andere gewesten – ik neem aan dat de problematiek daar evenzeer geldt – of misschien zelfs tijdens een Europees overleg? Ik weet dat daarover heel wat afstemming is op Europees vlak. Zo ja, met welk Vlaams standpunt en met resultaat? Wanneer die regels en een eventuele versoepeling daarvan nog niet zijn besproken, bent u dan bereid of van plan om deze problematiek op een volgende overlegvergadering te agenderen?

Minister Peeters heeft het woord.

Mijnheer Maertens, ik dank u voor uw vraag.

Wat de jobdag en de evaluatie daarvan betreft, moet ik aangeven dat De Lijn geen medeorganisator was. Er waren wel een aantal pachters aanwezig, waarvan er een aantal ook bussen van De lijn bij zich hadden. Daarmee was misschien de indruk gewekt dat De Lijn mee die jobdag organiseerde.

Wat het tekort aan buschauffeurs betreft, is het antwoord dubbel. De Lijn zelf heeft in het verleden heel wat buschauffeurs gerekruteerd en heeft momenteel geen tekort. Er is wel een enorm tekort aan buschauffeurs bij de private partners, bij de pachters die in onderaanneming voor De Lijn rijden. Zij kampen momenteel wel met een enorme krapte en gezien ook de krapte op de arbeidsmarkt, is het voor hen moeilijk om chauffeurs te rekruteren.

Dat heeft ook te maken met de vergrijzingsgolf bij de chauffeurs die zij in dienst hadden, en met het feit dat de chauffeurs tijdens de lockdownperiodes allemaal op technische werkloosheid zijn gegaan, vaak een andere job hebben gevonden en niet meer terugkeren naar hun job bij de pachters. We hebben dat zelf ook gezien bij de bestekken en het in de markt plaatsen van de versterkte ritten. We hebben sommige versterkte ritten verschillende keren achter elkaar in de markt moeten plaatsen omdat er gewoon niemand op intekende. Men tekende er niet op in, niet omdat het oninteressant was maar omdat ze gewoon geen personeel hadden om die ritten te laten rijden. Het tekort is dus wel duidelijk bij een aantal pachters. Daar is het natuurlijk zaak om zo veel mogelijk richting VDAB en andere partners te gaan kijken hoe men zo veel mogelijk mensen enerzijds kan activeren en anderzijds sensibiliseren om een job als buschauffeur te overwegen.

U hebt een aantal suggesties gedaan voor het versoepelen van de regels om buschauffeur te kunnen worden. Ik wil voor alles openstaan en alles laten onderzoeken, maar we moeten wel heel goed beseffen dat de strenge voorwaarden om buschauffeur te worden, zowel inzake opleiding, nascholing als examens, er specifiek zijn vanuit veiligheidsoverwegingen. Dat gebeurt ook in samenspraak met de andere gewesten. Om daar nu veel aan te sleutelen? De verkeersveiligheid moet centraal staan. Ik weet zelfs niet of het probleem plots van de baan zou zijn als we aan die voorwaarden gaan sleutelen. Als we kijken naar de andere logistieke sectoren, zien we ook dat er bij de vrachtwagenchauffeurs een enorme krapte is. In de vrachtwagensector gelden niet de specifieke regels die voor buschauffeurs gelden. Daar ziet men toch ook dat het heel moeilijk is om geschikt personeel te vinden. Ik denk dat we veel meer moeten focussen op het activeren en motiveren om een job als chauffeur te overwegen.

Herinner u dat we in 2019 en begin 2020 ook een enorme krapte aan chauffeurs hadden. Men heeft er toen heel veel kunnen rekruteren. Toen is dat finaal wel gelukt bij De Lijn. Ik hoop dat men alleszins door motivering en tal van positieve selecties in de markt te plaatsen richting buschauffeurs, we toch wat meer mensen aangemoedigd krijgen om een job in de bussector te willen overwegen.

De heer Maertens heeft het woord.

Minister, dank u wel voor uw antwoord. Activeren en motiveren, uiteraard: ik hamer daar veel op, ook op het imago van De Lijn, niet alleen als dienstverlener maar ook als goede werkgever. Ook dat zal afstralen op de onderaannemers en de pachters die ritten rijden voor De Lijn. Daar ben ik wel van overtuigd.

Verkeersveiligheid is een heel moeilijke in dit verhaal als het gaat over het al dan niet versoepelen van regels. Maar je zult me toch niet wijsmaken dat iemand die 18, 19 of 20 jaar is, een ritje van 50 kilometer met een bus mag rijden, maar dat dat voor een rit van pakweg 70, 80 of 100 kilometer wel een probleem zou zijn voor de verkeersveiligheid. Dat zijn zaken die we eens goed onder ogen moeten nemen. Idem dito voor de leeftijd. 21 jaar is toch echt een erfenis uit het verre verleden, toen je ook 21 jaar moest zijn om met de wagen te mogen rijden. Ik weet dat heel wat landen in Europa nog altijd die grens hebben. Maar je ziet bij ons in de buurt, zoals in Nederland, dat men toch naar versoepelingen gaat. Ik hoop dat we daar eens over zullen spreken. Want met een goede opleiding en een vakbekwaamheidsopleiding er nog eens extra bij, denk ik dat je ook op 18, 19 of 20 jaar een even goede chauffeur zult zijn van een bus met mensen aan boord, dan wanneer je 21 jaar bent. Maar goed, ik begrijp de gevoeligheid. Maar ik wil er toch op aandringen dat dat eens bekeken en besproken wordt.

Als het gaat over het tekort, dan zegt u dat dit eigenlijk niet bij De Lijn zit maar wel bij de onderaannemers. De Lijn had vroeger een tekort, maar vandaag dus niet meer. U zegt dat het te maken heeft met vergrijzing, en ook met de technische werkloosheid na corona. Ik denk dat dat klopt, maar toch vraag ik me af of er meer achter zit. Is er op een bepaald moment een soort onderlinge concurrentie tussen De Lijn als werkgever en de onderaannemers? Dat vraag ik mij af. Ik denk dat het toch belangrijk is om daar eens dieper op in te gaan. Dat hoeft vandaag niet, maar daar moeten we misschien toch eens goed naar kijken.

Verder zegt u, als het gaat over de krapte, dat die er ook is bij de transportsector. Dat klopt: het is moeilijker om chauffeurs aan te werven. Toch denk ik dat De Lijn en een onderaannemer een groot voordeel hebben ten aanzien van de transportsector, en dat is het feit dat het met zekerheid een job dicht bij huis is. Ik denk dat we die troef beter zouden moeten kunnen uitspelen, in combinatie met een eventuele versoepeling van de instapregels.

De heer Keulen heeft het woord.

Minister, ik zou er inderdaad willen op aandringen om die leeftijd naar beneden te brengen, naar 18 jaar. Daar is een eenvoudige reden voor: dergelijke profielen – dat zijn jonge gasten en jongedames die een technische of beroepsopleiding achter de rug hebben – ben je kwijt als ze moeten wachten tot 21 jaar. Die vinden vandaag overal werk. De reden is dat de ‘war on talent’ vandaag op alle fronten speelt. Vandaag doet iedereen zijn best om een creatief hr-beleid aan de dag te leggen. Vandaag zijn dingen bespreekbaar betreffende organisatie van werk en toegang tot de werkvloer die tien jaar geleden absoluut ‘not done’ waren. Vooral de privésector is daarin heel creatief, maar ook de lokale overheden zijn daarin heel erg aan het versoepelen.

U moet dat doen, die leeftijd op 18 jaar zetten. Je kunt trouwens ook vanaf 18 jaar verkozen worden in het parlement en mee wetten maken, maar je mag niet met een bus rijden. Uiteraard moet men medisch gekeurd zijn. Maar ik denk dat men vandaag ook veel vroeger volwassen in het leven staat, op eigen benen staat. Heel veel mensen wonen ook al alleen, terwijl anderen hun hele leven zijn aangewezen op ‘hotel thuis’ of ‘hotel mama’. Maar wat vooral belangrijk is: als je wacht tot 21 jaar, dan zijn de 18-, 19- en 20-jarigen met een technische of beroepsachtergrond al lang geplaatst op de arbeidsmarkt en vis je achter het net. Ongeacht welke heksentoeren je dan nog uithaalt, dan zul je die mensen niet meer bereiken, of niet meer kunnen motiveren om de zwenking te maken naar het beroep van buschauffeur.

Ik zou zelf ook nog iets willen toevoegen. Om tot meer rekrutering te komen, zeker bij vrouwelijke kandidaten, moet het onveiligheidsgevoel op de bus weggenomen worden, zowel voor reizigers als voor potentiële toekomstige chauffeurs. Ik weet niet of jullie het filmpje al hebben gezien dat vandaag is opgedoken, over een oud vrouwtje dat tot bloedens toe van een bus wordt geslagen? Dat zijn dingen die vaak gebeuren. Ik neem ook regelmatig de bus, en het zijn altijd dezelfde soort mensen die voor rumoer zorgen en ervoor zorgen dat een busrit niet aangenaam is. Als chauffeur moet je al heel stevig in je schoenen staan om daartegen te kunnen optreden. Voor heel veel vrouwen, zeker jonge vrouwen, zal dat een groot probleem zijn. Als we dus tot meer chauffeurs willen komen, dan denk ik dat we, naast het loonpakket en allerlei andere dingen, ook zeker het veiligheidsaspect op de bus mee in het programma moeten opnemen.

Minister Peeters heeft het woord.

Ik heb daarstraks al gezegd dat ik de leeftijdsgrens zeker wil laten onderzoeken. Als het echt zo is dat dit nog een erfenis is van vroeger, door het samenvallen met de meerderjarigheid – maar ik weet niet of dat vandaag gebleken is – dan wil ik dat zeker laten onderzoeken. Ik zal kijken of er bij de federale overheid een draagvlak voor is om de leeftijdsvoorwaarden te laten zakken.

Zoals ik zonet al zei, hebben we bij De Lijn op dit ogenblik geen problemen. Maar wij hebben ook niemand op technische werkloosheid gezet. Wij hebben in het verleden heel veel rekrutering gedaan, omdat wij al iets eerder met die vergrijzingsgolf bezig waren. De vergrijzing en het feit dat men technische werkloosheid heeft gehad bij de partners, dat vooral maakt dat men daar op het ogenblik een echte krapte heeft, en dat men er zoekt naar bijkomende chauffeurs. Nogmaals, ik wil dat zeker verder laten onderzoeken.

Wat het veiligheidsgevoel betreft: over veiligheid, zowel van de gebruikers van het openbaar vervoer, maar uiteraard ook van ons personeel, hebben we het hier al vaak gehad in de commissie. Daarrond is ook al heel veel ondernomen.

Natuurlijk, dat sommige mensen laakbaar gedrag vertonen, dat is nooit goed te praten, of het nu op de bus, aan de halte of elders is. Als er mensen zijn die zich schuldig maken aan laakbare feiten, dan is dat op geen enkele manier goed te praten. Maar ik weet niet of dat een reden kan zijn waarom iemand geen buschauffeur zou willen worden.

Ik denk dat het vooral zaak is om zo veel mogelijk mensen aan te moedigen en te activeren. Ik denk dat daar een heel belangrijke rol is weggelegd. Ik wil zeker het onderzoek laten voeren om alles nog aantrekkelijker te maken. Maar opnieuw, we mogen niet inboeten op verkeersveiligheid. Ik denk dat dat op zich heel belangrijk is. Als iemand een bus bestuurt met twintig, dertig of veertig mensen op, dan moet de kennis van de verkeerswetgeving volop aan de dag gelegd worden. Dat aspect moet men centraal blijven stellen. Maar een onderzoek kunnen we daar zeker rond voeren.

De heer Maertens heeft het woord.

Minister, bedankt voor uw antwoorden en uw steun en die van collega Keulen om de leeftijd echt te gaan verlagen. Het is echt niet meer van deze tijd. Op 18 mag je heel veel doen, er zijn hier velen die mensen al willen laten stemmen op 16-jarige leeftijd, dus dan denk ik dat je ook de verantwoordelijkheid moet krijgen om met een bus te mogen rijden vanaf 18 jaar. Ik ben ook blij met de steun om een onderzoek te laten voeren en desgevallend gesprekken te starten met de federale overheid en de partners in de andere gewesten.

De Lijn heeft vandaag geen krapte, de onderaannemers wel. U weet net als ik dat die onderaannemers een heel belangrijke rol spelen in het openbaar vervoer in Vlaanderen. In de toekomst zullen we ze misschien zelfs nog meer nodig hebben, dus het is belangrijk dat daar voldoende chauffeurs en mensen naartoe stromen. Dan zou het wel gepast zijn om bijvoorbeeld met die verlaging van de leeftijd en extra campagnes de sector in zijn algemeenheid te steunen en te sponsoren, zodat ook het openbaar vervoer in Vlaanderen nooit het slachtoffer wordt van de krapte op de arbeidsmarkt.