Report meeting Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Daniëls heeft het woord.

Mijn vraag om uitleg gaat over mantelzorg in relatie tot psychologische ondersteuning en corona. Twee op de drie mantelzorgers ervaren de zorgverlening momenteel zwaarder dan voor de start van de coronapandemie. Dat blijkt uit een onderzoek van Steunpunt Mantelzorg en HOGENT. Vanaf de eerste lockdown zaten veel mantelzorgers met vragen en zochten ze een plek om hun verhaal te vertellen.

Het onderzoek van Steunpunt Mantelzorg en HOGENT toonde aan dat het takenpakket van mantelzorgers toenam terwijl ondersteuning en hulp afnamen. Het toenemende takenpakket zorgt bij mantelzorgers voor een hogere emotionele en psychologische druk. Dat in combinatie met grotere kopzorgen voor de persoon voor wie ze zorgen – in het licht van corona kans en angst dat ze ziek worden, eenzaamheid, geheugenproblemen –, doet de roep op een goede begeleiding enkel luider klinken.

Deze resultaten waren niet enkel te vinden in het onderzoek van Steunpunt Mantelzorg en HOGENT, maar ook in de bevraging van Samana kwamen dezelfde elementen naar voren. Samana ontwikkelde een mantelzorgtelefoon. Daarop kwam veel reactie, ook al waren de uren waarop de telefoon bereikbaar was, beperkt tot 's morgens en 's namiddags en werd die bemand door vrijwilligers.

Veel mantelzorgers belden om hun verhaal te vertellen. Vooral de verhoogde zorgdruk, de verminderde ondersteuning, onder andere door corona, en de verhoogde zorgen met betrekking tot de zorgvrager waren elementen waardoor de mentale gezondheid van onze mantelzorgers onder druk kwam te staan.

Het online platform BloomUp komt nu met een oplossing. Daarvoor werken ze samen met de stad Antwerpen. Ze willen de bijna vijftigduizend Antwerpse mantelzorgers in contact brengen met psychologen. Op basis van een korte vragenlijst kunnen de mantelzorgers gekoppeld worden aan drie geschikte psychologen. Meer dan zeventig klinisch psychologen en psychotherapeuten hebben zich geregistreerd op het platform. We kunnen dit een succes noemen. We mogen het niet normaal vinden dat mensen die kiezen om zich dagelijks in te zetten voor de zorg van geliefden, familie of kennissen het mentaal te zwaar krijgen. Een mantelzorger vergeeft het zichzelf nooit en ook de zorgvrager zal hier enorme gevolgen van ondervinden wanneer de mantelzorger uitvalt.

Minister, ik heb bij de zorg voor onze mantelzorgers de volgende vragen.

Bent u op de hoogte van de resultaten van het onderzoek van het Steunpunt Mantelzorg en HOGent? Wat is uw reactie op de zorgwekkende cijfers die de vroegere onderzoeken bevestigen?

Bent u op de hoogte van het platform BloomUp? Ziet u de mogelijkheid om dit platform op Vlaams niveau uit te breiden? Een laagdrempelig contact met een psycholoog lijkt ons wel zinvol. Hoe ziet u een Vlaanderenbrede uitrol? Of ziet u andere manieren of inspanningen om mantelzorgers een betere ondersteuning te bieden?

Zult u een campagne organiseren om het werk dat mantelzorgers doen, bekender te maken en om op die manier meer waardering te creëren?

Minister Beke heeft het woord.

Collega, de resultaten van het onderzoek en de bevraging waarnaar wordt verwezen, zijn inderdaad een sterk signaal dat het ook voor mantelzorgers een zware periode was en nog altijd is. Daarom is het belangrijk dat we in de toekomst blijven inzetten op de uitbouw van een ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers, zoals het aanbod van verenigingen voor mantelzorgers en gebruikers en het Vlaams Expertisecentrum Mantelzorg binnen het Vlaams Instituut voor de Eerste Lijn (VIVEL).

Het nieuwe mantelzorgbeleidsplan dat op dit ogenblik met nauwe betrokkenheid van alle stakeholders in opmaak is, zal bepalen op welke domeinen de komende jaren prioritair moet worden ingezet opdat mantelzorgers de zorg voor hun naasten kunnen blijven opnemen en dit ook kunnen volhouden zonder zelf aan levenskwaliteit te moeten inboeten.

BloomUp is een privé-initiatief waarbij mensen een gratis kennismakingsgesprek met een psycholoog kunnen krijgen, waarna tegen betaling opvolggesprekken gepland kunnen worden. De stad Antwerpen heeft nu beslist om drie opvolggesprekken gratis aan te bieden aan de Antwerpse mantelzorgers. Zo’n initiatief kan perfect passen in het beleid dat een stad of gemeente wil voeren ten aanzien van mantelzorgers.

Vanuit de Vlaamse overheid is er samenwerking met noch financiering voor het platform BloomUp. Naast de ontwikkeling van het mantelzorgbeleidsplan zetten we op korte termijn in op het mentale welzijn van mantelzorgers.

In het kader van ‘Zorgen voor morgen’ werken de zes erkende verenigingen voor mantelzorgers en gebruikers en VIVEL momenteel een traject uit waarbij ze laagdrempelige eerstelijns psychosociale ondersteuning voor mantelzorgers aanbieden. Daarbij zetten ze in op een proactief gesprek met mantelzorgers en willen ze hun de mogelijkheid bieden om in gesprek te gaan als ze daar zelf nood aan hebben, onder andere via een gezamenlijk telefoonnummer. Hierbij is er specifieke aandacht voor de doelgroep jonge mantelzorgers.

Mantelzorgers kunnen ook terecht op de website www.dezorgsamen.be, het online platform voor iedereen die actief is in welzijn en zorg, dus ook mantelzorgers en vrijwilligers. Het platform biedt een waaier aan ondersteuning aan, onder meer een signaallijst, informatie over geestelijk welbevinden, webinars, getuigenissen, een toolbox, een e-learningpakket en een screeningstool. Het Steunpunt Geestelijke Gezondheid is verantwoordelijk voor de verdere uitbouw en verduurzaming van de website en werkt hiervoor samen met andere partnerorganisaties.

Sinds vorige maand is de zorgscreener op het platform uitgebreid met de mogelijkheid om rechtstreeks in contact te worden gebracht met een hulpverlener. Indien de screener detecteert dat er psychische problemen zijn, zal men verder gecontacteerd worden door diensten met specifieke expertise.

Ik kijk hiervoor vooral naar het nieuwe mantelzorgplan dat in principe ingaat op 1 januari 2022. Op basis van de resultaten van de evaluatie van het Mantelzorgplan 2016-2020 en de lopende survey over informele zorg zullen prioritaire doelstellingen en acties worden bepaald waar we de komende jaren op willen inzetten voor mantelzorgers. Aandacht hebben voor de erkenning van mantelzorgers zal ongetwijfeld deel uitmaken van het plan. Uit het lopende traject zal ook blijken welke prioriteit een eventuele sensibiliseringscampagne moet krijgen.

De heer Daniëls heeft het woord.

Minister en collega’s, dat mantelzorgers nood hebben aan erkenning en ondersteuning, is cruciaal. Acht op de tien mantelzorgers geven aan dat zorgen voor hun naaste hun een goed gevoel geeft. Een op de vijf geeft aan dat dit minder is door de coronaperiode. We kunnen alleen maar hopen dat dit weer stijgt. Dat valt nog af te wachten. Nu de babyboomgeneratie ouder wordt en langer thuis zal blijven – wat wij vanuit de N-VA-fractie zeker ondersteunen – moeten we die erkenning en ondersteuning opwaarderen.

Minister, u zegt dat die ondersteuning een lokaal initiatief is. Maar we moeten toch uitkijken naar een vorm van bovenlokaal initiatief. Naar welk nummer moet je dan bellen: naar de gemeente waar je als mantelzorger woont of naar de gemeente waar diegene voor wie je zorgt woont? Het lijkt mij zinvol om uit te kijken naar een Vlaanderenbreed beleid. Op die manier zullen we beter in kaart kunnen brengen waar men nood aan heeft. We moeten ook het back-upplan bekijken. Dat zal ook een deel van ons mantelzorgplan moeten zijn: als de mantelzorger zelf uitvalt of tijdelijk niet in staat is om de zorg op te nemen, wie of wat komt dan in de plaats van diensten bij de zorgvrager?

U zegt dat op 1 januari 2022 dat nieuwe mantelzorgplan in werking treedt. We zijn nu mei 2021. Vanuit onze fractie schrijven wij daar graag aan mee op basis van alle evaluaties en inzichten.

Mevrouw Saeys heeft het woord.

Ik denk dat dit een heel mooi project is. Maar er zijn natuurlijk nog tal van andere zaken waarmee we die psychische en fysieke belasting van mantelzorgers kunnen wegnemen. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het drastisch terugdringen van de administratieve rompslomp die zij soms moeten doorstaan om de tegemoetkomingen en voordelen waarop ze recht hebben, te verkrijgen. Het geïntegreerd breed onthaal heeft daar een zeer belangrijke functie in. Bovendien denk ik dat we maximaal moeten inzetten op de automatische rechtentoekenning. Zij moeten nog meer inzetten op flexibele thuiszorg.

Minister Beke heeft het woord.

Ja, collega’s, er bestaat in Vlaanderen al een Vlaanderenbreed beleid, zoals ik in mijn antwoord heb gezegd. Dat betekent niet dat lokale besturen geen aanvullende initiatieven kunnen of mogen nemen. Integendeel. De website dezorgsamen.be is een bovenlokaal initiatief. Daar worden telefoonnummers voorgesteld waarmee men contact kan opnemen. Dat kan een mantelzorgvereniging zijn, maar dat kan ook Tele-Onthaal zijn of een hulpverlener. Ik ben het er mee eens dat er een Vlaanderenbreed beleid moet zijn, maar dat is er al. De diensten maatschappelijk werk stellen zich outreachend op ten aanzien van de mantelzorgers.

Tot slot wil ik ook nog even verwijzen naar de inzet op de flexibele thuiszorg in VIA 6. Dit is een belangrijk instrument ter ondersteuning van de mantelzorgers. Daarom heb ik er expliciet voor gekozen om dat als een prioriteit mee op te nemen in het nieuwe sociaal akkoord.

De heer Daniëls heeft het woord.

Minister, indien er voldoende initiatieven waren, zou BloomUp dit niet hebben opgericht en zou de stad Antwerpen daar allicht niet op hebben ingetekend. Ik denk dat ze nog iets anders doen dan een luisterend oor bieden, namelijk ook ervoor zorgen dat er nadien een traject kan worden gevolgd.

Zowel op het vlak van zorg als op het vlak van het volhouden en de gedeelde zorg, samen met de professionals, als voor de balans tussen werk, zorg en leven, als voor de ondersteuning van zichzelf: minister, dat zijn allemaal werven waarop we moeten inzetten. We moeten dat goed in kaart brengen, zodat we met de oplossingen komen die mensen ook als oplossingen ervaren. We moeten, zoals collega Saeys zegt, de administratieve rompslomp wegnemen, maar ook moeten we ervoor zorgen dat er een back-up is wanneer men nood heeft aan vakantie. 17 procent geeft aan nood te hebben aan vakantie, maar ook dat men op zoek is naar erkenning en ondersteuning.

We kijken uit naar dat plan, minister. We hopen dat al die facetten daarin zitten, om op die manier onze mantelzorgers effectief erkenning en waardering en ondersteuning te bieden.