Report meeting Commissie voor Onderwijs

Collega’s, minister, hoewel de overgrote meerderheid van onze jongeren tussen 12 en 18 jaar ondertussen al een eerste prik kreeg, dreigt er zich voor de overige 20 procent een probleem te stellen.

Meer en meer stageplekken zouden leerlingen weigeren als die nog geen prik hebben gekregen. Wettelijk gezien, mag een stageplaats niet vragen of de leerling al dan niet gevaccineerd is, maar in de praktijk gebeurt het toch door bijvoorbeeld naar de coronapas te vragen.

Het probleem stelt zich volgens een schooldirecteur in Turnhout vooral bij stageplaatsen in de zorg, bij kappers en schoonheidsspecialisten.

Bovendien komt een gelijkaardige discussie ook naar voren bij uitstappen en voorstellingen. Leerlingen die nog niet volledig gevaccineerd zijn, kunnen meestal niet deelnemen. Op deze manier komt het bereiken van onderwijsdoelen in het gedrang en wordt leerlingen hun leerrecht ontzegd.

Directies vrezen dat zij zich aan juridische procedures zullen mogen verwachten aan het einde van het schooljaar.

Minister, Katholiek Onderwijs Vlaanderen kaartte dit probleem ondertussen al aan bij u. U liet weten dat u organisatoren van stageplekken er nog eens aan zal herinneren dat ze niet mogen vragen naar de vaccinatiestatus van leerlingen. Maar wellicht zal er toch meer nodig zijn dan dat om voor duidelijkheid te zorgen en om rechtszekerheid te garanderen.

Minister, welke bijkomende acties zult u ondernemen om ervoor te zorgen dat het behalen van de onderwijsdoelen voor deze jongeren niet in het gedrang komt en hun het leerrecht dus niet ontzegd wordt?

Overweegt u extra in te zetten op het stimuleren van leerlingen om zich te laten vaccineren? Zo ja, hoe zult u dat doen? Zo neen, waarom niet?

De heer Laeremans heeft het woord.

Voorzitter, minister, collega’s, de afgelopen weken bleek dat nogal wat middelbare scholen bij het plannen van hun buitenlandse reizen van dit schooljaar duidelijk aangaven dat ze enkel gevaccineerde leerlingen zouden meenemen. Het belangrijkste argument is dat het ondoenbaar zou zijn om niet-gevaccineerde leerlingen om de twee of drie dagen te laten testen op covid – een noodzakelijke voorwaarde om binnen te mogen in een aantal musea, restaurants in het buitenland.

Nochtans druist dit in tegen het advies van de Hoge Gezondheidsraad: “Wanneer alle personen boven de leeftijd van 18 jaar, met of zonder verhoogd risico, de gelegenheid hebben gehad om zich te laten vaccineren en/of gevaccineerd en beschermd zijn door middel van volledige genezing, mag de vaccinatie tegen covid van kinderen en adolescenten onder geen enkele omstandigheid meer hun rechten en vrijheden beperken. Dat geldt voor de schoolsector maar ook voor alle andere gebieden van het sociale leven van kinderen en adolescenten.”

Tijdens de commissievergadering van 16 september hebt u ook expliciet gesteld: “Ik ben geen voorstander van een onderscheiden behandeling van gevaccineerde en niet-gevaccineerde leerlingen omdat in dezen ook gewoonweg ouderlijke toestemming geldt”. Verder zei u dat scholen niet kunnen vragen naar de vaccinatiestatus van de leerlingen. U voegde er zelfs aan toe: “Scholen die toch op een of andere manier de vaccinatiestatus van personeel of leerlingen trachten te bekomen, riskeren klachten van personeelsleden en ouders.”

Ook de coronafaq op de website van Onderwijs Vlaanderen vermeldt dat extra-murosactiviteiten – eendaagse en meerdaagse uitstappen – toegelaten zijn conform de regels zoals deze gelden in de rest van de samenleving. Er dient wel rekening gehouden te worden met de Covid Safe Ticket-verplichting (CST) voor bepaalde activiteiten, maar, zoals gezegd, kan men dit ook bekomen via testing. Dit gecombineerd met het verbod op discriminatie op basis van de vaccinatiestatus op school doet bij ons toch de nodige vragen rijzen over de wettelijkheid van deze a priori uitsluiting van niet-gevaccineerde leerlingen bij deze excursies. Vandaar dus mijn vragen.

Hoe evalueert u deze situatie op heden? Hebben de scholen die om deze reden een deel van hun leerlingen de mogelijkheid om deel te nemen aan buitenlandse excursies ontzeggen daartoe het recht? Of handelen zij tegen de reglementen zoals voorgeschreven door uw departement?

Heeft uw kabinet, het Departement Onderwijs en Vorming, de Vlaamse Ombudsdienst of ander participatieve instanties verbonden aan de Vlaamse overheid, klachten binnengekregen van ouders die vernamen dat hun kind hierdoor niet mee op binnen- of buitenlandse schoolreis zou mogen gaan? Indien ja, om welke aantallen gaat het?

Heeft uw kabinet intussen al oplossingen gesuggereerd aan scholen die met dit dilemma kampen? En zo ja, welke zijn dat dan?

Minister Weyts heeft het woord.

Vragen naar een Covid Safe Ticket, een testresultaat, een herstelcertificaat of een vaccinatiebewijs is maar beperkt mogelijk omdat het gaat over persoonlijke informatie. Onderwijs is wat dat betreft geen eiland in de samenleving. Wij zijn onderhevig aan dezelfde principes. Lange tijd waren de principes in verband met CST federaal geregeld, zoals u weet, maar sinds kort hebben we daartoe zelf een kader.

Een Covid Safe Ticket kan enkel worden opgevraagd bij massa-evenementen of bij bezoek aan bepaalde locaties. In Vlaanderen hebben we dat toepassingsgebied strikt beperkt gehouden. Voor alle duidelijkheid: evenementen bezoeken is iets dat je vrijwillig doet, in tegenstelling tot onderwijs en dus ook naar school gaan en stage lopen. Dat is nog steeds tot 18 jaar een verplichting. Dus daar kan geen Covid Safe Ticket aan te pas komen. Concreet kan en mag een stagegever geen bewijs van vaccinatie of testresultaten vragen. Ook niet wanneer die stagegever dit wel zou moeten vragen aan bezoekers, kan en mag hij dat niet vragen aan de eigen werknemers of stagiairs. Ik maak hier een kleine kanttekening wat betreft de zorgsector. Je weet dat minister Vandenbroucke de wens had geuit om ervoor te zorgen dat het zorgpersoneel verplicht gevaccineerd zou zijn. Dat veronderstelt natuurlijk ook dat je een bewijs daarvan zou kunnen vragen. Maar goed, dat is blijkbaar nog een lang juridisch traject. Het is alleszins overduidelijk dat wij willen dat stagelopers op gelijke voet worden behandeld als werknemers, op dat moment, maar ook op het huidige moment. Wanneer er dus geen CST geldt voor werknemers, dan geldt dat ook niet voor jongeren die stage lopen. Alleszins heb ik met het kabinet contact opgenomen en gesteld dat wij echt wel wensen dat de lat gelijk wordt gelegd voor beide categorieën.

Over de educatieve schooluitstappen is het natuurlijk de vraag of ze deel uitmaken van het lessenpakket. Dat lijkt me wel een belangrijk criterium des onderscheids. Is dat het geval, dan moet iedereen de kans krijgen om te kunnen meegaan. Het is natuurlijk wel zo dat als een locatie die wordt bezocht in het kader van een extra-murosactiviteit het coronacertificaat als toegangsvoorwaarde oplegt, dat natuurlijk de macht en de mogelijkheden van de school overstijgt.

Onderwijsinstellingen kunnen daar zelf niets opleggen. De scholen kunnen leerlingen en hun ouders enkel wijzen op de voorwaarden die gelden, zonder evenwel de geldigheid van het Covid Safe Ticket of het coronacertificaat zelf te gaan controleren. Het is een beetje zoals ze voor een schoolreis vragen dat de leerling zijn identiteitskaart bij zich heeft. Dat is iets vergelijkbaars. De school kan dus wijzen op de geldende verplichtingen, zonder zelf te gaan controleren. Dat is wat wettelijk geregeld is.

De onderwijskoepels en veel scholen en stagegevers passen die regelgeving ook correct toe. We hebben dat ook proactief nog eens gevat via onze website en ook via Schooldirect hebben we die communicatie gedaan en nog eens verduidelijkt wat het kader is en hoe je ermee aan de slag kunt. Alleen is het wel zo dat scholen, leerlingen en stagiairs wel eens geconfronteerd worden met een andere realiteit. Ook mij bereiken soms heel concrete klachten omtrent een casuïstiek waarbij die regels niet volledig nageleefd werden.

Daarmee is natuurlijk nog niet alles geregeld. Scholen zijn natuurlijk ook meer dan een onderwijsinstelling. Ze zijn ook organisatoren van evenementen. Dan zijn ze natuurlijk onderworpen aan het algemene kader in verband met het Covid Safe Ticket voor het organiseren van evenementen. Scholen zijn ook facilitator van vrijwillige reizen, bijvoorbeeld de klassieke Romereizen. Ook daar schakelen scholen zich in in het kader dat geldt voor internationale reizen. Ik ontving enkele meldingen van reisorganisaties die vaccinatie als voorwaarde stellen. Maar ook dat kan wettelijk niet. Zij kunnen dat niet doen. Dat is dan eerder een voorwerp van consumentenzaken. Ze hebben daartoe niet de wettelijke mogelijkheid.

Wat het laatste punt betreft: er is ook altijd de mogelijkheid om via een negatieve test toch het Covid Safe Ticket te krijgen. Daar wijzen we de scholen heel duidelijk op, maar ik durf toch ook te wijzen op de verantwoordelijkheid van de ouders. Wanneer uw kind meegaat op een vrijwillige schoolreis, dan is het toch misschien ook daar de ouderlijke verantwoordelijkheid dat het kind in orde. Als het kind niet gevaccineerd is en toch mee wil naar het buitenland, dan is regelmatig testen het enige alternatief.

U vraagt om een blik vooruit te werpen naar de krokus- en de paasvakantie. Dat zou ik nu toch nog niet durven doen, gelet op de evoluerende toestand en de daaraan gekoppelde maatregelen en regelgeving en ook mogelijk het afschalen van de federale fase. Ik denk dat dat een belangrijke stap is die zich momenteel aandient.

Ik wil ten slotte ook de kans benutten om leerlingen die geen stage vinden, toch gerust te stellen. Ook vorig schooljaar hebben we gezien dat stages van leerlingen opgeschort werden. Toen was dat weliswaar om andere redenen, omdat het vaak fysiek niet mogelijk was of om dat een betrokken activiteit zelfs niet meer georganiseerd werd. Voor alle duidelijkheid: ook dan zijn we er toch in geslaagd om leerlingen nog voldoende garanties te kunnen bieden voor het voortzetten van hun curriculum. Dat er geen invulling is van de stage of van de werkplekcomponent, zoals we zeggen, hoeft natuurlijk geen afbreuk te doen aan de validiteit van de evaluatie van de leerling, mits de leerling natuurlijk het bereiken van de competenties op een andere manier heeft kunnen aantonen. In zeer weinig richtingen is de stage echt verplicht. Er zijn andere manieren om die competenties op te doen. We zijn daar het afgelopen schooljaar wel in geslaagd. Als daar om welke reden dan ook ook regelgevende ingrepen voor nodig zijn, dan zullen we die zeker opnieuw bekijken, maar gelet op de praxis van het afgelopen jaar denk ik niet onmiddellijk dat dat nodig is.

Minister, dank u wel voor uw antwoord. U gaf aan dat we in Vlaanderen verplicht zijn om tot 18 jaar naar school te gaan. We hebben een leerplicht in Vlaanderen. Ik wil deze nuancering toch maken. Het is goed dat er een kader is. Ik hoop toch dat de concrete casussen die u dan bereiken, ook een voldoende antwoord kunnen krijgen.

Mijn vraag was ook nog wat er moet gebeuren als er juridische gevolgen aan gegeven worden. Als leerlingen bijvoorbeeld hun stage niet kunnen uitvoeren, moeten we dan de initiatieven die we genomen hebben in de coronadecreten verlengen of is de basis die er nu is voldoende?

Daarnaast zijn er ook leerlingen die helemaal niet kunnen kiezen, die nog geen 12 jaar waren toen ze het eerste jaar secundair onderwijs binnenstapten. Ze volgen geen stage maar zijn nog niet volledig gevaccineerd. Hierover werd al een vraag gesteld in deze commissie. Zijn er al verdere stappen gezet op dat vlak? Is daar al meer duidelijkheid over?

Ik heb nog een laatste vraag in verband met de leerkrachten. Is er nog actie nodig ten aanzien van leerkrachten die zich niet laten vaccineren? Ik heb bijvoorbeeld een bericht gekregen van een directeur van een school waar een leerkracht die zich niet had laten vaccineren corona had opgelopen, in quarantaine moest en profylactisch verlof kon nemen. Maar de leerkrachten die daarmee in contact waren gekomen, moesten – dat was nog voor de laatste wijziging – ook in quarantaine en moesten verlof zonder wedde nemen. Dat leverde wel wat strijd op in de leraarskamer. Diegenen die zich lieten vaccineren, werden eigenlijk gestraft. Misschien is dat toch iets waarover we ons even moeten buigen. Ik weet niet of dergelijke vragen u al bereikt hebben.

De heer Laeremans heeft het woord.

Dank u, minister, voor uw antwoord. Als ik het nog eens overloop, begrijp ik dat, als een schooluitstap deel uitmaakt van het lessenpakket, iedereen mee moet kunnen. Maar natuurlijk rijst dan al direct de vraag over bijvoorbeeld een Griekenlandreis of Romereis. Voor diegenen die Grieks of Latijn volgen, zal dat misschien wel deel uitmaken van hun lessenpakket, daar zal misschien een opdracht aan gekoppeld zijn. Dat is niet het geval bij een Barcelonareis of Berlijnreis – al ben ik daar niet tegen. Op dat vlak is er onduidelijkheid. Wij vinden nog altijd dat iedereen mee moet kunnen en dat men dus niet zomaar a priori kinderen mag uitsluiten, zeker omdat u zegt dat reisorganisaties geen verplichting kunnen opleggen. Nochtans was dat een argument waarmee een aantal scholen schermden: ‘Die reisorganisaties eisen dat en daarom mag uw kind niet mee.’ Blijkbaar kan dat toch niet. Ik denk evenwel dat veel ouders niet weten dat ze daartegen in beroep kunnen gaan, of dat scholen dat zelfs niet weten. Ik vind het toch wel belangrijk dat men daartegen kan ageren.

U hebt niet echt geantwoord op mijn tweede vraag. Hebt u veel klachten binnengekregen op uw kabinet van ouders die dat niet normaal vinden en vragen waarom hun kind niet mee mag? Welke oplossingen suggereert u aan de scholen? Dat is me ook niet zo duidelijk. Daar had ik toch graag wat meer duidelijkheid over gekregen.

– Karolien Grosemans treedt als voorzitter op.

De heer Warnez heeft het woord.

Ik wil me graag aansluiten om een uitstap te maken buiten het leerplichtonderwijs. Aan de UGent was er vorige week een geval waarbij een CST werd gevraagd om lessen te volgen. De UGent heeft daarop gezegd: ‘Dat kan niet in onze instelling’. Het is misschien goed, minister, dat u kunt bevestigen dat dit nergens in ons hoger onderwijs kan en dat studenten altijd, met of zonder CST, toegang hebben tot de lessen.

Ik heb daarnaast nog een vraag, minister. Zijn er eigenlijk modaliteiten voor docenten? Kunnen zij zelf modaliteiten instellen en bijvoorbeeld beslissen om enkel digitaal les te geven? In dit geval ging het om een docent die angst had om besmet te worden door het coronavirus. Kunnen zij dat opleggen aan studenten en enkel digitaal lesgeven?

De heer Daniëls heeft het woord.

Collega’s, ik denk dat we er toch voor moeten opletten dat we scholen niet te veel met de vinger wijzen. Sta me toe om wat de minister zonet heeft gezegd even aan de praktijk te toetsen. Ik neem het voorbeeld van een Romereis. Je stapt niet op een vliegtuig als je geen CST hebt. Dan vind ik het wel logisch dat de school daarnaar informeert. Ze kunnen ook met de bus gaan of met de boot of de fiets; dan zullen ze wel wat langer onderweg zijn. Ze gaan dus met het vliegtuig. Maar met het vliegtuig heb je een CST nodig.

We gaan bijvoorbeeld ergens iets bezoeken, en dan heb je een CST nodig. Dan kan die school twee dingen doen. Ofwel zegt ze: ‘We gaan dat museum of iets anders niet meer bezoeken, want we hebben in de klas een leerling zonder CST.’ Dat gaat. Ofwel zeggen ze op voorhand: ‘Beste collega's, beste leerlingen, als je geen CST hebt, dan kun je niet mee.’ Je kunt hen ook meenemen en hen dan met een leraar buiten laten wachten, totdat de rest buitenkomt. Ik wil daar ook wel wat kijken naar de realiteit.

Iets anders zijn de stages. Ik heb die vraag gesteld op 11 februari van dit jaar, collega's. U zult die zich nog herinneren. Als school zit je ook gewrongen tussen je stageplaatsen, die een zekere macht hebben. Want als die stageplaats zegt dat ze geen stageplaats meer geeft, dan kom je ook daar in de problemen, hoe goed die school ook haar best doet.

Collega's, op dat vlak zullen we eerst nog eens moeten bekijken wat er op het federale niveau wordt beslist over of vaccinatie al of niet verplicht wordt, in die stages waar het kan. Dat is een eerste belangrijk iets waardoor die scholen van tussen hamer en aambeeld uit geraken. En een tweede zaak is dat we onze leerlingen goed moeten informeren over hoe het zit met die vaccinaties. Want ook daar leven er nog wat sterke verhalen.

Ik wilde dat gewoon even inbrengen in de realiteit. We moeten de scholen niet te hard matrakkeren, want ik denk dat ze echt wel hun best doen om een zo normaal mogelijk schoolleven te organiseren. Ik dank u.

Minister Weyts heeft het woord.

Ik geef wat punctuele antwoorden. Onderwijsactiviteiten kunnen niet worden onderworpen aan een CST. Punt. En dat is zeker zo als je kijkt naar de discussie over het recht op onderwijs en de plicht op onderwijs. Maar bijvoorbeeld voor de 12- tot 15-jarigen geldt nog steeds de ouderlijke verantwoordelijkheid, waarbij over de vaccinatie wordt beslist door de ouders. En dan zouden de facto, in dat hypothetische geval, de kinderen de dupe zijn van de keuze van de ouders en apart worden behandeld ten opzichte van hun klasgenoten. Nou ja, dat kunnen we niet maken.

U vraagt naar een eventuele verlenging van de decretale regeling. Ik zit op regelmatige basis samen met de onderwijsclub en daar is de vraag ook niet gekomen. We bekijken op regelmatige basis of we op korte dan wel iets langere termijn nog decretale stappen moeten zetten. En ik krijg op individuele basis natuurlijk hier en daar wel wat klachten, mijnheer Laeremans, maar dat is vrij beperkt. En dan verwijs ik steeds naar het kader dat we ook hebben gecommuniceerd naar de scholen via Schooldirect en dat ook op onze website www.onderwijs.vlaanderen.be terug te vinden is. Maar mijn bevoegdheid reikt natuurlijk niet tot in het buitenland. Er zijn zelfs verschillende landen die een CST opleggen bij wijze van toegangsvoorwaarde. Daar hebben we natuurlijk geen vat op. We zijn daarin eerder voorwerp dan actor.

Volgens de medische discussie blijft 12 jaar een cesuur. 12 jaar is de leeftijd, punt aan de lijn. Dat is niet zo op grond van pedagogische inzichten, dan wel op grond van medische inzichten. Men is momenteel onderzoek aan het voeren rond ‘quid vaccin voor 5- tot 12-jarigen?’ Ik zie de wetenschappers ook nog op regelmatige basis. Ik krijg daar geen eenduidige visie. Naargelang het moment krijg ik over het snel afronden van die procedures nogal verschillende informatie. Maar de nieuwe 12-jarigen die in het onderwijs hun intrede doen, zullen zich tot en met 31 december kunnen laten vaccineren in de vaccinatiecentra, waarvan de openingsduur net vorige week verlengd is. Die mogelijkheid voorzien we zeker en vast.

Tot slot, ik weet niet of dat profylactisch verlof zich mengt met de discussie rond overmacht. Dat gaat dan om dienstorder 46, denk ik. Dat hebben we afgeschaald. Daarmee zijn we gestopt, omdat we vanaf september eigenlijk naar het normaal – al is het wat aangepast – zijn gegaan.

Maar dat wil dus ook zeggen dat dat dienstorder en de regeling inzake overmacht niet meer van toepassing is.

De personeelsleden die in quarantaine moeten ten gevolge van een hoogrisicocontact in de werksfeer worden ingezet voor afstandsonderwijs. Als dat niet mogelijk is, geeft de directie een zinvolle invulling aan taken in het kader van het personeelsbeleid die men van thuis uit zou kunnen uitvoeren. Personeelsleden die in quarantaine moeten ten gevolge van een hoogrisicocontact buiten de werksfeer worden ingezet voor afstandsonderwijs. Als dat niet mogelijk is, dan moet het personeelslid een van de bestaande verlofmogelijkheden opnemen. Ik moet zeggen dat ik daar niet zoveel of zelfs geen klachten over krijg, maar wel over de discussie rond de overmachtprocedure.

Mevrouw Vandromme heeft het woord.

Ik denk dat we er allemaal naar snakken om geen vragen meer te moeten stellen over corona. Ik ben het eigenlijk ook wel beu, maar toch is het de realiteit en merken we dat scholen er nog altijd mee geconfronteerd worden, net zoals de hele samenleving. Het heeft toch nog altijd een grote impact. Ik hoop in elk geval oprecht dat we geen juridische situaties krijgen waarbij leerlingen in de problemen komen. Dat is toch wel een grote zorg, want we moeten het leerrecht van elk kind maximaal garanderen.

Wat de noodzaak betreft aan een eventuele decretale actie: u vindt dan in ons in elk geval opnieuw een bondgenoot.

De heer Laeremans heeft het woord.

Ik wil toch nog even antwoorden op de opmerking van de heer Daniëls. Het is natuurlijk wel waar dat men naar dat CST vraagt als je met het vliegtuig vertrekt, maar scholen maken daar net iets te gemakkelijk van dat je gevaccineerd moet zijn, wat niet noodzakelijk het geval is. Als je een test aflegt voordat je het vliegtuig opstapt, dan kun je mee. Ik vind het dan iets te gemakkelijk om te zeggen tegen leerlingen dat het te veel rompslomp is en dat ze maar moeten thuisblijven. ‘Je bent niet gevaccineerd, je moet dus niet mee’.

Die laatstejaarsreizen zijn de mooiste reizen in je schoolcarrière, waar je jarenlang naar uitkijkt. We hebben al de miserie gehad met covid. Ik zou daar toch wat omzichtiger of wat meer inclusief mee omspringen, zodat diegenen die niet gevaccineerd zijn, om welke reden dan ook, toch nog kansen krijgen, zeker omdat het nog enkele maanden zal duren vooraleer die reizen plaatsvinden. Men kan nu al inschrijven maar als de omstandigheden dan toch te slecht zijn, dan kan het zelfs nog zijn dat de reis wordt afgezegd of dat men niet meer mag reizen. Ik vind dat men de scholen toch een beetje zou mogen aanzetten om die leerlingen toch in te schrijven en dan de toestand in februari of april te bekijken. Die leerlingen a priori uitsluiten vinden we toch geen goede manier.