Report meeting Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme

­– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

De heer Deckmyn heeft het woord.

Minister-president, op 23 oktober liet de Turkse president Erdogan weten de ambassadeurs van tien westerse landen persona non grata te willen verklaren. De tien landen hadden het Turkse regime namelijk opgeroepen om de opposant Osman Kavala vrij te laten. Kavala is volgens de Turkse regering betrokken bij de mislukte coup van 2016. De dissident zit ondertussen al vier jaar in de cel zonder proces.

Eind 2019 beval het Europees Hof voor de Rechten van de Mens al een onmiddellijke vrijlating van Kavala maar daar werd niet op ingegaan. Verschillende mensenrechtenorganisaties zien de zaak-Kavala als een typisch voorbeeld van de repressie van politieke opposanten onder het regime van president Erdogan.

Op maandag 25 oktober maakte de Turkse president een bocht die hij presenteerde als een absolute overwinning. Enkele van de betrokken landen waaronder de Verenigde Staten, Canada, Nederland en Nieuw-Zeeland lieten namelijk weten dat ze zich aan de diplomatieke conventie blijven houden om zich niet te mengen in de interne aangelegenheden in Turkije. Volgens Erdogan was dit een erkenning van deze landen en hun ambassadeurs van hun fout. Volgens experten en de Turkse oppositie diende het maneuver van Erdogan als bliksemafleider voor de economische problemen in het land. De Turkse munt, de lira, is dit jaar namelijk al met 24 procent gedaald ten opzichte van de dollar en de economie kreunt ook onder de stijgende energieprijzen en de inflatie.

Het hele debacle heeft er volgens de Europese Commissie toe geleid dat de relatie met Turkije nooit zo negatief is geweest sinds de gesprekken over een toetreding in 2005 begonnen.

Minister-president, bent u eveneens van mening dat de relatie tussen de EU en Turkije nog nooit zo negatief is geweest sinds de start van de toetredingsgesprekken?

Hoe is de relatie tussen Vlaanderen en Turkije de afgelopen jaren geëvolueerd? Is er sprake van een verslechtering en zo ja, heeft de diplomatieke rel van eind oktober hierin een rol gespeeld?

Ziet u nog een toekomst voor Turkije als lid van de Raad van Europa, want Turkije zit daar, voor alle duidelijkheid, in?

Bent u bereid naar aanleiding van de recente gebeurtenissen een expliciete oproep te doen aan de Europese Commissie en de Federale Regering om de onderhandelingen met Turkije over EU-lidmaatschap onmiddellijk stop te zetten?

Minister-president Jambon heeft het woord.

Volgens de Europese Commissie is de relatie met Turkije inderdaad nog nooit zo negatief geweest als nu, sinds de gesprekken over een toetreding in 2005 begonnen. De onderhandelingen zijn feitelijk tot stilstand gekomen. Ik stel dat vast en ik betreur de aanhoudende reeks van incidenten die door het weinig diplomatisch optreden van president Erdogan worden veroorzaakt.

Hoe is de relatie tussen Vlaanderen en Turkije geëvolueerd? De Vlaamse Regering heeft binnen het kader van de federale overlegstructuren altijd ten volle haar rol gespeeld ten aanzien van de toetredingsonderhandelingen. Daarbij werden het respect voor de fundamentele waarden en voor de principes van een goed functionerende rechtsstaat als absolute voorwaarden voor het verderzetten van de onderhandelingen benadrukt. Dat zal ook zo blijven.

De rechtstreekse bilaterale relaties tussen Vlaanderen en Turkije zijn beperkt. De belangrijkste discussies worden op het niveau van de EU gevoerd en dan met name met betrekking tot de lopende toetredingsonderhandelingen. Vlaanderen heeft hier binnen de geëigende procedures ook steeds zijn standpunt duidelijk gemaakt: elke kandidaat-lidstaat moet op de merites worden beoordeeld, maar voor Turkije kunnen we enkel een achter- en geen vooruitgang vaststellen.

Zie ik nog een toekomst voor Turkije als lid van de Raad van Europa? Dat is iets wat Turkije zelf in de hand heeft. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg stelde in 2019 dat er geen enkel bewijs was tegen de heer Kavala en dat hij onmiddellijk moest worden vrijgelaten. Het comité van ministers van de Raad van Europa, dat toeziet op de uitvoering van uitspraken van het Hof van de Rechten van de Mens, kondigde vorige maand aan een strafprocedure te beginnen tegen Turkije als de heer Kavala niet voor de volgende bijeenkomst op 30 november op vrije voeten is gesteld. Het gevolg daarvan kan zijn dat het stemrecht en lidmaatschap van Turkije zouden kunnen worden geschorst in de Raad van Europa. De Vlaamse Regering kan zich volledig vinden in die opstelling.

De onderhandelingen met Turkije over het EU-lidmaatschap zijn onlosmakelijk verbonden met het behalen van meetbare resultaten. Aangezien het laatste rapport van de Europese Commissie verduidelijkte dat er op tal van terreinen geen enkele vooruitgang is geboekt in Turkije, staan die onderhandelingen stil. Een uitbreiding van de Unie met Turkije is niet aan de orde, wat strookt met ons standpunt dat de Unie in eerste instantie moet verdiepen in plaats van te verbreden.

In de relatie met Turkije moeten we wel ook oog hebben voor de gemeenschappelijke belangen. Of we dat nu willen of niet, Turkije blijft een belangrijke handelspartner, een militaire bondgenoot in het kader van de NAVO en een strategische partner als het aankomt op de vluchtelingenstromen vanuit het Oosten. In eventuele nieuwe stappen in de relatie met Turkije moeten alle belangen mee in acht worden genomen. Maar dat gezegd zijnde, vind ik dat Europa er nu inderdaad eens eindelijk komaf mee moet maken: de toetredingsonderhandelingen niet alleen tijdelijk stopzetten, maar er gewoon mee stoppen. Turkije staat zo ver af van wat noodzakelijk is om een EU-lidstaat te worden. Het gaat alleen maar achteruit in plaats van vooruit. Dus in godsnaam, stop ermee. Dat is ook het standpunt dat wij in alle mogelijke gremia verdedigen.

De heer Deckmyn heeft het woord.

Bedankt voor uw antwoord, minister-president. In het begin van uw antwoord dacht ik dat u niet op eerder ingenomen standpunten ging staan. De stopzetting van de onderhandelingen was immers toch een standpunt van de Vlaamse Regering. Maar verder in uw antwoord hebt u effectief heel duidelijk gesteld dat wat de Vlaamse Regering betreft, die onderhandelingen om toe te treden tot Europa, moeten worden stopgezet. Niet tijdelijk, maar stopgezet. Zo heb ik het begrepen. En zo hebt u het ook gezegd.

Dan hebt u ook een interessant punt gemaakt, namelijk dat we alle belangen moeten meenemen in de discussie. Ik begrijp dat. Dat is altijd zo. Er zijn economische belangen. Er zijn verschillende zaken die ervoor zorgen dat men soms voorzichtig moet optreden. Maar ik denk dat we ook wel een fors standpunt mogen innemen wat betreft de chantage die gebeurt. Men dreigt ermee om, als men zijn zin niet krijgt in Turkije, de grenzen weer open te zetten om weer een massa aan illegalen op Europa los te laten. We hebben het eerder deze namiddag al gehad over Polen en over hoe Wit-Rusland dezelfde tactiek gebruikt. Ik denk dat we ook op dat vlak tegen Turkije mogen zeggen dat het gedaan moet zijn met die chantagepogingen.